sobota, 29 września 2012

Bogatynia


Bogatynia

Państwo Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat zgorzelecki
Gmina Bogatynia
gmina miejsko-wiejska
Założono XIII wiek
Prawa miejskie 1945 rok
Burmistrz Andrzej Grzmielewicz
Powierzchnia 59,88 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
18 894▲[1]
312,1 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 75
Kod pocztowy 59-920 lub 59-916
Tablice rejestracyjne DZG
Położenie na mapie Polski


Bogatynia
50°54′27″N 14°57′14″E
TERC
(TERYT) 5020125034
SIMC 0935908
Urząd miejski
ul. Daszyńskiego 1
59-920 Bogatynia
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Bogatynia w Wikisłowniku
Strona internetowa
Bogatynia (niem. Reichenau) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, leżące na Łużycach Górnych, w woj. dolnośląskim, w powiecie zgorzeleckim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Bogatynia. Położone na Obniżeniu Żytawsko-Zgorzeleckim, nad potokiem Miedzianką, w polskiej części Łużyc Górnych.
Według danych z 31 marca 2011 roku miasto miało 18 894 mieszkańców.
Jest to jedna z najbogatszych gmin w Polsce[2], na jej terenie znajdują się Kopalnia Węgla Brunatnego Turów oraz Elektrownia Turów zatrudniające łącznie ok. 5,5 tysiąca osób[3][4].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Powódź w Bogatyni
4 Zabytki
5 Oświata
6 Kultura i sport
7 Administracja
8 Miasta partnerskie
9 Wspólnoty religijne
10 Przypisy
11 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 59,88 km²[5].
Bogatynia leży w Kotlinie Turoszowskiej, która ograniczona jest od południa Granicznym Wierchem (616 m n.p.m., Góry Izerskie), a od północy wyniosłością Działoszyńską (ok. 340 m n.p.m.). Najniższym punktem, a zarazem sztucznie utworzonym jest kopalnia odkrywkowa PGE KWB Turów, o wys. poniżej 100 m n.p.m.[6].
Miasto położone jest nad potokiem Miedzianką. W Bogatyni do Miedzianki uchodzą potoki Jaśnicą oraz mniejszy Czerwienica. W południowej części miasta do Jaśnicy uchodzi także potok Wądolno.
Części miasta: Markocice, Strzegomice, Trzciniec, Turoszów, Turoszów-Wieś, Zatonie, Zatonie-Kolonia.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.
Historia[edytuj]



Zabudowa rejonu Elektrowni Turów


Kopalnia Węgla Brunatnego Turów


Elektrownia Turów
Bogatynia położona jest w Kotlinie Turoszowskiej. Założono ją w XII wieku jako osadę łużycką zwaną Richnow, później Reichenau (niem. Reichenau od reich – bogaty, die Aue – błonie, łąka. Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z 1262 roku[7]. Od początków do XVII wieku osada była pod rządami czeskimi.
Wieś średniowieczna rozwijała się ze względu na dogodną lokalizację na szlaku handlowym pomiędzy bogatymi miastami Dreznem i Świdnicą. W 1430 roku została doszczętnie zniszczona przez wojska husyckie[7].
Po pokoju praskim i umowie zawartej między królem czeskim-cesarzem a Księciem saskim w 1635, Saksonia przejęła Łużyce wraz z Bogatynią[7][8]. W tym czasie osada była kondominium klasztoru cysterek z Marienthal i miasta Żytawy.
Pod patronatem klasztoru następował rozwój bogatyńskiego rzemiosła. W czasach nowożytnych wieś rozkwitała jako ośrodek tkactwa, zamożność osady wzrastała zagrażając ościennej konkurencji. W 1627 roku, mistrzowie tkaccy z sąsiedniej Żytawy, powołując się na szesnastowieczny przywilej, zniszczyli bogatyńskie warsztaty i zabrali surowiec potrzebny do prac[7]. W XVIII wieku Bogatynia dzięki tkactwu chałupniczemu była już bogatym ośrodkiem, czego dowodem były kunsztowne domy przysłupowo-zrębowe zrujnowane przez powódź sierpnia z 2010 roku[9].
Od połowy XIX wieku do końca II wojny światowej Reichenau-Bogatynia należała do Saksońskiego okręgu Zittau. Rozwinął się przemysł lekki i wydobycie węgla brunatnego, a miasto stało się ośrodkiem administracyjnym dla okolicznych gmin.
W 1856 roku Bogatynia otrzymała Saski Sąd Królewski . W 1884 otworzono kolej wąskotorową z Żytawy do Markocić przez Bogatynię, która po 1900 roku została przedłużona do Heřmanice u Frydlantu w Czechach. Linię tę zamknięto po 1945 roku.
W 1904 roku podział na Bogatynię klasztorną i żytawską został zniesiony i powstała saska gmina Reichenau.
W 1945 miasto przyłączono do Polski, a niemiecką ludność która pozostała w Bogatyni wysiedlono do Niemiec. Początkowo administracja polska używała nazwy Rychwałd (do 1947), ostatecznie jednak przyjęto formę Bogatynia. W 1973 Bogatynię połączono z Turoszowem.
Powódź w Bogatyni[edytuj]

7 sierpnia 2010 roku w godzinach rannych wystąpiło oberwanie chmury. W rejonie Bogatyni spadło wówczas około 160 mm wody, z tego 140 mm w ciągu dwóch godzin[10], podczas gdy średnia miesięczna dla tego rejonu wynosi 60 mm. Spływający ze słabo pokrytych lasem stoków Gór Izerskich potok Miedzianka wystąpił z koryta. Piotr Pawlas z Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego w Zgorzelcu, określił iż Miedzianka na godzinę 12 tego dnia była głęboka na 5,68 m, podczas gdy normalnie po opadach poziom wody w rzece nie przekraczał 1,5 m[11]. Płynąc ulicami miasta zdewastował je, zabierając dobytek wielu osób. Wezbrana rzeka niszczyła budynki (w tym zabytkowe-łużyckie) i mosty. Od naporu wody 12 budynków zostało całkowicie zniszczonych[12], a 600 zostało uszkodzonych[13]. Woda podmywała odcinki ulic i dróg, w tym drogę wojewódzką nr 352. Dojazd do Bogatyni był możliwy przez Niemcy lub Czechy[14].
W czasie powodzi w mieście ucierpiało 277 zabytkowych domów. Jedenaście z nich zostało zniszczonych całkowicie, a 36 częściowo – odpadły im ściany. Część domostw o kilkusetletniej historii została mocno podmyta, a ich konstrukcja została naruszona. Wszystkie wspomniane domy ujęte były w gminnej ewidencji zabytków lub rejestrze zabytków[15].
Kilkusetletnia historia regionu została zniszczona w kilka chwil. Płakać się chce
powiedział Krzysztof Kurek przedstawiciel jeleniogórskiej delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków[15].
Kilkadziesiąt z zalanych zabytków to najcenniejsze historycznie konstrukcje przysłupowe, zbudowane pomiędzy 2 poł. XVII a początkami XIX wieku[15], większość z nich eksperci nadzoru budowlanego zakwalifikowali do rozbiórki[16].
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, ustalił jednak po dokonanej samodzielnej kontroli, że do odbudowy nie nadają się co najwyżej 4 domy:
Nie pozwolimy rozebrać obiektów wpisanych do rejestru zabytków, które według naszej oceny mogą zostać uratowane
- powiedział Wojciech Kapałczyński - kierownik delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków[16].
Burmistrz Bogatyni Andrzej Grzmielewicz poprosił o interwencję wojsko oraz straż pożarną z innych rejonów Polski. Na wezwanie samorządu pomocy miastu udzielało 1300 strażaków z województw: dolnośląskiego, opolskiego, wielkopolskiego, śląskiego oraz małopolskiego[17] i 900 żołnierzy, w tym ponad 850 z Wojsk Lądowych. Do walki ze skutkami powodzi skierowano żołnierzy z 23 Śląskiej Brygady Artylerii z Bolesławca, 1 Brzeskiej Brygady Saperów z Brzegu, 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej z Żagania oraz Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Z lotniska we Wrocławiu i w Zgorzelcu operowały 4 śmigłowce ze składu 25 Brygady Kawalerii Powietrznej. W sumie wykonały one kilkadziesiąt godzin nalotu. Kolejne 4 maszyny znajdowały się w pogotowiu na lotnisku w Tomaszowie Mazowieckim[18]. Bogdan Klich który był w zalanym mieście zapewnił że wojsko będzie pomagać tak długo, jak będzie trzeba[19] Do Bogatyni dla niesienia pomocy otworzono most powietrzny; śmigłowce Mi-8 i 17 oraz W3W Sokół latały na zmianę[20].
Burmistrz Bogatyni oszacował, że aż 1000 mieszkańców jego gminy będzie potrzebowało nowego dachu nad głową, w związku z tym powstał plan budowy dla nich nowego osiedla stworzonego z domów modułowych[21].
Zabytki[edytuj]

Podstawowymi zabytkami Bogatyni są dawne drewniane domy przysłupowo-zrębowe zbudowane w stylu łużyckim oraz alzackim[22].
Lista zabytków chronionych prawem[23]:
zabudowa miasta wybudowana od końca XVIII wieku do XIX wieku,
zabudowa dawnej wsi Markocice,
zespół kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP, wybudowany w latach 1863-68 (ul. Kurzańska 3), obejmujący: kościół, cmentarz, kaplica przedpogrzebowa, plebania, salka katechetyczna, ogrodzenie
kościół ewangelicki, wybudowany w XVIII wieku, XIX,
dawny zajazd przy pl. Obrońców Warszawy 3 wybudowany w 1828 roku,
dom przy ul. Turowskiej 60 z XIX wieku,
szachulcowy dom przy ul. Waryńskiego 17 wybudowany w 3. ćw. XIX/XX,
dom przy ul. Wąskiej 14 z 1706 roku,
drewniane domy przy ul. Nadrzecznej (4, 6, 9, 11, 14, 15, 16, 20, 22, 24, 30, 26)
drewniane domy przy ul. Głównej (3, 4, 7, 8, 11, 12, 17, 23, 24, 25, 26, 27, 30, 33, 35, 36, 37, 41, 50, 53, 54, 58, 66)
drewniane domy przy ul. Górskiej (2, 5, 6, 7)
drewniane domy przy ul. Kolejowej (2, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 19, 25)
dom przy ul. Kościuszki 1,
dom przy ul. Kościuszki 2,
dom przy ul. 1 Maja 3, wybudowany w XVIII wieku,
dom przy ul. 1 Maja 5, wybudowany w XIX wieku,
dom przy ul. 1 Maja 25, wybudowany w połowie XVIII wieku,
dom ludowy "Sztacheta" w Markocicach
Oświata[edytuj]

W miejscowości funkcjonuje Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie, prowadzące wieloletnią współpracę z Gymnasium w niemieckim Herrnhut oraz jedna szkoła średnia: Zespół Szkół Zawodowych.
Kultura i sport[edytuj]

Od ponad 23 lat Bogatynia co roku gości jedyny w swoim rodzaju ogólnopolski Turniej Łgarzy im. Koziołka Matołka, na którym zawodnicy starają przedstawić najbardziej absurdalne bądź najbardziej wiarygodne kłamstwo. Znajdują się tu również dwa kluby piłkarskie LKS Pogoń Markocice czyli klub, który w sezonie 2011/2012 występuje w Klasie A w grupie Jelenia Góra II oraz MKS Granica która od sezonu 2011/2012 występuje w IV lidze grupa dolnośląska. Od niedawna odbywa się trzydniowy festyn majowy zwany "Karbonaliami". W roku 2011 i 2012 się nie odbył ze względu na sierpniową powódź w 2010 roku w Bogatyni.
Administracja[edytuj]

Bogatynia współpracuje z czeskim miastem Gródek nad Nysą i niemiecką Żytawą i wspólnie tworzą Związek Miast "Mały Trójkąt - Bogatynia - Hrádek nad Nisou - Zittau".
Na obszarze miasta utworzono 7 jednostek pomocniczych miasta, będących osiedlami (nr 1 – 7)[24][25][26].
Miasta partnerskie[edytuj]

Gródek nad Nysą, Hradek nad Nysą[potrzebne źródło]
Żytawa, Zittau[potrzebne źródło]
Zgorzelec
Wspólnoty religijne[edytuj]

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
Kościół Rzymskokatolicki
Parafia pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego
Parafia pw. św. Marii Magdaleny
Parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła
Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny
Kościół Ewangelicko-Augsburski
Filiał w Bogatyni
Kościół Zielonoświątkowy
Zbór w Bogatyni
Świadkowie Jehowy
Zbór, Sala Królestwa

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1