niedziela, 30 września 2012

Aleksandrów Kujawski


Aleksandrów Kujawski

Państwo Polska
Województwo kujawsko-pomorskie
Powiat aleksandrowski
Gmina gmina miejska
Aglomeracja bydgosko-toruńska
Założono 1862
Prawa miejskie 1879
Burmistrz Andrzej Cieśla
Powierzchnia 7,23 km²
Wysokość 72 m n.p.m.
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
12 275 ▼
1697,8 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 54
Kod pocztowy 87-700
Tablice rejestracyjne CAL
Położenie na mapie Polski


Aleksandrów Kujawski
52°52′N 18°42′E
TERC
(TERYT) 6040601011
Urząd miejski
ul. Słowackiego 8
87-700 Aleksandrów Kujawski
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Aleksandrów Kujawski w Wikisłowniku
Strona internetowa
Aleksandrów Kujawski – miasto i gmina w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie aleksandrowskim na skraju Równiny Inowrocławskiej. Miasto jest także siedzibą władz powiatu aleksandrowskiego oraz wiejskiej gminy Aleksandrów Kujawski. Zaliczane do aglomeracji bydgosko-toruńskiej.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 12 275 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Demografia
3 Historia
4 Zobacz też
5 Gospodarka
6 Komunikacja
7 Podział administracyjny
7.1 Osiedla
8 Edukacja
8.1 Przedszkola
8.2 Szkoły podstawowe
8.3 Gimnazja
8.4 Szkoły Ponadgimnazjalne
9 Życie kulturalne
10 Wspólnoty religijne
11 Turystyka i zabytki
12 Zobacz też
13 Sąsiednie gminy i miejscowości
14 Miasta partnerskie
15 Zobacz też
16 Przypisy
17 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 7,23 km²[2]. Miasto stanowi 1,51% powierzchni powiatu.
Według danych z roku 2002[3] Aleksandrów Kujawski ma obszar 7,17 km², w tym: użytki rolne 31%, użytki leśne 25%
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego.
Demografia[edytuj]


Struktura demograficzna mieszkańców miasta Aleksandrów Kujawski wg danych z 31 grudnia 2010[4]
Opis Ogółem Mężczyźni Kobiety
jednostka osób % osób % osób %
populacja 12275 100 5813 47,4 6462 52,6
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 1697,8 804,0 893,8
Historia[edytuj]

Miejscowość założona na bazie wsi i majątku Białe Błota (pierwsza wzmianka w dokumentach z 1489). Początkowo jednak miejscowość ta nosiła nazwę Sieła, od znajdującej się tam cerkwi. Po zmianie właściciela majątku i wsi w roku 1850, nazwa Białe Błota pozostała a sam majątek nazwano "Trojanowo". W 1859 roku Towarzystwo Kolei Żelaznych postanowiło usytuować tutaj stację graniczną, między dwoma zaborami rosyjskim i pruskim. W 1862 roku uruchomiono połączenie kolejowe Prus z Rosją z Bydgoszczy przez Toruń do Łowicza. Dzięki temu miejscowość zaczęła się systematycznie rozwijać. W tym czasie w mieście zaczęli osiedlać się Żydzi[5]. Mieli swoją synagogę i korzystali z cmentarza w pobliskim Służewie. Początkowo społeczność żydowska w Aleksandrowie Kujawskim podlegała dozorowi bóżniczemu w Nieszawie. Z czasem aleksandrowscy Żydzi zaczęli demograficznie i ekonomicznie dominować nad nieszawskimi pobratymcami. Konsekwencją było dodanie do nazwy dozoru bóżniczego członu o Aleksandrowie Kujawskim. W 1875 roku uruchomiona została Międzynarodowa Stacja Kolejowa i Telegraficzna. Od nazwiska cara Aleksandra II Romanowa, który przyczynił się do dalszej rozbudowy stacji, miasteczko zmieniło nazwę na Aleksandrów Pograniczny (Prawa miejskie w 1879 roku). W 1877 powstała cerkiew prawosławna św. Aleksandra Newskiego. Car polecił wówczas dobudować dwupiętrowe skrzydło do gmachu dworca i luksusowo je wyposażył, w związku ze spotkaniem w tym miejscu 4 września 1879 z cesarzem niemieckim Wilhelmem I. Aleksandrów jako stacja graniczna był od tego czasu ważnym miastem dla Królestwa Polskiego i Rosji, dzięki czemu intensywnie się rozwijał aż do I wojny światowej. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski dekretem z dnia 4 lutego 1919 r. nadał prawa miejskie o zmienionej nazwie miasta na Aleksandrów Kujawski. W latach 1921-1923 w mieście istniał obóz internowania przeznaczony dla byłych żołnierzy URL. Po jego likwidacji część byłych internowanych stworzyła ukraińską społeczność w mieście[6]. W 1921 r. w mieście żyło 977 Żydów, co stanowiło 11,9% ogółu mieszkańców. Rozwój przemysłu i budownictwa publicznego sprawił, że siedzibę powiatu nieszawskiego przeniesiono właśnie do Aleksandrowa. Niemieccy okupanci wysiedlili aleksandrowskich Żydów do getta w Służewie, a następnie zgładzili w obozie Kulmhof. W latach 1943-45 podczas II wojny światowej miasto nosiło przejściową nazwę Weichselstädt.
Wiosną 1945 na terenie żwirowni "Halinowo" oraz w okolicy "Młyna Parowego" zabito prawdopodobnie ok. 100 Niemców. Po wojnie do 1975 roku Aleksandrów również był siedzibą powiatu, należącego wówczas do województwa bydgoskiego, a w latach 1975-98 do województwa włocławskiego. Po ponownej reformie w 1999 stał się siedzibą władz powiatu aleksandrowskiego województwa kujawsko-pomorskiego.
Zobacz też[edytuj]

Historia społeczności żydowskiej w Aleksandrowie
Gospodarka[edytuj]

Aleksandrów jest ośrodkiem przemysłu metalowego, poligraficznego oraz spożywczego. Przemysł tworzyw sztucznych, ceramiczny oraz drzewny. Znany z wyrobów wikliniarskich. W mieście znajduje się również filia ciechocińskiego sanatorium.
Do największych zakładów należą[potrzebne źródło]:
Zakłady Odkrywkowe i Mechaniczne Górnictwa Skalnego Budkrusz
Wytwórnia silosów Bin.
Kujawskie Zakłady Poligraficzne Druk-Pak S.A.
Grados sp. z o. o. producent owocowych i nieowocowych półproduktów do wyrobów cukierniczych, piekarskich i lodowych
WIP Sp. z o.o. Producent preform i butelek PET
Oddział PKS Włocławek sp. z o.o.
Dalgety Agra Polska sp. z o.o.
Aleks-Fruit
Styro-Mar
Zakłady Odzieżowe EMEX
Producent opakowań jednorazowych PolKrys
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej PEC
Społem PSS
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Wodociągowej
Surowce Mineralne Sp. z o.o.
Aleksandrowskie TBS Sp. z o.o.
Komunikacja[edytuj]

Przez teren miasta przebiega droga 266 (Konin – Sompolno – Piotrków Kujawski – Radziejów – Aleksandrów Kujawski – Ciechocinek). 4 km od Aleksandrowa w Służewie przebiega droga 250, która łączy miasto z drogą 15 w kierunku Inowrocławia oraz Poznania. W pobliżu miasta przebiega 1E75 (Gdańsk – Toruń – Włocławek – Łódź – Katowice – Cieszyn) oraz w przyszłości pod miastem będzie się znajdował węzeł (Odolion) na autostradzie A1.
Aleksandrów jest lokalnym węzłem kolejowym. Linia kolejowa nr 18 ma tutaj swoje odgałęzienie do Ciechocinka.
Podział administracyjny[edytuj]

Osiedla[edytuj]
Centrum
Osiedle Parkowa I
Osiedle Parkowa II
Osiedle Piaski
Osiedle Południe
Halinowo
Edukacja[edytuj]

Przedszkola[edytuj]
Przedszkole Samorządowe nr 1 im. Juliana Tuwima
Przedszkole Samorządowe nr 2 "Bajkowa Lokomotywa"
Niepubliczne Przedszkole Zgromadzenia Sióstr Służebniczek
Szkoły podstawowe[edytuj]
Szkoła Podstawowa nr 1 w Aleksandrowie Kuj.
Szkoła Podstawowa nr 3 w Aleksandrowie Kuj.
Szkoła Podstawowa przy Zespole Szkół Specjalnych nr 3
Gimnazja[edytuj]
Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Lotników Polskich
Publiczne Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego
Gimnazjum przy Zespole Szkół Specjalnych nr 3
Szkoły Ponadgimnazjalne[edytuj]
Zespół Szkół nr 1 Centrum Kształcenia Praktycznego
Zespół Szkół nr 2 im. mjr Henryka Dobrzańskiego „HUBALA”
Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Salezjańskiego im. Kardynała Augusta Hlonda
Publiczne Gimnazjum oraz Liceum Towarzystwa Salezjańskiego tworzą Kolegium Kujawskie Towarzystwa Salezjańskiego.
Życie kulturalne[edytuj]

Od 1920 roku w mieście istnieje Miejski Związkowy Klub Sportowy Orlęta Aleksandrów Kujawski Jest również Miejskie Centrum Kultury, w którym jeszcze parę lat temu działało kino. Rolę najprężniejszego ośrodka kultury przejął klub Fado, który stanowi obecnie najaktywniejsze kulturowo miejsce.
Od kilkunastu lat w Aleksandrowie, Ciechocinku i na Łazieńcu, w domu rodzinnym Edwarda Stachury ma miejsce cykliczna impreza znana pod nazwą "Biała Lokomotywa", która skupia środowisko artystów zajmujących się nie tylko słowem pisanym, ale i muzyką oraz teatrem.
Oprócz tego od kilku lat miasto organizuje "Stachuriadę", również będącą imprezą poświęconą Edwardowi Stachurze.
Wspólnoty religijne[edytuj]

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki oraz dwie protestanckie wspólnoty o charakterze ewangelicznym: Kościół Zielonoświątkowy (Zbór "Betel") oraz Kościół Boży w Chrystusie (Chrześcijańska Wspólnota "Jezus Król"). W mieście znajduje się również prawosławna - filialna wobec parafii św. Mikołaja we Włocławku - kaplica św. Aleksandra Newskiego (budynek jest dawnym domem proboszcza cerkwi św. Aleksandra Newskiego, zburzonej w okresie międzywojennym). Swoją Salę Królestwa posiadają w mieście Świadkowie Jehowy[potrzebne źródło].
Wierni rzymskokatoliccy zrzeszeni są w dwóch parafiach: Przemienienia Pańskiego oraz NMP Wspomożenia Wiernych.
Turystyka i zabytki[edytuj]

Miasto stanowi miejsce kuracji solankowych oraz zaplecze mieszkaniowe i usługowe Ciechocinka. Do najważniejszych zabytków należą dworzec kolejowy, w którego apartamentach 4 września 1879 car Aleksander II Romanow przyjął cesarza niemieckiego Wilhelma I Hohenzollerna oraz neogotycki kościół pw. Przemienienia Pańskiego wzniesiony w latach 1896-1905.

Dworzec PKP, 2004


Dworzec PKP, 2004


Kościół pw. Przemienienia Pańskiego, 2004


Krzyż i pomnik upamiętniający Niemców zamordowanych w mieście w 1945 roku, 2009


Pałac, 1974


Park, 1974
Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie miasta[7]:
kościół parafii pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego z 1896 roku, nr 316/A z 29.07.1993 roku
klasztor ss. służebniczek Najświętszej Maryi Panny z 1890 roku, nr 329/A z 28.12.1993 roku
zespół cmentarza rzymsko-katolickiego z drugiej połowy XIX w., przy ul. Chopina, obejmujący: cmentarz, kaplica oraz ogrodzenie z bramą, nr 363/A z 07.06.1995 roku
cmentarz wojenny (żołnierzy rosyjskich) ofiar I wojny światowej, nr 362/A z 07.06.1995 roku
zespół pałacowy rodziny Trojanowskich, obejmujący: pałac z początku XX w. i park z pierwszej połowy XIX w., nr 161/A z 16.10.1984 roku
szkoła realna, obecnie liceum salezjanów z 1913-1916 roku przy ul. Chopina 24, nr 335/A z 17.02.1994 roku
zespół dworca kolejowego, obejmujący: dworzec kolejowy z drugiej połowy XIX w., wieżę ciśnień z 1895 roku, 3 domy mieszkalne, przy ul. Wojska Polskiego 8, 10, 14 z lat 1893-1895 i skwer, nr 423/A z 30.12.1998 roku
plebania prawosławna, obecnie dom i kaplica prawosławna z 1893 roku, przy ul. Wojska Polskiego 4, nr A-1350 z 11.02.2008 roku
W 2011 roku ustanowiono pomnikiem przyrody lipę drobnolistną o obwodzie 320 cm rosnącą przy ul. Kochanowskiego i nazwie "Urszulka"[8].
Zobacz też[edytuj]

Szlaki turystyczne powiatu aleksandrowskiego, Ukraiński Cmentarz Wojskowy z 1921 r.
Sąsiednie gminy i miejscowości[edytuj]

Miasto Ciechocinek
Gmina Wiejska Aleksandrów Kujawski a w tym jej miejscowości:
Białe Błota
Łazieniec
Ośno
Otłoczyn
Otłoczynek
Rożno-Parcele
Rudunki
Straszewo (województwo kujawsko-pomorskie)
Służewo
Miasta partnerskie[edytuj]

Miasto partnerskie Kraj
Ivančice Czechy
Valka Łotwa
Zobacz też[edytuj]

powiat nieszawski
synagoga w Aleksandrowie Kujawskim
cmentarz żydowski w Aleksandrowie Kujawskim

Aleksandrów Łódzki


Aleksandrów Łódzki

Państwo Polska
Województwo łódzkie
Powiat zgierski
Gmina Aleksandrów Łódzki
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja łódzka
Prawa miejskie 22.03.1822
Burmistrz Jacek Lipiński (PO)
Powierzchnia 13,47 km²
Wysokość 206 m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
25 792
1914,8 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 42
Kod pocztowy 95-069 do 95-070
Tablice rejestracyjne EZG
Położenie na mapie Polski


Aleksandrów Łódzki
51°49′N 19°18′E
TERC
(TERYT) 1101220044
Urząd miejski
pl. Kościuszki 2
95-070 Aleksandrów Łódzki
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Aleksandrów Łódzki w Wikisłowniku
Strona internetowa


Plac Tadeusza Kościuszki / Park miejski w Aleksandrowie Łódzkim


Klasycystyczny ratusz z 1824 r.


Budynek jatek miejskich


Budynek dawnej wagi miejskiej


Pomnik Jana Pawła II przed kościołem św. Rafała


Kościół katolicki św. Rafała i Michała


Kościół pw. św. Stanisława Kostki / Kościół ewangelicko-augsburski


Budynek dawnej kasy chorych


Pozostałości dawnego torowiska tramwajowego, Pl. T. Kościuszki


Linia 78 w Aleksandrowie Ł. obsługiwana przez MPK-Łódź


Aleksandrów Łódzki nocą
Aleksandrów Łódzki – miasto położone w centralnej Polsce w woj. łódzkim, w powiecie zgierskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Aleksandrów Łódzki. Należy do aglomeracji łódzkiej, miasto satelickie Łodzi. Miasto jest członkiem Związku Miast Polskich.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 20 684 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
4 Kościoły i związki wyznaniowe
5 Przemysł
6 Transport
7 Turystyka
8 Sport
8.1 Kluby Sportowe
8.2 Imprezy sportowe
9 Media lokalne
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Pod względem fizycznogeograficznym Aleksandrów Łódzki położony jest na Wysoczyźnie Łaskiej. Miasto znajduje się na dziale wodnym I rzędu, między dorzeczami Wisły i Odry, pozbawione jest większych cieków wodnych. Jedynie północny kraniec miasta opiera się o Bzurę.
Miasto graniczy administracyjnie z Łodzią (około 11 km na północny zachód od centrum miasta[2]) i wiejską częścią gminy Aleksandrów Łódzki.
Przez miasto przebiegają drogi krajowe nr 71 i nr 72, które w centrum miasta krzyżują się. W latach 1910-91 Aleksandrów Łódzki z Łodzią łączyła linia tramwajowa, przez wiele lat była to linia nr 44 (obecnie od 01.01.2004 r. linie autobusowe nr 78 i N1).
Miasto podzielone jest na nieformalne dzielnice (osiedla)[3]:
Brużyca Wielka,
Franin,
Łomnik,
Piaskowa Góra,
Szatonia,
Wierzbno.
Osiedla miejskie to[3]:
osiedle Adama Mickiewicza,
osiedle Rafała Bratoszewskiego,
osiedle Władysława Reymonta,
osiedle Władysława Sikorskiego,
osiedle Pod Rezerwatem,
osiedle Słoneczne.

Plac Tadeusza Kościuszki w Aleksandrowie Łódzkim, widok w kierunku zachodnim
Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Aleksandrowa Łódzkiego.
Osada miejska powstała na początku XIX wieku (ok. 1816 roku), a jej założycielem był Rafał Bratoszewski herbu Sulima, który ufundował także miejscową parafię katolicką pw. św. Rafała Archanioła. W 1820 r. Rajmund Rembieliński nazwał Aleksandrów "jednym z lepszych w Polsce miasteczek". Twórcą planu urbanistycznego nowej osady był Austriak Bernard Schuttenbach. Bratoszewski nadał swemu miasteczku nazwę ku czci ówcześnie panującego cesarza Rosji i tytularnego króla Polski – Aleksandra I, co pomogło w uzyskaniu dla niego w 1822 r. praw miejskich. Po śmierci Bartoszewskiego w 1824 r. właścicielami miasta została rodzina Kossowskich herbu Dołęga. Po 1832 r. miasteczko zaczęło gospodarczo podupadać, nie wytrzymując konkurencji sąsiednich ośrodków włókienniczych – Łodzi, Zgierza i Pabianic.
Pod koniec XIX wieku i w początkach XX powstały w Aleksandrowie liczne zakłady dziewiarskie, przez co uznawany jest za kolebkę polskiego przemysłu pończoszniczego i przezywany przez mieszkańców "Skarpetkowem". Branża ta dominuje w mieście do dziś. W 1910 r. Aleksandrów uzyskał elektryczne połączenie tramwajowe z Łodzią, zlikwidowane po 1991 r. Do dawnych wagonów tramwajowych typu Herbrand nawiązuje nazwa nowej restauracji, zdobiącej od 2008 r. centrum Aleksandrowa.
Od chwili powstania aż do 1939 r. Aleksandrów był miastem trójnarodowym i trójwyznaniowym. Zamieszkiwali tu potomkowie niemieckich tkaczy, wyznania ewangelickiego, żydowscy kupcy i sklepikarze wyznający judaizm oraz polscy robotnicy i rzemieślnicy wyznania katolickiego. Najliczniejszą i najbogatszą grupą etniczną aż do 1945 r. byli tu Niemcy. Dla Żydów Aleksandrów był ważnym ośrodkiem religijnym – siedzibą cadyków chasydzkich z dynastii Danzigerów.
W 1870 r. decyzją władz rosyjskich Aleksandrów utracił prawa miejskie. Przywrócone zostały one przez władze polskie w 1924 roku. W czasie okupacji niemieckiej znalazł się na ziemiach wcielonych do III Rzeszy w tzw. Kraju Warty, otrzymując najpierw nazwę Alexanderhof (1939-43), a później Wirkheim (1943-45)[4]. Niemcy zamknęli polskie szkoły, zdelegalizowali stowarzyszenia, zburzyli pomniki i represjonowali Polaków. Cała ludność żydowska miasteczka została już w grudniu 1939 r. wysiedlona, a następnie wymordowana. Po wojnie – w latach 1945-1948 - wysiedlono za Odrę prawie całą niemiecką społeczność Aleksandrowa, dochodziło przy tym do różnych represji i nadużyć ze strony komunistycznych władz i milicji. Aleksandrów stracił swój dawny trójnarodowy charakter.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. łódzkiego.
Zabytki[edytuj]

Najważniejsze zabytki Aleksandrowa pochodzą z okresu początków miasta i zostały wzniesione w stylu klasycystycznym.
W większości znajdują się wokół Rynku.
Kościół katolicki pw. św. Rafała i Michała Archaniołów – został zbudowany w latach 1816-1818; potem był on wielokrotnie przebudowywany – w latach 1922-1926 dobudowano 2 nawy boczne, w latach 1933-1935 – dwie wieże. Przed 1993 dobudowano do kościoła św. Rafała osobny budynek sakralny, który uzyskał osobny ołtarz i wezwanie św. Michała. Inicjatorem tej rozbudowy był proboszcz – ks. dr Norbert Rucki. Pod posadzką kościoła pochowano w 1824 r. założyciela miasta – dziedzica Rafała Bratoszewskiego, który ufundował ten kościół i dał mu swego patrona. Około 1818 roku kościół św. Rafała stał się świątynią parafialną.
Dawny kościół ewangelicko-augsburski (Kościół pw. św. Stanisława Kostki) – został zbudowany dla aleksandrowian tego wyznania, których było wtedy najwięcej wśród mieszkańców miasta. Od budowy w 1828 r. nie był wcale przebudowywany, dlatego ma dużą wartość zabytkową. Dziś jest w ruinie. Właśnie rusza akcja jego odbudowy. Ma on na fasadzie m.in. płaskorzeźby bogini zwycięstwa Nike, aniołów i symbol Ewangelii. Pastorem – budowniczym kościoła był Fryderyk Jerzy Tuve.
Ratusz miejski – budynek przeznaczony dla władz miasta, czyli Magistratu, zbudowany w 1824 r. za czasów burmistrza Gedeona Goedela. Pełni tę funkcję do dziś. Na fasadzie ma ciekawą płaskorzeźbę – maskę Temidy z zasłoniętymi oczyma – jest to symbol „ślepej sprawiedliwości”, bo sprawowano tu niegdyś sądy.
Obecny budynek Jatek – został odbudowany w 1998 r., więc nie jest zabytkowy, kształtem i stylem nawiązuje jednak do dawnych Jatek Miejskich, stojących w tym miejscu od 1829 lub 1825 r., rozebranych w 1988 r. Pierwotnie znajdowały się tu sklepiki piekarskie i rzeźnicze.
Obecny budynek Biblioteki to dawna Pastorówka – dom pastora ewangelickiego, połączony z kościołem, został on zbudowany w 1848 r.
Nagrobek na cmentarzu katolickim (od niedawna, dawniej ewangelickim) to grób pierwszego tutejszego pastora ewangelickiego – Fryderyka Jerzego Tuve z 1830 r. W północnej części miasta zachował się też mały cmentarz żydowski z grobami cadyków
Park miejski – dawny ogród spacerowy w stylu angielskim, założony w 1824 r. przez właściciela miasta – dziedzica Rafała Bratoszewskiego.
Domy tkaczy – długie, drewniane, parterowe budynki, gdzie mieściły się mieszkania i warsztaty pierwszych mieszkańców miasta, pochodzą one z 1 połowy XIX w.
Zachowało się też kilka ciekawych zabytków późniejszych – z 2 połowy XIX i XX w.:
Willa i fabryka Alberta Stillera przy ulicy Wojska Polskiego 31. Była to jedna z większych nowoczesnych fabryk pończoszniczych w Aleksandrowie, zbudowana w 1908 r. wraz ze stylową willą mieszkalną.
Obecny Internat Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika, dawny dwór sławnych cadyków chasydzkich z rodziny Danziger, zbudowany w 1935 r.
Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Kościół rzymskokatolicki – parafia pw. św. Archaniołów Rafała i Michała oraz parafia pw. Zesłania Ducha Św.
Kościół Ewangelicko-Augsburski – kościół pw. św. Stanisława Kostki
Świadkowie Jehowy - zbór
Kościół Chrześcijański "Jezus Żyje" - zbór
Przemysł[edytuj]

Działalność gospodarcza – 2.623 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych[potrzebne źródło]:
Przemysł dominujący włókienniczy (pończoszniczy i dziewiarski) – 38%
Handel – 24%
Mechanika pojazdowa i transport – 5%
Inne (budownictwo, przemysł spożywczy, szewstwo, elektromechanika).
Transport[edytuj]

Aleksandrów Łódzki do 1991 roku posiadał tramwajowe połączenie z Łodzią była to linia 44 obsługiwana przez spółkę Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Łodzi. Obecnie do Aleksandrowa Ł. kursuje wyłącznie komunikacja autobusowa są to linie 78 oraz 97 i linia nocna N1, obsługiwane przez MPK-Łódź[5].
Do Aleksandrowa Ł. można też dojechać PKS-em Łódź linią 499 Aleksandrów Łódzki - Łódź, 505 Aleksandrów Łódzki - Łódź a także linią 501 Aleksandrów Łódzki - Bedoń Przykościelny[6].
Turystyka[edytuj]

Przez miasto prowadzi znakowany turystyczny  czerwony Szlak Okrężny Wokół Łodzi.
Atrakcje przyrodnicze: Rezerwat przyrody „Torfowisko Rąbień” pod Aleksandrowem – typ torfowiska wysokiego, gdzie można spotkać wiele interesujących roślin bagiennych. Rezerwat ma powierzchnię 42 hektarów i utworzono go w 1988 r.
Sport[edytuj]

Kluby Sportowe[edytuj]
Towarzystwo Sportowe Sokół Aleksandrów Łódzki. Założone w 1998 roku. Celem Stowarzyszenia było wypełnienie luki powstałej w wyniku zniknięcia ze sportowej mapy niegdyś słynnego klubu AKS Włókniarz Aleksandrów Łódzki, którego wychowankiem był choćby Włodzimierz Smolarek – reprezentant Polski. Obecnie w klubie sportowcy trenują piłkę nożną (2 drużyny seniorów oraz grupy młodzieżowe) i karate tradycyjne. 5 lutego 2007 roku odbyło się pierwsze posiedzenie zarządu klubu w nowej kadencji. Prezesem został Bogusław Stefańczyk, funkcje wiceprezesów pełnili Krzysztof Rożniakowski oraz Artur Sikora. Od 16 września 2008 prezesem klubu jest Dariusz Lis. Sekcja piłki nożnej skupia obecnie sześć drużyn piłkarskich – dwie na szczeblu seniorskim występujące w II i V lidze, a także cztery grupy młodzieżowe. Pierwsza drużyna seniorów, które legitymuje się nazwą – Sokół , jest sponsorowana przez Gminę Aleksandrów Łódzki oraz fabrykę okien w Rąbieniu "Okna Rąbień". W sezonie 2007/2008 drużyna z Aleksandrowa rywalizowała na boiskach III ligi. Grającym trenerem był Tomasz Szcześniak, kapitanem drużyny wychowanek Włókniarza Aleksandrów, były piłkarz Widzewa Łódź, zdobywca bramki w derbach Łodzi – Arkadiusz Świętosławski. W sezonach 2008/2009 oraz 2009/2010 Sokół grał na szczeblu II ligi wschodniej. Sekcja karate to przede wszystkim Radosław Olczyk, który jest jej głównym opiekunem. Ponadto szczególnie pomagają mu Sebastian Ziembikiewicz, Marek Błaszczyk czy choćby Grzegorz Kowalczyk. Wśród karateków na szczególne wyróżnienie zasługuje dwójka młodych zawodników z Aleksandrowa – Damian Stasiak i Damian Tomasik, w kategorii juniorów młodszych – najlepsi w Polsce, z każdego turnieju, zawodów nie tylko ogólnopolskich, ale również międzynarodowych przywożą medale.
MKS Aleksandrów – Międzyszkolny Klub Sportowy o profilu lekkoatletycznym istnieje od stycznia 1992. Pierwszymi trenerami byli Leszek Lipiński, Halina Ścigaczewska i Alina Dudkowska. Prezesem klubu jest obecnie Andrzej Grabarczyk, olimpijczyk i trójskoczek.
UKS Jedynka – Uczniowski Klub Sportowy "Jedynka" powołany przy Miejskim Zespole Szkół im. Jana Pawła II – m.in. piłka siatkowa. Istnieje od 2005 roku obecnie Prowadziliśmy zajęcia w następujących kategoriach : mini siatkówka, młodziczki, juniorki młodsze, seniorki – od 2005 roku. Od 1 stycznia 2008 roku prowadzimy tylko grupę seniorów, grupy młodzieżowe przeszły do innego aleksandrowskiego Uczniowskiego Klubu Sportowego. W 2005 roku zgłoszono do rozgrywek, po raz pierwszy w historii Klubu, seniorki. I od razu w sezonie rozgrywkowym 2005/2006 drużyna nasza, pod wodzą trenera Zbigniewa Pilarskiego, uzyskała awans do wyższej klasy rozgrywkowej, tj. do II ligi. Trzy sezony drużyna uczestniczyła na tym szczeblu rozgrywek, zajmując odpowiednio miejsca 5, 4 i 2. Zawodniczki prowadzone były przez Zbigniewa Pilarskiego, potem jeszcze przez Bogdana Jaszczuka. W sezonie 2008/2009 obowiązki trenerskie powierzono Pawłowi Mikołajczykowi, który pracuje do dnia dzisiejszego. W lipcu 2009 roku Zarząd Klubu uzyskał w PZPS zgodę na uczestniczenie drużyny w rozgrywkach I ligi, w miejsce rezygnującego Piasta Szczecin.
Imprezy sportowe[edytuj]
Memoriał Lekkoatletyczny im. Józefa Jaworskiego – pierwszy zorganizowano w 1983 r. Memoriał odbywał się co roku jesienią, jednakże ze względu na budowę stadionu lekkoatletycznego oraz hali lekkoatletycznej dziś odbywa się na wiosnę.
Media lokalne[edytuj]

"40 i cztery" – biuletyn informacyjny Urzędu Gminy Aleksandrów Łódzki. Miesięcznik. Ukazuje się od 8 grudnia 1991 roku. Do niedawna był dwutygodnikiem.
"Alternatywy 44" – biuletyn Stowarzyszenia Przedsiębiorców Aleksandrowa Łódzkiego 2000. Miesięcznik. Ukazuje się od 2005 r.
"Wiadomości aleksandrowskie" – biuletyn parafii rzymskokatolickiej pw. św. Archaniołów Rafała i Michała w Aleksandrowie. Ukazywał się od 1991 roku z inicjatywy ks. dr Norberta Ruckiego. Od roku 2010 działalność wydawnicza została zawieszona.
"Aleksandrów wczoraj i dziś" – rocznik Towarzystwa Przyjaciół Aleksandrowa Łódzkiego. Ukazuje się co roku, począwszy od 1983 roku, wiosną na Dni Aleksandrowa.
"Gazeta Matusiaka" – niezależne pismo lokalne wydawane przez Grzegorza Matusiaka z przerwami w latach 1992-2004. Obecnie redaktor zawiesił działalność wydawniczą.
"Pandora 2001" – biuletyn Biura Obrotu Nieruchomościami w Aleksandrowie. Ukazuje się od 2001 roku do chwili obecnej. Zawiera też informacje z życia miasta.
"Głos Sokoła" – dwutygodnik wydawany przez Towarzystwo Sportowe Sokół od 15 marca 2007.
Telewizja Aleksander TV – Stowarzyszenie Kablowej Telewizji Satelitarnej ALEKSANDER-SAT
Aleksandrowski Kurier Samorządowy – program lokalny (informacje z miasta i urzędu, reportaże, relacje z imprez, sesji itp.) realizowany przez redakcję telewizyjną działającą przy Urzędzie Gminy, nadawany w sieci kablowej ALEKSANDER-SAT
Zobacz też[edytuj]

Historia Aleksandrowa Łódzkiego
Synagoga w Aleksandrowie Łódzkim
Stara Synagoga w Aleksandrowie Łódzkim
Cmentarz żydowski w Aleksandrowie Łódzkim
Parafia Świętych Archaniołów Rafała i Michała w Aleksandrowie Łódzkim

Alwernia


Alwernia

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat chrzanowski
Gmina Alwernia
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja krakowska
Założono 1616
Prawa miejskie 1993
Burmistrz Jan Rychlik
Powierzchnia 8,88[1] km²
Wysokość 312 m n.p.m.
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
3379
382 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 12
Kod pocztowy 32-566
Tablice rejestracyjne KCH
Położenie na mapie Polski


Alwernia
50°04′N 19°31′E
TERC
(TERYT) 2121503014
Urząd miejski
ul. Gęsikowskiego 7
32-566 Alwernia
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Alwernia w Wikisłowniku
Strona internetowa


Urząd Miejski
Alwernia – miasto w woj. małopolskim, w powiecie chrzanowskim, siedziba władz miejsko-wiejskiej gminy Alwernia, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, nad rzeką Regulką. Jest zaliczana do ośrodków miejskich aglomeracji krakowskiej.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. krakowskiego.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 3379 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Nazwa
2 Gospodarka
3 Komunikacja
4 Historia
5 Podział administracyjny
6 Atrakcje turystyczne
7 Struktury wyznaniowe
8 Prasa
9 Miasta partnerskie
10 Osoby związane z Alwernią
11 Przypisy
12 Bibliografia
13 Linki zewnętrzne
Nazwa[edytuj]

Nazwa miasteczka wywodzi się od góry La Verna (łac. Alvernia) w Toskanii (Włochy), gdzie św. Franciszek otrzymał pierwsze stygmaty (w 1224 r.) i gdzie później założono pustelnię franciszkanów.
Gospodarka[edytuj]

Znajdują się tu duże zakłady chemiczne "Alwernia S.A" (od 1923/1924) produkujące głównie związki fosforu i chromu. Ośrodek przemysłowy, turystyczny i wypoczynkowy. Należy do Jaworznicko-Chrzanowskiego Okręgu Przemysłowego.
Komunikacja[edytuj]

w pobliskim Grojcu (około 4 km na północ od Alwerni) autostrada A4 (wjazd na autostradę możliwy tylko dla jadących w kierunku Krakowa natomiast zjazd tylko dla jadących z kierunku Katowic),
przez miasto przebiega droga wojewódzka 780 Kraków - Chełm Śląski,
PKS oraz liczne linie prywatne do Krakowa, Chrzanowa, Oświęcimia, Krzeszowic,
PKP przystanek osobowy linii 103 relacji Trzebinia-Wadowice (nieczynny od października 2002, podejmowane są bezskuteczne próby wznowienia ruchu osobowego).
Historia[edytuj]

Założycielem Alwerni był Krzysztof z Korytna Koryciński, herbu Topór, kasztelan wojnicki, właściciel Poręby Żegoty. Pielgrzymując do Włoch, zwiedzał tam różne miejsca święte, a między innemu był w Asyżu, skąd udał się do pustelni włoskiej zwanej La Verna (Alwernia) nad rzeką Arno w Toskanii. Przypatrując się tej franciszkańskiej pustelni i jej górzystej okolicy, Koryciński zauważył, że okolica ta przypomina krajobrazem jego dobra. Wróciwszy do Poręby w 1616 roku podarował bernardynom zalesioną górę Podskale w zachodniej części wsi Poręba Żegoty. Na tym wzgórzu Koryciński postanowił ufundować klasztor i kościół, wzorowany na włoskiej pustelni. W realizacji projektu pomagali Piotr z Poznania zwany Poznańskim oraz Krzysztof Scipio del Campo. Jeszcze w tym samym roku stanął drewniany klasztor i kaplica. W dziewięć lat później zbudowano murowaną zakrystię, a 3 lutego 1627 spisano akt erekcyjny. Następnie powstał drewniany kościół pw. Stygmatów św. Franciszka, który miał dwa boczne ołtarze i istniał do 1661. Murowany klasztor rozpoczęto budować w 1625, a w pięć lat później murowany kościół wybudowany staraniem syna założyciela Alwerni, Jana Stanisława Korycińskiego. Poświęcenie kościoła przez biskupa krakowskiego Andrzeja Trzebickiego nastąpiło dopiero w 1660, a 16 maja 1667 świątynię konsekrowano. Klasztor w Alwerni posiada cenne zabytki, najcenniejszym jest cudami słynący obraz Ecce Homo. Umieszczono go w kościele w 1686. W latach 1703-1708 dobudowano dla obrazu specjalną kaplicę. Historia obrazu jest opisana przez Stanisława Polaczka w Monografii Powiatu Chrzanowskiego:
Obraz ten był niegdyś w skarbcu w Konstantynopolu, skąd dostał się na dwór cesarza niemieckiego Ferdynanda II (1619-1637), który się często przed tym obrazem modlił. W jednej z ciężkich przepraw wojennych zanosił pobożny monarcha gorące modły o zwycięstwo, a gdy wstał od modlitwy, usłyszał słowa: «Ferdynandzie, ja ciebie nie opuszczę». Po śmierci Ferdynanda obraz ten przeszedł w posiadanie kapelana nadwornego, który darował go radcy węgierskiemu Holló, a ten ofiarował go swojemu przyjacielowi księdzu Michlajskiemu z Lubowli na Spiżu. Ks. Michlajski, poczuwając się do wdzięczności oo. Bernardynom w Alwerni, którzy jego ojca w chorobie pielęgnowali, a nawet w grobach swoich pochowali, darował ten obraz klasztorowi, dokąd go w dniu 2 sierpnia 1686 w uroczystej procesyi wprowadzono.
Po wygaśnięciu rodziny Korycińskich Alwernia przeszła wraz z obszarem dworskim – Porębą Żegoty – w dziedzictwo Schwarzenbergów-Czernych, a od nich nabyli te dobra w XVIII wieku Szembekowie. Byli oni właścicielami tych dóbr do początku XX wieku.
Poniżej klasztoru rozwinęła się później osada, która w 1776 na mocy przywileju króla Stanisław August Poniatowski na prośbę swego szambelana Aleksandra Szembeka, ówczesnego dziedzica tych dóbr, uzyskała prawo do organizowania targu. Przywilej ten opiewał na 12 jarmarków rocznie pod warunkiem, iż w trzymilowym promieniu nie mogą się odbywać inne jarmarki z wyjątkiem tych miejscowości, które już posiadały podobny przywilej. Targi te początkowo odbywały się w pierwszy czwartek miesiąca. Później organizowane były w każdą trzecią środę. W 1796 Alwernia była wzmiankowana jako niewielki ośrodek kupiecko-administracyjny.
Znane w okolicy jak również w innych częściach rozbiorowej Polski stały się odpusty w pierwszą niedzielę oktawy Bożego Ciała tzw. Strzelanka.
Cytat z monografii Polaczka:
Najliczniejszy odpust bywa w Alwerni w niedzielę wśród oktawy Bożego Ciała. W dniu tym wyrusza procesya z kościoła do lasu, gdzie znajdują się cztery kapliczki, poświęcone czterem Ewanielistom, przy których bywają śpiewane 4 ewanielie. W procesyi biorą udział mieszkańcy okolicznych parafii z obrazami i chorągwiami, oraz pątnicy ze Ślązka i Królestwa Polskiego. Przy sprzyjającej pogodzie gromadzi się tutaj w tym dniu do 10000 wiernych. Ze względu, że od soboty wieczora aż do ukończenia uroczystości odzywają się z góry Alwerni salwy moździerzowe, lud nazwał tę niedzielę strzelaną.
Monografia ta przedstawia również profil zawodowy i społeczny Alwernii od XVIII do XX wieku:
W r. 1795 w Alwerni były 33 domy, 44 rodziny chrześcijańskie i 4 żydowskie z 208 mieszkańcami; między nimi było 183 rzymsko-katolików i 25 żydów. Nie dysponujemy dokładnymi informacjami na temat początków osadnictwa żydowskiego w Alwerni. Pierwsze informacje pochodzą dopiero z końca pochodzą z XVIII wieku. Pojawienia się grupy osadników żydowskichosadników żydowskich było zapewne związane z przywilejem organizowania jarmarków, który w 1776 lub 1778 r. nadał osadzie Stanisław August Poniatowski. Co do stanu i zarobkowania dzieliła się wówczas tutejsza ludność na 10 księży, 1 szlachcica, 8 rzemieślników, 1 rolnika, 33 chałupników, 40 innych zarobników i 114 kobiet i dzieci. W r. 1809 było tu domów 48, mieszkańców 278, w r. 1870 domów 79 mieszkańców 524, między nimi 49 Żydów, w r. 1880 domów 75, mieszkańców 559, między nimi 70 Żydów, a wreszcie w r. 1910 domów 69, mieszkańców 504, między nimi 74 Żydów. Niemal wszyscy mieszkańcy tutejsi utrzymują się z rzemiosła. W r. 1869 było tu 7 rzeźnikow, 6 piekarzy, 3 kramarzy, z tych 2 Żydów, 2 szynkarzy, 3 rymarzy, 15 garncarzy, 2 tkaczy, 9 kowalów, 3 krawców, 3 szewców, 3 stolarzy i 1 kołodziej.
W 1899 roku otwarto linie kolejową z Trzebini do Wadowic, zamkniętą w 2002 roku.
W 1941 Niemcy wysiedlili bernardynów z klasztoru, urządzając w nim więzienie i Feldgericht. Zakonnicy wrócili do Alwerni dopiero po II wojnie światowej.
Prawa miejskie od 1993 r., jednak już od 1845 Alwernia posługiwała się pieczęcią miejską, kształtu owalnego, wielkości dzisiejszej monety, na której przedstawiony był kościół z wysoką wieżą i z dwiema sosnami po bokach, oraz z napisem w otoku: Kolonia Alwernia i z datą 1845. W 1903 władze austriackie zapisały Alwernię w rejestrze miast.
Po wojnie Alwernia została uznana za miejscowość uzdrowiskową.
Na przełomie lat 1923/1924 uruchomiono w Alwerni prywatną fabrykę chemiczną. Po II wojnie światowej fabryka przejęta została przez Skarb Państwa. Ostateczne brzmienie pochodzi z roku 1978 jako Zakłady Chemiczne "Alwernia", a po restrukturyzacji i inwestycjach w linię produkcyjną zakład został skreślony z listy największych trucicieli w Polsce. Pod koniec lat 70 XX w. powstało w Alwerni osiedle bloków mieszkaniowych – os. Chemików, początkowo dla pracowników owych zakładów.
W 2004 w mieście kręcone były zdjęcia do filmu Alwernia w reżyserii Konrada Szołajskiego. Inspiracją do nakręcenia dokumentu stała się twórczość teatralna Andrzeja Grabowskiego i Mikołaja Grabowskiego.
W nocy z 6 na 7 marca 2011 r. w zespole klasztornym oo. Bernardynów wybuchł pożar, który całkowicie strawił dach nad domem mieszkalnym zakonników i w znacznej części nad kościołem. Spłonęła mniejsza wieża. Dzięki interwencji strażaków ogień nie przedostał się do wnętrza świątyni[3].
Podział administracyjny[edytuj]

Stare Miasto
Brzeziny
Spalona
Os. Chemików
Os. Kamionki
Os. Kulawki
Atrakcje turystyczne[edytuj]



Kościół pw. Stygmatów św. Franciszka


Klasztor oo. Bernardynów
Walory krajobrazowe tych okolic docenił już założyciel Alwernii lokując tu klasztor. O pięknie Alwernii pisano już w przewodnikach z początku XIX wieku:
Na wysokiej ciemnym borem pokrytej górze, w samotnem i dzikiem ustroniu sprzyjającóm świętym rozmyślaniom, stoi kościół a przy nim klasztór tak zwanych w Polsce XX. Bernardynów (Fratr. min. S. Fran. de Observantia). Miejscu temu nadano nazwę Alwernia, od pustyni leżącej nad rzeką Arno w Toskanii, pamiętnej mieszkaniem S. Franciszka, ustawodawcy zakonnikow tu istniejąych. Założycielem tego kościoła i klasztoru był na początku XVII wieku Krzysztof Koryciński kasztelan wojnicki, starosta gniewkoski, mąż dobrze zasłużony krajowi, a którego zwłoki po nastąpionej śmierci jego w roku 1636 w tym skromnym kościele na wieczny spoczynek złożono. Z mieszkań tego klasztoru można powiedzieć, jest widok na Galicyę jeden z najpiękniejszych w całej Polsce, szczególniej w chwili kiedy słońce rozniosłszy światło na całe Karpaty, połyskuje po ich śnieżnych szczytach. Ten widok Jan Głowacki krakowianin swym pędzlem wiernie naśladującym piękności natury, przeniósł farbami na płótno; praca ta nie tylko pomnożyła słynne jego krajobrazy, ale odznaczyła się między niemi doskonałością i dała poznać że talent tego artysty mógł się odważyć na oddanie i tego widoku.
barokowy zespół klasztorny bernardynów,
kościół pw. Stygmatów Św. Franciszka wraz z cudownym obrazem Ecce Homo,
XVIII i XIX-wieczna zabudowa rynku,
najstarsze w Polsce Muzeum Straży Pożarnej.
zalew Skowronek
Strzelanka odpust w pierwszą niedzielę oktawy Bożego Ciała.
Struktury wyznaniowe[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Alwerni.
Kościół rzymskokatolicki
Świadkowie Jehowy
Prasa[edytuj]

Alchemik – miesięcznik wydawany przy Zakładach Chemicznych "Alwernia S.A"
Ecce Homo – gazetka (miesięcznik) wydawana przez Parafialny Oddział Akcji Katolickiej w Alwerni
Przełom – Tygodnik Powiatu Chrzanowskiego
Miasta partnerskie[edytuj]

 Évron[4]
 Gaiba[4]
Osoby związane z Alwernią[edytuj]

Andrzej Grabowski – aktor
Mikołaj Grabowski – aktor, reżyser teatralny, pedagog
Wiktor Grabowski – brat Andrzeja i Mikołaja
Ewa Kwaśny - dziennikarka radia RMF FM

Andrychów


Andrychów

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat wadowicki
Gmina Andrychów
gmina miejsko-wiejska
Założono na przełomie XIII/XIV wieku
Prawa miejskie 1767
Burmistrz Tomasz Żak
Powierzchnia 10,33[1] km²
Wysokość 315-427 m n.p.m.
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
21 826[1]
2093[1] os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 33
Kod pocztowy 34-120
Tablice rejestracyjne KWA
Położenie na mapie Polski


Andrychów
49°52′N 19°20′E
TERC
(TERYT) 2121618014
Urząd miejski
Rynek 15
34-120 Andrychów
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Andrychów w Wikisłowniku
Strona internetowa
Portal:
Andrychów


Synagoga w Andrychowie


Kościół pw. św. Macieja (poświęcony 1721)
Andrychów – miasto w woj. małopolskim, w powiecie wadowickim, siedziba władz miejsko-wiejskiej gminy Andrychów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bielskiego. Z racji położenia, tradycji letniskowej i stale rozwijanego zaplecza stał się ważnym ośrodkiem turystycznym w rejonie Beskidu Małego.
Miasto posiada tradycje przemysłowe sięgające XVIII w. Pokonało problemy związane z transformacją ustrojową i obecnie rozwija się również jako ośrodek przemysłowy: m.in. powstała podstrefa ekonomiczna zarządzana przez Krakowski Park Przemysłowy. Tradycyjne gałęzie przemysłu andrychowskiego to: przemysł bawełniany i przemysł maszynowy.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie i komunikacja
2 Nazwa miasta
3 Historia
4 Architektura i urbanistyka
5 Gospodarka
6 Kultura
7 Media
8 Turystyka
8.1 Piesze szlaki turystyczne
9 Religia
9.1 Katolicyzm
9.2 Protestantyzm
9.3 Inne
10 Sport
11 Miasta partnerskie
12 Zobacz też
13 Przypisy
14 Bibliografia
15 Linki zewnętrzne
Położenie i komunikacja[edytuj]

Miasto położone w Kotlinie Andrychowskiej, w Beskidzie Małym u stóp Pańskiej Góry, nad rzeką Wieprzówką.
Andrychów położony jest wzdłuż:
- Droga Krajowa nr 52 Kraków – Bielsko-Biała.
- Droga wojewódzka nr 781 Chrzanów - Łękawica.
Przez miasto biegnie linia kolejowa z Bielska-Białej do Kalwarii Zebrzydowskiej Lanckorony.
Komunikację miejską zapewnia Międzygminny Zakład Komunikacyjny Andrychów-Kęty-Porąbka, która prowadzi działalność przewozową osób na terenie miasta i gmin Andrychów, Kęty oraz Porąbka. Obecnie istnieje 18 linii, w tym 6 linii na terenie miasta:
Linie Trasa Uwagi
2 Andrychów Os. Lenartowicza - Czaniec - Zagłębocze - Roczyny - Kęty Dw.PKP Niektóre kursy do/z: Kęty ZPW, Andrychów Miasto
10 Andrychów Os. Lenartowicza - Bulowice - Kęty Basen Niektóre kursy do/z: Kęty Dw.PKP, Kęty ZML, Bulowice Morga
12 Andrychów Os. Lenartowicza - Roczyny Pod Górami Niektóre kursy do/z: Andrychów WSW
14 Andrychów Os. Lenartowicza - Zagórnik
22 Andrychów Os. Lenartowicza - Sułkowice - Rzyki Jagódki
22-l Andrychów Os. Lenartowicza - Sułkowice - Rzyki Praciaki
Transport międzygminny zapewniają różni przewoźnicy m.in. PKS, ComfortBus, InterPalm, Janiso, Czarny.
Nazwa miasta[edytuj]

Osada miała zostać założona na przełomie XIII/XIV wieku i nazwana Indrzychowem. Pierwsze zapiski o Andrychowie pojawiły się w wykazie świętopietrza w roku 1344. Wioska figuruje tam pod nazwą: Henrychów ("ecclesia de Henrichov") Jan Długosz w Liber beneficiorum około roku 1440 do określenia osady używa nazwy Gendrzychow. W okresie okupacji hitlerowskiej, miasto zostało przemianowane na Andrichau.
Obecnie panuje przekonanie, że nazwa miasta pochodzi od imienia pierwszego właściciela lub założyciela (np. Jędrzeja).
Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Andrychowa.
Andrychów został założony na przełomie XIII/XIV w. prawdopodobnie przez wychodźców z Moraw. Osada miała pierwotnie nosić nazwę Indrzychowa. W 1345 r. wieś miała 27 km² powierzchni i liczyła 105 mieszkańców i znajdowała się w Księstwie Zatorskim.
Liczne niepokoje ograniczały rozwój wsi (m.in. przejazd Deresława udającego się na rabunek Zatora). Andrychów zaczął rozwijać się, gdy Zator znalazł się pod panowaniem królów polskich (20 lutego 1564 roku).
Na początku XVII wieku Andrychów należał do Mariana Przyłęckiego herbu Szreniawa. Był on już wtedy centrum administracyjnym klucza sąsiadujących z nim wiosek: Wieprza, Inwałdu, Targanic, Roczyn, Sułkowic. W roku 1665 wieś została splądrowana i spalona przez oddziały szwedzkie – co zatrzymało jej rozwój na wiele lat.
Na początku XVIII wiek wieku Franciszek Szwarcenberg-Czerny, aby wesprzeć zniszczoną wioskę osiedlił w niej rzemieślników, m.in. tkaczy z Belgii Śląska i Saksonii. Od tego momentu andrychowskie tkactwo zaczęło się gwałtownie rozwijać (tkactwo w Andrychowie rozwijało się już od XVI wieku).
Znaczenie Andrychowa stopniowo rosło, otrzymywał on przywileje oraz instytucje charakterystyczne dla miasta (np. przywilej jarmarków, utworzenie organizacji cechowych). Wreszcie, w roku 1704 podjęto próbę lokacji miasta (za przywilejem Augusta II). Ostatecznie Stanisław Ankwicz usytuował miasto Andrychów w roku 1767 r. na terenie wsi Andrychów (równocześnie istniało miasto Andrychów i wieś Andrychów).
W roku 1772 miasto znalazło się w zaborze austriackim. Pierwszą szkołę założono dopiero w 1791 roku. Początkowo nie miała ona własnego budynku, a nauka odbywała się w wynajmowanych izbach. W 1823 roku Andrychów otrzymał przywilej potwierdzający prawa miejskie w nowych warunkach politycznych. Na koniec XVIII wieku przypadł rozkwit kolegacji chłopskich. Niepiśmienni często chłopi prowadzili interesy w Stambule, Aleksandrii, Wenecji, Marsylii, Barcelonie, Lubece, Hamburgu, Gdańsku, Moskwie.
W 1886 roku rady wsi i miasta podjęły decyzję o połączeniu się Andrychowa w jeden organizm miejski. Tereny wsi Andrychów zostały włączone do miasta Andrychowa. Otwarcie linii kolejowej w 1888 roku spowodowało żywszy rozwój gospodarczy (przybliżyły się rynki zbytu, zmniejszyły się koszty transportu towarów, bezpieczeństwo transportu uległo zwiększeniu) oraz zmiany społeczne (wyeliminowanie z pracy grupy furmanów trudniących się dotychczas transportem towarów, wyjście z użycia ciężkiej bryczki budowanej przez kowali w Andrychowie itd.).
W XIX wieku Andrychów przeszedł rewolucja przemysłową: powstawały przędzalnie, tkalnie i farbiarnie. W roku 1908 powstała Pierwsza Galicyjska Tkalnia Mechaniczna – nowoczesna fabryka, która stała się jednym z największych zakładów w Andrychowie. W końcu XIX wieku powstał kahał. Żydzi stanowili znaczną część inteligencji andrychowskiej. Społeczność ta, wydała wielu znamienitych mieszkańców Andrychowa.
31 października 1918 roku w Krakowie władze objęła Polska Komisja Likwidacyjna której podporządkowały się władze miejskie.
W okresie międzywojennym Andrychów rozwinął się jako ośrodek turystyczny i miejscowość letniskowa. Z tamtego okresu pochodzą największe inwestycje: odkryta pływalnia i stadion miejski.
4 września 1939 roku miasto znalazło się pod okupacją hitlerowców. Niemcy rozpoczęli systematyczną akcję wyniszczania kultury żydowskiej (m.in. spalili synagogę) i polskiej. 26 września 1941 roku na terenie Andrychowa utworzyli getto.
27 stycznia 1945 roku po krótkich walkach do miasta wkroczyły wojska radzieckie. W okresie PRLu w Andrychowie odbudowywano fabryki (m.in. Andrychowskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego, Wytwórnia Silników Wysokoprężnych, Andrychowska Fabryka Maszyn).
Od 2005 roku miasto rozwija się jako ośrodek przemysłowy, kulturalny i turystyczny.
Architektura i urbanistyka[edytuj]

 Osobny artykuł: Architektura Andrychowa.


Klasycystyczny parterowy pałac Bobrowskich zwany Zamkiem Andrychowskim
Na obecny układ urbanistyczny Andrychowa wpływ miało wiele czynników, m.in.:
Zniszczenia wojenne i liczne pożary.
Późne lokowanie miasta.
Andrychów był miastem prywatnym.
Fakt istnienia przez długi czas obok siebie miasta Andrychów i wsi Andrychów.
Skromne zasoby mieszkańców osady w początkach jej istnienia.
Rozwój przemysłu w XIX wieku.
Realizacja inwestycji o charakterze wypoczynkowym, sportowym, letniskowym w okresie międzywojennym.
Gwałtowna rozbudowa po II wojnie światowej.
W centrum miasta znajduje się Zamek Andrychowski (Pałac Bobrowskich) otoczony Parkiem Miejskim. Park wraz ze stawem jest pozostałością dworskich założeń parkowych.


Tradycyjny, drewniany dom podcieniowy na andrychowskim rynku. Obecnie funkcjonuje w nim Piekarnia "U Byliców"
Rynek w Andrychowie jest charakterystyczny, nieregularny (był wielokrotnie przebudowywany i powiększany poprzez wyburzanie domów i zasypanie stawu). Otoczony jest niewielkimi kamienicami powstałymi głównie na przełomie XIX/XX wieku.
Układ starego miasta ma ciekawą kompozycję, utrzymującą specyficzny galicyjski charakter.
W samym Andrychowie jak i w gminie można odnaleźć wiele oryginalnych przykładów architektury drewnianej. Niestety, najcenniejsze domy podcieniowe praktycznie się nie zachowały (zostały zniszczone po wojnie przez komunistów lub beztrosko przebudowane w latach 90. zatracając swój charakter). Prawdopodobnie ostatni dom podcieniowy można oglądać na andrychowskim Rynku (obecnie znajduje się w nim piekarnia). Charakterystyczne dla gminy Andrychów jest obecność dużej liczby kapliczek przydrożnych.
Po II wojnie światowej zbudowano w mieście liczne osiedla bloków mieszkalnych. Wiązało się to ze wzrostem znaczenia Andrychowa jako ważnego ośrodka przemysłu – a co za tym idzie – powiększającą się liczbą mieszkańców. Obecnie andrychowskie blokowiska są w większości wyremontowane i dobrze utrzymane.
Gospodarka[edytuj]

 Osobny artykuł: Gospodarka Andrychowa.
Andrychów ma długie tradycje przemysłowe. Tradycyjną gałęzią gospodarki było tkactwo oparte na uprawianym w okolicy lnie, a później na importowanej bawełnie. W XVIII i XIX wieku produkcją i handlem płótnem zajmowały się chłopskie kolegacje. W 1908 roku powstała Pierwsza Galicyjska Tkalnia Mechaniczna należąca do braci Czeczowiczków.
Dziś Andrychów jest jednym z ważniejszych centrów przemysłowych w Małopolsce. Rozwija się tu przemysł: maszynowy, włókienniczy i bawełniany.
Od 2007 roku działa specjalna strefa ekonomiczna o łącznej powierzchni blisko 140 ha.
Na terenie miasta znajdują się przedsiębiorstwa takie jak: Andrychowskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego, Wytwórnia Silników Wysokoprężnych i Andrychowska Fabryka Maszyn, WOSANA, Ogniochron, SM Logistic.
W 2009 roku wyprodukowana w Zakładzie Przemysłu Bawełnianego Andropol S.A., antybakteryjna tkanina, zdobyła złoty medal na prestiżowym międzynarodowym salonie wynalazków w Genewie. Tkanina przeznaczona dla lekarzy i personelu medycznego ma chronić przed przemieszczeniem się bakterii[2].
Drugą ważną gałęzią gospodarki andrychowskiej jest turystyka i agroturystyka. Pierwsze duże inwestycje mające na celu stworzenie miejscowości letniskowej zostały zrealizowane w okresie międzywojennym. Ze względu na swoje położenie oraz stale rozwijaną bazę Andrychów jest jednym z najważniejszych ośrodków turystycznych w regionie Beskidu Małego.
Charakterystycznymi negatywnymi cechami andrychowskiej gospodarki są:
niewielka ilość podmiotów średniej wielkości,
niski stopień rozwoju usług,
małe zróżnicowanie branżowe (większość podmiotów zajmuje się: przetwórstwem przemysłowym, handlem detalicznym oraz budownictwem).
Kultura[edytuj]

 Osobny artykuł: Kultura w Andrychowie.
Andrychów jest ośrodkiem, w którym odbywa się wiele różnorodnych wydarzeń kulturalnych. Blisko 15-letnia działalność Klubu pod Basztą prowadzonego przez Jurka Górkę spowodowała, że miasto zaczęto określać "jazzową stolicą Podbeskidzia"[3].
Wiele cyklicznych wydarzeń organizowanych jest przez CKiW.
Wydarzenia kulturalne w Andrychowie:
Ogólnopolski Otwarty Festiwal Teatrów Amatorskich ODEON,
PIOSTUR GOROL SONG,
Basztowe Konfrontacje Recytatorskie KORYFEUSZ,
Wieczór Austriacki – realizowany przy współpracy z Austriackim Konsulatem Generalnym w Krakowie,
Bal Country.
Dni Andrychowa,
Pszczelarsko-Turystyczna Wiosna w Beskidach,
Dożynki Gminne,
lipcowe występy teatrów ulicznych,
Sylwester pod gwiazdami.
Stałe ekspozycje wiązane z historią i kulturą regionu prowadzą: Izba Regionalna Ziemi Andrychowskiej prowadzona przez Towarzystwo Miłośników Andrychowa, Muzeum Historyczno-Etnograficzne oraz Prywatne Muzeum Marii Magiery. Animacją kultury regionalnej zajmują się również: Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich oraz Ludowy Zespół Pieśni i Tańca "ANDRYCHÓW".
W Andrychowie działa (lub powstało) wiele zespołów muzycznych (m.in. Czerwie (grupa muzyczna), Artkiestra, Persona, Kapela Podwórkowa Wujka Jaśka, Andrychowska Kapela Podwórkowa "Andrusiki"), tanecznych (m.in. grupa mażoretek TALENT, Klub Tańca Towarzyskiego STEP DANCE), teatralnych (m.in. Teatr Ruchu "FORMA", grupa teatralna NA MARGINESIE, Teatr Ekspresji).
Ważną rolę w andrychowskiej kulturze odgrywa Grupa Twórców MY organizująca regularne plenery i wystawy malarskie. Niedawno powstała tutaj również Galeria Sztuki Współczesnej "Rynek 7".
Media[edytuj]

W Andrychowie wydawany jest miesięcznik Nowiny Andrychowskie. Lokalną rozgłośnią radiową jest Twoje Radio Andrychów. Miejski portal informacyjny Nowiny nowiny.andrychow.eu
Zarówno Nowiny Andrychowskie jak i Twoje Radio Andrychów wydawane są przez Centrum Kultury i Wypoczynku w Andrychowie. W Andrychowie funkcjonuje również niezależny portal informacyjny andrychow.pl będący własnością prywatną.


Pałac Bobrowskich w Andrychowie
Turystyka[edytuj]

Głównymi walorami turystycznymi Andrychowa są: Beskid Andrychowski (wschodnia część Beskidu Małego) oraz Starówka andrychowska w klimacie małego, galicyjskiego, górskiego miasta.
Oferta turystyczna gminy jest zróżnicowana: może być atrakcyjna zarówno dla turysty zainteresowanego aktywnym wypoczynkiem jak i rekreacją. Możliwości, jakie dają góry zostały wykorzystane – istnieją tutaj szlaki turystyczne, wyciągi i trasy narciarskie, ścianki wspinaczkowe. Rekreację zapewniają obiekty sportowe (kompleks odkrytych basenów, korty, lodowisko), rozrywkowe (Park Miniatur, Park Dinozaurów). Dodatkową atrakcję stanowi oferta kulturalna.
Baza noclegowa jest rozbudowana i przygotowana dla klientów o różnym stopniu zamożności: znajdują się tutaj zarówno duże hotele, gospodarstwa agroturystyczne i schroniska górskie.
Atrakcje turystyczne Andrychowa:
Beskid Mały ze szczytami Leskowcem i Groniem Jana Pawła II, oraz tzw. Gościńcem Kocierskim – trasą o dużych walorach krajoznawczych.
stare miasto ze szczególnym uwzględnieniem pałacu Bobrowskich w Andrychowie (I poł. XVII w.) wraz z parkiem, barokowego kościoła pw. św. Macieja (1721) oraz zabytków architektury drewnianej.
Piesze szlaki turystyczne[edytuj]
 Świnna Poręba - Magurka Ponikiewska - Schronisko PTTK Leskowiec - Przełęcz Pod Gancarzem - Gancarz - Narożnik - Przełęcz Kaczyńska - Inwałd Podgóry - Andrychów
Religia[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Andrychowie.
Katolicyzm[edytuj]
Parafia Rzymskokatolicka św. Macieja,
Parafia Rzymskokatolicka św. Stanisława Biskupa Męczennika.
Protestantyzm[edytuj]
Kościół Zielonoświątkowy w RP
zbór w Andrychowie
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
zbór w Andrychowie
Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego
zbór w Andrychowie.
Inne[edytuj]
Sala Królestwa Świadków Jehowy (dwa zbory – Andychów Południe i Andrychów Północ),
Zbór Badaczy Pisma Świętego.
Sport[edytuj]

W związku z istnieniem odpowiedniej infrastruktury w Andrychowie uprawia się: siatkarstwo, koszykarstwo, futsal, sztuki walki, wspinaczkę skałkową, jazdę konną, narciarstwo biegowe i skokowe (skocznia Beskidek).
Swoją siedzibę mają:
MKS Andrychów – siatkówka,
AKS Beskid Andrychów – piłka nożna,
Klub Siatkarski "Beskid" Andrychów - siatkówka,
Małopolski Klub Karate,
Rodzinne Towarzystwo Sportowe "Jawornica",
Uczniowski Klub Sportowy Black Dragon,
TKKF "Motor" w Andrychowie,
3 oddziały PTTK.
Obiekty sportowe w Andrychowie:
basen kąpielowy (oddany ponownie do użytku po modernizacji w 2009),
hala sportowa,
stadion sportowy wraz z kortami tenisowymi,
korty tenisowe,
Imprezy sportowe w Andrychowie:
Rajd Zimowy po Ziemi Andrychowskiej,
konkurs skoków narciarskich,
AndlnO – Andrychowskie Imprezy na Orientację,
Ogólnopolski Spływ Kajakowy "Trzech Zapór",
Rajd Rodzinny "Beskid Mały cząstką Europy",
Wielka Wronowiecka
rajd górski "Dzień Papieski",
Puchar Polski we wspinaniu na sztucznej ścianie,
puchar w siatkówce męskiej im. Tadeusza Szlagora,
Polonijne Mistrzostwa Świata w siatkówce kobiet i mężczyzn,
Ogólnopolski Turniej Piłki Siatkowej.
Miasta partnerskie[edytuj]

 Isny
 Landgraaf
 Brzecław
 Priverno
 Tukums[4].
Zobacz też[edytuj]

Synagoga w Andrychowie
Cmentarz żydowski w Andrychowie
Park Krajobrazowy Beskidu Małego
Beskid Andrychowski

Annopol


Annopol

Państwo Polska
Województwo lubelskie
Powiat kraśnicki
Gmina Annopol
gmina miejsko-wiejska
Założono XVI / XVII w.
Prawa miejskie 1 stycznia 1996 roku
Burmistrz Wiesław Liwiński
Powierzchnia 7,75 km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
2 654[1]
343 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 15
Kod pocztowy 23-235
Tablice rejestracyjne LKR (powiat kraśnicki)
Położenie na mapie Polski


Annopol
50°53′08″N 21°51′28″E
Urząd miejski
ul.Rynek 1
23-235 Annopol
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Annopol – miasto w woj. lubelskim, w powiecie kraśnickim, w pobliżu Wisły, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły. Miasto położone jest w Małopolsce, w ziemi lubelskiej.
Miejscowość jest siedzibą władz miejsko-wiejskiej gminy Annopol, a także rzymskokatolickiej parafii św. Joachima i Anny należącej do dekanatu Zawichost w diecezji sandomierskiej.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnobrzeskiego.
W Annopolu znajduje się most przez Wisłę w ciągu drogi krajowej nr 74. Przez miasto przebiegają również drogi wojewódzkie nr 824 i droga wojewódzka nr 854. Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 2679 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Zabytki i atrakcje turystyczne
3 Zobacz też
4 Przypisy
5 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

Annopol powstał na byłych gruntach wsi Rachów, która była w XVI i XVII wieku własnością szlacheckich rodzin Rachowskich, Czyżowskich, Morsztynów i Tymińskich.
Po rozbiorach Polski, decyzją władz rosyjskich z lat 1868-1870 Annopol stracił prawa miejskie. Z dniem 1 stycznia 1996 roku, Rada Ministrów nadała miejscowości ponownie status miasta.
W XVII i XVIII stuleciu w miejscowości zaczęli osiedlać się Żydzi, choć najstarsze dokumenty potwierdzające ich obecność w mieście pochodzą dopiero z XVIII stulecia. W 1764 r. mieszkało ich tu 136, a w 1787 r. 106, co stanowiło 44% ogółu mieszkańców. Z czasem następował wzrost liczebności ludności żydowskiej - w 1897 r. w Annopolu mieszkało 575 wyznawców religii mojżeszowej, a w 1921 r. 1251, co stanowiło 72,9% ogółu ludności. Annopolscy Żydzi zajmowali się głównie handlem zbożem i bydłem, propinacją alkoholu, dzierżawą karczm, składów solnych i sadów, a także rzemiosłem i lichwą. Podczas okupacji niemieckiej utworzono getto, którego mieszkańców wywieziono w 1942 r. częściowo do obozów pracy przymusowej, a częściowo do getta w Kraśniku i potem do obozu w Bełżcu, gdzie zostali zamordowani. Żydzi w Annopolu mieli dwie synagogi - starą i nową i dwa cmentarze - stary i nowy[2][3].
Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj]

Brama, mur./kam. XIX wiek
Gorzelnia 1909 r., od około 1920 r. młyn
Kościół drewniany św. Joachima i Anny z 1740 r.
Kapliczka przy ulicy Radomskiej
Małopolski Przełom Wisły
Ośmiorak, mur., druga połowa XIX wieku
Park krajobrazowy XIX/XX wiek
Spichlerz, mur., XIX/XX wiek
Ul. Kościuszki: domy nr 4, 8, 10, 12 pocz. XX wieku
Ul. Lubelska: domy nr 1, 9, 13, 27 mur. lata dwudzieste XX wieku
Murowany kościół według projektu Stanisława Fertnera, 1936-1938
Wzniesienia Urzędowskie
Cmentarz żydowski

Augustów


Augustów

Państwo Polska
Województwo podlaskie
Powiat augustowski
Gmina gmina miejska
Założono 1550
Prawa miejskie 1557
Burmistrz Kazimierz Kożuchowski (od 2008)
Powierzchnia 80,90 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
30 802[1]
375,17 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 87
Kod pocztowy 16-300 do 16-303
Tablice rejestracyjne BAU
Położenie na mapie Polski


Augustów
53°51′N 22°58′E
TERC
(TERYT) 3202601011
Urząd miejski
ul. 3 Maja 60
16-300 Augustów
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Wiadomości w Wikinews
 Augustów w Wikicytatach
 Hasło Augustów w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP


Augustów na tle Suwalszczyzny
Augustów – miasto w województwie podlaskim, siedziba powiatu augustowskiego i gminy Augustów.
W latach 1975–1998 miasto należało do województwa suwalskiego.
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
1.1 Położenie
1.2 Odległości
1.3 Struktura powierzchni
1.4 Osiedla, ulice
2 Demografia
2.1 Ludność Augustowa na przestrzeni wieków
3 Historia
4 Architektura
4.1 Zabytki
4.2 Obiekty historyczne
4.3 Obiekty rozebrane lub zburzone
4.4 Cmentarze
5 Urzędy i instytucje
6 Edukacja i nauka
6.1 Żłobki i przedszkola
6.2 Szkoły podstawowe
6.3 Gimnazja
6.4 Szkoły ponadgimnazjalne
6.5 Szkoły wyższe
6.6 Szkoły muzyczne
7 Kultura
7.1 Instytucje
7.2 Media
7.3 Imprezy
8 Wspólnoty wyznaniowe
8.1 Katolicyzm
8.2 Prawosławie
8.3 Inne
9 Gospodarka
9.1 Aktualne inwestycje
9.2 Turystyka
9.3 Handel
10 Uzdrowisko
11 Komunikacja
11.1 Tranzyt
11.2 Kolej
11.3 Komunikacja miejska
11.4 Komunikacja międzymiastowa
12 Sport
13 Współpraca międzynarodowa
14 Ciekawostki
15 Urodzeni w Augustowie
16 Osoby związane z Augustowem
17 Przypisy
18 Bibliografia
19 Linki zewnętrzne
Geografia[edytuj]

Położenie[edytuj]
Wg podziału fizycznogeograficznego miasto jest położone w zachodniej części Równiny Augustowskiej, wchodzącej w skład Pojezierza Litewskiego, nad rzeką Nettą, pomiędzy jeziorami Necko, Białym i Sajno. Augustów od wschodu, południa i północy otoczony jest Puszczą Augustowską, leżącą w znacznej części (ponad 114 tys. ha) na terenie Zielonych Płuc Polski.
Pod względem administracyjnym Augustów leży w centrum powiatu augustowskiego w północnej części woj. podlaskiego. Sąsiaduje z gminami: Augustów (wiejska), Nowinka, Płaska, Rajgród, Lipsk.
Augustów wchodzi w skład Suwalszczyzny. Językowo leży na obszarze gwary suwalskiej, będącej częścią dialektu mazowieckiego[2]. Miasto znajduje się także na obszarze Euroregionu Niemen[3].
Odległości[edytuj]
Odległość do granic państwowych w linii prostej wynosi w przybliżeniu: z Białorusią - 35 km, Litwą - 37 km, Rosją - 60 km[4].
Odległości drogowe do większych miast w Polsce i sąsiednich państwach[5]:
Suwałki - 33 km
Ełk - 45 km
Grodno (Białoruś) - 80 km
Białystok - 89 km
Olsztyn - 196 km
Wilno (Litwa) - 214 km
Kaliningrad (Rosja) - 231 km
Warszawa - 254 km
Gdańsk - 366 km
Struktura powierzchni[edytuj]
Według danych z roku 2002[6] Augustów ma obszar 80,93 km², w tym:
użytki rolne: 27%
użytki leśne: 35%
Miasto stanowi 4,88% powierzchni powiatu. W 2010 Augustów zajmował pod względem powierzchni 47 miejsce w kraju i 2 w woj. podlaskim[7].
W 1973 do Augustowa przyłączono miejscowości: Przewięź, Sajenek, Studzieniczna, Swoboda i Wojciech oraz obszar lasów państwowych (fragment Puszczy Augustowskiej) o powierzchni 1674 ha wraz z jeziorami: Białe Augustowskie, Rospuda Augustowska, Sajenek, Staw Sajenek, Sajno i Studzieniczne[8]. W związku z tym zwarta zabudowa miejska zajmuje tylko niewielką część w centrum obszaru administracyjnego miasta, zaś większość powierzchni miasta stanowią lasy i jeziora.
Osiedla, ulice[edytuj]


Rynek Zygmunta Augusta


Ul. Partyzantów
Wg rejestru TERYT w Augustowie w 2011 istniały 294 ulice oraz 12 integralnych części miasta: Borki, Klonownica, Kolonia Augustowska, Lipowiec, Przewięź, Sajenek, Studzieniczna, Swoboda, Wojciech, Wójtowskie Włóki, Wypusty, Zarzecze[9].
Inny podział na osiedla i dzielnice:
Rynek Zygmunta Augusta
Os. Przy Lesie
Os. Norwida
Os. Wojska Polskiego
Os. Baraki
Os. Lipowiec
Os. Południe
Os. Wypusty
Os. Śródmieście
Os. Bema
Os. Klonownica
Os. Silikaty
Os. Zarzecze
Os. Glinki
Os. Ślepsk
Os. Konopnickiej
Os. Borki
Os. Westerplatte \ Sucharskiego
Studzieniczna
Sajenek
Wojciech
Przewięź
Demografia[edytuj]

Według danych z grudnia 2010[10] miasto liczyło 30 351 mieszkańców.
Podział demograficzny
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 30 351 100 16 062 52,92 14 289 47,08
powierzchnia 80,90 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 375,17 198,54 176,62
W 2010 miasto zajmowało pod względem liczby ludności 147 miejsce w kraju i 4 w woj. podlaskim[7].
Ludność Augustowa na przestrzeni wieków[edytuj]
Zmiany liczby ludności Augustowa od XVII w. do czasów współczesnych[11]

(*) - dane szacunkowe
Historia[edytuj]



Zygmunt August - założyciel Augustowa
 Osobne artykuły: Historia Augustowa, Kalendarium historii Augustowa i Obława augustowska.
Do końca XIII wieku tereny dzisiejszego Augustowa należały do ziem zamieszkiwanych przez plemię Jaćwignów, pokonanych ostatecznie w 1283 roku przez zakon krzyżacki. Po upadku Jaćwieży ziemie te wyludniły się i nie były zasiedlane do roku 1422, kiedy to pokój melneński ustalił przebieg granic na tym terenie i zaczęła się ponowna kolonizacja. Pod koniec XIV wieku nad rzeką Nettą istniał niewielki zamek krzyżacki Metenburg, doszczętnie zniszczony przez wielkiego księcia Witolda w 1392 roku, jednak nie jest pewne, czy był zlokalizowany w obrębie współczesnego miasta.
Według legendy Augustów zawdzięcza swoje powstanie pierwszej schadzce Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny, dla upamiętnienia której król założył w jej miejscu miasto. W istocie pierwsza pisana wzmianka o osadzie nad Nettą pochodzi z 1496 roku i dotyczy komory pobierającej cło u przeprawy rzecznej. W 1526 roku powstała tu karczma wystawiona przez Jana Radziwiłła na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Litwy i Białorusi do Prus, Warszawy i Krakowa.
Do wytyczania osady na północnym brzegu Netty skierowano w 1550 roku starostę knyszyńskiego Piotra Chwalczewskiego oraz architekta i inżyniera Joba Preytfusa. Augustów prawa miejskie magdeburskie otrzymał dopiero 17 maja 1557 roku[12] od króla Zygmunta Augusta[13]. Do roku 1569 Augustów należał terytorialne do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1570 roku powstało starostwo augustowskie jako "separatum" ze starostwa knyszyńskiego. Po kilku latach prężnego rozwoju nastąpiła seria działań wojennych, doprowadzająca miasto do ruiny. Podczas potopu szwedzkiego miasto spalili zbuntowani Tatarzy z wojsk Jana Kazimierza, którzy byli niezadowoleni z podziału łupów z bitwy pod Prostkami (1656). W czasie trzeciej wojny północnej (1700-1721) w Augustowie stacjonowały w różnym czasie wojska polskie, szwedzkie, rosyjskie, saskie i brandenburskie. Wojska, oprócz zniszczeń, przyniosły zarazę (1710), która zdziesiątkowała miejscową ludność.
W 1795 roku miasto zajęli Prusacy, a w latach 1807 i 1812 wojska napoleońskie. Lekką poprawę rozwoju przyniósł XIX wiek. Po Kongresie wiedeńskim w roku 1815 Augustów znalazł się w granicach Królestwa Polskiego (Kongresowego). Został stolicą nowo utworzonego województwa augustowskiego, a od 1837 roku guberni augustowskiej. Urzędy tymczasowo umieszczono w Suwałkach z braku odpowiednich budynków. Projekty rozbudowy Augustowa w stylu klasycystycznym opracował Henryk Marconi. W roku 1825 pod kierunkiem Ignacego Prądzyńskiego rozpoczęto budowę Kanału Augustowskiego.
Rozwój Augustowa został przerwany przez wybuch powstania listopadowego. W okolicach Augustowa toczyły się walki, zaś miasto przechodziło z rąk do rąk. Po powstaniu nie zrealizowano planów rozbudowy miasta. Kanał Augustowski ukończono w 1839 roku, jednak nie zyskał on planowanego znaczenia gospodarczego. Również w czasie powstania styczniowego w okolicach Augustowa toczyły się walki, podczas których szczególnie zasłynął oddział pod dowództwem Józefa "Wawra" Ramotowskiego. W roku 1899, w związku z budową koszar carskich, Augustów uzyskał połączenia kolejowe. W XIX wieku w regionie kwitł przemyt, spowodowany bliskim położeniem miasta z granicą Prus i Rosji.
Zniszczenia przyniosły miastu I i II wojna światowa. W lipcu 1945 roku Armia Czerwona, NKWD, Smiersz wspólnie z UB przeprowadziły tzw. obławę augustowską w celu wyłapania żołnierzy podziemia niepodległościowego. Sowieci utworzyli w okolicy sieć obozów filtracyjnych, gdzie przetrzymywali Polaków pod gołym niebem, skrępowanych drutem kolczastym w dołach zalanych wodą. Od połowy lat dwudziestych XX wieku Augustów stał się popularnym letniskiem. Od 1993 roku miasto posiada status uzdrowiska (bogate złoża borowiny, w okolicy źródła wody mineralne).
Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]


Rynek Zygmunta Augusta 28 - najstarszy budynek w mieście


Budynek Zarządu Wodnego


Kościół w Studzienicznej
 Osobny artykuł: Zabytki powiatu augustowskiego.
Obiekty z terenu Augustowa wpisane do rejestru zabytków:
Kanał Augustowski (1824-1839) - najważniejszy zabytek regionu, w 2007 uznany za pomnik historii, oryginalne są śluzy Przewięź i Swoboda (obie z lat 1826-1827), położone przy administracyjnych granicach miasta, śluza Augustów powstała w latach 1947-1948 obok pierwotnego obiektu.
Układ urbanistyczny centrum miasta z XVI-XIX w. (częściowo).
Stara Poczta (1829) - ul. Wybickiego 1, klasycystyczny kompleks dawnej poczty projektu Henryka Marconiego, obecnie szkoła muzyczna.
Budynek Zarządu Portu (1829) - ul. 29 Listopada 5a (nazywanym błędnie dworkiem Prądzyńskiego), mieści się w nim Dział Historii Kanału Augustowskiego, wchodzący w skład Muzeum Ziemi Augustowskiej.
Budynek Zarządu Wodnego (1903) - ul. 29 Listopada 5.
Oficerski Yacht Club (1935) - Al. Kardynała Wyszyńskiego 1, modernistyczny obiekt hotelowy nad Jeziorem Białym Augustowskim.
Dom Turysty (1939) - ul. Sportowa 1, modernistyczny hotel na Białej Górze nad jeziorem Necko, zaprojektowany przez Macieja Nowickiego, współtwórcę gmachu ONZ w Nowym Jorku, obecnie Zajazd Turystyczny Hetman.
Park miejski na Rynku Zygmunta Augusta.
Kamienica przy Rynku Zygmunta Augusta 28 (1800-1801) - najstarszy zachowany budynek w Augustowie (w grudniu 1812 roku nocował w niej Napoleon Bonaparte).
Kilkanaście kamienic z przełomu XIX i XX w. przy Rynku Zygmunta Augusta, ul. 3 maja i ul. Wojska Polskiego.
Dworzec kolejowy na stacji Augustów (1897) w dzielnicy Lipowiec.
Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa (1906-1911) - ul. 3 Maja, kościół w stylu eklektycznym.
Kościół MB Częstochowskiej (koniec XIX w.) - ul. Kardynała Wyszyńskiego 2A, zbudowany jako cerkiew garnizonowa.
Cmentarz parafialny w Augustowie (pocz. XIX w.) - ul. Zarzecze, najstarszy nagrobek pochodzi z 1839, na cmentarzu jest też kilka żeliwnych nagrobków z poł. XIX w., odlanych w Hucie Sztabińskiej.
Kaplica Grobowa Truszkowskich (1832) - drewniana, położona na cmentarzu parafialnym.
Cmentarz żołnierzy radzieckich z II wojny światowej - ul. Zarzecze, obok cmentarza parafialnego.
Zespół sakralny w Studzienicznej w sanktuarium Matki Bożej Studzieniczańskiej - w skład zespołu wchodzi m.in.:
drewniany kościół MB Szkaplerznej (1847)
murowana neorenesansowa kaplica Najświętszej Marii Panny (1872)
Cmentarz parafialny w Studzienicznej (XIX w.)
We wsi Jaminy (gm. Sztabin) znajduje się drewniany kościół z 1780, który do roku 1845 stał w Augustowie w miejscu obecnej Bazyliki Najświętszego Serca Pana Jezusa.
Obiekty historyczne[edytuj]


Budynek w dawnych koszarach
Obiekty o wartości historycznej z terenu Augustowa, które nie znajdują się w rejestrze zabytków:
Koszary (lata 90. XIX w.) - dawne obiekty wojskowe na os. Bema, w dwudziestoleciu międzywojennym zajmowane przez 1 Pułk Ułanów Krechowieckich, po II wojnie światowej przeznaczone na cele mieszkaniowe, edukacyjne i przemysłowe. Zachowały się oryginalne drewniane i murowane budynki.
Budynek II Liceum Ogólnokształcącego (1927) - al. Kardynała Wyszyńskiego, wybudowany na potrzeby seminarium nauczycielskiego, pierwszej szkoły średniej w Augustowie.
Willa Jana Zasztowta (lata 20. XX w.) - nad jeziorem Necko, styl modernistyczny.
Budynek Gimnazjum nr 1 (1931) - ul. Młyńska.
Yacht Club Polski (1934) - półwysep Dąbek nad Jeziorem Białym, drewniany pensjonat, nazywany też Willą Prezydenta (wypoczywał w nim prezydent Ignacy Mościcki).
Zabudowania tartaku i domy pracowników - położone w dzielnicy Lipowiec, w tym drewniany budynek w stylu zakopiańskim przy ul. Tartacznej (1937), mieszczący dawniej klub.
Budynek Szkoły Podstawowej nr 4 (1938) - ul. Marii Konopnickiej, styl modernistyczny.
Drewniane domy wybudowane w dwudziestoleciu międzywojennym z przeznaczeniem m.in. na wille i pensjonaty letniskowe, zwłaszcza w dzielnicy Zarzecze.
Obiekty rozebrane lub zburzone[edytuj]


Ratusz w Augustowie przed 1914
Obiekty istniejące w Augustowie w przeszłości:
Klasycystyczny ratusz (1847-1944, proj, H.Marconi)
Kościół św. Bartłomieja (1845-1905)
Cerkwie: Kazańskiej Ikony Matki Bożej (XVI-XX w.), św. św. Apostołów Piotra i Pawła (1884-1926)
Synagogi: Wielka (1840 - II wojna św.), Jatke Kalniz (1925 - II wojna św.)
Kościół ewangelicki (1841 - II wojna św.)
Schronisko młodzieżowe nad Nettą (1933 - lata 90. XX w.)
Pomniki: ku czci ocalenia Aleksandra III (1891 - I wojna św.), Piotra Bagrationa (1897 - I wojna św.)
Cmentarze[edytuj]


Kaplica Truszkowskich na cmentarzu parafialnym
Cmentarz parafialny - ul. Zarzecze, główny cmentarz Augustowa, założony na pocz. XIX w., podlega pod parafię katolicką Najświętszego Serca Jezusowego, w południowej jego części położone są kwatery prawosławne, na cmentarzu znajduje się zabytkowa drewniana kaplica Truszkowskich, wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz w Studzienicznej - cmentarz katolicki założony w 2 poł. XIX w., wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz żołnierzy radzieckich - ul. Zarzecze, w płn.-zach. narożniku cmentarza parafialnego, pochowanych jest na nim 1509 żołnierzy radzieckich poległych w czasie II wojny światowej, wpisany do rejestru zabytków.
Cmentarz żydowski - ul. Zarzecze, obok cmentarza parafialnego, zachowało się tylko kilka nagrobków, w 1981 ustawiono na nim pamiątkowy obelisk.
Cmentarz ofiar terroru narodowości żydowskiej - ul. Waryńskiego, pochowanych jest na nim ok. 60 osób, na ogrodzonej działce znajduje się jedynie niewielki kamienny obelisk.
Cmentarz wojenny w Sajenku - położony w lesie za Sajenkiem w pobliżu linii kolejowej nr 40, pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
Cmentarz wojenny w Studzienicznej - położony w lesie między Sajenkiem a Studzieniczną, pochowanych jest na nim kilkudziesięciu żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w czasie I wojny światowej.
Stary cmentarz żydowski w Augustowie (nieistniejący).
Planowane jest założenie nowego cmentarza komunalnego między ul. Rajgrodzką a szosą do Ełku[14].
Urzędy i instytucje[edytuj]



Sąd Rejonowy
Urząd Miejski[15]
Urząd Gminy Augustów[16]
Starostwo Powiatowe[17]
Komenda Powiatowa Policji[18]
Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej[19]
Placówka Straży Granicznej, placówka Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej[20]
Oddział Celny placówka Urzędu Celnego w Suwałkach[21]
Sąd Rejonowy[22]
Prokuratura Rejonowa[23]
Urząd Skarbowy[24]
Powiatowy Urząd Pracy[25]
Powiatowy Zarząd Dróg[26]
Biuro Powiatowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa[27]
Inspektorat Zakładu Ubezpieczeń Społecznych[28]
Nadleśnictwo Augustów[29]
Nadzór Wodny Augustów - podlega pod Zarząd Zlewni Giżycko[30]
Edukacja i nauka[edytuj]



Siedziba szkoły muzycznej w zabytkowym budynku poczty
Żłobki i przedszkola[edytuj]
Żłobek Samorządowy Nr 1 w Augustowie
Przedszkole Nr 1 w Augustowie
Przedszkole Nr 2 w Augustowie
Przedszkole Nr 3 w Augustowie
Przedszkole Nr 4 w Augustowie
Przedszkole Nr 6 w Augustowie[31]
Szkoły podstawowe[edytuj]
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Zygmunta Augusta
Szkoła Podstawowa nr 3 im. I Pułku Ułanów Krechowieckich
Szkoła Podstawowa nr 4 im. M. Konopnickiej
Szkoła Podstawowa nr 6 im. Armii Krajowej
Społeczna Szkoła Podstawowa Społecznego Towarzystwa Oświatowego
Gimnazja[edytuj]
Gimnazjum nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
Gimnazjum nr 2 im. Sybiraków
Gimnazjum nr 3 im. I Pułku Ułanów Krechowieckich
Gimnazjum nr 4 z ZSO im. Grzegorza Piramowicza w Augustowie
Gimnazjum Specjalne
Społeczne Gimnazjum Społecznego Towarzystwa Oświatowego
Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]
I Liceum Ogólnokształcące im. Grzegorza Piramowicza
II Liceum Ogólnokształcące im. Polonii i Polaków na Świecie
ACE (Augustowskie Centrum Edukacyjne), gdzie można również dokształcać się, po ukończeniu szkoły średniej
Zespół Szkół Technicznych im. gen. I. Prądzyńskiego
Szkoły wyższe[edytuj]
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania (SWSPiZ) z siedzibą w Łodzi filia w Augustowie
Szkoły muzyczne[edytuj]
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Emila Młynarskiego
Kultura[edytuj]

Instytucje[edytuj]


Siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej i Muzeum Ziemi Augustowskiej
Główną instytucją organizującą życie kulturalne w mieście są Augustowskie Placówki Kultury[32], w skład których wchodzą:
Miejski Dom Kultury (Rynek Zygmunta Augusta 9) - w domu kultury działa m.in. Klub Podróżnika, Klub Long Play, Klub Babiniec, ponadto organizowane są wieczory literackie, wystawy czasowe, warsztaty i konkursy.
Muzeum Ziemi Augustowskiej
Dział Etnograficzny (ul. Hoża 7) prezentuje stałą wystawę poświęconą kulturze ludowej regionu, a także wystawy czasowe, związane m.in. z historią miasta
Dział Historii Kanału Augustowskiego (ul. 29 Listopada 5a) mieści wystawę stałą "Historia budowy i eksploatacji Kanału Augustowskiego, z podkreśleniem roli gen. Ignacego Prądzyńskiego", wzbogaconą projekcją filmów.
Miejska Biblioteka Publiczna (ul. Hoża 7) - posiada ok. 87 tys. woluminów w wypożyczalni dla dzieci, dorosłych i czytelni oraz 2 filiach.
Ponadto w mieście działają:
Osiedlowy Dom Kultury Spółdzielni Mieszkaniowej w Augustowie - istnieją w nim m.in. sekcje: taneczne, plastyczna, literacka, szachowa, brydża sportowego, zespół szantowy[33].
Biblioteka Pedagogiczna - filia Centrum Edukacji Nauczycieli w Suwałkach[34].
Dyskusyjny Klub Filmów Dokumentalnych "Okno na świat" - przedsięwzięcie współorganizowane przez Towarzystwo Inicjatyw Twórczych "ę" z Warszawy oraz Augustowskie Placówki Kultury.
Kino "Iskra" - dysponuje projektorem 3D[35].
Muzeum 1. Pułku Ułanów Krechowieckich ([36] - zlokalizowane w kościele Matki Bożej Częstochowskiej.
Media[edytuj]
W Augustowie wydawane są czasopisma:
"Przegląd Augustowski" - miesięcznik redagowany przez Augustowskie Placówki Kultury
"Przegląd Powiatowy " - tygodnik
"Augustowski Reporter" - dwutygodnik
Ponadto Augustowsko-Suwalskie Towarzystwo Naukowe z siedzibą w Suwałkach wydaje "Rocznik Augustowsko-Suwalski", w którym publikowane są prace augustowskich historyków[37].
Informacje z Augustowa obecne są w mediach regionalnych Polski północno-wschodniej, takich jak: "Gazeta w Białymstoku" (lokalne wydanie "Gazety Wyborczej"), "Kurier Poranny", "Gazeta Współczesna", Radio Białystok, Radio 5, TVP Białystok.
Imprezy[edytuj]
Imprezy cykliczne odbywają się przede wszystkim w sezonie wakacyjnym. Są to m.in.:
Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego "Augustowskie Spotkania z Louisem Armstrongiem"
Balladowe Nocki nad Neckiem - koncerty poezji śpiewanej i piosenki aktorskiej
Camerata Augustoviana - koncerty muzyki poważnej
Letnia Filharmonia Aukso - koncerty muzyki poważnej w różnych miejscowościach regionu
Augustowskie Lato Teatralne
Mistrzostwa Polski w Pływaniu Na Byle Czym "Co ma pływać, nie utonie"
Turniej Miast Przyjaciół Trójki - rywalizacja reprezentantów Augustowa, Szklarskiej Poręby i Radiowej Trójki
Dni Augustowa - cykl imprez odbywający się w maju w rocznicę nadania praw miejskich
Imprezy plenerowe odbywają się głównie na Rynku Zygmunta Augusta, na bulwarach przy rzece Netcie i nad jeziorem Necko.
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]



Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa
Katolicyzm[edytuj]
Kościół Rzymskokatolicki
Parafia pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusa
Parafia pod wezwaniem Świętej Rodziny
Parafia pod wezwaniem Jana Chrzciciela
Parafia pod wezwaniem Miłosierdzia Bożego
Parafia pod wezwaniem Matki Boskiej Częstochowskiej
Parafia pod wezwaniem Matki Bożej Szkaplerznej w Studzienicznej
Parafie w Augustowie wchodzą w skład diecezji ełckiej. Miasto jest siedzibą dwóch dekanatów: Matki Bożej Królowej Polski oraz św. Bartłomieja Apostoła.
Zgromadzenia zakonne:
Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi[38]
Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Loretańskiej[39]
Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego[40]
Prawosławie[edytuj]
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego, należąca do dekanatu Sokółka w diecezji białostocko-gdańskiej
Cerkiew parafialna pw. Wniebowstapienia Pańskiego, Rynek Zygmunta Augusta 4
Inne[edytuj]
Świadkowie Jehowy, zbór z Salą Królestwa[potrzebne źródło]
Gospodarka[edytuj]

Aktualne inwestycje[edytuj]
W Augustowie działają stocznie jachtowe Balt Yacht oraz Ślepsk, należące do największych firm tego typu w Polsce i eksportujące większość produkcji do Europy Zachodniej. Ponadto mniejsze stocznie np. Texas, Mirage , producenci kajaków i łódek oraz dostawcy materiałów: Brunswick Marines, Demex i in.W 1951 roku otworzono w mieście wytwórnię tytoniu przemysłowego (okolica słynie z uprawy machorki); obecnie zakład ten należy do koncernu British American Tobacco i wytwarzane są w nim m.in. papierosy Pall Mall, Kent, Lucky Strike, Vogue i Jan III Sobieski. Z innych wymienić należy producenta maszyn dla rolnictwa – POM oraz przedsiębiorstwo drogowe APB S.A./ BMTI. Ponadto w mieście rozwija się przemysł spożywczy: mleczarnia (Jogurt Augustowski), wytwórnia wód gazowanych (woda "Augustowianka") i gospodarstwo rybackie. Niewielki przemysł drzewny zlokalizowany na terenie miasta i okolic ze względu łatwy dostęp do surowca; tartaki oraz zakłady stolarskie[13]. Wielki tartak działający od 1916 r., fabryka obuwia oraz uruchomiona w 1972 roku cegielnia silikatowa upadły w latach 90. XX wieku[41].
Turystyka[edytuj]


Restauracja Albatros uwieczniona przez Janusza Laskowskiego w piosence 7 dziewcząt z Albatrosa
Augustów to najważniejszy ośrodek turystyczny i wypoczynkowy na obszarze Puszczy Augustowskiej (ze stanicą wodną); znane uzdrowisko klimatyczne. Walory turystyczne są związane głównie z położonymi w pobliżu jeziorami. Są tu liczne wypożyczalnie sprzętu wodnego, plaże, atrakcje turystyczne (m.in. tor do jazdy na nartach wodnych o długości 740 m, statki wycieczkowe itp.). Kanał Augustowski służy do sezonowej obsługi ruchu turystycznego. W trakcie VII apostolskiej pielgrzymki do Polski papież Jan Paweł II "Dzień odpoczynku" (środę 9 czerwca 1999 roku) spędził między innymi na pływaniu statkiem po jeziorach i Kanale Augustowskim. Co roku oferta turystyczna powiększa się. W sezonie letnim odbywa się tutaj wiele koncertów i imprez plenerowych. Corocznie pod koniec lipca w Augustowie odbywają się Mistrzostwa Polski w 'Pływaniu na Byle Czym'.
Handel[edytuj]


Budynek Banku Spółdzielczego
W mieście znajduje się wiele podmiotów gospodarczych o podłożu handlowym.Dominują głównie małe sklepy,choć w przeciągu kilku ostatnich lat powstało kilka marketów między innymi: Kaufland, Lidl , Biedronka (3), POLOmarket. W kwietniu 2009 została uruchomiona galeria handlowa Marjon. Pierwszy tego typu obiekt w północnej części woj. podlaskiego. Ma ona 4 tys mkw. Galeria znajduje się przy ulicy Mazurskiej przy DK16 droga na Ełk/Olsztyn.
Uzdrowisko[edytuj]

W Augustowie prowadzone jest leczenie uzdrowiskowe w następujących kierunkach: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby reumatologiczne, choroby naczyń obwodowych, osteoporoza[42].
Na terenie uzdrowiska znajdują się udokumentowane torfy ze złoża „Kolnica” zaliczone do kopalin leczniczych podstawowych[43].
Usytuowanie, otoczenie miasta i klimat mają znaczne walory klimatyczno-balneologiczne. Czynnikiem leczniczym są oleje eteryczne i fitocydy wydzielane przez drzewa iglaste – działają one bakteriobójczo, normalizując ciśnienie tętnicze krwi i rytm serca, wpływają korzystnie na drogi oddechowe.[potrzebne źródło]
W Augustowie znajduje się sanatorium uzdrowiskowe i zakład przyrodoleczniczy. Uzdrowisko Augustów posiada park zdrojowy z ścieżką ruchową o długości o długości 1000 m[44].
W 1971 Augustów został uznany za miejscowość z częściowymi prawami uzdrowiska[45], zaś pełny status miejscowości uzdrowiskowej uzyskał w 1993[46]. Od 1976 nad jeziorem Necko funkcjonuje Sanatorium "Budowlani", specjalizujące się w okładach borowinowych[47].
Komunikacja[edytuj]

 Osobny artykuł: Obwodnica Augustowa.
Tranzyt[edytuj]
Miasto jest drogowym węzłem komunikacyjnym, a jego szczególne znaczenie wynika z połączenia z Litwą. Przez Augustów przebiegają drogi tranzytowe do przejść granicznych w Budzisku nr 8 i w Ogrodnikach nr 16.
Warszawę z Augustowem łączy najkrótsza droga krajowa nr 61 przez Pułtusk, Ostrołękę, Łomżę i Grajewo o długości 257 km.
Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 664 z miejscowości Raczki do planowanego przejścia granicznego Lipszczany-Sofijewo z Białorusią.
Kolej[edytuj]


stacja kolejowa w Augustowie
Przez Augustów przebiega linia kolejowa nr 40 (Sokółka-Suwałki). W mieście znajduje się stacja kolejowa oraz przystanek "Augustów Port" (dla pociągów osobowych) w odległości około 3 km od centrum miasta. Augustów ma bezpośrednie połączenia kolejowe: w kierunku południowym przez Sokółkę z Białymstokiem i Warszawą, a w kierunku północnym z Suwałkami i Šeštokai (Szostaków) na Litwie[48].
Komunikacja miejska[edytuj]
Obecnie w Augustowie komunikację miejską prowadzi Przedsiębiorstwo Transportowe "NECKO"sp. z o.o. W związku z tym, że Augustów posiada status uzdrowiska Zakład Komunikacji Miejskiej w Augustowie prowadzi sukcesywną wymianę taboru na autobusy niskopodłogowe spełniające normę EURO-2, dostosowane do przewozu osób starszych i niepełnosprawnych.
ZKM obsługuje następujące linie[49]:
Linia nr 1: Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-Partyzantów-Mostowa-Rynek Zygmunta Augusta-Wojska Polskiego-Norwida
Linia nr 2: Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-3 Maja-Rynek Zygmunta Augusta-Wojska Polskiego-Mickiewicza-Norwida
Linia nr 4: Silikaty-Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-Brzostowskiego-Chreptowicza-Wojska Polskiego-Nowomiejska-Jana Pawła II
Linia nr 6: Silikaty-Dworzec PKP-Turystyczna-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-Waryńskiego-Wybickiego-3 Maja-Rynek Zygmunta Augusta-Wojska Polskiego-Słowackiego
Linia nr 7: Żłobek-Tytoniowa-Al.Kardynała Wyszyńskiego-29 Listopada-3 Maja-Nowomiejska-Jana Pawła II
Linia nr 10: Rynek Zygmunta Augusta-3 Maja-29 Listopada-Al.Kardynała Wyszyńskiego-Turystyczna-Dworzec PKP-Silikaty-Wojciech-Studzieniczna-Przewięź
Linia nr 2bis: Norwida-Wojska Polskiego-Żabia-3 Maja-29 Listopada-Al.Kardynała Wyszyńskiego-Tytoniowa-Komunalna
Komunikacja międzymiastowa[edytuj]
Dominującą rolę odgrywa przedsiębiorstwo PKS Suwałki. W Augustowie można spotkać też autobusy PKS Białystok, PKS Łomża, PKS Warszawa, PKS Olsztyn, PKS Siemiatycze i Veolia Kętrzyn.
Augustów posiada bezpośrednie połączenia autobusowe[50] z Warszawą, Białymstokiem, Krakowem, Wrocławiem, Olsztynem, Suwałkami, Ełkiem, Sejnami, Gołdapią, Węgorzewem, Mikołajkami, Łomżą, Grajewem, Dąbrową Białostocką i mniejszymi miejscowościami regionu, a w okresie wakacyjnym także z Siemiatyczami i Bielskiem Podlaskim.
Sport[edytuj]

AKS Sparta Augustów – piłka nożna mężczyzn
ATP Augustów – pływanie
UKS MOS NORD Augustów- żeglarstwo
UKS CENTRUM AUGUSTÓW – piłka siatkowa
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie[51]:
 Druskieniki
 Porto Ceresio
 Szklarska Poręba
 Tuusula
Ciekawostki[edytuj]



Augustów nocą
Maria Koterbska nagrała w 1959 roku utwór "Augustowskie noce" (muzyka Franciszka Leszczyńska, słowa Andrzej Tylczyński i Zbigniew Zapert), piosenkę z repertuaru Hanny Rek, znana stała się także wersja którą w roku 1984 w nieco żartobliwej formie wykonał Lady Pank. O augustowskiej restauracji Albatros piosenkę "Beata z Albatrosa" śpiewa Janusz Laskowski. Z Augustowa pochodzą rockowo-reaggeowy zespół Jabberwocky oraz hip-hopowa grupa Hałastra Syndykat. Obie ekipy są na scenie od ponad dekady.
Urodzeni w Augustowie[edytuj]

Halina Cieślińska-Brzeska - malarka, animator kultury
Juliusz Szczęsny Batura - artysta grafik
Tadeusz Bronakowski - duchowny, biskup
Tadeusz Dawidejt - poeta, prozaik
Joanna Fiodorow - lekkoatletka, młociarka
Andrzej Krukowski - aktor
Maciej Maciejewski - aktor
Marian Jonkajtys - aktor, dyrektor Teatru Rampa w Warszawie
Janusz Michałowski - aktor
Janina Osewska - poetka
Emil Leon Post - matematyk
Tadeusz Szaciło - generał broni
Adam Wysocki - kajakarz
Marek Twardowski - kajakarz - aktualny mistrz swiata
Osoby związane z Augustowem[edytuj]

Jan Paweł II - 264. papież w latach 1978-2005[52]
Ignacy Mościcki - prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1926–1939[53],
Zbigniew Herbert - pisarz i poeta[54],
Izabella Cywińska - reżyser, krytyk filmowy, minister kultury w latach 1989-90[55],
Andrzej Szczytko - aktor i reżyser[56],
Maria Koterbska - piosenkarka[57],
Janusz Laskowski - kompozytor, piosenkarz[58],
Piotr Markiewicz - kajakarz, brązowy medalista olimpijski z Atlanty.

+1