Bielsk Podlaski

Bielsk Podlaski

Państwo Polska
Województwo podlaskie
Powiat bielski
Gmina gmina miejska
Założono XII wiek
Prawa miejskie 1495[1]
Burmistrz Eugeniusz Berezowiec
Powierzchnia 26,88 km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
26 493
985,6 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 85
Kod pocztowy 17-100 do 17-102
Tablice rejestracyjne BBI
Położenie na mapie Polski


Bielsk Podlaski
52°46′06″N 23°11′11″E
TERC
(TERYT) 3202603011
Urząd miejski
ul. Kopernika 1
17-100 Bielsk Podlaski
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Bielsk Podlaski w Wikisłowniku
Strona internetowa
Bielsk Podlaski (białorus. Бельск Падляскі, Bielsk Padlaski) (ukr. Більськ Підляський, Bilśk Pidlaśkyj, gwarowe Біэльськ, Biêlśk) – miasto i gmina w województwie podlaskim, siedziba powiatu bielskiego.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa białostockiego.
Według danych z 30 czerwca 2009[2] miasto liczyło 26 493 mieszkańców.
Położone na Równinie Bielskiej, nad rzeką Białą, około 50 km na południe od Białegostoku.
Bielsk Podlaski zamieszkują głównie Polacy oraz są kultywowane tradycje mniejszości narodowych (głównie białoruskiej i ukraińskiej).[potrzebne źródło] Duży ośrodek przemysłu budowlanego; zakłady metalowe, włókiennicze, produkcji napojów gazowanych, przetwórstwa rybnego. Centrum edukacji na poziomie szkoły wyższej, jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne; od lat 1992-1993 miejsce festiwali białoruskiej pieśni autorskiej "Jesień Bardów", Piosenki Religijnej "Śpiewajmy Panu", Kultury Ukraińskiej "Podlaska Jesień".
Spis treści  [ukryj]
1 Toponimia
2 Struktura powierzchni
3 Demografia
4 Historia
4.1 XIII wiek
4.2 XIV wiek
4.3 XV wiek
4.4 XVI wiek
4.5 XVII wiek
4.6 XVIII wiek
4.7 Zabory
4.8 II Rzeczpospolita
4.9 II wojna światowa
4.10 PRL
4.11 III Rzeczpospolita
4.12 Urodzeni w Bielsku Podlaskim
5 Zabytki
6 Kościoły
6.1 Parafie prawosławne
6.2 Kościoły protestanckie
6.3 Parafie rzymskokatolickie
6.4 Inne
7 Transport
8 Media
8.1 Prasa
9 Miasta partnerskie
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Linki zewnętrzne
Toponimia[edytuj]

Prawdopodobnie nazwa miasta pochodzi od słowa "bielsko", co oznacza miejsce podmokłe, leżące w rzecznych rozlewiskach (podobnie jak miasto Bielsko-Biała). Nazwa miasta może też pochodzić od słowa "biele". Rosyjski slawista Ryhor Illiński opowiada się z kolei za pochodzeniem nazwy od słowa "biały".[potrzebne źródło]
Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z 2002[3] Bielsk Podlaski ma obszar 26,88 km², w tym:
użytki rolne: 72%
użytki leśne: 2%
Miasto stanowi 1,94% powierzchni powiatu.
Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2007[4]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 26 577 100 13 775 51,8 12 802 48,2
powierzchnia 26,88 km²
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 988,7 512,5 476,3
Historia[edytuj]



Góra zamkowa


Ratusz barokowy z 1776


Kościół karmelitów z 1641


Karmelicki zespół klasztorny z 1641, obecnie szkoła muzyczna


Karmelicki zespół klasztorny z 1641


Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy z XVIII w


Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z ok. 1716


Bazylika klasycystyczna z 1783


Cerkiew św. Michała z 1789 r.
(stan w 2010 r.)


Ulica Kościuszki ze starą zabudową drewnianą


Jedyne w Polsce Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim


Pieczęć miejska wyciśnięta w 1574 r.
II wiek p.n.e. - ślady osadnictwa w Bielsku i okolicach (Haćki, Hryniewicze Duże)
Prawdopodobnie w XII wieku został przez książąt kijowskich założony na terenie Bielska gród
XIII wiek[edytuj]
1253 - pierwsza wzmianka o Bielsku w latopisie halicko-wołyńskim
1264 - wzmianka o bitwie z Jaćwingami w okolicach grodu
1273 - zajęcie grodu przez księcia litewskiego Trojdena
XIV wiek[edytuj]
ok. 1320 Podlasie dostało się pod panowanie Wielkiego Księstwa Litewskiego
1379 - prawdopodobny najazd Krzyżaków pod dowództwem Teodoryka von Elner komtura Bałgi[5]
1382 - książę mazowiecki Janusz I Starszy wykorzystuje wojnę domową na Litwie między Kiejstutem i Jagiełłą i zajmuje gród
1390 - król Władysław Jagiełło przekazuje mazowieckiemu księciu Januszowi I grody w Bielsku, Surażu, Drohiczynie, Mielniku[6]. Rok później Jagiełło potwierdził tę darowiznę na zamku w Łęczycy[7]
XV wiek[edytuj]
1410 - w skład podlaskich chorągwi wystawionych przeciwko Krzyżakom weszły dwie podlaskie chorągwie (mielnicka i drohicka)
po 26 listopada 1412 - w Bielsku przebywa król Władysław II Jagiełło w drodze na Litwę. Wzrasta ranga Bielska leżącego na trasie z Krakowa do Grodna i Wilna
2 stycznia 1430 - ustanowienie w Grodnie wójtostwa dla wójta Andrzeja przez wielkiego księcia litewskiego Witolda. Napłynięcie większej ilości osadników polskich i niemieckich
1440
wiosna - miasto bez walki zajmuje książę mazowiecki Bolesław IV
czerwiec - w mieście przebywa późniejszy król wielki książę litewski Kazimierz Jagiellończyk z 2 tys. "kopijników" w drodze na Litwę
26 listopada 1486 - w mieście przebywa król Kazimierz Jagiellończyk w drodze z Litwy
1487 - pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Bielsku
18 listopada 1495 - nadanie prawa magdeburskiego przez Aleksandra Jagiellończyka i połączenie miasta lackiego i ruskiego. Przywilej ustanawiał dożywotni urząd wójta, który objął Jakub Hoppen z Gdańska
28 września 1496 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze z Wilna
18 lipca 1499 - kolejny przywilej zwalniał mieszczan spod sądowej władzy namiestnika książęcego
koniec XV w. - powstanie prawosławnego klasztoru św. Mikołaja[8]
XVI wiek[edytuj]
1501
9-18 września - w mieście odbył się zjazd rady litewskiej z udziałem króla
3 listopada - zwolniono mieszczan spod sądowej władzy starosty
14 listopada 1505 - w mieście nocuje król Aleksander Jagiellończyk w drodze do Grodna
1506
królowa Helena, żona Aleksandra Jagiellończyka otrzymuje dożywotnie władanie nad Bielskiem
20 grudnia - w mieście przebywa Zygmunt Stary w drodze do Mielnika
22-25 lutego 1509 - w mieście w drodze na sejm do Piotrkowa przebywa król Zygmunt Stary
1513 - Bielsk zostaje stolicą nowo utworzonego województwa podlaskiego
1516 - powstaje cech rzeźników
1530 - ziemia bielska zostaje kupione od Gasztołdów przez królową Bonę
1542 - wzmiankowana jest synagoga
1549 - powstaje cech szewców
1563 - według rejestru pomiary włócznej w mieście było 830 domów
1564
20 maja-9 lipca w Bielsku przebywa król Zygmunt August
22 lipca - pożar zamku bielskiego, na którym obradował Zygmunt August z prymasem Jakubem Uchańskim na temat nowej unii polsko-litewskiej, miały wówczas miejsce prace nad redakcją II Statutu Litewskiego. Król obserwował płonący drewniany zamek z przyzamkowych stajni. Nowy zamek dla starosty powstał na Hołowiesku, zaś sądy ziemskie przeniesiono do Brańska
proces o mord rytualny Żydów, w związku z którym król Zygmunt wydaje dwa manifesty
1569 - Włączenie Bielska wraz z województwem podlaskim do Korony Polskiej na mocy unii lubelskiej. Powstaje cech kuśnierzy
1571 - powstają cechy piwowarów i słodowników, czapników i krawców
1576 - w mieście jest 265 rzemieślników w tym 63 garbarzy i 39 szewców oraz 5 młynów na rzece Białej
1591 - pożar niszczy miasto z kościołem i szpitalem św. Marcina (nie odbudowanymi)
XVII wiek[edytuj]
1641 - wybudowanie Kościoła i Klasztoru
1655 - zniszczenie w czasie potopu szwedzkiego dużej części miasta
XVIII wiek[edytuj]
1779-1781 - w mieście działała królewska komisja Boni Ordninis (Dobrego Porządku). W mieście było wtedy 97 rzemieślników
1784 - pożar miasta, po którym powstaje nowy ratusz i świątynie fundacji Izabelli Elżbiety Branickiej
Zabory[edytuj]
1795-1807 - Bielsk w zaborze pruskim
1802 - Żydzi uzyskują prawo do osiedlania się w mieście
1807 - Bielsk po pokoju w Tylży przechodzi pod zabór rosyjski
1812 - przez miasto przechodzą wojska Napoleona
1825 - likwidacja monasteru św. Mikołaja z powodu zbyt małej liczby powołań; cerkiew klasztorna zachowuje funkcje parafialnej[8]
1831 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu listopadowym, epidemia cholery
1843 - miasto przyłączono do guberni grodzieńskiej
1855 - następna epidemia cholery
1863 - mieszkańcy Bielska biorą udział w powstaniu styczniowym, m.in. w bitwie pod Puchałami i Siemiatyczami, wykonanie w mieście wyroku przez powieszenie na powstańcu Dominiku Bejdzie
1866 - z polecenia rosyjskiej administracji zaborczej unici zostają zmuszeni do przyjęcia prawosławia; ostateczna likwidacja unickiej diecezji chełmskiej następuje w 1875
XIX wiek - w dzielnicy Park stacjonuje garnizon wojsk rosyjskich
1873 - doprowadzenie linii kolejowej do Brześcia
1915 - część mieszkańców ucieka przed wojskami niemieckimi w czasie I wojny światowej, spalenie dworca kolejowego
II Rzeczpospolita[edytuj]
1919
19 lutego - opuszczenie miasta przez niemieckie wojska okupacyjne i wkroczenie witanych z entuzjazmem oddziałów POW
założenie gimnazjum i szpitala powiatowego
1920
29 lipca - miasto zajmują bolszewicy w czasie wojny polsko-bolszewickiej
20 sierpnia - odbicie miasta przez III batalion 1 Pułku Piechoty Legionów
1921 - powstanie Spółdzielni Rolniczo-Handlowej "Rolnik"
1923-1937 - burmistrzem miasta był Władysław Żarniewicz
1924 - uruchomienie pierwszej elektrowni miejskiej. Początek elektryfikacji
1925-1928 - budowa nowego gmachu gimnazjum (liceum)
1932-1939 - starostą bielskim był Zelisław Januszkiewicz
1932 - ukazuje się pierwszy numer "Gazety Bielskiej"
1936 - pierwszy numer powiatowego miesięcznika "Plon"
1937-1939 - burmistrzem miasta był Alfons Erdman
1938 - oddanie do użytku nowej szkoły powszechnej (obecnie SP nr 4)
1939
11 czerwca - uruchomienie 1500 tonowego spichlerza przy dworcu kolejowym
18 czerwca - przekazanie 35 Pułkowi Piechoty dwóch karabinów maszynowych ufundowanych przez młodzież powiatu bielskiego, w której to uroczystości wzięło udział 5 tys. mieszkańców. Dar odebrał gen. Franciszek Kleeberg
II wojna światowa[edytuj]
15-23 września 1939 - pierwsza okupacja miasta przez wojska niemieckie i przekazanie przez nich miasta sojuszniczym wojskom radzieckim
23 września 1939-1941 - okupacja przez Armię Czerwoną. Pierwsze wywózki na Syberię
22 czerwca 1941 - zbombardowanie miasta przez Luftwaffe i ponowne wkroczenie do miasta Niemców. Niemcy w czasie okupacji zakładają getto dla Żydów i mordują w Lesie Pilickim ok. 800 Polaków (min. nauczycieli, urzędników, księży)
2 listopada 1942 - likwidacja getta i zamordowanie przez Niemców około 100 Żydów pomiędzy ulica Jagiellońską i Wąską. Wywiezienie części do Treblinki
1943 - powstaje budynek obecnego Urzędu Skarbowego
30 lipca 1944 - kolejne zajęcie miasta przez Armię Czerwoną
PRL[edytuj]
1956 jesień - ujawnia się działająca w konspiracji Komenda Powiatowa Bielsk Podlaski Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
1984 - w Ratuszu powstało Muzeum
III Rzeczpospolita[edytuj]
1991 - wydano pierwszy numer Ukraińskiego Pisma Podlasia "Над Бугом і Нарвою" (Nad Buhom i Narwoju - Nad Bugiem i Narwią)
1992 - powstał Związek Ukraińców Podlasia
1994 - w Bielskim Domu Kultury odbywa się pierwsza z serii Jesień Bardów organizowana do dzisiaj przez Związek Młodzieży Białoruskiej w RP
Urodzeni w Bielsku Podlaskim[edytuj]
Nadzieja Artymowicz, poetka
Mina Bern, aktorka
Wojciech Borecki, trener piłkarski
Jarosław Borowski, Mistrz Polski w scrabble
Małgorzata Dmitruk, malarka
Lech Feszler, senator
Doroteusz Fionik, etnograf
Ignacy Fonberg, chemik
Marta Gryko, aktorka
Marta Hirmani Lasocka, malarka
Ojciec Leon Knabit, benedyktyn
Stefan Kamasa, muzyk
Cezary Kosiński, aktor
Wiktor Kozłowski, leśnik, powstaniec listopadowy
Józef Lewartowski, działacz komunistyczny
Josif Łangbard, radziecki architekt
Jerzy Plutowicz, poeta
Małgorzata Prokopiuk-Kępka, dziennikarka
Maciej Radel, aktor
Marta Romaniuk, modelka
Dariusz Snarski, bokser, olimpijczyk
Andrzej Stepaniuk, polityk
Kamila Stepaniuk, lekkoatletka
Rościsław Stepaniuk, pilot
Julian Sztatler, pianista
Kpt. Władysław Wysocki, oficer
Włodzimierz Zakrzewski, malarz, grafik, plakacista
Zabytki[edytuj]

Grodzisko średniowieczne (XIII w.) zwane Górą Zamkową bądź Łysą Górką. Na tej górze zamkowej znajdował się zamek, w którym pierwotnie planowano podpisanie unii zwanej później unią lubelską, ale zamek uległ spaleniu przez uderzenie pioruna
Ratusz późnobarokowy (po 1776) proj. Jan Sękowski
Zespół kościoła i klasztoru karmelitów ufundowany przez Adama Kazanowskiego starostę bielskiego od 1638 i poświęcony Matce Boskiej z góry Karmel. Przedsięwzięcie również finansowała jego żona Elżbieta (Halszka) Słuszczanka
Kościół NMP z Góry Karmel z 1641, późnobarokowy, przebudowany po pożarze w 1784 (po powstaniu listopadowym przekształcony na cerkiew, ponownie kościół od 1921)
Klasztor karmelitów trzewiczkowych z 1641, barokowy, (po pożarze w 1784 nie odbudowano dwóch skrzydeł)
ogrodzenie z basztami i bramą
kapliczka
Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja, zbudowana w 1783 według projektu Szymona Bogumiła Zuga w stylu klasycystycznym, pierwsza wzmianka XV w.
dzwonnica w stylu klasycystycznym z 1843
ołtarz główny z barokowym obrazem Augustyna Mirysa Matka Boska nawiedza św. Elżbietę,
obraz Ukrzyżowanie z 1622 z epitafium poświęconym Hannie Kadłubowskiej, żonie pisarza bielskiego Stanisława Kuleszy
plebania drewniana z 1900
Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy tzw. zamkowa z końca XVI w., drewniana (parafialna)
Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego na Hołowiesku z 1716 (do 1839 unicka), drewniana (parafialna)
Cerkiew św. Michała (zbudowana w 1789, wieża z 1914), drewniana (parafialna)
Cerkiew cmentarna Świętej Trójcy, ufundowana pierwotnie przez królową Bonę (po 1533), od 1596 unicka, istniała do 1774. Odbudowana na przełomie XVIII i XIX w., od 1839 prawosławna. W połowie XIX wieku przeniesiona z dzielnicy Nowe Miasto na cmentarz. Obecnie podlega parafii Opieki Matki Bożej
Cmentarz żydowski z nagrobkami pochodzącymi z okresu od 1850
Kaplica cmentarna p.w. św. Wincentego a Paulo, 1859, nr rej.: A-125 z 3.11.1966
Zajazd z poł. XIX wieku, ul. Henryka Sienkiewicza 8, nr rej.: 251 z 3.11.1966
Urbanistyczny układ miejski z XV wieku
Park przy dawnym Dworze w Hołowiesku
Cmentarz wojenny, ul. Białowieska
Dom przy ul. Dubicze 20, drewniany, z końca XVIII w., nr rej.: 440 z 30.03.1979
Kościoły[edytuj]

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Parafie prawosławne[edytuj]
Parafia Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
Parafia Opieki Matki Bożej
Parafia św. Michała Archanioła
Parafia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy
Parafia Zmartwychwstania Pańskiego
Kościoły protestanckie[edytuj]
Kościół Chrześcijan Baptystów
Kościół Chrystusowy[9]
Kościół Zielonoświątkowy
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
Parafie rzymskokatolickie[edytuj]
Parafia Matki Bożej z Góry Karmel
Parafia Miłosierdzia Bożego
Parafia Najświętszej Opatrzności Bożej
Parafia Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja
Inne[edytuj]
Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy[potrzebne źródło]
Transport[edytuj]

Znaczący węzeł drogowy. W mieście się krzyżują drogi krajowe i wojewódzkie:
nr 19 - kierunek Białystok - Bielsk Podlaski - Lublin - Rzeszów
nr 66 - kierunek Zambrów - Bielsk Podlaski - Połowce
nr 689 - kierunek Bielsk Podlaski - Hajnówka - Białowieża
Przez miasto przebiega linia kolejowa Białystok - Czeremcha - Brześć
 Osobny artykuł: Bielsk Podlaski (stacja kolejowa).
Media[edytuj]

Prasa[edytuj]
Gazeta Współczesna - Redakcja w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
Kurier Poranny - Redakcja i biuro ogłoszeń w Bielsku Podlaskim przy ulicy Mickiewicza 65
Nad Buhom i Narwoju - Redakcja przy ulicy Ogrodowej 13, skr. poczt. 77
Bielski Hostineć - Redakcja przy ulicy ul. Leśnej 13
Miasta partnerskie[edytuj]


Ta sekcja od 2011-09 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
 Rejon swietłahorski
 Călăraşi
 Călăraşi
 Dwe mogili
Zobacz też[edytuj]

Michał Bałasz, architekt
Eugeniusz Bedeniczuk, olimpijczyk
Antoni Beszta-Borowski, błogosławiony
Iwan Bielski, książę
Izabella Elżbieta Branicka, starościna
Jan Klemens Branicki, hetman
Biskup Grzegorz, duchowny
Alfons Erdman, burmistrz
Pola Gojawiczyńska, pisarka
Walenty Herburt, duchowny
Mikołaj Hajduk, pedagog
Arie Lejb Jelin, rabin
Adam Kazanowski, podkomorzy
Stefan Kopa, folklorysta
Jarosław Kostycewicz, działacz społeczny
Jan Onacik, funkcjonariusz
Aleksander Sewruk, aktor
Grzegorz Szerszenowicz, trener
Bronisław Taraszkiewicz, językoznawca
Wassa, księżniczka
Szymon Bogumił Zug, architekt