czwartek, 27 września 2012

Choroszcz


Choroszcz

Państwo Polska
Województwo podlaskie
Powiat białostocki
Gmina Choroszcz
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja białostocka
Prawa miejskie 1507
Burmistrz Jerzy Ułanowicz
Powierzchnia 16,79 km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
5469
325,7 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 85
Kod pocztowy 16-070
Tablice rejestracyjne BIA
Położenie na mapie Polski


Choroszcz
53°08′35″N 22°59′08″E
TERC
(TERYT) 3202602014
Urząd miejski
ul. Dominikańska 2
16-070 Choroszcz
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Choroszcz w Wikisłowniku
Strona internetowa


Pałac Branickich


Wieża ciśnień


Gminny ośrodek kultury
Choroszcz – miasto w woj. podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Choroszcz. Położone nad rzeką Horodnianką. Jest zaliczane do aglomeracji białostockiej. Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 5469 mieszkańców[1].
W Choroszczy zachował się unikatowy układ architektoniczny rynku i ulic dojazdowych.[potrzebne źródło]
Spis treści  [ukryj]
1 Położone
2 Historia
3 Zabytki
4 Edukacja
5 Sport
6 Transport
7 Komunikacja
8 Główne Ulice
9 Przypisy
10 Zobacz też
11 Linki zewnętrzne
Położone[edytuj]

Miasto wchodzi w skład aglomeracji białostockiej. Leży na granicy Narwiańskiego Parku Narodowego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.
Przez miasto przepływa rzeczka Horodnianka.
Historia[edytuj]


Ta sekcja od 2009-07 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Choroszcz jest jednym z najstarszych w regionie osiedli miejskich. Jak wskazują badania archeologiczne, pierwsze ślady obecności człowieka na tym terenie pochodzą z okresu mezolitu. To tutaj w gęstej roszczy czyli puszczy znajdował się Święty Gaj. Wojny z XII i XIII w. na pograniczu polsko - jaćwiesko - ruskim nie wyludniły zupełnie puszcz. Bartnicy, smolarze, bobrownicy i drwale dostarczyli miód, smołę, wosk, potaż, drewno i inne dobra. Oni również nadali nazwy wielu miejscom takim jak: Przełajna Góra, Porosły, Izbiszcze, Złotoria czy Choroszcz.
W końcu XV w. Choroszcz z włością stała się własnością bojara z Kijowszczyzny, wojewody Iwana Chodkiewicza. Jego syn Aleksander gospodarzył w swych włościach z rozmachem, karczując puszczę, budując młyny, folusze, osadzając osadników z Rusi i Mazowsza. Z czasem w dobrach Chodkiewiczów powstały Ruszczany, Zastawie, Sienkiewicze, Barszczewo, Jeroniki, Żółtki, młyny młynarzy Dzikich w miejscowości Dzikie. W 1506 Aleksander nadał Choroszcz z włością klasztorowi w Supraślu. Mnisi wznieśli tu cerkiew i otaczali opieką duszpasterską ludność wiary greckiej. W 1533 Choroszcz powróciła do Chodkiewiczów. Dzięki staraniom Aleksandra w 1507 Choroszcz otrzymała od króla Zygmunta I prawa miejskie z obowiązkiem dostarczania drużyny zbrojnej na wypadek wojny.
W XVI wieku miasto rozwijało się intensywnie. Z połowy XVI w. pochodzą pierwsze wzmianki o osadnikach żydowskich. Choroszcz była wówczas centrum okolicznych dóbr, a trakty łączyły ją ze znaczniejszymi ośrodkami Podlasia. Odbywały się tu targi, odpusty, kwitło życie religijne. Pod koniec XVI wieku Choroszcz była miastem liczącym ok. 200 domów i 1 200 mieszkańców. W 1587 Anna Chodkiewiczówna wniosła w posagu dobra choroskie Pawłowi Pacowi. Ich spadkobiercą był Mikołaj Stefan Pac, wojewoda trocki i przyszły biskup wileński, który sprowadził w 1654 do Choroszczy zakon dominikanów.
Nie jest znany układ przestrzenny miasta w XVI i XVII wieku. Życie zapewne koncentrowało się w centrum, wokół rynku. Tu znajdował się kościół, klasztor, cerkiew i dwór Chodkiewiczów, w którym mógł również rezydować biskup wileński Stefan Mikołaj Pac. Wiek XVII zapisał się tragicznie w historii kraju - wojny, epidemie i pożary nie ominęły Choroszczy. Pożar w 1683 doszczętnie zniszczył miasto - spłonęło 600 domów, klasztor, kościół i cerkiew. W 1703 Choroszcz wraz z przyległymi wsiami została odkupiona przez Stefana Mikołaja Branickiego z rąk generała Jerzego Mniszcha. Do upadku miasta przyczynił się kolejny pożar w 1707.
W 1709 dobra choroskie przeszły na własność hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego. Miejscowość ta była na tyle urokliwa, że hetman przez wiele lat z nakładem ogromnych kosztów budował letnią rezydencję. Obok budowanego z rozmachem zespołu Branicki ufundował murowany barokowy kościół z klasztorem dominikanów. Ufundował również szpital - przytułek i unicką cerkiew. Wtedy też zapewne powstał folwark dworski. Ówczesny rynek miejski okalały kościół, klasztor, ratusz z 6 kramami kupców żydowskich, bożnica z żydowską szkołą. W 1771 miasto liczyło 126 posesji, z czego 43 należały do Żydów. Najpopularniejszy trunek tamtej epoki - piwo, produkowało w Choroszczy 15 browarów.
Po śmierci hetmana dobra choroskie z majątkiem Rogowo otrzymała w dożywocie księżna Izabella Branicka. Do III rozbioru Choroszcz należała do powiatu grodzieńskiego w województwie trockim i stanowiła enklawę w województwie Podlaskim. Po III rozbiorze znalazła się w zaborze pruskim, a po pokoju w Tylży w 1807 weszła do zaboru rosyjskiego. Spis pruski w końcu XVIII wieku wykazał: "584 mieszkańców, w tym 156 Żydów, 122 domy, 4 ulice, 9 szynków, 8 browarów, 8 gorzelni, 7 duchownych, 4 urzędników policyjnych i 1 oddział z regimentu Bośniaków von Gunthera - 6 mężczyzn".
Po śmierci księżnej Branickiej dobra choroskie w części nabyła rodzina Komarów, a część włączono do posiadłości Potockich, którzy wkrótce sprzedali je Tadeuszowi Mostowskiemu. Zalążek manufaktury tekstylnej w majątku hrabiny Mostowskiej dał w 1840 początek największej w regionie fabryce sukienniczo - kapeluszniczej i przemysłowej karierze miasteczka. Wraz z rozwojem fabryki zmieniła się również struktura narodowa i wyznaniowa Choroszczy. W 1886 z ogólnej liczby 1512 mieszkańców 765 było wyznania mojżeszowego, ponad 300 katolików, ok. 200 ewangelików (specjalistów niemieckich pracujących w fabryce) i ok. 200 prawosławnych. Miasteczko fabryczne, funkcjonujące niezależnie od miasta posiadło 20 budynków produkcyjnych, 11 budynków mieszkalnych, szkołę, piekarnię, 2 sklepy, aptekę i zbór ewangelicki.
W 1839 w ramach restrykcji za udział w powstaniu listopadowym uległ kasacji Zakon Dominikanów. Po powstaniu styczniowym w murach klasztoru znalazła się rosyjska szkoła, zamieszkiwał tu także proboszcz parafii prawosławnej. W 1865 rozebrano drewnianą cerkiew. Nową (istniejącą obecnie) wyświęcono w 1878.
Położone nieopodal Choroszczy wzgórze, zwane "Szubienicą" było miejscem kaźni 11 powstańców z 1863, a przy drodze na Zastawie "carscy" zabili 3 powstańców. Dzięki staraniom społeczności choroskiej w latach 1913-1924 wzniesiono kaplicę na choroskim cmentarzu, a w 1989 na wspomnianym wzgórzu nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika.
Wybuch I wojny światowej był kresem działalności fabryki. Z 5000 mieszkańców sprzed I wojny światowej w 1921 zamieszkiwało w Choroszczy tylko 2405 osób. Lata międzywojenne to nowy etap w historii miasta. Dzięki inicjatywie dr Zygmunta Brodowicza na terenie byłej fabryki utworzony został w 1930 szpital psychiatryczny, który do dnia dzisiejszego odgrywa w życiu miasta ogromną rolę.
Okres II wojny światowej był tragiczny. W czasie okupacji sowieckiej w latach 1939-1941 wywieziono część pacjentów szpitala w głąb Rosji. W 1941 Choroszcz zajęli hitlerowcy, którzy w pobliskim lesie w Nowosiółkach rozstrzelali chorych i ułomnych (464 osoby). Masowe groby w Nowosiółkach kryją 4000 ofiar: cywilów, partyzantów, wielu księży i zakonnic, zamordowanych w latach 1941-1944. Ludność żydowska miasta została przesiedlona do getta w Białymstoku, skąd w listopadzie 1943 została wysłana do komór gazowych w Treblince. Lata powojenne przyniosły Choroszczy odbudowę letniej rezydencji Branickich, w której znajduje się obecnie Muzeum Wnętrz Pałacowych.
Zabytki[edytuj]



Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana


Cerkiew Opieki Matki Bożej
W Choroszczy znajduje się odbudowana w latach 60. XX w. letnia rezydencja rodziny Branickich, obecnie Muzeum Wnętrz Pałacowych, zabytkowy park pałacowy kościół i klasztor podominikański, cerkiew, 4 zabytkowe cmentarze oraz szpital psychiatryczny zlokalizowany w latach 30. XX w. na terenie dawnej fabryki kortów i sukna należących do rodziny Moesów.
Kościół i klasztor Dominikanów
Cerkiew Opieki Matki Bożej (parafialna) - wybudowana w 1878. Obok dom duchowieństwa prawosławnego.
Zespół pałacowy Branickich - ob. Muzeum Wnętrz Pałacowych. Założenie pałacowe w parku, przekomponowanym w 2 poł. XIX wieku. Na osi kanału głównego pałac - letnia rezydencja Branickich - wybudowany ok. 1760, w stylu baroku saskiego. Zniszczony 1831, rozbudowany po poł. XIX w. Zniszczony w 1915, potem rozebrany. Zrekonstruowany i odbudowany w latach 60. XX w. Obok pałacu fragmenty dawnych zabudowań dworskich.
Fabryka sukna i kortów Augusta Moesa - ob. Szpital Psychiatryczny. Fabryka wznoszona w miejscu folwarku dawnych dóbr Branickich, po kupieniu ich przez Fryderyka Moesa w 1843. Zachowane pawilony fabryczne wznoszone w latach 1890-1910. Wszystkie urządzenia fabryczne wywiezione z Choroszczy w 1915.
Rynek otoczony XIX-wiecznymi kamienicami
Kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena (XVIII w.)
Edukacja[edytuj]



Szkoła podstawowa im.Henryka Sienkiewicza


Zespół Szkół w Choroszczy
Przedszkole Samorządowe w Choroszczy im. Jana Pawła II
Szkoła Podstawowa w Choroszczy im. Henryka Sienkiewicza
Publiczne Gimnazjum im. kardynała Stefana Wyszyńskiego
Liceum Ogólnokształcące
Sport[edytuj]



Orlik w Choroszczy
W Choroszczy istnieje klub piłkarski Narew Choroszcz występujący w rozgrywkach organizowanych przez Podlaski Związek Piłki Nożnej - obecne występuje w Okręgowej Klasie Seniorów. Istnieją także 3 drużyny występujące na co dzień w rozgrywkach ligi gminnej: LZS Choroszcz, Rajkom i Lambada Choroszcz.
Od 31 Sierpnia 2012 w Choroszczy odbywa się masa krytyczna.
Transport[edytuj]



Budowa S8 w Choroszczy Sierpień 2011
Przez miasto przechodzą drogi:
droga międzynarodowa E67 Helsinki – Kowno – Warszawa – Praga,
droga krajowa 8 Kudowa-Zdrój - Wrocław - Warszawa - Białystok - Suwałki - Budzisko,
W Choroszczy na drodze krajowej 8 powstaje droga ekspresowa S8 na odcinku Białystok - Stare Jeżewo o długości 24,5 km. Odcinek ten ma być otwarty we wrześniu 2012
Na terenie gminy działa informacja dla kierowców o nawierzchni dróg, restauracjach, hotelach i utrudnieniach na drodze. Informacje na ten temat znajdziesz tutaj Uwaga! Mapa jest w budowie
Komunikacja[edytuj]

Do Choroszczy można dojechać linią nr 103. Choroszcz znajduje się około 6 km od granic Białegostoku i 13km od centrum; tutaj jeżdżą też autobusy niskopodłogowe (dla niepełnosprawnych).
Główne Ulice[edytuj]



Aleja Niepodległości
Branickiego
Lipowa
Powstania Styczniowego
Henryka Sienkiewicza
Adama Mickiewicza
Aleja Niepodległości
Ogrodowa
Dominikańska

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1