Brwinów

Brwinów

Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat pruszkowski
Gmina Brwinów
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1950
Burmistrz Arkadiusz Kosiński
Powierzchnia 10,06 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
12 720[1]
1 264 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 22
Kod pocztowy 05-840
Tablice rejestracyjne WPR
Położenie na mapie Polski


Brwinów
52°08′33″N 20°43′03″E
TERC
(TERYT) 1142021034
Urząd miejski
ul. Grodziska 12
05-840 Brwinów
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Brwinów w Wikisłowniku
Strona internetowa
Brwinów wymowa ?/i– miasto w woj. mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brwinów, 25 km od centrum Warszawy. Miasto wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 12 131 mieszkańców[2].
Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł m.in. meblarski. Wydział Zootechniki SGGW – w 2002 roku przeniesiony do Warszawy, zlikwidowany Zespół Szkół Agroekonomicznych[3]. Przez miasto przebiega linia kolejowa Warszawa – Katowice i drogi wojewódzkie: nr 720 (Błonie – Nadarzyn) oraz nr 719 (Warszawa – Żyrardów).
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Demografia
3 Historia
4 Burmistrzowie
5 Zabytki
6 Religia
7 Osoby związane z Brwinowem
8 Gminy partnerskie
9 Przypisy
10 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Do 1954 siedziba gminy Helenów, a w latach 1927–1949 także gminy Letnisko-Brwinów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. warszawskiego. Miasto znajduje się w obrębie Równiny Łowicko-Błońskiej.
Demografia[edytuj]


Historia[edytuj]



Pomnik na rynku upamiętniający bitwę pod Brwinowem
Na terenach obecnego Brwinowa życie ludzkie istniało już ok. 8000 lat p.n.e. Natrafiono tutaj na ślady jednego z największych w ówczesnej Europie ośrodków hutnictwa opartego o znaczne zasoby rudy darniowej.
Nazwa Brwinów znana jest od XV w. W 1406 r. występuje jako Brwinowo, w 1429 r. – jako Brwynowo. Według historyków u jej podstaw leży staropolskie birzwo – belka, tram, drzewo, gwarowe: berwina, kładka.
Według etymologii opartej na miejscowej tradycji źródłosłów ten miałby się wywodzić od określenia "borowy nów". Wspomniany tu już rok 1406 to najdawniejsza znana data z dziejów Brwinowa. W akcie erekcyjnym ogłoszonym w tym właśnie roku biskup poznański wymienia między innymi wieś Brwinowo. W XVIII i XIX w. krzyżowały się tutaj dwa szlaki: tzw. droga królewska prowadząca z Warszawy do Piotrkowa Trybunalskiego, miejsca sejmików szlacheckich oraz lokalny trakt ze stolicy do Grodziska.
14 czerwca 1845 r. przez Brwinów przejechał pierwszy pociąg Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Rozwój kolei stał się punktem zwrotnym w historii Brwinowa zarówno pod względem gospodarczym, jak i społecznym. W latach poprzedzających wybuch I wojny światowej Brwinów liczył już ponad 2 tys. mieszkańców.
W 1927 r. Brwinów otrzymał status letniska. Powołany został lokalny samorząd i wybrany wójt. W 1929 r. Brwinów gościł prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego. Miejscowość rozwijała się, powstawały wille i pałacyki. Osiedlili się tutaj m.in. Jarosław Iwaszkiewicz, Zygmunt Bartkiewicz, Stefan Kiedrzyński.
We wrześniu 1939 r. rozegrała się pod Brwinowem bitwa 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej z wojskami niemieckimi, która opóźniła marsz hitlerowców na Warszawę.
 Osobny artykuł: Bitwa pod Brwinowem.
Prawa miejskie Brwinów uzyskał w 1950 roku[4].
Burmistrzowie[edytuj]

1990–1998 – Jan Witkowski
1998–2002 – Maciej Nowicki
2002–2010 – Andrzej Guzik
od 2010 – Arkadiusz Kosiński[5]
Zabytki[edytuj]



Kwatera żołnierzy września 1939 na cmentarzu


Pałac Wierusz-Kowalskich
Cechą charakterystyczną miasta Brwinowa jest zabudowa willowa i pałacowa pochodząca z przełomu XIX i XX w., oraz XX-lecia międzywojennego.
Niektóre z zabytków to[6]:
Willa "Chałupka" (1898) przy ul. Batorego, wg projektu Oskara Sosnowskiego
Willa "Janina" (1909–11) przy skrzyżowaniu ulic Leśnej i Słonecznej
Dworek "Zagroda" (1905) przy ul. Grodziskiej. Dawniej mieszkał tu pisarz Zygmunt Bartkiewicz. Obecnie siedziba Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa
Dworek rodziny Wernerów (1914) przy ul. Słonecznej. Znajduje się tu tablica upamiętniająca ukrycie przez prof. Wacława Wernera radu w czasie okupacji hitlerowskiej
Dom "Pod Wiatrakiem" (1912) przy ul. Żwirowej, wg projektu Oskara Sosnowskiego
Pałacyk rodziny Tobołków (1927) przy wejściu do parku miejskiego. W latach 1939–44 w domu tym mieściła się siedziba Gestapo.
Dom "Amerykanka" (1925) przy Rynku, obecnie mieszczą się w nim sklepy
Pałac rodziny Wierusz-Kowalskich (1909) przy ul. Dworskiej, obok parku miejskiego, wg projektu Stanisława Grochowicza. Dawniej należał do SGGW, obecnie jest zniszczony.
Budynek apteki (1911) przy ul. Grodziskiej.
Na cmentarzu w Brwinowie znajdują się m.in. groby Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów, aktora Wacława Kowalskiego, archeologa-egiptologa Kazimierza Michałowskiego oraz historyka Jaremy Maciszewskiego.
Religia[edytuj]

Do zabytków sakralnych należy kaplica na brwinowskim cmentarzu z połowy XIX wieku.
W Brwinowie ma siedzibę parafia św. Floriana. Przy rynku położony jest kościół parafialny św. Floriana, którego budowa rozpoczęła się w 1927, a który został konsekrowany 13 czerwca 1967 przez prymasa Stefana Wyszyńskiego. Powstał on na miejscu poprzedniego, drewnianego. Pierwsze wzmianki o parafii św. Floriana pochodzą z roku 1423. Od roku 1993 Brwinów jest siedzibą dekanatu brwinowskiego[7].
W Brwinowie funkcjonuje grupa Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego[8].
Osoby związane z Brwinowem[edytuj]



Grób Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów na cmentarzu w Brwinowie
Leszek Bugajski, krytyk literacki, redaktor "Twórczości" i działu kulturalnego w "Newsweeku"
Tomasz Burek, historyk i badacz literatury współczesnej
Leszek Engelking, poeta, nowelista, krytyk literacki, tłumacz (m.in. Vladimira Nabokova)
Bolesław Hryniewiecki, przyrodnik
Jerzy Hryniewiecki, architekt
Jarosław Iwaszkiewicz, pisarz, poeta
Stanisław Kowalewski, polski prozaik, autor utworów dla młodzieży oraz sztuk scenicznych
Wacław Kowalski, polski aktor
Roman Kurkiewicz, dziennikarz i publicysta
Anna Lisowska-Niepokólczycka, pisarka, autorka słuchowisk
Paweł Milcarek, publicysta, dyrektor II Programu Polskiego Radia
Wacław Niepokólczycki, tłumacz
Radosław Pazura, polski aktor
Henryk Waniek, artysta malarz
Wacław Werner, fizyk, wykładowca Politechniki Warszawskiej
Od 2006 r. w Brwinowie przechowywane jest archiwum literackie pisarza, dziennikarza i reportera Lucjana Wolanowskiego (1920-2006)[9].
Gminy partnerskie[edytuj]

Gmina Brwinów od 2003 r. utrzymuje stosunki partnerskie z włoską gminą Torre Cajetani[10], a od 2008 r. również z gminą Trzebiatów w województwie zachodniopomorskim[11].