sobota, 29 września 2012

Białogard


Białogard

Państwo Polska
Województwo zachodniopomorskie
Powiat białogardzki
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 2 sierpnia 1299
Burmistrz Krzysztof Bagiński
Powierzchnia 25,73 km²
Wysokość 23 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
24 450
946,3 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 94
Kod pocztowy 78-200
Tablice rejestracyjne ZBI
Położenie na mapie Polski


Białogard
54°00′11″N 15°59′32″E
TERC
(TERYT) 3201011
SIMC 0949690
Urząd miejski
ul. 1 Maja 18
78-200 Białogard
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Białogard w Wikisłowniku
Strona internetowa
Białogard (niem. Belgard) – miasto w województwie zachodniopomorskim, siedziba powiatu białogardzkiego oraz gminy wiejskiej Białogard, jedno z trzech miast powiatu i jednocześnie największe. Dziewiąty ośrodek miejski województwa (pod względem liczby ludności).
Według danych z 31 grudnia 2011 r. miasto miało 24 450 mieszkańców[1]
Niewielki ośrodek przemysłu elektronicznego, metalowego, przetwórstwa tworzyw sztucznych, spożywczego. Duży magazyn zbożowy, węzeł kolejowy, ośrodek handlowy.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Toponimia
3 Historia
4 Demografia
5 Architektura
5.1 Zabytki
5.2 Pomniki i miejsca pamięci narodowej
6 Kultura
7 Gospodarka
8 Komunikacja
9 Oświata
10 Sport
11 Wspólnoty religijne
12 Administracja
12.1 Współpraca międzynarodowa
13 Osoby urodzone w Białogardzie
14 Osoby związane z Białogardem
15 Zobacz też
16 Przypisy
17 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Położone jest na Równinie Białogardzkiej, nad rzeką Parsętą i mniejszą rzeką Liśnicą, ok. 145 km na północny wschód od Szczecina. Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 25,73 km²[2]. Miasto stanowi 3% powierzchni powiatu.
Według danych z roku 2002[3] Białogard posiada:
użytki rolne: 48%
użytki leśne: 9%
Toponimia[edytuj]

Nazwa notowana była wielokrotnie w czasie średniowiecza. Notuje go w roku 1124 Żywot Ottona, biskupa bamberskiego, jako Belgrod. W kronice Galla Anonima pojawia się jako civitas Albam. W innych dokumentach historycznych nazwa notowana jest jako Belegarde (1159, 1176), Belegarda (1194), Belgard (1229). Końcówka -gard jest pozostałością północnopolskiej formy będącej odpowiednikiem ogólnopolskiej -gród[4].
Na polskiej mapie wojskowej z 1937 r. podano polski egzonim Białogród[5].
Przez krótki okres po II wojnie światowej miasto nosiło nazwę Białogród[6][7][8]. Obecna nazwa została wprowadzona rozporządzeniem ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 roku[9].
Historia[edytuj]


Ta sekcja od 2009-02 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Pierwsze wzmianki historyczne u Galla Anonima – miasto królewskie i znakomite, zwane Białym (łac. Urbus regia et egregia. Alba nomine)[10]. Zdobyte dwukrotnie w 1102 i 1107 roku przez Bolesława III Krzywoustego. W 1124 roku przez kilka dni przebywał w grodzie biskup Otton z Bambergu. W 1289 r. władał nim książę Przybysław, a w dokumencie zapisano, że Białogard położony jest w Kaszubii (in Cassubia)[11]. 2 sierpnia 1299 roku książę Bogusław IV nadał miastu przywilej lokacyjny wg formuły prawa lubeckiego. Na XIV wiek przypada wzrost znaczenia miasta w życiu gospodarczym Pomorza Zachodniego. W roku 1307 nadano miastu prawo składu na wszystkie towary. W roku 1315 książę Warcisław IV przenosi z Anklam do Białogardu rezydencję książęcą. Od roku 1386 Białogard przynależy do Związku Hanzeatyckiego.


Panorama miasta z 1618


Kościół Narodzenia NMP w 1900


Kościół Narodzenia NMP w 2003
W wieku XV i XVI Białogard dzielił zmienne losy Pomorza Zachodniego, związane z rywalizacją książąt pomorskich z Brandenburgią. W 1469 r. miał miejsce zatarg między Białogardem a Świdwinem, który przeszedł do historii jako tzw. wojna o krowę. Upadek znaczenia miasta związany był z okresem wojny trzydziestoletniej, kiedy to liczba ludności spadła o dwie trzecie, a miasto popadło w długi z powodu konieczności utrzymywania garnizonów wojsk cesarskich i szwedzkich. Od roku 1648 Białogard wszedł w posiadanie Brandenburgii. Od XIX wieku nastąpił rozwój przemysłu, głównie przetwórczego opartego na miejscowych produktach i surowcach rolno-leśnych. W połowie XIX wieku Białogard otrzymuje połączenie kolejowe ze Szczecinem, Koszalinem i Kołobrzegiem (1859) oraz Szczecinkiem (1878). W 1911 roku uruchomiono dwie linie kolei wąskotorowej: Białogard-Bobolice oraz Białogard-Rarwino (Białogardzka Kolej Dojazdowa). Tym samym Białogard stał się jednym z najważniejszych węzłów kolejowych Pomorza Zachodniego.[potrzebne źródło]
Od 1714 roku Białogard był miastem garnizonowym. W latach 1900–1901 wybudowano nowe koszary (ul. Kołobrzeska). Następne koszary oraz szpital wojskowy powstały w 2. połowie lat 30. XX wieku. W 1939 roku stacjonowały tu pułki zmechanizowane 32 dywizji, której sztab zlokalizowany był w Koszalinie. W okresie II wojny światowej na terenie miasta i w jego okolicach zlokalizowano kilka obozów dla robotników przymusowych i jeńców wojennych. Białogard został zdobyty w dniu 5 marca 1945 roku przez oddziały radzieckie 19 Armii, 1 Armii Pancernej, 2 Samodzielnego Korpusu Kawalerii Gwardii oraz 1 Armii Wojska Polskiego.
Po wojnie Białogard został siedzibą powiatu, obejmującego swoim zasięgiem tereny przedwojennego powiatu białogardzko-świdwińskiego (Kreis Belgard-Schievelbein). W latach 50. i 60. XX wieku, m.in. w następstwie braku ujęcia w tzw. planie 6-letnim, nastąpił regres przemysłu, który rozwijał się tylko przez rozbudowę i modernizację istniejących zakładów. W latach 70. ubiegłego stulecia Białogard był znaczącym ośrodkiem przemysłu elektronicznego (filia Warszawskich Zakładów Radiowych "RAWAR", przekształcona następnie w nowy zakład "UNITRA-ELTRA"); firma pod nazwą "UNICON" funkcjonuje do dziś, choć w znacznie ograniczonym zakresie. Jak dawniej zajmuje ciekawe architektonicznie zabudowania po dawnej elektrowni miejskiej między dwiema liniami kolejowymi.
W okolicy Białogardu, niedaleko wsi Podborsko znajdowała się jednostka wojskowa Armii Radzieckiej na terenie której przechowywana była broń nuklearna[12].
Do lat 90.[13] stacjonowały tu 3 znaczne zgrupowania jednostek Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej – obecnie dawne koszary są wyremontowane i zagospodarowane (mieszkania, szkoły, urzędy, firmy).
Demografia[edytuj]

Rok   Liczba ludności
1715 1 200
1850 4 000
1875 7 200
1890 7 000
1939 16 500
1950 12 700
1975 21 800
1995 25 093
2000 24 530
2005 24 408
2008 24 361
2011 24 450
Struktura demograficzna mieszkańców miasta Białogard wg danych z 31 grudnia 2007[14]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 24 407 100 12 797 52,43 11 610 47,57
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 4922 20,17 2412 9,88 2510 10,28
wiek produkcyjny (18–65 lat) 15 844 64,92 7783 31,89 8061 33,03
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 3641 14,92 2602 10,66 1039 4,26
Gminę miejską Białogard zamieszkuje 50,5% ludności całego powiatu. Na 1 km² przypada 948 osób – tym samym jest to gmina o największej gęstości zaludnienia w powiecie.
Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]


Brama Połczyńska
Zabytki chronione prawem:[15]
śródmieście miasta (stare miasto), nr rej. 17 z 18 maja 1954 r. oraz 25 z 4 września 1956 r.
kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny gotycki z 1310 r., nr rej. 40 z 26 września 1954 r. Kościół parafialny, rzymskokatolicki należący do dekanatu Białogard, diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej
kościół św. Jerzego, nr rej. 243 z 19 marca 1960 r. Wybudowany około XIV wieku. na starych fundamentach dawnej pogańskiej świątyni. Pierwotnie była to kaplica i dom trędowatych położony poza murami miasta. Murowana, ceglana budowla w układzie wendyjskim z elementami gotyckimi wznosi się na planie prostokąta. Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary. w roku 1858 przeszedł gruntowny remont, podczas którego został też znacznie przebudowany. Obecny wygląd pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Dzisiaj jest to filiał rzymskokatolicki należący do parafii ewangelicko-augsburskiej Jezusa Dobrego Pasterza w Koszalinie, diecezji pomorsko-wielkopolskiej
cmentarz komunalny wielowyznaniowy - dawny ewangelicki z XIX wieku ul. Szpitalna, nr rej. 1206 z 26 sierpnia 1987 r.
pozostałości murów obronnych z XIV/XV wieku, ul. Matejki, nr rej. 85 z 25 maja 1955 r.
brama Wysoka (inaczej Połczyńska) ul. Grottgera, nr rej. 41 z 25 września 1954 r. Zbudowana łącznie z murami miejskimi w początkach XIV wieku. Murowana budowla z cegły, na planie prostokąta stoi na kamiennym fundamencie. Brama ma dwie kondygnacje, i ostrołukowy przejazd. Fortyfikacja zachowała się jako jedyna z dwóch istniejących dawniej. Do końca XIX wieku służyła jako areszt miejski i mieszkanie dozorcy. Później, od roku użytkowana była przez Muzeum Regionalne. Obecnie jest siedzibą białogardzkich artystów[16].
piwnice zamkowe z XVIII wieku, ul. Płowiecka 3, nr rej. 147 z 20 czerwca 1957 r.
ratusz, z 1. poł. XIX wieku, pl. Wolności 5 (Rynek), nr rej. 43 z 25 września 1954 r.
 Osobny artykuł: Stary Ratusz w Białogardzie.
spichlerz szachulcowy i murowany z XVIII/XIX wieku ul. Piłsudskiego 25, obecnie magazyn, nr rej. 418 z 15 marca 1965 r.
dom z dwiema oficynami z 1880 r. ul. Sawickiej 3, nr rej. 1228 z 31 stycznia 1992 r.
dom z 1910 r. pl. Wolności 17, nr rej. 1227 z 21 października 1991 r.
Pomniki i miejsca pamięci narodowej[edytuj]

• Tablica upamiętniająca elektryfikację kolei


• Pomnik ku czci ofiar komunizmu


• Pomnik Orła Białego


• Pomnik upamiętniający 700 lat praw miejskich


• Pomnik strajku w zakładach UNITRA-UNITECH.
oraz
cmentarz żołnierzy radzieckich – cmentarz wojenny 763 oficerów i żołnierzy radzieckich 1. Frontu Białoruskiego, poległych podczas walk o Białogard w 1945 r. wraz z pomnikiem ku czci poległych żołnierzy z 1970 r.
Kultura[edytuj]

Od października 2008 roku na terenie Białogardu otwarte jest Centrum Kultury i Spotkań Europejskich, które organizuje różne imprezy kulturalne, np.: koncerty, przedstawienia teatralne. W CKiSE działają różne grupy artystyczne, m.in. Teatr Lalek Marko i teatr RÓŻ.
Każdego roku w Białogardzie, w lipcu lub sierpniu organizowana jest tu impreza kulturalna, trwająca 2-3 dni, zwana Dniami Białogardu. Wtedy na białogardzkiej scenie występują polscy i zagraniczni artyści.
Rok Artyści/Zespoły
2001 IRA
2002 Varius Manx, Blenders
2003 Tomek Makowiecki Band
2004 Andrzej Piaseczny
2005 Oddział Zamknięty, Lotyń, Trebunie Tutki
2006 Ich Troje, Patrycja Markowska, Kukiz i Piersi
2007 Oddział Zamknięty, TSA, Shakin Dudi
2008 Video, Łzy, D-Bomb
2009 Ewa Farna, Pectus
2010 Lady Pank, Volver, Blenders, Manchester
2011 Brathanki, Kasia Kowalska
Gospodarka[edytuj]

Na terenie Białogardu utworzono podstrefę Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej obejmującą wyznaczone 2 kompleksy[17].
Według danych z 31 grudnia 2010 r. Białogard miał 2269 zarejestrowanych bezrobotnych, co stanowiło stopę bezrobocia rejestrowanego na poziomie 14,4%[18]
Komunikacja[edytuj]



Dworzec kolejowy


Dawna stacja kolejki wąskotorowej


Nieużywany most kolei wąskotorowej nad Kanałem Ulgi
Przez miasto przebiegają dwie drogi wojewódzkie:
nr 163: Kołobrzeg – Białogard – Połczyn-Zdrój – Czaplinek – Wałcz
nr 166: DK6 – Lulewice – Białogard
W Białogardzie działa komunikacja autobusowa prowadzona przez ZKM Białogard.
Białogard jest znaczącym węzłem kolejowym na Pomorzu Środkowym. Przecinają się tu dwie ważne linie kolejowe (jednotorowe, zelektryfikowane):
nr 202 Gdańsk – Stargard Szczeciński
nr 404 Szczecinek – Kołobrzeg
Do lat 90. XX wieku Białogard był także stacją końcową dla dwóch linii kolejki wąskotorowej tzw. Białogardzka Kolej Dojazdowa, która obecnie nie funkcjonuje.
Oświata[edytuj]

W Białogardzie znajdują się dwie biblioteki: Biblioteka Pedagogiczna oraz Biblioteka Miejska, która posiada także filie.
Miasto posiada 3 przedszkola miejskie.
Lista szkół działających w Białogardzie:
Gimnazjum nr 1 im. Marii Skłodowskiej-Curie
Gimnazjum nr 2
Gimnazjum "Scholar"
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Bolesława Krzywoustego
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Mikołaja Kopernika
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Władysława Broniewskiego
Zespół Szkół Specjalnych, im. Jana Pawła II
Liceum profilowane "Scholar"
I Prywatne Liceum Ogółnokształcące
Liceum Ogólnokształcące im. Bogusława X,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, w ramach którego działa Technikum i Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia.
Sport[edytuj]

W kompleksie rekreacyjno-wypoczynkowym istnieje stosunkowo niedawno odnowiony stadion oraz klub sportowy z wieloma sekcjami. W lecie działają baseny miejskie.
UKS Herkules Białogard - zajęcia dla młodych koszykarzy i koszykarek
hala sportowa przy LO
baseny miejskie
sekcja podnoszenia ciężarów
sekcja tenisa stołowego "UKS T-Tenis 2005"
Klub Piłkarski "Iskra"
Klub Piłkarski "UKS Unia"
Klub Piłkarski "Konsorcjum Białogard"
Klub Lekkoatletyczny "Iskra"
Stowarzyszenie Pływackie "AQUA" w Białogardzie
Sekcja Karate Kyokushin
Atletyczny klub sportowy sekcja zapasy "AKS BIAŁOGARD"
Sekcja mma ,bjj,zapasy,boks " AKS GRAPPLING BIAŁOGARD "
Wspólnoty religijne[edytuj]



Kościół św. Jerzego
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i wspólnoty wyznaniowe:
Kościół ewangeliczny
zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan,
zbór Wspólnoty Kościołów Chrystusowych,
zbór Kościoła Zielonoświątkowego w RP
Kościół rzymskokatolicki 3 parafie należące do dekanatu Białogard diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej.
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
Parafia św. Jadwigi
Kościół Nowoapostolski.
Świadkowie Jehowy
Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy[potrzebne źródło]
Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego
zbór Zrzeszenia Wolnych Badaczy Pisma Świętego[potrzebne źródło]
Administracja[edytuj]



Siedziba władz miasta
Białogard ma status gminy miejskiej, miasto posiada 168 ulic. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Białogardu 21 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedziba władz miasta znajduje się przy ul. 1 Maja.
Burmistrzowie Białogardu:
Stefan Zdzisław Strzałkowski (2002–2009)
Zbigniew Raczewski (2009-2010)
Krzysztof Bagiński (od 2010)
Miasto jest siedzibą starostwa białogardzkiego, a także wiejskiej gminy Białogard. W Białogardzie działa prokuratura rejonowa, znajduje się tu również sąd rejonowy[19].
Białogard jest członkiem Związku Miast Polskich i Nowej Hanzy. W 2005 r. miasto otrzymało Dyplom Europejski a od 5 sierpnia 2007 r. posiada Flagę Europy[20].
Mieszkańcy Białogardu wybierają posłów z okręgu wyborczego nr 40, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.
Współpraca międzynarodowa[edytuj]
Miasto posiada umowy partnerskie z następującymi miastami i gminami[21]:
Aknīste, Łotwa od 1999 r.
Albano Laziale, Włochy od 2 grudnia 2004 r.
Binz, Niemcy od sierpnia 2002 r.
Gmina Gnosjö, Szwecja od 28 marca 2003 r.
Maardu, Estonia od 4 sierpnia 2004 r.
Olen, Belgia od 12 listopada 2004 r.
Teterow, Niemcy – od 1970 r.
Caracal, Rumunia – od 2008 r.
Osoby urodzone w Białogardzie[edytuj]

Maximilian Karl Friedrich Wilhelm Grävell (ur. 1781, zm. 1860) – prawnik
Ludwig Ferdinand Hesse (ur. 1795, zm. 1876) – architekt
Otto Busse (ur. 1867, zm. 1922) – patolog
Ewald von Massow (ur. 1869, zm. 1942 – niemiecki generał
Joachim Utech (ur. 1889, zm. 1960) – rzeźbiarz
Hans Martin Schaller (ur. 1923, zm. 2005) – niemiecki historyk
Joe Hackbarth (ur. 1931, zm. 2000) – muzyk jazzowy
hrabina Anna Komorowska (ur. 24 września 1946) – matka Matyldy d'Udekem d'Acoz, żony Filipa, następcy tronu belgijskiego
Lech M. Jakób (ur. 1953) – pisarz
Aleksander Kwaśniewski (ur. 1954) – były prezydent Rzeczypospolitej,
Jerzy Borowczak (ur. 1957) – polityk i działacz związkowy, poseł na Sejm III kadencji.
Dariusz Białkowski (ur. 1970) – polski kajakarz, dwukrotny brązowy medalista olimpijski.
Dariusz Szubert (ur. 1970) - polski piłkarz, srebrny medalista olimpijski z 1992 roku.
Jacek Kosmalski (ur. 1976) – polski piłkarz grający w Polonii Warszawa
Andrzej Wasilewicz (ur. 1951) – polski aktor. Występował na deskach Teatru Powszechnego w Warszawie.
Osoby związane z Białogardem[edytuj]

Josquinus ab Holtzen (zm. 1657 w Ratzebuhr) – kompozytor; pełnił w Białogardzie funkcję kantora od 1631 roku
Leon Mroczkiewicz (ur. 1900, zm. 1971) – profesor, leśnik, mieszkał w Białogardzie
Erika Fuchs (ur. 1906, zm. 2005) – tłumaczka, mieszkała w Białogardzie
Marcin Jurecki (ur. 1976, zm. 2008) – polski zapaśnik, wielokrotny reprezentant Polski w stylu wolnym, mieszkał w Białogardzie
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Białogardzie

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1