piątek, 28 września 2012

Buk


Buk

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat poznański
Gmina Buk
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie przed 1296
Burmistrz Stanisław Piotr Filipiak
Powierzchnia 2,96 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
6210
2098 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 61
Kod pocztowy 64-320
Tablice rejestracyjne PZ i POZ
Położenie na mapie Polski


Buk
52°21′24″N 16°31′03″E
TERC
(TERYT) 4303921034
Urząd miejski
ul. Ratuszowa 1
64-320 Buk
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP


Ulica Poznańska
Buk – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Buk. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 6210 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Transport i gospodarka
4 Atrakcje turystyczne i kultura
4.1 Zasłużeni Bukowianie
4.2 Prasa lokalna
4.3 Kluby sportowe
5 Miasta partnerskie
6 Zobacz też
7 Przypisy
8 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Położone na Pojezierzu Wielkopolskim, na krańcu polodowcowego Ozu Bukowsko-Mosińskiego, 30 km na zachód od Poznania. Przez Buk przepływa rzeczka Mogilnica, potocznie zwana Trupiną[2].
Obszar Buku jest obecnie ograniczony linią kolejową od południa i terenami przyległej Wielkiej Wsi od północy i wschodu.
Historia[edytuj]

Pierwsza zachowana wzmianka o Buku znajduje się w dokumencie z 1257, w którym mowa o tutejszej wsi i civitas (prawdopodobnie w znaczeniu "gród"). Do lokacji miasta doszło zapewne później, zaś jej pierwszym śladem jest zachowana kopia dokumentu Przemysła II, przyznającego tutejszym mieszczanom zwolnienie od ceł. Źródło to budzi jednak poważne wątpliwości - opatrzone jest datą 1299, mimo iż władca zginął 3 lata wcześniej. Data ta została arbitralnie poprawiona przez wydawcę dokumentu na 1289 i spopularyzowana, jednak obecnie przyjmuje się, że najbardziej uzasadnionym rozwiązaniem będzie przyjęcie, że lokacja Buku nastąpiła w nieznanym nam momencie panowania Przemysła II, a zatem przed 1296[3].
W okresie średniowiecza rozkwita rzemiosło, szczególnie włókiennictwo. Dzięki przywilejowi organizowania jarmarków i lokalizacji komory celnej rozwija się także handel. Miasto wzbogaciło się o wodociąg, szkołę, szpital i łaźnię miejską. W owym czasie Buk był własnością diecezji poznańskiej z rezydencją biskupią, dzięki czemu miasto gościło wielu dostojników, z królami Władysławem Jagiełłą oraz prawdopodobnie też Zygmuntem Starym i Henrykiem Walezym na czele.
Na przeszkodzie w dalszym rozwoju miasta stanęły wojna rodu Grzymalitów z Nałęczami, polsko-szwedzka w XVII wieku oraz pożary i zarazy. Odtąd miasto straciło na znaczeniu.
Po II rozbiorze Polski w 1793 r. Buk wszedł w skład Prus Południowych. Dobra biskupie uległy zeświecczeniu a mieszkańcy przeszli pod jurysdykcję pruską. Językiem urzędowych stał się niemiecki (przez początkowy okres dopuszczano także język polski). W toku germanizacji osiedlono w Buku wiele rodzin niemieckich, mieszkała też ludność żydowska. W 1815 r. miasto zostało siedzibą powiatu bukowskiego o powierzchni 130 km² i liczącego 58 tys. mieszkańców. Ze względu na aktywny udział bukowian w Wiośnie Ludów w 1848 r. (słynni kosynierzy bukowscy) siedzibę powiatu przeniesiono do Nowego Tomyśla. W tym okresie zbudowano też linię kolejową.
Pożar 8 czerwca 1858 r. strawił niemalże cały rynek wraz z ratuszem i przyległe ulice. Obecna zabudowa rynku pochodzi niemal całkowicie z II poł. XIX wieku.
Podobnie jak na większości obszaru Wielkopolski ścierały się ze sobą odgórna germanizacja Polaków i idee pracy organicznej. Powstawały liczne towarzystwa kulturalne, społeczno-polityczne, oświatowe i sportowe, Bank Ludowy, a także organizacje samopomocowe i spółdzielnie rolnicze. W 1904 r. powstała polska szkoła przy ulicy Przykop.
Do Polski powrócił Buk w listopadzie 1918 r. Zorganizowana niezwłocznie po wybuchu powstania wielkopolskiego kompania bukowska pod dow. kpt. Witolda Wegnera oswobodziła okoliczne miejscowości i brała udział w walkach na froncie zbąszyńskim. Pierwsza polska Rada Miejska Buku powstała w kwietniu 1919 r., a burmistrzem został Konstanty Scholl, którego po rezygnacji zastąpił pół roku później Maksymilian Holland i pełnił to stanowisko nieprzerwanie aż do wybuchu II wojny światowej.
W okresie międzywojennym swoją działalność kontynuowała większość organizacji działających w okresie przedwojennym. Najaktywniejsze były organizacje katolickie z Akcją Katolicką na czele, cechy rzemieślnicze, Towarzystwo Przemysłowe, Kurkowe Bractwo Strzeleckie, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i Towarzystwo Śpiewacze "Harmonia". W 1922 r. powstał Klub Sportowy "Patria". W mieście mieszkała także ludność niemiecka, skupiająca się wokół parafii ewangelickiej oraz istniała gmina żydowska z synagogą przy ulicy Mury.
Wojska niemieckie zajęły Buk 10 września 1939 r. Nastąpiły liczne rewizje i aresztowania, ludność żydowska i część polskiej została wywieziona z miasta, a większość mienia, z warsztatami rzemieślniczymi włącznie, przejął okupant. Zniszczeniu uległy m.in. stojąca na środku rynku kolumna św. Stanisława Biskupa (patrona bukowskiej parafii) i pomnik powstańców wielkopolskich. Rozstrzelany został m.in. poseł na sejm Franciszek Górczak. Działalność konspiracyjną prowadzili bukowscy harcerze, których przywódca, Tadeusz Wojtczak przypłacił to życiem w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen (Rogoźnica). Podczas okupacji niemieckiej nazistowska administracja przemianowała miasto na Buchenstadt (od 1943).
Tuż przed wejściem wojsk radzieckich (26 stycznia 1945 roku) Niemcy podpalili kościół farny (który pełnił wtedy rolę magazynu) wraz z cudownym obrazem Matki Boskiej Literackiej. Tymczasową administrację przejęła sowiecka Komendantura Wojenna. Pierwszym burmistrzem po zakończeniu II wojny światowej został Leon Grabowski, a przewodniczącym Miejskiej Rady Narodowej Franciszek Kulczyński. Powoli, w miarę łagodzenia obowiązkowego zaopatrzenia wojska wznawiały działalność bukowskie zakłady przemysłowe i usługowe: spółdzielnie "Rolnik" i "Zgoda", mleczarnia, gorzelnia i Spółdzielczy Bank Ludowy. Powstały też nowe zakłady: Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", Spółdzielnia "Zryw" i Fabryka Czapek, będąca poprzedniczką dzisiejszej "Bukowianki". Odzyskiwało znów na znaczeniu rzemiosło, a także okoliczne rolnictwo, które padło jednak ofiarą reformy rolnej. Ponownie otwarto dwie szkoły podstawowe i powstała średnia szkoła rolnicza. Do normalnej działalności powróciły organizacje kulturalne i społeczne.
W latach 1965-1968 wybudowano Fabrykę Elementów Wyposażenia Budownictwa "Metalplast" – obecnie "Wavin-Metalplast Buk", będącą największym pracodawcą w gminie. Powstały osiedla na Przykopie, Przyjaźni i 700-lecia. Powstały także nowe przedszkole, przychodnia lekarska, kino, biblioteka, dom kultury "Harcerz" i stadion sportowy. Rozbudowane zostały szkoły i ratusz.
Ostatnimi dużymi inwestycjami są hala sportowa, pełna kanalizacja i gazyfikacja (z kopalni w pobliskim Józefowie) miasta oraz nowy budynek gimnazjum.
Transport i gospodarka[edytuj]

Na obrzeżach miasta przebiegają autostrada A2 i linia kolejowa E20 Warszawa – Berlin. Stacja jest obsługiwana przez pociągi osobowe i pospieszne. W Buku krzyżują się drogi wojewódzkie 306 (Stęszew – Lipnica) i 307 (Poznań – Nowy Tomyśl). Najbliższe lotnisko znajduje się, w odległości 25 km, w Poznaniu.
Atrakcje turystyczne i kultura[edytuj]



Kościół św. Krzyża (1760)
kościół cmentarny św. Krzyża z XVIII w. konstrukcji szkieletowej z drewnianą kopułą (dzwonnicą) z 1760 r.
kościół parafialny św. Stanisława Biskupa (arch. Karl Friedrich Schinkel) z lat 1838-1846
ratusz i kamienice z 2. połowy XIX w.
dawny pałac biskupi z XVIII/XIX w.
dawny szpital św. Ducha z 1. połowy XVII w., przebudowany w połowie XIX w.
figura kamienna "Ecce Homo" z 1762 r. na cmentarzu św. Krzyża
pomnik bohaterów bukowskich
neoromańska synagoga
w Żarnowcu, 10 km od Buku leży jedyne w swoim rodzaju na Pojezierzu Wielkopolskim źródełko spływające z 30-metrowej skarpy
Zasłużeni Bukowianie[edytuj]
Andrzej z Buku, profesor teologii i sztuk wyzwolonych, rektor Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1430/1431 i 1435/1436
Stanisław Reszka, teolog, publicysta, dyplomata, uczestnik Soboru Trydenckiego, rektor Lwowskiej Szkoły Katedralnej od 1560 r.
Andrzej Niegolewski, ur. 1787, porucznik jazdy polskiej w wojskach napoleońskich, uczestnik legendarnej szarży pod Somosierrą, powstaniec listopadowy, aktywny działacz społeczny w Wielkim Księstwie Poznańskim
Władysław Niegolewski, ur. 1819, doktor prawa, członek poznańskiego Komitetu Narodowego, poseł do sejmu pruskiego i parlamentu niemieckiego, powstaniec styczniowy
Edmund Callier, ur. 2 X 1833, zm. 14 X 1893, dowódca powstańczy z 1863 r.,
Oskar Callier, filolog, nauczyciel gimnazjalny i akademicki, uczestnik powstania styczniowego
Erich Hecke (1887-1947), matematyk
ks. Stanisław Niziński, ur. 1848 w Pleszewie, zm. 1932 w Buku, proboszcz dobrzycki od 1897 i proboszcz bukowski od 1906, kawaler Krzyża Oficerskiego Orderu Polonia Restituta, działacz społeczny, inicjator powstania "Kuriera Bukowskiego"
ppłk Kazimierz Zenkteller, ur. 1884, jeden z dowódców powstania wielkopolskiego i powstań śląskich
płk dr Kazimierz Wróblewski, ur. 1858 w Bogdanowie, zm. 1934 w Poznaniu działacz polityczny i społeczny, prezes Towarzystwa "Sokół" i Banku Ludowego, organizator szpitala powstańczego zimą 1918/1919.
Tadeusz Wojtczak, działacz harcerski i organizator konspiracji
Franciszek Górczak, poseł na sejm II RP
dr Lech Siuda, ur. 1909 w Lesznie, zm. 1997 w Buku, żołnierz na froncie zachodnim, zasłużony lekarz i organizator służby zdrowia
ks. Teofil Ratajczak, ur. 1909 w Łobzowcu, zm. 2004 w Buku, długoletni proboszcz parafii, wielki autorytet dla bukowian
ks. Ignacy Cieślak, ur. 1916 w Dobieżynie, zm. 2002 w Rwandzie, pallotyn, gorliwy misjonarz we Rwandzie
Mieczysław Fęglerski, polski koszykarz, reprezentant kraju
Henryk Synoracki, ur. 1947, motorowodniak, mistrz świata w 1997 r. w klasie O.250 i w 2004 w klasie O.350
Eugeniusz Jakubowski (ur. 1933) – nauczyciel, działacz społeczny.
Prasa lokalna[edytuj]
"Kosynier Bukowski" (miesięcznik)
"Głos Buku" (miesięcznik)
"Bukowski Lider" (gazeta internetowa)[4]
Kluby sportowe[edytuj]
MKS Patria Buk - klub piłkarski założony w 1922 roku,
UKS Bukowia Buk - klub piłkarek ręcznych,
SPARTAKUS Buk - klub piłkarzy ręcznych
UKS SKRA WIELKOPOLSKA- klub piłkarzy, głównie dzieci.
Miasta partnerskie[edytuj]

 Sint-Michielsgestel[potrzebne źródło]
 Hambühren[5]
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Buku

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1