czwartek, 6 września 2012

Zakopane



Zakopane

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat tatrzański
Gmina gmina miejska
Założono 1578
Prawa miejskie 1933
Burmistrz Janusz Majcher
Powierzchnia 84,26[1] km²
Wysokość od 750 do 2301 m n.p.m.
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
27 481 ▼
315 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 18
Kod pocztowy 34-500 do 34-504
Tablice rejestracyjne KTT
Położenie na mapie Polski


Zakopane
49°18′N 19°57′E
TERC
(TERYT) 2121617011
Urząd miejski
ul. Kościuszki 13
34-500 Zakopane
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Zakopane w Wikisłowniku
Strona internetowa
Zakopane – miasto i gmina w województwie małopolskim, siedziba powiatu tatrzańskiego. Według danych z 31 grudnia 2009 r.[2] miasto miało 26 737 mieszkańców i było drugim co do wielkości po Nowym Targu miastem Podhala.
Zakopane jest największym ośrodkiem miejskim w bezpośrednim otoczeniu Tatr, dużym ośrodkiem sportów zimowych, od dawna nazywane nieformalnie zimową stolicą Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się także znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego (od Doliny Suchej Wody do Doliny Małej Łąki).
W latach 1977–1994 miejscowość była siedzibą gminy Tatrzańskiej.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Dzielnice Zakopanego
3 Demografia
4 Warunki naturalne
4.1 Klimat
5 Historia
6 Kultura i sztuka
6.1 Znaczenie dla kultury polskiej
6.2 Muzea i galerie sztuki
7 Turystyka i sport
7.1 Szlaki turystyczne
8 Wspólnoty wyznaniowe
9 Komunikacja
10 Współpraca międzynarodowa
11 Zobacz też
12 Przypisy
13 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miasto położone jest u stóp Tatr, w Rowie Podtatrzańskim (Kotlina Zakopiańska), nad kilkoma potokami, których wody ostatecznie wpadają do rzeki Zakopianka dopływu Białego Dunajca. Jest najwyżej położonym miastem Polski. W granicach administracyjnych miasta znajduje się część Tatr (z najwyższym punktem jakim jest wierzchołek Świnicy – 2301 m n.p.m.). Pomijając tereny TPN, miasto leży na wysokości 750-1126 m n.p.m. Centralny punkt Zakopanego – skrzyżowanie ul. Krupówki i Kościuszki znajduje się na wysokości 838 m n.p.m. Na północy rozciąga się pasmo Gubałówki, a na południu nad miastem góruje Giewont.
Według danych z roku 2005[3] Zakopane ma obszar 84,35 km², w tym: użytki rolne: 31%, użytki leśne: 57%
Miasto stanowi 17,89% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy: Bukowina Tatrzańska, Kościelisko, Poronin. Gmina sąsiaduje ze Słowacją.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa nowosądeckiego.
Dzielnice Zakopanego[edytuj]

Centrum
Kasprusie
Skibówki
Krzeptówki
Mraźnica
Buńdówki
Spadowiec
Bogówka
Bystre
Jaszczurówka
Antałówka
Olcza
Toporowa Cyrhla
Gubałówka
Harenda
Kuźnice
Bilinówka
Demografia[edytuj]


Dane z 30 czerwca 2004[4]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 27 647 100 15 005 54,3 12 642 45,7
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 329,1 178,6 150,5
Warunki naturalne[edytuj]

Klimat[edytuj]
[ukryj]Średnia temperatura i opady dla Kasprowego Wierchu
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Rekordowo wysokie temperatury [°C] 6 4 8 11 17 24 21 22 22 13 9 7 24
Średnie najwyższe temperatury [°C] -7 -7 -4 -2 4 8 11 10 7 3 -2 -4 2
Średnie najniższe temperatury [°C] -11 -12 -8 -6 -1 4 5 5 2 -1 -6 -8 -3
Rekordowo niskie temperatury [°C] -28 -30 -23 -17 -13 -5 -2 -3 -8 -11 -19 -22 -30
Opady [mm] 116.8 78.7 78.7 116.8 137.2 208.3 205.7 162.6 83.8 96.5 83.8 106.7 1468,1
Średnia liczba dni deszczowych 13.2 9.8 8.8 12.5 11.8 13.9 13.4 11.2 8.1 8.6 9 13.3 133,6
Źródło: Weatherbase[5] 15.12.2008
Historia[edytuj]

Zakopane powstało jako osada na miejscu sezonowych osad pasterskich. Pierwszy (zaginiony) przywilej osadniczy wydał podobno Stefan Batory w 1578 roku, który to przywilej został zatwierdzony przez króla Michała Wiśniowieckiego przywilejem osadniczym w 1670 roku (znanym tylko z odpisów – nie zachował się oryginał). W 1676 roku wieś liczyła 43 mieszkańców (wraz z Olczą i Poroninem). Pierwotnie osada należała do króla, później do cesarsko-królewskiego skarbu austriackiego. W 1824 roku Zakopane wraz z częścią Tatr zostało sprzedane węgierskiej rodzinie Homolacsów. W XVIII wieku w Kuźnicach zbudowano hutę żelaza (w XIX wieku był to największy zakład metalurgiczny w Galicji). Rozkwit Zakopanego rozpoczął się w drugiej połowie XIX w., kiedy to właściwości klimatyczne Zakopanego zaczął popularyzować Tytus Chałubiński. W roku 1876 Towarzystwo Tatrzańskie otworzyło w Zakopanem szkołę snycerską. W 1886 r. zostało uznane za uzdrowisko. W 1889 roku Zakopane liczyło już 3000 mieszkańców. W tymże też roku kupił je na licytacji (wraz z dużą częścią Tatr) hrabia Władysław Zamoyski – "mąż opatrznościowy" Tatr polskich, który stworzył podwaliny obecnego parku narodowego. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 1075 budynkach w Zakopanem na obszarze 6491 hektarów (gemeinde i gutsgebiete) mieszkało 5768 osób (gęstość zaludnienia 88,9 os./km²), z czego 5531 (95,9%) było katolikami a 234 (4,1%) wyznawcami judaizmu[6].


Synagoga Riegelhaupta w Zakopanem zburzona w 1942
W 1933 roku Zakopane uzyskało prawa miejskie. W czasie II wojny światowej Zakopane stało się punktem przerzutowym na Węgry. W podziemiach hotelu "Palace" mieścił się areszt Gestapo. Na początku marca 1940 w wilii "Tadeusz" przy drodze do Białego miała miejsce III Metodyczna Konferencja NKWD i Gestapo, na której omówiono metody pracy operacyjnej przeciwko polskiemu podziemiu i wymieniono się informacjami.
Kultura i sztuka[edytuj]



Dom w stylu zakopiańskim przy ulicy Kościeliskiej


Zakopane.Widok ogólny.Pocztówka z 1916 roku.


Góralka z Zakopanego na fotografii barwnej z 1938 r.


Zakopane na przedwojennej mapie WIG


Wielka Krokiew, Zakopane


Krupówki


Zimowa panorama miasta z Gubałówki


Neoromański kościół parafialny pw. Świętej Rodziny na Krupówkach


Peron dworca w Zakopanem
Znaczenie dla kultury polskiej[edytuj]
Pod koniec XIX wieku Zakopane stało się ośrodkiem kulturalnym, odwiedzanym (lub zamieszkanym) przez takie sławne postacie polskiej kultury jak: Henryk Sienkiewicz, Władysław Orkan, Stanisław Witkiewicz, Stefan Żeromski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz i inni. Stanisław Witkiewicz (ojciec) jest autorem tzw. stylu zakopiańskiego (zwanego też od jego nazwiska witkiewiczowskim) w budownictwie. Z pobytem letników a później także osiedlającej się w Zakopanem inteligencji nastąpił rozwój turystyki i taternictwa. W 1873 r. zawiązało się Towarzystwo Tatrzańskie, którego celem było propagowanie wiedzy o Tatrach, badanie ich, ułatwienie turystyki, ochrona przyrody i popieranie miejscowego rozwoju. Wśród inicjatorów powstania Towarzystwa był Tytus Chałubiński, ks. Józef Stolarczyk, Walery Eljasz-Radzikowski i inni. Działalności tego Towarzystwa Zakopane zawdzięcza pierwsze oświetlenie, organizację poczty i telegrafu, budowę Dworca Tatrzańskiego. Rozwój taternictwa i powtarzające się wypadki były powodem powołania Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (1909). Inicjatorem jego powstania był przede wszystkim Mariusz Zaruski. Z pobytem letników związana jest także historia teatru w Zakopanem. Pierwsze przedstawienia wystawiane były przez zespoły amatorskie tworzone przez gości, ale już w 1892 Zakopane odwiedza zespół teatralny złożony z zawodowych aktorów. Powołany w 1900 r. Związek Przyjaciół Zakopanego zainicjował powstanie stałego teatru amatorskiego, a od 1904 sezonowego zespołu zawodowego. W Zakopanem występowała Helena Modrzejewska, Antonina Hoffman, Irena i Ludwik Solscy i inni. W latach międzywojennych działał w Zakopanem Teatr Formistyczny.
Z działalnością Związku Przyjaciół Zakopanego związana jest także budowa pomnika Tytusa Chałubińskiego i powstanie pierwszych stowarzyszeń sportowych. Do najsławniejszych zabytków zaliczane są: barokowy drewniany kościółek obok zabytkowego Cmentarza Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku; zabytkowa góralska zabudowa drewniana; budowle w stylu zakopiańskim; wille (np. Koliba, Pod Jedlami, Atma i inne).
Muzea i galerie sztuki[edytuj]
Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego
Muzeum Stylu Zakopiańskiego w willi Koliba
Muzeum Przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego
Muzeum Kornela Makuszyńskiego
Muzeum Jana Kasprowicza
Muzeum Karola Szymanowskiego w willi "Atma"
Galeria Władysława Hasiora
Miejska Galeria Sztuki
Muzeum Walki i Męczeństwa
Turystyka i sport[edytuj]

Rokrocznie na Wielkiej Krokwi odbywa się Puchar Świata w skokach narciarskich. W mieście tym trzykrotnie odbywały się mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym: w latach 1929, 1939 oraz w 1962 oraz jeden raz mistrzostwa świata w narciarstwie alpejskim w 1939 roku. Miasto kandydowało do organizacji Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2011 (przegrana z Oslo), Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2013 (przegrana z Val di Fiemme), Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2015 (przegrana z Falun) i Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2017 (przegrana z Lahti) [7]. Miasto starało się też (bezskutecznie) o organizację w 2006 roku Zimowych Igrzysk Olimpijskich (wygrał Turyn).
Mistrzostwa Świata Rozegrane w Zakopanem
Mistrzostwa Świata w Narciarstwie Klasycznym 1929
Mistrzostwa Świata w Narciarstwie Alpejskim 1939
Mistrzostwa Świata w Narciarstwie Klasycznym 1939
Mistrzostwa Świata w Narciarstwie Klasycznym 1962
Mistrzostwa Świata w Biathlonie 1969
Mistrzostwa Świata Juniorów w Narciarstwie Klasycznym 2008
Mistrzostwa świata juniorów w łyżwiarstwie szybkim 2009
Mistrzostwa Europy Rozegrane w Zakopanem
Mistrzostwa Europy w Biathlonie 2000
Uniwersjady Rozegrane w Zakopanem
Zimowa Uniwersjada 1993
Zimowa Uniwersjada 2001
Liczne sanatoria i domy wypoczynkowe oraz duża baza noclegowa, czynią z Zakopanego miejscowość atrakcyjną dla turystów. Główną atrakcją turystyczną są Tatry. Inne to:
kolejka linowo-terenowa na Gubałówkę
kolejka linowa na Kasprowy Wierch
kolej linowo-krzesełkowa na Butorowy Wierch
skocznia narciarska Wielka Krokiew
Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza
liczne festiwale i imprezy folklorystyczne (Jesień Tatrzańska i Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich)
Szlaki turystyczne[edytuj]
Zakopane jest punktem wyjściowym dla następujących pieszych szlaków turystycznych w Tatry i Pogórze Spisko-Gubałowskie:
 Droga pod Reglami: Zakopane-Murowanica - Wielka Krokiew - Dolina Białego (wylot) - Dolina Strążyska (wylot) - Dolina Małej Łąki (wylot) - Kiry (Dolina Kościeliska - wylot)
 Zakopane-Murowanica - Nosal - Nosalowa Przełęcz - Kuźnice - Myślenickie Turnie - Kasprowy Wierch
 Zakopane-Kuźnice - Dolina Jaworzynka - Przełęcz między Kopami
 Zakopane-Kuźnice - Boczań - Przełęcz między Kopami - Schronisko PTTK "Murowaniec" na Hali Gąsienicowej - Czarny Staw Gąsienicowy - Zawrat - Dolina Pięciu Stawów Polskich - Schronisko PTTK w Dolinie Pięciu Stawów Polskich - Świstowa Czuba - Wolarnia nad Kępą - Schronisko PTTK nad Morskim Okiem
 Zakopane-Kuźnice - Hotel górski PTTK Kalatówki (opcjonalnie) - Schronisko PTTK na Hali Kondratowej - Kondracka Przełęcz - Giewont
 Zakopane-Kuźnice - Klasztor Albertynek na Kalatówkach
 Zakopane-Jaszczurówka - Dolina Olczyska - Wielki Kopieniec (opcjonalnie) - Zakopane-Toporowa Cyrhla
 Zakopane-Toporowa Cyrhla - Dolina Suchej Wody - Rówień Waksmundzka - Dolina Waksmundzka - Droga Oswalda Balzera, stąd:
Palenica Białczańska
Wodogrzmoty Mickiewicza - Dolina Rybiego Potoku - Schronisko PTTK nad Morskim Okiem - Czarny Staw - Rysy
 Zakopane-Pod Skocznią - Dolina Białego - Ścieżka nad Reglami
 Zakopane-Buńdówki - Dolina Strążyska - Dolina Grzybowiecka - Grzybowiec - Wyżnia Kondracka Przełęcz pod Giewontem
 Zakopane-Krzeptówki - Dolina za Bramką
 Zakopane - Butorowy Wierch - Gubałówka
 Zakopane - okolice źródeł potoku Szymoszków
 Zakopane Dom Turysty PTTK - Gubałówka - Mietłówka - Płazówka - Witów - Przysłop Witowski - Magura Witowska
 Zakopane - Nowe Bystre
 Zakopane-Ciągłówka - Furmanów - Ząb - Szaflary
 Zakopane-Antałówka - Zakopane-Harenda - Furmanów - Gubałówka
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Buddyzm
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu
Kościoły protestanckie
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór w Zakopanem
Kościół Zielonoświątkowy – zbór
Kościół rzymskokatolicki – 10 parafii i 2 klasztory (zobacz: dekanat Zakopane).
Kościół Najświętszej Rodziny
Stary Kościółek Matki Bożej Częstochowskiej
Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej
Kościół Świętego Krzyża w Zakopanem
Kościół Świętego Antoniego w Zakopanem
Kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty na Harendzie
Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jaszczurówce
Kaplica Matki Boskiej Jaworzyńskiej Królowej Tatr na Wiktorówkach
Kaplica Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Gubałówce
Klasztor Albertynek na Kalatówkach
Klasztor Albertynów na Śpiącej Górze
Świadkowie Jehowy
2 zbory z Salą Królestwa
Komunikacja[edytuj]

Zakopane (stacja kolejowa)
Komunikację autobusową zapewnia PKS i przewoźnicy prywatni zarówno w ramach regularnych, całorocznych linii jak i okresowych, uruchamianych dodatkowo w sezonach turystycznych. Komunikacja z miejscowościami sąsiednimi w głównej mierze zapewniana jest przez regularne linie prywatnych przewoźników. Po mieście kursują linie komunikacji miejskiej obsługiwane przez PKS i przewoźników prywatnych tzw. busy które mają główny punkt pod barem FIS koło ronda przy dworcach kolejowym i autobusowym. Zapewniają komunikację z centrum miasta do sąsiednich miejscowości, początków szlaków turystycznych prowadzących w Tatry i okolice Zakopanego, oraz obiektów turystycznych (np. wyciągów i tras narciarskich) – m.in. do wylotów dolin: Chochołowskiej, Kościeliskiej, Małej Łąki, Strążyskiej, Białego, do Kuźnic – dolna stacja kolei linowej na Kasprowy Wierch, tras narciarskich pod Nosalem, Jaszczurówki, Toporowej Cyrhli, Brzezin, Zazadniej, Wierchporońca, na Głodówkę, do granicy na Łysej Polanie, Palenicy Białczańskiej (droga do Doliny Roztoki i Morskiego Oka), do Bukowiny Tatrzańskiej, Poronina, Białego Dunajca, Małego Cichego, Murzasichla, Olczy, na Szymoszkową Polanę, do dolnej stacji wyciągu na Butorowy Wierch, do Kościeliska i Witowa). Opłaty wynoszą od dwóch do sześciu – ośmiu złotych od osoby zależnie od trasy. Tabor to prywatne mikrobusy zabierające od dziesięciu do 22 osób, jest możliwość zabrania bagażu (plecaka), a zimą nart, większość jest wyposażona w środki łączności. Jeden z mikrobusów dostosowany jest do transportu osób niepełnosprawnych.
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:
 Poprad, Słowacja (od 25 czerwca 1993)
 Saint-Dié-des-Vosges, Francja (od 14 lipca 1990)
 Siegen, Niemcy (od 21 kwietnia 1989)
 Sopot, Polska (od 20 marca 1993)
 Vysoke Tatry, Słowacja (od 5 września 2003)
 Stryj, Ukraina (od 6 czerwca 2004)
 Bariloche, Argentyna
 Bavel, Holandia


Zakopane Harenda
Zobacz też[edytuj]


  Wikimedia Commons ma galerię ilustracji związaną z tematem:
Zakopane

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
o Zakopanem

Zobacz w Wikiźródłach rozdział „Zakopane” z „Illustrowanego przewodnika do Tatr, Pienin i Szczawnic”
Puchar Świata w skokach narciarskich w Zakopanem
Spotkania z Filmem Górskim w Zakopanem
Dom Turysty im. Mariusza Zaruskiego w Zakopanem
Klub Wysokogórski Zakopane
Synagoga w Zakopanem
Cmentarz żydowski w Zakopanem
RTON Gubałówka
Gmina Tatrzańska
Funt zakopiański
Rzeczpospolita Zakopiańska

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1