sobota, 29 września 2012

Bierutów


Bierutów

Państwo Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat oleśnicki
Gmina Bierutów
gmina miejsko-wiejska
Założono XIII wiek
Prawa miejskie 1266
Burmistrz Władysław Bogusław Kobiałka
Powierzchnia 8,36 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
5 084 ▲[1].
600 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 71
Kod pocztowy 56-420
Tablice rejestracyjne DOL
Położenie na mapie Polski


Bierutów
51°07′25″N 17°32′33″E
TERC
(TERYT) 5020314024
SIMC 0987035
Urząd miejski
ul. Moniuszki 12
56-420 Bierutów
 Hasło Bierutów w Wikisłowniku
Strona internetowa
Bierutów (niem. Bernstadt) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bierutów, położone nad rzeką Widawą. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wrocławskiego.
W mieście jest zlokalizowany przemysł elektroniczny, drzewny, metalowy i spożywczy. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 451 i 396 oraz linia kolejowa Kalety – Wrocław Mikołajów.


Miasto Bierutów nad rzeką Widawą


Barokowa brama wjazdowa do zamku i wieża zamkowa (wygląd sprzed 2007r.)
Spis treści  [ukryj]
1 Toponimia
2 Historia
2.1 Herb Bierutowa
3 Zabytki
4 Szkoły
5 Burmistrzowie po 1990r.
6 Bierutowianie
6.1 Urodzeni w Bierutowie
6.2 Związani z Bierutowem
7 Pomniki i tablice
8 Sport i kultura
9 Miasta partnerskie
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Linki zewnętrzne
Toponimia[edytuj]

W dokumentach zostały zapisane następujące nazwy miasta z poszczególnych lat: Legnitz (1255)[2], Forstenwald (1266)[3], ante civitatem Beroldi (1268), in civitate Beroldi (1269)[4], Beroldestat (1288)[5], Berodestat (1288)[6], Berolstadt (ok. 1300)[7], Bernstadt (1329)[8], Bernstad (1419)[9], Bernstat (1579), Bernstadt, Bierutow, Bierutowa (1781)[10], Bierutów, Bernstadt (1880)[11].
Polską nazwę Bierutów oraz niemiecką Bernstadt wymienia w 1896 roku śląski pisarz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku.[12]
W 1946 r. wprowadzono urzędowo nazwę Bierutów, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bernstadt in Schlesien[13].
Niemiecka nazwa pochodzi od imienia Bernhard, którego formą skróconą był Berold, Berol, Bern. Do niego został dodany przyrostek -stadt ('miasto'). Wanda Makula-Kosek wskazuje, że nazwa miasta została spolszczona jako Bierutów już XVIII wieku[14]. Jednak Stanisław Rospond wskazywał na wcześniejszy polski tekst z 1561 r., gdzie użyto wyrażenia przed Bieruthowem[15].
Historia[edytuj]

Pierwotna nazwa osady Lignica w akcie lokacyjnym z 1266 r. zmieniona została na Fuerstenwald. Ta jednak nie przyjęła się i miasto występowało w dokumentach jako Beroldi villa, civitas Beroldi, Beroldestadt, Berolstadt, Berolstat, Bernhardsdorf. Od XIV w. w użycie weszła nazwa Bernstadt, Bernstad oraz jej spolszczenie Bierutów i Bierutowa. Nazwa miasta wywodzi się od zniekształconego brzmienia nazwiska jego rzekomego właściciela (comes Beroldus), w niektórych publikacjach identyfikowanego z margrabią Bertholdem, ojcem św. Jadwigi Księżnej Śląskiej.
Najstarsze osadnictwo na terenie Miasta i Gminy Bierutów stwierdzono na podstawie znalezisk archeologicznych na północ od wsi Jemielna, sięga ono II okresu epoki brązu. Odkryto osadę kultury unietyckiej z ok. 1200 lat p.n.e. Kolejnymi są znaleziska z epoki żelaza, najstarsze z okresu halshtackiego i lateńskiego, a więc z czasów 650 lat p.n.e. do początku n.e., odkryte w Bierutowie i Solnikach Małych. Częstsze są ślady wytopu rud darniowych z czasów średniowiecza wzdłuż doliny Widawy, już z początków państwa Piastów.
Miasto rozwinęło się z istniejącej prawdopodobnie od I połowy XIII w. osady leżącej na ważnej trasie handlowej Wrocław-Kraków. Najstarsza wzmianka źródłowa dotycząca Bierutowa pochodzi z 1214 r. i wymienia osadę targową z kościołem. Pierwsza, nieudana lokacja na prawie niemieckim miała miejsce przypuszczalnie ok. 1250 r. Ponowna, na prawie frankońskim, dokonana została w 1266 r. przez księcia Henryka III wrocławskiego i stanowiła zapewne uprawomocnienie istniejącego już założenia urbanistycznego. Pierwszą osadą z terenu gminy wzmiankowaną w dokumentach historycznych była wieś Gorzesław 1230 r., a następnie Solniki - 1245 r. i Bierutów - 1250 r. W dokumencie lokacyjnym księcia wrocławskiego Henryka III wystawionego dla Wilhelma z Dzierżoniowa (późniejszego pierwszego wójta dziedzicznego Bierutowa), wymieniono poza Bierutowem następujące wsie: Gorzesław, Jemielna, Solniki, Stronię i Wabienice. W 1294 r. miasto i okoliczne ziemie przeszły we władanie Henryka III głogowskiego.
Po Henryku III Białym władał Bierutowem Henryk IV Prawy (Probus), po którym podstępem przejął ziemię wrocławską Henryk V Gruby. Jednak już w cztery lata później (1294) został on zmuszony do zwrotu części zagarniętego księstwa Henrykowi Głogowskiemu, któremu przypadła ziemia oleśnicka wraz z Bierutowem. Po śmierci tego ostatniego (1309) powstało Księstwo Oleśnickie, w którego obszar weszły dwa miasta: Bierutów i Namysłów. Początkowo, na skutek dalszego rozdrobnienia nastąpił jego dalszy podział - na część oleśnicką z księciem Bolesławem i namysłowską pod rządami Konrada I. Zjednoczenie księstwa nastąpiło już w 1320 roku, zaraz po śmierci Bolesława. Bierutów dysponowało wówczas ok. 12 ha ziemi i stanowiło dość regularny prostokąt, otoczony drewniano-ziemnymi umocnieniami.
Położenie przy szlaku komunikacyjnym powodowało konieczność rozbudowy centrum handlowego miasta - forum. Otaczały go drewniane domy, kryte trzciną i gontem. Rozkład architektoniczny miasta zgodny był z kierunkami geograficznymi. W centrum miasta znajdowały się także jatki mięsne, a także ławy rzemieślnicze i kupieckie. Umiejscowione były one na zapleczach domostw. Z zabudowań tego okresu wyróżniała się drewniana kaplica kryta gontem.
Przywileje lokacyjne przyciągały kupców i rzemieślników. Zwolnieni oni byli przez pewien okres ze świadczeń i mieli gwarantowane bezpieczeństwo. Od chłopów nie pobierano natomiast opłat i świadczeń feudalnych. Do miasta przybyli więc nowi osadnicy. Rosła automatycznie liczba jatek i ław kupieckich. Z powodu braku źródeł nie można nawet w przybliżeniu określić liczby mieszkańców w tym okresie.
Za panowania Konrada I powstał także najprawdopodobniej zamek bierutowski. Ścisłej daty nie można jednak, na podstawie dostępnych źródeł, obecnie ustalić. Przybliżenie jest jednak dość precyzyjne i niektóre źródła podają rok 1323 jako datę powstania zamku. O liczbie ludności w tym okresie można niewiele powiedzieć. Pewne przypuszczenia można jedynie wysunąć na podstawie istniejących na początku XIV w. 13 ław mięsnych, 10 chlebowych i 2 obuwniczych. Ta duża liczba piekarzy i rzeźników pozwala sądzić (z dużym przybliżeniem) iż w mieście zamieszkiwało wówczas ok. 600 osób. Rzemieślnicy ci, zwolnieni od wszelkich służb i opłat w marcu 1323 roku przez księcia Konrada (najprawdopodobniej po pożarze jaki miał miejsce w tym roku), zakładali pierwsze cechy. Miało to na celu położenie nacisku na produkcję wyrobów lepszej jakości, a także stabilizację cen, utrzymywanie dobrych obyczajów i porządku. Cechy rzemieślnicze miały ponadto za zadanie lepiej zabezpieczyć miasto w przypadku napadu lub najazdu (podobnie jak i w innych miastach w tamtym okresie). Miały też lepszą możliwość wyjednania u księcia określonych przywilejów, co skrzętnie czyniły.
Kolejne prawa nadał miastu następca Konrada - Bolesław. Na ich mocy starszyzna mogła z mistrzami rzemieślniczymi wybierać nowych radnych i nową radę cechu, bez ingerencji księcia. Wkrótce (w 1333) Bierutów otrzymał prawo karania wszystkich przestępców i złoczyńców bez względu na zajmowane przez nich stanowiska czy stan majątkowy. Przywilej ten świadczył o częstych najazdach na miasto i wielu niebezpieczeństwach ówczesnego dnia codziennego. W tym też okresie powstała łaźnia miejska, która przyczyniła się do podniesienia stanu higieny w mieście. Podstawowym zajęciem mieszkańców w XIV i XV wieku było rolnictwo i rybołówstwo. Głównymi roślinami uprawianymi w okolicy miasta były: chmiel, pszenica, jęczmień, żyto, owies, len oraz groch, bób i soczewica. Istniały także sady owocowe oraz co najmniej trzy młyny. Rybołówstwem zajmowano się na rzekach i stawach przy młynach.
W 1339 roku książę Bolesław wraz z synami Wacławem i Ludwikiem sprzedał Bierutów księciu oleśnickiemu Konradowi I. Jego syn i następca Konrad II utrzymywał bliskie kontakty z królem polskim - Władysławem Jagiełłą. Wziął nawet udział w kilku jego wyprawach chrystianizacyjnych Litwy. Kolejny wiek - XV okazał się jednym z najbardziej tragicznych w dziejach miasta, dotkniętego najpierw przez choroby zakaźne (umarło kilkadziesiąt procent mieszkańców), a następnie najazd husytów (1430), którzy splądrowali miasto. Kilka lat później Bierutów dotknęła klęska nieurodzaju i głodu. Miasto popadło w niemal całkowitą ruinę. Gwałtownie zmniejszyła się liczba mieszkańców. 13 lutego 1473 roku wybuchł ogromny pożar. Na skutek zaniedbania w magazynach zbożowych spłonęło 3/4 zabudowań - około 110 budynków wraz z dobytkiem. Zginęło wówczas także wielu mieszkańców.
21 września 1492 roku umarł ostatni Piast na książęcym tronie w Oleśnicy - Konrad VIII. Władzę zwierzchnią przyjął ówczesny król Czech - Władysław III Jagiellończyk. W trzy lata później wymienił on Księstwo Oleśnickie za majątek Podiebrad i 500 kop groszy. Bierutów otrzymał wówczas od swoich nowych właścicieli - książąt Albrechta, Jerzego i Karola Podiebradów – kolejny, ważny przywilej (rok 1499), wieczyste prawo browarskie. Na jego mocy okoliczne wioski miały obowiązek zaopatrywania się w piwo w mieście. W zamian za niego właściciele browarów mieli wznosić do skarbca książęcego dość duże opłaty, przywilej podbierania których przekazano wkrótce miastu.
W XVI w. miasto stało się lokalnym ośrodkiem rzemieślniczym, zwłaszcza włókienniczym. W tym okresie Bierutów był zaniedbywany przez książąt oleśnickich, często sprzedawany lub oddawany w zastaw. W latach 1529-1534 w wyniku sprzedaży należało do miasta Wrocławia, natomiast w latach 1574-1604 było w posiadaniu rodu von Schindel jako zastaw. Zamek będący dotąd siedzibą książęcych zarządców służył w latach 1534-1548 za rezydencję Księciu Henrykowi II Podiebradowi, którego pobyt upamiętnił się wprowadzeniem protestantyzmu w roku 1538 oraz założeniem szkoły książęcej.
W XVII w. Bierutów pełnił nieprzerwanie funkcję książęcego miasta rezydencjonalnego, któremu zwłaszcza inicjatywa dwóch książąt przyniosła znaczne efekty budowlane i artystyczne: Henryka Wacława Podiebrada (rezydował w latach 1617-1639) i Kristiana Ulryka Wirtemberskiego (rezydował w latach 1672-1697). Wiek XVII przyniósł także największe zmiany w dziejach miasta. Rozbudowano m.in. zamek książęcy i zbudowano kościół cmentarny Św. Trójcy (1622-1631). Stulecie to obfitowało również w pożary (1603, 1659), które pochłonęły znaczne połacie miasta. Po wielokrotnym plądrowaniu miasta w okresie wojny 30-letniej (1618-1648) i spaleniu przedmieść w 1647 r. odbudowano fortyfikacje miejskie.
W XVIII w. obszar miejski wypełniała już nowa zabudowa, zwarta jedynie przy Rynku i paru ulicach i wykraczająca nieznacznie na przedmieścia. Na Przedmieściu Brzeskim nad Widawą skupiały się młyny, na Namysłowskim, w sąsiedztwie zamku leżały folwarki książęcy i miejski, a także browar, gorzelnia, słodownia, piekarnia, łaźnia i rozległy ogród zamkowy. Na zachodzie - na Przedmieściu Wrocławskim - dominował kościół Św. Trójcy i szpital. W 1785 r. miasto liczyło 201 domów, z których 40 było murowanych, natomiast pozostałe były przeważnie o konstrukcji szkieletowej (mur pruski).


Zamek i brama miejska pomiędzy 1857r., a 1883r.
Pożar w 1843 r. zniszczył 126 z nich położonych w północnej części miasta i w północnej pierzei Rynku. W II poł. znaczna część zabudowy została przekształcona w wyniku ożywienia gospodarczego i powstania przemysłu rolno-spożywczego. W 1868 r. Bierutów uzyskał połączenie kolejowe z Wrocławiem i Namysłowem, w 1883r. powstała duża cukrownia, a pod koniec wieku dwa tartaki młyny i rzeźnia (1901). W ciągu XIX w. zburzono bramy i część murów miejskich, zwiększał się też stopniowo obszar zabudowy miejskiej przez poszerzanie Przedmieścia Namysłowskiego i Wrocławskiego oraz włączenia terenu na północ od murów miejskich (obecna ul. 1-go Maja). U schyłku XIX w. zbudowano m.in. dwa neogotyckie kościoły: ewangelicko-luterański (1884) i parafialny katolicki Św. Józefa (1891-1893).
Pierwsza połowa XX w. charakteryzowała się licznymi inwestycjami infrastrukturalnymi. W 1928 r. zbudowano wieże ciśnień, natomiast w 1931 r. stację uzdatniania wody i oczyszczalnię ścieków. Wszystkie obiekty z wyjątkiem oczyszczalni ścieków (stacja uzdatniania wody została zmodernizowana w 1. dekadzie XXI w.) funkcjonują po dziś dzień o dziesiątki lat dłużej niż to przewidywali ich projektanci i budowniczowie. W 1935 większość ulic miasta została pokryta charakterystyczną kostką brukową, która nigdzie poza Bierutowem nie występuje. Bierutów został opanowany 22 stycznia 1945 r. przez oddziały 3. Armii Pancernej Gwardii i 52 Armii Polowej. Miasto zostało niemal całkowicie zniszczone przez sowieckie oddziały opuszczające miasto już po zakończeniu działań wojennych.
Herb Bierutowa[edytuj]
Andrzej Woźniak w artykule Herb miasta Bierutowa w Kwartalniku Powiatu Oleśnickiego nr 1 z 2000 r., s. 22-23, pisze „ ...herbem miasta Bierutów są trzy zakrzywione haki, między którymi znajdują się trzy gwiazdy. Herb taki widnieje na wszystkich prawie pieczęciach miejskich od XIV wieku z nieznacznymi tylko zmianami..." "Najdawniejsza znana pieczęć pochodzi z dokumentu z 10 lutego 1340 roku i przedstawia trzy haczyki z jednego koła wychodzące..." Dalej A. Woźniak dodaje: "W końcu XIV wieku istniała też druga pieczęć (...). Przedstawia również tarczę z trzema hakami, z dodatkiem trzech gwiazd między nimi". "Na początku XVII wieku pojawiła się nowa pieczęć (...), która na tarczy ukazuje trzy haki i gwiazdy po raz pierwszy spięte pierścieniem". Wynika z tego, że herb Bierutowa ulegał wielu przemianom zanim osiągnął współczesną formę.


herb Bierutowa
A. Woźniak, opierając się na tekście monografii Bierutowa z 1935 r. pisze, że w XVII w. pojawiła się pieczęć przedstawiająca „godło miasta otoczone kwiatami, podtrzymywane przez stojących z tyłu aniołów". Nastąpiło to prawdopodobnie ok. 1673-1676 r., gdy Chrystian Urlyk został księciem bierutowskim. Herbu z aniołem zaprzestano używać po 1945 r., być może w ramach walki z religią.
Prawdopodobne jest, że wśród mieszkańców Bierutowa występowały różne poglądy na temat prawidłowości herbu Bierutowa. Według autorów monografii Bierutowa "Kraina nad Widawą" s. 21 "pozostaje w ścisłym związku z herbem rodu Reichenbachów (Rychbachów)" (jeden z nich lokował w 1266 r. Bierutów), których legenda herbowa łączy się z walką z wilkami. Wówczas skuteczną pułapką (sidłami) były wilcze haki, które umieszczano wewnątrz kawałków mięsa i zawieszano na sznurach (łańcuchach) na drzewach. Wilk podskakiwał do mięsa, zaciskał na nim szczęki i opadając w dół - zawisał na haku. Tego rodzaju haki nazywane były w Niemczech wolfsangel. W Polsce znana jest ich odmiana zwana wilczekosy, widniejąca w herbie Prus II.
Tak więc godło herbu Bierutowa, zdaniem autorów monografii jest związane z godłem herbu Reichenbachów (wcześniej podobne przypuszczenie przedstawił M. K. Bińkowski) i stanowi wilczy hak (pułapkę na wilki). Jest rozwinięciem prostego haka i przedstawia trzy młoty (kosy), w rosochę, zaćwieczone na pierścieniu, z ostrzami w lewo. Być może, że podobnie jest z herbem Brzegu (również związany z Rychbachami, lokacja w 1250 r.), gdyż godło z herbu Brzegu jest podobne do innego rodzaju haka na wilki.
Istnieje hipoteza powstania herbu Bierutowa związana z patronką Miasta św. Katarzyną Aleksandryjską, która zginęła męczeńską śmiercią poprzez łamanie na kole. Według tejże hipotezy haki w herbie Bierutowa to szprychy koła służącego do łamania, a gwiazdy to odpryski tegoż łamania.
Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[16]:
miasto (ośrodek historyczny)
kościół cmentarny, ewangelicki pw. Świętej Trójcy, obecnie ruina, murowanego z cegły z pierwszej poł. XVII w.
zespół zamkowy, z XIV w., XVII w., XIX w.:
zamek, obecnie dom, ul. Zamkowa 3 b; pozostałości zamku książąt wrocławskich z XIV w., XVII w. i XIX w. Zachowała się wjazdowa barokowa brama wraz z kawałkiem murów obronnych, zbudowana około 1680 r.; portal zamkowy z tarczą herbową
wieża zamkowa, średniowieczna, zbudowana w stylu gotyckim z analogiczną tarczą herbową Podiebradów, z wyjątkiem późniejszego barokowego hełmu
mury obronne, fragmenty z pierwszej poł. XIV-XV w.
wieża ratuszowa, fragment dawnego budynku ratusza, z pierwszej poł. XV w., drugiej poł. XVII wieku
willa, obecnie bank, ul. Mickiewicza 25 a, z 1906 r.
inne zabytki:
kościół pw. św. Katarzyny z XIII wieku
neogotycki kościół parafialny pw. św. Józefa wybudowany w latach 1891-1893
dawna synagoga
Szkoły[edytuj]

Podstawowa: Szkoła podstawowa im. I Dywizji Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki
Gimnazjum im. Aleksandra Kamińskiego
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
Burmistrzowie po 1990r.[edytuj]

imię i nazwisko daty urzędowania
Bogdan Smolarczyk 1990 - 1992
Andrzej Wojtkowiak 1992 - 1997
Edward Puk(†) 1997 - 1998
Włodzimierz Kubiak 1998 - 2002
Roman Kazimierski(†) 2002 - 2004
Bogdan Forenc (pełniący funkcję) 12.2004 - 02.2005
Grzegorz Michalak 2005 - 2006
Władysław Bogusław Kobiałka 2006 - nadal
Bierutowianie[edytuj]

Urodzeni w Bierutowie[edytuj]
Andreas Acoluthus (1654–1704) - niemiecki orientalista i lingwista
David Behme (1605–1657) - protestancki pastor i pisarz
Luise Elisabeth von Württemberg-Oels (1673–1736) - księżna
Maximilian von Prittwitz und Gaffron (1848-1917) - niemiecki wojskowy, generał pułkownik
Josef Block (1863–1943) - niemiecki malarz
Horace Meyer Kallen (1882–1974) - amerykański filozof
Ludwig Meidner (1884–1966) - niemiecki malarz ekspresjonista
Benjamin Schwarz (ur. 1937) - niemiecki tłumacz
Związani z Bierutowem[edytuj]
Henryk II Podiebradowicz (1507-1548) - książę ziębicki i oleśnicki w latach 1536-1542, książę bierutowski od 1542 roku, tytularny hrabia kłodzki z dynastii Podiebradów
Henryk III Podiebradowicz (1542–1587), książę ziębicki i bierutowski
Karol II Podiebradowicz (1545–1617), książę oleśnicki i bierutowski
Heinrich Wenzel (1592-1639) - książę Bierutowa; książę Ziębic i Kłodzka; starosta generalny Śląska.
Matthäus Apelt (1594-1648) - niemiecki poeta i kompozytor
Paweł Kempka (1886-1972) - prawnik, polski działacz narodowy i samorządowy
Pomniki i tablice[edytuj]

Pomnik upamiętniający 700-lecie Bierutowa przy zamku książęcym[[1]]
Pomnik Jana Pawła II przed kościołem św. Katarzyny[[2]]
Głaz z tablicą przed ruinami kościoła Świętej Trójcy, upamiętniającą osoby tam spoczywające[[3]]
Tablica upamiętniająca Ludwiga Meidnera, obok miejsca gdzie stał jego dom
Tablica upamiętniająca remont wieży dawnego ratusza, oraz zmarłego Burmistrza Romana Kazimierskiego i sponsorów remontu, przy wieży dawnego ratusza
"Grób Nieznanego Żołnierza", Krzyż Katyński i tablica upamiętniająca katastrofę pod Smoleńskiem na cmentarzu komunalnym
Sport i kultura[edytuj]

OŚRODEK KULTURY I SPORTU W BIERUTOWIE
Formacja taneczna "RYZYKANCI"
Zespół pieśni i tańca Bierutowianie
Zespól Pieśni Ludowej
Stowarzyszenie Rozwoju Ziemi Bierutowskiej
Stowarzyszenie powstało z inicjatywy rodziców dzieci uczęszczających na zajęcia klubu "STER" oraz sympatyków klubu i działalności Romana Kazimierskiego. Po tragicznej śmierci burmistrza klub "STER" funkcjonował jako część Bierutowskiego Ośrodka Kultury. Nie gwarantowało to jednak dalszego funkcjonowania i rozwoju klubu. Stowarzyszenie założone zostało na pierwszym walnym zebraniu w dniu 11.09.2005 r.
Kluby i drużyny sportowe
W Bierutowie istnieje drużyna goalballa.
[17]W Mistrzostwach Polski sezon:
2003 III miejsce
2004 II miejsce
2005 IV miejsce
2007 III miejsce
2006 II miejsce
2010 I miejsce
2011 II miejsce

Działa także klub sportowy WIDAWA Bierutów[18]

Obiekty sportowe
stadion miejski przy ulicy Namysłowskiej
hala sportowo-widowiskowa przy szkole podstawowej
boisko "orlik 2012" przy Gimnazjum
boisko "orlik 2012" przy stadionie miejskim
obiekty w parku przy ul. 1 Maja
Miasta partnerskie[edytuj]

 Bernstadt auf dem Eigen[potrzebne źródło]
Zobacz też[edytuj]

Stary cmentarz żydowski w Bierutowie
Nowy cmentarz żydowski w Bierutowie
Bierutów (stacja kolejowa)
Parafia św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny w Bierutowie

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1