sobota, 29 września 2012

Bolków


Bolków

Państwo Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat jaworski
Gmina Bolków
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1276
Burmistrz Jarosław Stanisław Wroński
Powierzchnia 7,68 km²
Ludność (III 2011)
• liczba
• gęstość
5 505[1]▲
711 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 75
Kod pocztowy 59-420
Tablice rejestracyjne DJA
Położenie na mapie Polski


Bolków
50°56′N 16°06′E
TERC
(TERYT) 5020105024
Urząd miejski
Rynek 1
59-420 Bolków
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Bolków w Wikisłowniku
Strona internetowa


Bolków widziany ze szczytu zamku
Bolków (niem. Bolkenhain) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie jaworskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Bolków, nad Nysą Szaloną (prawym dopływem Kaczawy) w odległości około 6 km od jej źródła. Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego. Bolków należy do Euroregionu Nysa.
Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 5 505 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie i geologia
2 Klimat
3 Nazwa
4 Historia
4.1 Nazwy ulic Bolkowa wczoraj i dziś
5 Architektura
5.1 Zabytki
5.2 Inne obiekty
5.3 Zniszczone obiekty
5.4 Pomniki i rzeźby
5.4.1 Istniejące w przeszłości
6 Atrakcje turystyczne
7 Legendy
7.1 Upiór z Bolkowa
7.2 Bursztynowa Komnata
8 Gospodarka
9 Komunikacja i transport
10 Edukacja
11 Sport
12 Kultura
13 Osoby związane z miastem
13.1 Honorowi Obywatele
13.2 Honorowi obywatele w przeszłości
14 Miasta partnerskie[13]
15 Przypisy
16 Bibliografia
17 Zobacz też
18 Linki zewnętrzne
Położenie i geologia[edytuj]

Miasto leży na pograniczu Gór Kaczawskich i Podgórza Bolkowskiego, na grzbiecie górskim (396 m n.p.m.)[potrzebne źródło] zbudowanym z zielonych łupków. Grzbiet ten jest otoczony od zachodu i południa wzgórzami, przechodzi w poprzek obszernej Kotliny Bolkowskiej. Wysokość wzgórz otaczających miasta wynosi 320-480 m n.p.m.[potrzebne źródło] Wzgórze Zamkowe, opadające w stronę miasta powstało ze skał metamorficznych należących do metamorfiku kaczawskiego – łupków łyszczykowych, łupków chlorytowych, zieleńców z soczewkami wapieni krystalicznych i diabazów.
Klimat[edytuj]


Ta sekcja od 2009-01 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Miasto jest położone w strefie łagodnego klimatu podgórskich nizin i kotlin, przechodzącego w ostry klimat górski. Okres wegetacji jest krótszy niż na równinach terenach położonych na wschód od obszaru gminy.
Nazwa[edytuj]

Nazwa miejscowości pochodzi od imienia Bolko, które jest staropolskim derywatem słowiańskiego imienia męskiego Bolesław będące imieniem dynastycznym w polskiej dynastii Piastów, oraz czeskiej Przemyślidów. Wywodzi się ona prawdopodobnie od imienia piastowskiego władcy Księstwa jaworskiego - Bolka I Surowego, który rozbudował istniejący tu zamek w Bolkowie. W histori miejscowość zapisywano pod różnymi nazwami. W roku 1195 - Hain, w 1276 - Bolesłaus in Hayn, w 1277 - Hayn, w 1295 - Bolkenhain, w 1874 po polsku Bolkowice.
W 1750 roku nazwa "Bolkenhain" wymieniona jest przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym w języku polskim dla mieszkańców Śląska[2]. W 1896 roku nazwa Bolków oraz Bolkenhain wymieniona jest przez śląskiego pisarza Konstantego Damrota.[3]
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polskimi nazwami Bolkowice podając również wariant zapisany przez Józefa Łepkowskiego Bolesławice oraz niemiecką Bolkenhain.[4]
Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Kalendarium historii Bolkowa.

Ta sekcja od 2009-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.


Bolków/Bolkenhain jako miasto i zamek nad Nysą na mapie z 1645 r. Kierunek południowy po prawej str. mapy
Miasto powstało w 1265[5] roku na skrzyżowaniu dróg handlowych z Wrocławia i Legnicy do Czech. W XIII i XIV w. znajdowało się w księstwie jaworskim i świdnicko-jaworskim. Prawa miejskie otrzymało w 1276. W tamtym czasie nosi nazwę Hain (pol. Gaj). W 1392 księstwo jaworskie zostało włączone do Korony Czeskiej. W 1384 miasto zmienia nazwą na Bolkenhenhain (i staje się lennem nadawanym rycerskim rodom czeskim.
Wojny husyckie powstrzymały dalszą rozbudowę miasta. W 1463 król czeski Jerzy z Podiebradów osadził w zamku rycerza Jana z Czarnej, który zasłynął w okolicy z rozbojów. Stało się to powodem zorganizowania przez mieszczan wrocławskich i świdnickich zbrojnej wyprawy na zamek w 1468. Połączone siły mieszczan zdobyły zamek a Jan z Czarnej został powieszony. Miasto wraz zamkiem zostało oddane pod opiekę króla Macieja Korwina, którego popierali mieszczanie. Po wstąpieniu na tron Węgier Władysława Jagiellończyka w 1490 Bolków został odbity przez namiestnika królewskiego – księcia cieszyńskiego Kazimierza II z rąk zwolenników nieżyjącego już króla Macieja Korwina.
XVI i XVII w. były dla miasta tragiczne. W tym czasie nękają je epidemie, trzęsienia ziemi, powodzie oraz wojny.
W 1810 król Prus upaństwawia wszystkie dobra zakonne. Od tego czasu zamek stał się własnością skarbu państwa.
1 grudnia 1890 uruchomiono, drugą co do rangi, linię kolejową węzła strzegomskiego, wiodącą przez Roztokę (10 km linii) do Bolkowa (20 km linii). Po dziewięciu latach przedłużono ją do węzłowej stacji Marciszów (1 sierpnia 1899). Tam następowało jej połączenie z linią Śląskiej Kolei Górskiej, a także z bocznymi liniami do: Lubawki przez Kamienną Górę z 1869 i Złotoryi z 1896. W niektórych okresach Bolków miał bezpośrednie połączenia kolejowe z wieloma miastami Polski np. z Krakowem.
W czasie zbliżania się Armii Czerwonej lokalna ludność zaczęła masowo uciekać. Miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, a następnie przekazane administracji polskiej, początkowo pod nazwą Bolkowiec[6]. Po konferencji poczdamskiej dokonała ona wysiedlenia dotychczasowych mieszkańców miasta do Niemiec.
W latach 1945-1947 doszło do odbudowy przemysłu. W 1957 rozpoczęto modernizację i rozbudowę miasta.
W styczniu 1996 zamknięto dla ruchu pasażerskiego 35-kilometrową linię kolejową Strzegom – Bolków – Marciszów. Tym samym, po 105 latach, miasto straciło połączenie kolejowe z resztą kraju.
Nazwy ulic Bolkowa wczoraj i dziś[edytuj]

Tę sekcję należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi:
zweryfikować treść i dodać źródła, sformatować tekst (pomoc: podział na sekcje, tabele), przedstawić ulice (te, które posiadały dawniej inną nazwę) w postaci tabeli, nie wypisywać współcześnie powstałych ulic i/lub mający cały czas tę samą nazwę.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się na stronie dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.
Józefa Bema, Księcia Bolka (Bolkostraβe), Demokratyczna, Farbiarska (Farberstraβe), Jagiellońska (Steigestraβe), Jaworska (Jauerstraβe), Jeleniogórska (Uferstraβe), Kamiennogórska (Gartenstraβe, 1945-1990 Bolesława Bieruta), Kolejowa (Bahnhofstraβe), Mikołaja Kopernika, Tadeusza Kościuszki (Fedor Sommer Straβe), Józefa Kraszewskiego (Bergstraβe), Lipowa, Ludowa, 1 Maja, Adama Mickiewicza, Młynarska (Mühlstraβe), Niepodległości (Freiburgerstraβe), Marcelego Nowotki, Piastowska (Wilhelmsweg), Polna (Feldstraβe), Józefa Poniatowskiego, Poprzeczna (Herbergstraβe), Republikańska (Chaussee nach Jauer), Władysława Reymonta (Wuthestraβe), Robotnicza (Weg nach Klein Waltersdorf), Rynek (Ring), Henryka Sienkiewicza (Kramstastraβe), Juliusza Słowackiego (Georg Hartmann Straβe), Szpitalna (Hospitalstraβe), Ścieżka, Karola Świerczewskiego (Landeshuterstraβe), Świerkowa (1945-2005 Feliksa Dzierżyńskiego), Ludwika Waryńskiego (Schützenstraβe), Widokowa, Wiśniowa, Wolbromska, Wysokogórska (Hohenfriedebergerstraβe), Zamkowa (Burgstraβe).
Ciekawostka – jedynym zdekomunizowanym patronem w latach 90-tych był Bolesław Bierut. Feliks Dzierżyński, patron małej i zapomnianej uliczki (jeden budynek) stracił swą godność dopiero po roku 2000; do dziś w Bolkowie mają swoje ulice zarówno dzień 1 Maja, Robotnicy, tacy działacze jak Marceli Nowotko czy Ludwik Waryński, tudzież kontrowersyjny generał Karol Świerczewski[potrzebne źródło].
Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]
Zabytki chronione prawnie w Bolkowie[7]:


Zamek w Bolkowie
Miasto (362 z dn. 25.11.56), strefa zabytkowa w tym unikatowy pochyły, prostokątny rynek, otoczony kamienicami podcieniowymi z XVIII w. na jego zachodniej pierzei, pod wysokie podcienie prowadzą schody
Mury miejskie (1075 z dn. 27.02.64), do dnia dzisiejszego pozostały tylko nieliczne fragmenty, wzniesione w w połowie XIV w. zachowane w pobliży ulice Reymonta i na podwórzu probostwa, strona zachodnia posiada dwie baszty, północna – sześć
Kościół parafialny pw. św. Jadwigi (76 z dn. 29.03.49), gotycka budowla, zbudowana zapewne około 1250 r.
Plebania (155/A/03 z dn. 6.05.03)
Cmentarz komunalny (688/J z dn. 6.07.81)
Kapliczka z pietą, zlokalizowana na podzamczu. Zbudowana w barokowej formie z pietą w środku. Wpisana do rejestru zabytków (1376 z dn. 3.09.65). Pieta znajduje się za kutą kratą.
Zamek (80 z dn. 25.11.49), budowla obronna z XIII w. z charakterystycznym dziobem skierowanym w stronę dostępnego wjazdu, jest to jedyny przykład tego typu w Polsce
Ratusz (1377 z dn. 3.09.65), wzniesiony w XIV w, po spłonięciu w 1663 r. odbudowano go ponownie w 1670 r. w 1827 r. przebudowano go według projektu Hedemana z Kamiennej Góry
Kamienice z podcieniami – z XVII i XVIII w. (przebudowane w XIX w.) w tym: Rynek 2 (1379 z dn. 4.09.65), Rynek 3 (1380 z dn. 4.09.65), Rynek 4, 5, 6 (1381 z dn. 3.09.65), Rynek 21, 22 (2059 z dn. 6.06.72), Rynek 24 (2060 z dn. 6.06.72)
Dom mieszkalny z apteką na ul. Świerczewskiego (1261/J z dn. 13.05.96)
Dom mieszkalny na ul. Farbiarskiej 9 (1378 z dn. 4.09.65)
Magazyn na ul. Jaworska 10 (2058 z dn. 6.06.72)
Pałac, na ul. Kopernika 1 (916/J z dn. 28.12.88)
Dom mieszkalny, ul. Robotnicza 6 (1000/J z dn. 19.12.89)
Inne obiekty[edytuj]
Anielska fontanna, granitowa fontanna z figurą chłopca czytającego Biblię taka sam figura znajduje się w mieście partnerskim Bolkowa – Borken
Kościół ewangelicki
Dwie Wieże ciśnień – miejska, działająca do dziś w sąsiedztwie Zamku oraz ruina wieży kolejowej
Dworzec kolejowy z 1890 (funkcjonował do zamknięcia linii Strzegom-Bolków-Marciszów, przewozy pasażerskie zakończono w grudniu 1995)
Miejski młyn
Zniszczone obiekty[edytuj]
Ruiny obozu na Czerwonym Wzgórzu
Pomniki i rzeźby[edytuj]


Pomnik sybiraków
Obelisk ku czci żołnierzy radzieckich – znajduje się w dolnej części rynku, obecnie na tablicy obelisku widnieje napis: „Wieczna chwała bohaterom poległym za wolność narodów”.
Figura Jana Nepomucena
Pomnik ofiar nazizmu – znajduje się na cmentarzu
Pomnik ofiar obozu AL Bolkenhain
Pomnik Jana Pawła II
Pomnik sybiraków – usytuowany na placu Jana Pawła II, został odsłonięty 10 lutego 1993 r., powstał za sprawą Koła Związku Sybiraków w Bolkowie
Pomnik upamiętniający Teichmanna – granitowa płyta znajdująca się w okolicach zamkowych murów w skale, odsłonięta została 24 lipca 1891 przy udziale mieszczan, powstała za sprawą Towarzystwa Karkonoskiego. Pierwotnie litery były pokryte złotą farbą, obecnie jest ona zniszczona.
Pomnik poległych podczas I wojny światowej – znajduje się na bolkowskim cmentarzu, został postawiony w 1929. Pomnik przedstawia rzeźbiony w granicie miecz, po obu jego stronach znajdują się nazwiska zaginionych i poległych.
Istniejące w przeszłości[edytuj]
Pomnik ku czci żołnierzy poległych w wojnach drugiej połowy XIX w. – upamiętniał mieszkańców miasta, którzy zginęli podczas wojen z Danią, Austrią i Francją w latach 1886, 1866 i 1870-1871. Znajdował się w górnej części rynku, w sąsiedztwie fontanny. Pomnik posiadał kwadratową podstawę. W 1945 pomnik został rozebrany. Obecnie ciągle stoją lampy które go otaczały.
Pomnik Friedricha Ludwiga Jahna – znajdował się na ulicy szpitalnej w pobliży obecnego Domu Kultury. Do dzisiaj została po nim tylko część kamiennego podestu wystająca z ziemi na niewielką wysokość. Został postawiony w 1911 przez Męskie Towarzystwo Gimnastyczne w dniu 50. rocznicy jego powstania, został wykonany przez bolkowskiego rzeźbiarza Wagenknechta.
Atrakcje turystyczne[edytuj]

Hymn – Codziennie o godzinie 12.00 z wieży Ratusza odgrywany jest hejnał zatytułowany Rycerz, którego kompozytorem jest Karol Kruś. Nagranie na dwóch trąbkach powstało w Jeleniej Górze[potrzebne źródło]
Trasy turystyczne
Szlakiem Zamków
Szlaki spacerowe na Wzgórzu Ryszarda
Źródło Jana
Legendy[edytuj]

Upiór z Bolkowa[edytuj]
Zimą 1601 zamek był pod panowaniem Władysława Cztrycz. W tym czasie mieszkańcy Bolkowa zaczęli opowiadać o upiorze. Bestia ta miała w zwyczaju wdzierać się w nocy do domów i dusić oraz wypijać krew. Zazwyczaj atakowała dziewczęta, mimo to żadna z jego ofiar nie umarła. Zrozpaczeni mieszkańcy udali się do pana zamku i poprosili go o pomoc. Po wysłuchaniu wszystkich ofiar Władysław zawiadomił o sprawie dwór w Wiedniu. W kwietniu 1602 do miasta przyjechał posłaniec, który zabrał akta sprawy. W maju przybyła cesarska komisja, która miała sprawę zbadać i rozwiązać. Aż w końcu, pewnej nocy, zobaczyli upiora duszącego dziewczynę. Z dalszych wywiadów dowiedzieli się, że w ubiegłym roku, przy zamkowym murze mieszkała kobieta zajmująca się czarami. Informacja ta doprowadziła do wydania pośmiertnego wyroku, rozkopania grobu i spalenia jego zawartości. Od tamtej pory w mieście nie widziano zjawy[potrzebne źródło].
Bursztynowa Komnata[edytuj]
Jan Stulin w swojej książce Gdzie ukryto Bursztynową Komnatę[8] pisze że na bolkowskim zamku ukryto Bursztynową Komnatę. Uważa, że przywieziono ją w biały dzień z Królewca, oraz nie ukrywano przed wszystkimi na bolkowskim rynku (dwie skrzynie miały być uszkodzone), gdy ciężarówki czekały na wjazd na zamek. O samym transporcie miał nie wiedzieć nawet Hitler, który w owym czasie był honorowym obywatelem miasta.(w okresie III Rzeszy było to powszechne) Stulin twierdzi, że na zamku istniały podziemne wnętrza, gdzie ukryto skarb, żadne pisane materiały źródłowe nie potwierdzają tej wersji.
Gospodarka[edytuj]

Komunikacja i transport[edytuj]

Początki kolei żelaznych w Bolkowie sięgają schyłku XIX wieku. 1 grudnia 1890 uruchomiono 20 km, 1-torową linię kolejową Strzegom-Bolków. Po 105 latach eksploatacji, w grudniu 1995 zawieszono na niej przewozy pasażerskie. Do roku 2005 sporadyczne przewozy towarowe na trasie Bolków – Strzegom, obecnie nieczynna.
Na terenie miasta znajduje się przystanek PKS, firmy przewozowe zapewniają połączenia z miastami takimi jak[9]: Jawor, Kamienna Góra, Jelenia Góra, Legnica, Wrocław, Warszawa.
Miasto leży przy drodze krajowej nr 5 przy drodze krajowej nr 3.
Edukacja[edytuj]

Szkoła Podstawowa im. 2 Armii Wojska Polskiego
Gimnazjum im. Rycerstwa Polskiego
Zespół Szkół Agrobiznesu w Bolkowie im. Wincentego Witosa
Sport[edytuj]

Obiekty sportowe:
Kompleks boisk sportowych przy Zespole Szkół Agrobiznesu w Bolkowie (oficjalne otwarcie odbyło się 27 września 2010)
Asfaltowe boisko, ulokowane w przy ulicy 1 maja (mini-boisko do koszykówki, piłki nożnej i tenisa)
Sala gimnastyczna przy Zespole Szkół Agrobiznesu w Bolkowie (mieści się w dawnym Kościele ewangelickim)
Sala gimnastyczna przy Gimnazjum (oficjalnie została otwarta 9 listopada 2007)
Sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej
Miejski Stadion (pod zarządem Miejsko-Gminnego Ludowego Klubu Sportowego „Piast” Bolków)
Pływalnia otwarta (czynna w okresie letnim)
Kluby sportowe:
Miejsko-Gminny Ludowy Klub Sportowy „Piast” Bolków
Kultura[edytuj]

Instytucje kultury:
Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Bolków
Gminno-Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Bolkowie (zarządza m.in. Ośrodkiem Wypoczynku Świątecznego (pływalnia i amfiteatr oraz domem kultury)
Cykliczne imprezy (coroczne):
Wyścig Kolarski Bałtyk Karkonosze Tour (meta i start etapu)
Castle Party
Dni Bolkowa
Diecezjalny Festiwal Kolęd i Pastorałek
Kryterium Kolarskie o Puchar Burmistrza Bolkowa
Inne imprezy:
Dni Średniowiecznej Kultury Śląsko Łużyckiej
Siedemnastowieczny Piknik Rycerski
Średniowieczne Spotkania Rycerski
Świętojańskie Spotkania Rycerskie.
Turniej Dziennikarzy we władaniu średniowieczną bronią wszelaką
Wielki Turniej Rycerski
Osoby związane z miastem[edytuj]

Honorowi Obywatele[edytuj]
Hans-Jochen Meier, rektor w stanie spoczynku, były mieszkaniec Bolkowa, przewodniczący Związku Byłych Bolkowian w Niemczech. Wyróżniony został za wkład w kształtowanie kontaktów z miastem partnerskim Borken, popularyzacji wiedzy o gminie, pomoc w przekazaniu dla OSP Bolków samochodu ratowniczo-gaśniczego, inicjowanie wspólnych imprez kulturalnych i edukacyjnych oraz działalność publicystyczną.
Jacob Zwiers, pracownik Urzędu Miejskiego w Heerde w Holandii; nadając tytuł wśród zasług wymieniono m.in. przekazanie karetki pogotowia dla SP ZOZ, przekazanie Domowi Pomocy Społecznej w Bolkowie samochodu do przewozu podopiecznych, przekazanie środków przeznaczonych na zakup busa do przewozu bolkowskich uczniów oraz środków na remont internatu Zespołu Szkół Agrobiznesu i SP ZOZ, przekazanie jednostek OSP wozu gaśniczego i innego sprzętu strażackiego.
Jerzy Szmajdziński, wyróżnienie za skuteczne wspieranie zabiegów Urzędu Miasta o pozyskiwanie z instytucji rządowych i pozarządowych środków na inwestycje, przekazanie dla OSP w Bolkowie terenowego samochodu ratowniczo-gaśniczego, pomoc finansową w zakupie nowego samochodu ratowniczo-gaśniczego ratownictwa technicznego i ekologicznego, udzielenie placówkom oświatowym i opiekuńczym w Gminie Bolków pomocy socjalnej oraz przekazanie im komputerów i materiałów edukacyjnych.
Ryszard Matuszak, proboszcz w Bolkowie (od 1995)[10].
Stanisław Sierakowski, proboszcz w należącym do gminy Bolków Kaczorowie (od 1993)[11].
Krzysztof Rakowski, twórca odbywającego się w Bolkowie festiwalu rocka gotyckiego Castle Party[12].
Honorowi obywatele w przeszłości[edytuj]
Adolf Hitler, 10 maja 1933 wystosował do rady miejskiej pismo z podziękowaniami za nadanie honorowego obywatelstwa
Paul von Hindenburg
Miasta partnerskie[13][edytuj]

Borken w Niemczech (od 27 września 1997)
Heerde w Holandii (od 12 czerwca 1992)
Dragsholm w Danii (od 1995)
Doksy w Czechach (od 19 sierpnia 2006)
Mużaków w Niemczech (od 20 października 2006)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1