czwartek, 27 września 2012

Chęciny


Chęciny

Państwo Polska
Województwo świętokrzyskie
Powiat kielecki
Gmina Chęciny
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja kielecka
Prawa miejskie przed 1325
Burmistrz Robert Zbigniew Jaworski
Powierzchnia 14,12 km²
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
4304
301,13 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 41
Kod pocztowy 26-060
Tablice rejestracyjne TKI
Położenie na mapie Polski


Chęciny
50°48′10″N 20°28′02″E
TERC
(TERYT) 3263404034
Urząd miejski
pl. 2 Czerwca 4
26-060 Chęciny
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Chęciny w Wikisłowniku
Strona internetowa


Zamek w Chęcinach


Zamek w Chęcinach - Wieża


Panorama miasta z murów zamku


Zespół klasztorny Klarysek
Chęciny – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Chęciny. Położone ok. 15 km od Kielc, na Wyżynie Kieleckiej, historycznie w Małopolsce.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 4304 mieszkańców[1].
Pierwsza wzmianka o wsi Chęciny pochodzi z 1275. Prawa miejskie zostały nadane w 1325. Najważniejszym zabytkiem są ruiny zamku królewskiego z przełomu XIII i XIV wieku. Zamek pozostaje ruiną od XVIII wieku. Do 1954 siedziba gminy Korzecko.
W pobliżu znajduje się Jaskinia Raj.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Gospodarka
3 Komunikacja
4 Turystyka
5 Nazwa
6 Historia
7 Historia Żydów w Chęcinach
8 Zabytki
9 Ciekawostki
10 Osoby związane z Buskiem
11 Miasta partnerskie
12 Przypisy
13 Bibliografia
14 Zobacz też
15 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miasto leży w środkowej części województwa świętokrzyskiego, w zachodniej części Gór Świętokrzyskich[2], między Pasmem Chęcińskim, a Pasmem Zelejowskim.
Historycznie należy do Małopolski. Leżało w ziemi sandomierskiej, następnie w województwie sandomierskim, gdzie było siedzibą powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego.
Na terenie obszaru miejskiego Chęcin znajdują się również leżące na północy Zelejowa i Sitkówka.
Gospodarka[edytuj]

Miasto jest ośrodkiem przemysłu materiałów budowlanych. W jego okolicach eksploatowany jest wapień, tzw. marmur chęciński. Rozwija się tu także przemysł spożywczy.
Komunikacja[edytuj]

Najbliższa stacja kolejowa znajduje się 5,4 km od miasta w miejscowości Radkowice. Do Chęcin kursują autobusy komunikacji miejskiej z Kielc linii 31, a także busy prywatnych przewoźników. W Chęcinach krzyżują się drogi do Kielc, Małogoszcza i Morawicy. Na wschód od miasta biegnie obwodnica na S7.
Turystyka[edytuj]

Miasto położone jest między Pasmem Chęcińskim, a Pasmem Zelejowskim Gór Świętokrzyskich, co zachęca do uprawiania turystyki. Z Chęcin wytyczone są szlaki piesze prowadzące m.in. na Górę Zamkową i do jaskini Raj. W mieście funkcjonują schroniska młodzieżowe. Uzupełnieniem bazy noclegowej Chęcin są gospodarstwa agroturystyczne w pobliskim Korzecku oraz Starochęcinach i internat w Podzamczu Chęcińskim.
Chęciny są punktem początkowym  czerwonego szlaku turystycznego prowadzącego do Kielc,  niebieskiego szlaku turystycznego prowadzącego do Łagowa oraz  żółtego szlaku turystycznego prowadzącego do Wiernej Rzeki.
Nazwa[edytuj]

Nazwa notowana od 1275, pierwotnie brzmiała prawdopodobnie Chęcin i oznaczała sam zamek albo samą wieś. Od XIV wieku przybrała formę liczby mnogiej, kiedy zaczęła oznaczać kilka obiektów (zamek, wieś, miasto). Nazwa Chęcin prawdopodobnie pochodzi od niezaświadczonej źródłowo nazwy osobowej *Chęta (Chęcin - własność Chęty) - którego etymologię można wiązać ze słowem chęć[3]. Według innej etymologii nazwa powstała z pierwotnej Hanczyn(y) i nie ma nic współnego ze słowem chęć i rzekomą nazwą osobową *Chęta[4].
Historia[edytuj]

Pierwsze wzmianki o Chęcinach pochodzą z 1275. Miasto otrzymało prawa miejskie w I połowie XIV wieku. W 1306 r. właścicielem Chęcin oraz 11 wsi został biskup Jan Muskata , który jednak po zdradzie króla Władysława Łokietka prawo własności utracił. W 1331 szykujący się do wojny z Krzyżakami Władysław Łokietek zwołał na zamku w Chęcinach zjazd ziem małopolskich i wielkopolskich. Na sejmie tym wielkorządcą w Wielkopolsce ogłoszono królewicza Kazimierza. W 1465 miasto zostało doszczętnie zniszczone przez pożar. W tym samym roku król Kazimierz Jagiellończyk na sejmie w Kaliszu ponowił przywilej miejski Chęcin. Pierwotny dokument lokacyjny spłonął. Miasto rządziło się na prawie niemieckim. Aby podźwignąć podupadłe Chęciny w 1487 król nadał mieszkańcom prawo do miejscowych kopalń. W 1494 przywileje powiększył Jan Olbracht urządzając prawa górnicze na sposób olkuskich. W 1507 Chęciny spaliły się ponownie. Prawa miejskie odnowił Chęcinom król Zygmunt I Stary. Miasto było ośrodkiem górnictwa i przemysłu sukienniczego. W Chęcinach wydobywano marmury, srebro, miedź i ołów. W II połowie XVI wieku istniał tu zbór kalwiński.
W XVII wieku miasto zostało zniszczone podczas rokoszu Zebrzydowskiego. Jeszcze więcej zniszczeń przyniosły wojny szwedzkie i najazd Jerzego II Rakoczego. Miasto zostało przez wojska Rakoczego splądrowane i spalone 1 kwietnia 1657. Przez kolejne 4 lata szerzyła się tu zaraza, która do reszty spustoszyła Chęciny. Lustracja z 1660 wykazała zaledwie 48 domów, z 341 znajdujących się tu przedtem. Aby podnieść miasto z upadku król Jan Kazimierz ustanowił w 1666 przywilej na pięć jarmarków.
W 1764 Chęciny przeznaczono na drugie miejsce sądów ziemskich radomskich, dla powiatów: radomskiego, opoczyńskiego i chęcińskiego. W 1795 miasto znalazło się w zaborze austriackim. W 1796 zlikwidowano powiat chęciński, a w jego miejsce utworzono powiat kielecki. W 1809 Chęciny znalazły się w Księstwie Warszawskim, a w 1815 w Królestwie Polskim. W odrodzonym w 1918 państwie polskim Chęciny były ośrodkiem przemysłu wapienniczego i drzewnego. W latach 1939-1945 znalazły się pod okupacją hitlerowską. Miały tu miejsce masowe egzekucje. Ludność Chęcin prowadziła działalność partyzancką.
Historia Żydów w Chęcinach[edytuj]

Wzmianka o pierwszych Żydach w Chęcinach pochodzi z 1564. Dopiero jednak w 1581 król Stefan Batory pozwolił im się osiedlać w tym mieście, co potwierdził w przywileju Zygmunt III Waza w 1597. W czasie potopu szwedzkiego prawie cała gmina żydowska została wymordowana przez niekarne oddziały Stefana Czarnieckiego. W połowie XVII kahał chęciński miał własnego rabina, kantora, mełameda, czynny był także żydowski szpital (od 1638). W XIX wieku gmina się rozrosła, zbudowano mykwę, 6 sztybłech, dwa chedery i dom starców. W 1939 ludność żydowska stanowiła 56% mieszkańców Chęcin (2825 osób). W czasie okupacji istniało tu getto dla 4 tysięcy osób.[5] 1 września 1942 roku Niemcy dokonali deportacji Żydów z chęcińskiego getta do obozu zagłady w Treblince.
Zabytki[edytuj]

ruiny zamku z 2. połowy XIII w.,
późnogotycki kościół parafialny św. Bartłomieja – gotycka murowana hala wzniesiona około 1600, przebudowana w 1. połowie XVII wieku z manierystyczną, kwadratową kaplicą z kopułą z 1614,
dawny zespół klasztorny franciszkanów fundacji Kazimierza III Wielkiego z XIV wieku obejmujący przebudowany gotycki kościół, późnorenesansowy budynek klasztorny z kopułową kaplicą Branickich z 1640, budynki gospodarcze z 1637-1668 oraz neoklasycystyczne,
barokowy zespół klasztorny Klarysek z 1643, od 1930 r. sióstr bernardynek[6]
Kamienica "Niemczówka" z 1570 roku, w której mieści się Centrum Informacji Turystycznej i Historycznej Gminy Chęciny
dawny kościół szpitalny,
mykwa przy ulicy Szkolnej,
dawna późnorenesansowa synagoga z 2. połowy XVII wieku,
średniowieczny układ ulic i zabudowa z XVI-XIX w.,
cmentarz żydowski.
Ciekawostki[edytuj]

Chęciny są kolebką polskiego parlamentaryzmu. W dniu 26 maja 1331, w święto Św. Trójcy, Władysław Łokietek zwołał wiec do Chęcin. Nie było to zwykłe colloquium generale. Jan Długosz określił ten wiec jako generalis omnium terrarum conventus, co można tłumaczyć jako walny zjazd wszystkich ziem Polski. Nie znamy podobnych określeń wzmiankowanych w źródłach w odniesieniu do innych ówczesnych wieców. Zatem ogólnopolski wiec odbyty w Chęcinach w dniach od 26 maja do 14 czerwca 1331 był wydarzeniem szczególnym, które uważane jest przez wielu historyków, począwszy od Jana Długosza, za początek przyszłych sejmów Rzeczypospolitej.
Osoby związane z Buskiem[edytuj]

Kasper Fodyga – wójt chęciński, murator, rzeźbiarz oraz architekt pochodzenia włoskiego.
Miasta partnerskie[edytuj]

 Rønde[potrzebne źródło]
 Schöneck/Vogtl.[potrzebne źródło]
 Jaworow[potrzebne źródło]

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1