piątek, 28 września 2012

Brzesko


Brzesko

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat brzeski
Gmina Brzesko
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1385
Burmistrz Grzegorz Wawryka
Powierzchnia 11,83[1] km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
16 828[1]
1422 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 14
Kod pocztowy 32-800
Tablice rejestracyjne KBR
Położenie na mapie Polski


Brzesko
49°58′N 20°37′E
TERC
(TERYT) 2121502024
Urząd miejski
ul. Głowackiego 51
32-800 Brzesko
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Brzesko w Wikisłowniku
Strona internetowa
Brzesko – miasto w woj. małopolskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brzesko położone na Podgórzu Wiśnickim, nad rzeką Uszwicą. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.
Znajduje się tam znany Browar Okocim, założony przez Jana Ewangelistę Goetza w 1845 r. Przemysł metalowy, paszowy. Neobarokowy kompleks pałacowo-parkowy Goetzów z XIX w. oraz kościół pw. św. Jakuba z XIV w. Zabytkowe cmentarze: wojenne z czasów I wojny światowej (nr 275, 276, 277) i brzeski cmentarz wyznania mojżeszowego z ok. trzystoma nagrobkami. W 1904 r. Brzesko nawiedził pożar, który zniszczył znaczną część zabudowy miasta.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto miało 16 828 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Etymologia
2 Historia
2.1 Prehistoria i starożytność
2.2 Średniowiecze
2.3 Nowożytność i czasy najnowsze
3 Zabytki
3.1 Ratusz
3.2 Pałac Goetza
3.3 Cmentarz wojenny nr 276 – Brzesko
3.4 "Stary" cmentarz
3.5 Cmentarze żydowskie w Brzesku
3.6 Pomnik św. Floriana w Brzesku
3.7 Grób Nieznanego Żołnierza
4 Transport
4.1 Kolej
4.2 Komunikacja miejska
5 Kultura i sport
6 Szkoły
7 Instytucje
8 Wspólnoty religijne
9 Parki
9.1 Park Jana Albina Goetza
10 Miasta partnerskie
11 Zobacz też
12 Przypisy
13 Linki zewnętrzne
Etymologia[edytuj]

Nazwa Brzeska prawdopodobnie pochodzi od słowa brzeg, brzeżek, ze względu na położenie miasta nad rzeką Uszwicą.[potrzebne źródło]
Historia[edytuj]

Prehistoria i starożytność[edytuj]
Prawdopodobnie najstarsze pozostałości pradziejowych myśliwych na terenie obecnego miasta Brzeska pochodzą z epoki mezolitu. Odnaleziono tutaj charakterystyczne wyroby krzemienne, służące za narzędzia pierwszym mieszkańcom tych terenów. Szybki rozwój gospodarki wpłynął na dalsze zasiedlanie, w początkach neolitu przybyły większe gromady hodowców i rolników. Pozostałości osad odnaleziono na terenie Okocimia, Poręby Spytkowskiej, Jasienia, a także bardziej na południe – Biesiadek, Lewniowej i Gosprzydowej (Gmina Gnojnik). Liczne stanowiska wczesnorolniczych kultur dostarczyły wielu odkryć archeologom – naczyń i kamiennych narzędzi. Ilość odkryć czyni Brzesko jednym z ważniejszych ośrodków cywilizacji wczesnorolniczej na ziemiach polskich. Sposób uprawy ziemi z zastosowaniem orki sprzężajnej wprowadziła ludność kultury pucharów lejkowatych, która przybyła tu w późniejszych stuleciach neolitu. Przyczyniło się to do dalszego rozwoju rolnictwa i osadnictwa. Wyjałowienie ziemi przyczyniło się jednak do jego poważnego kryzysu, w epoce brązu. W II–III w. n.e. nastąpił ponowny rozwój osadnictwa. W późnej fazie okresu rzymskiego na terenie Jadownik, Okocimia i Jasienia istniały tutaj osady ludności kultury przeworskiej. Jeszcze w XIX w. znaleziono w Brzesku rzymskie monety.
Średniowiecze[edytuj]
Miasto lokowane było przez Spytka II Melsztyńskiego, kasztelana bieckiego, za zgodą królowej Jadwigi, która w 1385 roku wydała akt lokacyjny na prawie magdeburskim. I rozpoczął się proces urbanizacji oraz kształtowania szlaków komunikacyjnych, które obecnie funkcjonują. Zachował się też średniowieczny układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem i gotyckim kościołem pw. św. Jakuba z 1447 r. W 1386 r. mieszczanie brzescy trudniący się handlem i rzemiosłem zostali zwolnieni z ceł i myt.
W 1440 r. Grzegorz z Sanoka ufundował szpital dla ubogich w Brzesku.
Nowożytność i czasy najnowsze[edytuj]
W 1910 zorganizowano Stałą Drużynę Sokoła i przekształcono ją w 1914 r. w Polową Drużynę Sokolą oraz utworzono "Strzelca".
1 sierpnia 1914 r., gdy wybuchła wojna serbsko-austro-węgierska, która w ciągu tygodnia przekształciła się w pierwszą wojnę światową, w Brzesku wydarzenia te poprzedziła mobilizacja do armii austro-węgierskiej.
Członkowie Polowej Drużyny Sokolej przygotowywali się do wojny z Rosją, odbywając ćwiczenia z zakresu musztry bojowej z użyciem broni palnej. Kiedy zorganizowano PDS, Towarzystwem Gimnastycznym „ Sokół” kierował Piotr Górski / prezes/, Zygmunt Sozański / wiceprezes/, Władysław Cyga /I wiceprezes/, Włodzimierz Albinowski / gospodarz/, Stefan Sukiennik i Szczęsny Chrapczyński. Pod ich kierunkiem „ Sokół” i społeczeństwo powiatu brzeskiego zakupiło dla plutonu brzeskiego 20 karabinów marki Mannlicher, które przekazało dla PDS.
Właściciel pałacu w Brzesku Jan Ewangelista Goetz, Julian Kodrębski i Józef Neuman założyli w tu spółkę zalążek Browaru w Okocimiu w 1845 r. W 1856 r. wybudowano kolej Kraków – Dębica – Lwów.
1 stycznia 1951 do Brzeska przyłączono wieś Słotwina.[2]
Zabytki[edytuj]

Kościół św. Jakuba Apostoła
Browar Okocim
Rynek w Brzesku
Cmentarz wojenny nr 276 - Brzesko
Ratusz[edytuj]


Ratusz w Brzesku
Ceglany, piętrowy Ratusz z wieżą, zaprojektowany przez Gabriela Niewiadomskiego, w stylu neogotyckim, pochodzący z 1909 r. Ratusz w Brzesku mieści się przy ulicy Kościuszki. Jest jednym z najstarszych obiektów zabytkowo-historycznych mieszczących się w centrum Brzeska. W chwili obecnej mieści się tam Miejski Ośrodek Kultury.
Pałac Goetza[edytuj]


Część zachodnia pałacu
 Osobny artykuł: Pałac Goetza.
Pałac Goetza – dawna siedziba Goetzów Okocimskich, właścicieli i twórców Browaru Okocim, znajdująca się w Brzesku. Później wieloletnia siedziba Liceum Ogólnokształcącego, Liceum Ekonomicznego i innych szkół. Pierwsze zajęcia szkolne w pałacu odbyły się 12 kwietnia 1945 r. Obecnie zabytkowy (w dużej części drewniany, z holem myśliwskim, gdzie na ścianach wiszą poroża jeleni, głowy dzików, łosi i innych zwierząt łownych, w tym wielu już wymarłych gatunków, oraz nie mniej znaną palmiarnią z wyjątkowym okazem groty wykonanej ze skał wulkanicznych, oraz zabytkową, prywatną kaplicą, oryginalnymi drewnianymi schodami i stylową biblioteką) gmach niszczał, przez nikogo nie zagospodarowany od 2002 roku. 30 listopada 2007 r. powrócił do potomków rodziny Goetzów, wykupiony na nowo od Państwa.
Cmentarz wojenny nr 276 – Brzesko[edytuj]


Fragment cmentarza wojskowego
 Osobny artykuł: Cmentarz wojenny nr 276 – Brzesko.
Zabytkowy cmentarz wojskowy, znajdujący się w Brzesku przy ul. Czarnowiejskiej. Pochodzi on z czasów I wojny światowej.
Jest miejscem pochówku 441 żołnierzy austro-węgierskich, 3 niemieckich i 63 rosyjskich. Przylega do ściany południowej cmentarza żydowskiego. Ogrodzony kamiennym murem, z wysoką bramą z półokrągłymi wrotami z drewna, z płaskorzeźbami orłów, po której obu stronach, od wewnętrznej części znajdują się altany kontemplacyjne. Naprzeciw wejścia, na końcu cmentarza znajduje się ściana o charakterze pomnika, z kamiennym krzyżem z datą 1914–1915, pośrodku niej znajduje się zaś tablica inskrypcyjna głosząca w trzech językach:
"WY COŚCIE PADLI ZA OJCZYZNĘ W BOJU
WRÓG CZY PRZYJACIEL – DOKONAWSZY CZYNU
ŚPIJCIE ZŁĄCZENI W TEJ ZIEMI POKOJU –
ZARÓWNO ZDOBI WAS WIENIEC WAWRZYNU"
Cmentarz został zaprojektowany przez Roberta Motkę, austriackiego porucznika-architekta, autora projektów wielu cmentarzy, a także pomników i kaplic.
Najważniejsze elementy to: ściana szczytowa z tablicą inskrypcyjną, zespół bramny, centralny monument oraz zbiorowa mogiła z pomnikiem z granitu.
"Stary" cmentarz[edytuj]
Naprzeciw budynku Sądu Rejonowego w Brzesku, przy ul. Kościuszki znajduje się stary, obecnie już nieużywany cmentarz parafialny parafii św. Jakuba Apostoła w Brzesku. Uwagę zwraca ciekawa architektura.
Cmentarze żydowskie w Brzesku[edytuj]


Widok ogólny nowego cmentarza żydowskiego
W Brzesku istniały dwa kirkuty. Starszy cmentarz powstał w XVII wieku i został zamknięty z powodu zapełnienia w połowie XIX wieku. Przetrwał choć był uszkodzony II wojnę światową. Powojenne władze miasta zniszczyły cmentarz godząc się na wzniesienie na jego terenie garaży. Nowy cmentarz powstał w 1846 i przetrwał do dnia dzisiejszego. Znajdują się na nim masowe groby żydowskich ofiar niemieckich zbrodni i pomnik upamiętniający ich śmierć. Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków.
Pomnik św. Floriana w Brzesku[edytuj]


Pomnik św. Floriana w Brzesku. Widok zza klombów
Pomnik św. Floriana, wzniesiono w Brzesku w 1731 r. Po pożarze miasta w 1904 roku został odrestaurowany i ustawiony w 1906 r. na środku Rynku Starego Miasta (dzisiejsze ścisłe centrum). Ostatnie prace restauratorskie poczyniono kilka lat temu. Jest najstarszą tego typu rzeźbą we wschodniej części województwa małopolskiego, a przy tym artystycznie najdoskonalszą i najstarszą z tego rodzaju zabytków w regionie.
Grób Nieznanego Żołnierza[edytuj]


Grób Nieznanego Żołnierza
Grób Nieznanego Żołnierza znajduje się przy szosie głównej E4 przy ul. Kościuszki, nieopodal cmentarza parafialnego parafii św. Jakuba Apostoła w Brzesku, tuż obok Kościoła Ducha Św., naprzeciwko budynku Sądu Rejonowego. Tablica pamiątkowa poświęcona jest "Nieznanemu Żołnierzowi poległemu za ojczyznę 1914–1920" Przy pomniku z okazji ważnych uroczystości Państwowych palą się 2 gazowe znicze, wartę pełnią żołnierze lub harcerze, składane są wieńce i kwiaty, w uroczystościach uczestniczą poczty sztandarowe.
Transport[edytuj]

Kolej[edytuj]
W Brzesku znajduje się stacja, przez którą przebiega linia kolejowa 91 Kraków Główny - Medyka. Na stacji zatrzymują się pociągi REGIO i interREGIO Przewozów Regionalnych oraz pociągi TLK spółki PKP Intercity.
Komunikacja miejska[edytuj]
 Osobny artykuł: MPK w Brzesku.
Publicznym przewoźnikiem komunikacji miejskiej jest MPK w Brzesku, której prezesem tej firmy jest Krzysztof Gawor. Obecnie obsługuje 5 linii. Tabor wykorzystuje polskie autobusy Autosan i Jelcz oraz pięć niemieckich Mercedesów.
Kultura i sport[edytuj]

Miejski Ośrodek Kultury w Brzesku
Starostwo Powiatowe w Brzesku
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Brzesku
kino
stadion Okocimskiego Klubu Sportowego
kryta pływalnia
korty tenisowe
Dwa obiekty sportowe "Orlik 2012"
Kręgielnia TKKF Sokół Brzesko
bowling
Regionalne Centrum Kulturalno - Biblioteczne
Brzeski Klub Bokserski "MAGIC BOXING"
Biblioteka Pedagogiczna w Tarnowie Filia w Brzesku
Szkoły[edytuj]

Małopolska Szkoła Wyższa w Brzesku
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Ignacego Łukasiewicza
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Królowej Jadwigi
Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Janusza Korczaka
Katolickie Gimnazjum w Brzesku
Katolickie Liceum Ogólnokształcące w Brzesku im. Św. Stanisława BM ze Szczepanowa
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 Brzesku
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Bohaterów Westerplatte w Brzesku
Instytucje[edytuj]

Powiatowy Urząd Pracy w Brzesku
Zarząd Dróg Powiatowych w Brzesku
Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Brzesku
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Brzesku
Sąd Rejonowy w Brzesku
Wspólnoty religijne[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Brzesku.
3 parafie rzymskokatolickie
Parafia Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła i św. Jakuba Apostoła
Parafia Miłosierdzia Bożego
Parafia Matki Bożej Częstochowskiej
Zbór Świadków Jehowy Brzesko-Okocim
Parki[edytuj]



Park Jordanowski w Brzesku w 2007 roku.
Park Jana Albina Goetza[edytuj]


Widok na Pałac Goetza
Park krajobrazowy, typu angielskiego, założony pod koniec XIX w. przez Jana Albina Goetza i jego żonę hrabinę Zofię z Sumińskich w pobliżu Browaru Okocim, o powierzchni 40 ha (obecnie 17 ha z powierzchni dawnego parku, który przylega do 27 ha obszaru leśnego. Do dnia dzisiejszego rosną tutaj 43 gatunki drzew (w tym egzotycznych), oraz 12 gatunków krzewów, by wymienić tylko niektóre: rododendrony, choiny kanadyjskie, tulipanowce amerykańskie, jaśminowce, berberysy, klony, buki, kasztanowce, wiązy, olchy, dęby. W centrum parku znajduje się neobarokowy i neorokokowy pałac w stylu wiedeńskim.
Miasta partnerskie[edytuj]

 Százhalombatta[potrzebne źródło]
 Sovata[potrzebne źródło]
 Langenenslingen[potrzebne źródło]
Zobacz też[edytuj]

Jan Albin Goetz
Jan Ewangelista Goetz
Antoni Jan Goetz
Browar Okocim
Stara Synagoga w Brzesku
Synagoga w Brzesku
Synagoga w Brzesku (ul. Długa 3)
Synagoga w Brzesku (ul. Głowackiego 13)
Synagoga w Brzesku (ul. Asnyka)
Mykwa i dom kahalny w Brzesku

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1