piątek, 7 września 2012

Wolbrom



Wolbrom

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat olkuski
Gmina Wolbrom
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie od 1327 do 1869, odzyskane w 1930
Burmistrz Jan Łaksa
Powierzchnia 10,12 km²
Wysokość 375-380 m n.p.m.
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
8942
890 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 32
Kod pocztowy 32-340
Tablice rejestracyjne KOL
Położenie na mapie Polski


Wolbrom
50°23′08″N 19°45′34″E
TERC
(TERYT) 2121512074
Urząd miejski
ul. Krakowska 1
32-340 Wolbrom
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Wolbrom w Wikisłowniku
Strona internetowa
Wolbrom (niem. Wolfram, Wohlborn, dawniej civitas Wolwrami, Wolwram, Nowe Miasto Wolwramów[1]) – miasto w woj. małopolskim, w powiecie olkuskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wolbrom.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 8942 mieszkańców[2].
Wolbrom to ośrodek przemysłu gumowego, ponadto przemysłu drzewnego i metalowego.
W latach 1931-1954 siedziba gminy Dłużec.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Demografia
3 Historia
4 Przemysł i rozwój
5 Architektura
5.1 Zabytki
5.2 Obiekty historyczne
5.3 Nieistniejące
5.4 Pomniki i miejsca pamięci
5.5 Podział miasta
5.5.1 Dzielnice
5.5.2 Osiedla mieszkaniowe
6 Komunikacja
7 Turystyka
8 Edukacja
9 Kultura
9.1 Placówki kulturalne
9.2 Cykliczne imprezy
9.2.1 Dni Wolbromia
9.2.2 Patriotyczne
9.2.3 Centrum kultury
9.2.4 Projekty integracyjno-aktywizujące
10 Sport
11 Wspólnoty wyznaniowe
11.1 Parafie rzymskokatolickie
11.2 Zbory
12 Współpraca międzynarodowa
13 Ciekawostki
14 Osoby
14.1 Honorowi obywatele
14.2 Pochodzą z Wolbromia
15 Przypisy
16 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Wolbrom leży na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, zwanej potocznie Jurą.
Miasto jest lokalnym ośrodkiem rolniczym, przemysłowym i handlowym.
Na południe od miasta wznosi się Kamienna Góra zwieńczona stalowym milenijnym krzyżem, spod którego rozpościera się rozległy widok na Wolbrom i okolicę.
Miasto leży na źródliskowym obszarze Białej Przemszy nad Pokrzywianką i Centarą w obniżeniu, zwanym od tego miasta Bramą Wolbromską. Samo miasto zostało lokowane na cyplu wapiennym na wysokości 375-380 m n.p.m.[potrzebne źródło]
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 10,12 km²[3].
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. katowickiego.
Demografia[edytuj]


Ta sekcja od 2007-11 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Rok Liczba mieszkańców W tym Żydów
2010 9011 brak danych
2009 9088 brak danych
2008 9122 brak danych
2007 9156 brak danych
2006 9178 brak danych
2005 9199 brak danych
2004 9232 brak danych
2003 9320 brak danych
2002 9367 brak danych
2001 9429 brak danych
1960 6697 brak danych
1945 5437 brak danych
1939 10269 brak danych
1880 ok. 6000 ok. 5000
1867 3085 2028
1857 2504 1479
1827 1987 brak danych
1820 1985 1059
1787 967 239
Historia[edytuj]

W 1886 r. pożar, który wszczął się na ul. Miechowskiej, strawił jedną trzecią całego miasta, tj. 136 nieruchomości[potrzebne źródło].
W lipcu 1904 r. pożar strawił 2/3 części miast, czyli ok. 246 nieruchomości. Ogień wszczął się na ulicy około godz. 12 w nocy na ulicy Szydłowieckiej i w ciągu niespełna 2 godzin objął zachodnią i północną połać Rynku i ul. Szydłowiecką. Pożar zniszczył ponadto ulice: Lgocką, Szkolną, Bożniczą, Pilicką i Krzywą, niszcząc do szczętu w tej dzielnicy cały majątek Wolbromia[potrzebne źródło].
We wrześniu 1906 r. pożar zniszczył 44 nieruchomości, a w tej liczbie nowo wybudowaną remizę straży, której pomimo energicznej akcji ratunkowej obronić się nie udało[potrzebne źródło].
W listopadzie i grudniu 1914 r. Wolbrom wszedł w strefę linii bojowej i przez 6 tygodni był nieustannie ostrzeliwany. Od granatu, który uderzył w jeden z domów na ulicy Żarnowieckiej, zapalił się dom, a od niego zajęły się sąsiednie dwa domy, które prawie całe doszczętnie spłonęły[potrzebne źródło].
{{fakt|W 1949 roku zmieniono nazwy kilku ulic. I tak ul. Miechowską przemianowano na ul. Armii Czerwonej, z ul. Polnej na ul. Wyzwolenia, z ul. Bóżniczej na ul. Krótką, z ul. Sióstr Karmelitanek na ul. Boczną, z ul. Pierackiego na ul. 1 Maja. W niektórych przypadkach powrócono do pierwotnej nazwy.
Przemysł i rozwój[edytuj]


Ta sekcja od 2007-11 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru.
Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać próżnych wyrażeń takich jak "znani", "najlepsi" itd. Kryteria możesz omówić w dyskusji artykułu.
Zobacz też: Zasady tworzenia list.
Pod koniec XIX w., gdy liczba mieszkańców Wolbromia znacznie wzrosła, w miasteczku zaczął rozwijać się handel i rzemiosło szewskie. Okolica zaczęła rosnąć w siłę w wyniku decyzji cara Aleksandra III, który w 1885 r. podpisał statut Towarzystwa Drogi Żelaznej Dęblińsko-Dąbrowskiej. Jej trasa przecinała wolbromską gminę. Rozpoczęła się budowa liczącego 433 wiorst torowiska kolejowego, dworców, peronów, infrastruktury.
Okoliczni chłopi znajdowali zatrudnienie przy komunikacyjnej inwestycji, inni wzbogacali się sprzedając ziemię pod drogę żelazną. Wybudowany wówczas budynek dworca kolejowego IV klasy stoi po dzień dzisiejszy.
Do 1992 r. istniały Wolbromskie Zakłady Przemysłu Gumowego Stomil, które zostały przekształcone w szereg niezależnych od siebie spółek.
Fabryka Taśm Transporterowych Wolbrom S.A. – przemysł gumowy
Tebamix Sp. z o.o. Zakład Badawczo-Produkcyjny – przemysł gumowy
Wolmot Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Produkcyjne Wyrobów Gumowych – przemysł gumowy
Fagumit Fabryka Węży Gumowych i Tworzyw Sztucznych Sp. z o.o. – przemysł gumowy
Interszczel Sp. z o.o. – przemysł gumowy
FBO Wolbrom S.A. – przemysł gumowy
WOSTAL – Zakłady Mechaniczno-Kuźnicze – przemysł Metalowy
TRI Poland (druga pod względem wielkości fabryka części do samochodów w Europie) – Samochodowy
Storem Sp. z o.o. – przemysł Budowlany
„Elektrociepłownia” Sp. z o.o. – przemysł Energetyczny
Architektura[edytuj]


Ta sekcja od 2007-11 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.


Kościół pw. MB Niepokalanego Poczęcia
Obecna siedziba wolbromskiego magistratu powstała w latach 70. XX w. W okresie rozkwitu miasta w tym samym miejscu znajdowała się zajazd[potrzebne źródło].
Wolbrom można podzielić na dwie części, zaś ową granicą są tory kolejowe. Fragment z rynkiem i starą zabudową stanowi pierwotny rejon lokacyjny. Na rozbudowę nowej części miały wpływ dwa czynniki: kolej oraz zakłady stomilowskie. Obecne granice Wolbromia w większości pokrywają się z tymi pierwszymi, czyli lokacyjnymi[potrzebne źródło].
W Wolbromiu jest 88 ulic (razem z Rynkiem).
We wschodniej połaci Rynku, otoczony XIX w. kamieniczkami stoi pomnik Jana Kilińskiego ufundowany przez wolbromski Cech Szewski w 1924 r. W rynku zachowało się sporo kamienic z końca XIX w. (nr 2-7, 14, 18-25). Niestety w większości z biegiem lat utraciły one cechy stylowe. We północno-wschodnim narożniku Rynku wznosi się kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej, którego obecny, XVII w. budynek zawdzięcza się sprowadzonum w 1628 r. przez ks. Marcina Wolbrama Kanonikom Regularym Laterańskim z krakowskiego Kazimierza. Również z XVII w. pochodzi budynek klasztorny, który pełnić dziś funkcję plebanii.


Rynek w Wolbromiu – styczeń 2009
Układ centrum miasta pochodzi z okresu lokacji, ośrodkiem jego jest kwadratowy Rynek. Zabudowa najstraszej części Wolbromia cechuje charakterystyczna, małomiasteczkowa zabudowa. W zabudowie Rynku dominują piętrowe kamienice z końca XIX w., a okoliczne ulice nieco uboższe parterowe budynki z profilowanymi gzymsami i sieniami na przestrzał. Taką zabudową w większości cechuje się ul. Miechowska (nr 20, 24, 26, 28 i 30).
U zbiegu ul. Mariackiej i ul. Kościuszki znajduję się barokowy, modrzewiowy Kościółek pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (zwany Kościółkiem Mariackim). Został ufundowany w 1638 r. przez ks. Marcina Wolbrama jako kościół przyszpitalny. Szpital – przytułek dla ubogich, starców i kalek znajdował się po drugiej stronie ulicy (dziejszy budynek przy ul. Kościuszki 20). Przy ul. Krótkiej znajduje się budynek zbudowanej w XIX w., dawnej szkoły żydowskiej, od 1945 r. pełniący funkcję magazynu. Po jego północnej stronie wzniosiła się XVIII w. synagoga, wyburzona w 1956 r.
Zabytki[edytuj]
Kościół św. Katarzyny w Wolbromiu
Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wolbromiu (zwany Kościółkiem Mariackim)
Obiekty historyczne[edytuj]
budynek dawniej szkoły żydowskiej (obecnie magazyn), ul. Krótka
cmentarz żydowski, ul. Skalska
Kapliczka Jezusa Frasobliwego z 1918 r., ul. Miechowska
Wieża strażnicy OSP z 1893 r., ul. Strażacka
Nieistniejące[edytuj]


Nieistniejąca już kapliczka przy ul. Łukasińskiego z 1915 r.
Kapliczka w pobliżu Kamiennej Góry z 1915 r. (na jej miejscu wznosi się nowa kapliczka), ul. Łukasińskiego
Synagoga (zburzona w 1956 r.)
Pomniki i miejsca pamięci[edytuj]
pomnik Jana Kilińskiego (ul. Rynek)
pomnik upamiętniający ofiary holokaustu (ul. 20 Straconych)
pomnik poświęcony żołnierzom polskim ze wszystkich frontów i partyzantom, ul. Kamiennogórska
Podział miasta[edytuj]


os. Skalska
Dzielnice[edytuj]
Stare Miasto
Pompka
Kozina
Kapkazy
Szwedy
Nowe Miasto
Osiedla mieszkaniowe[edytuj]
os. Bolesława Chrobrego
os. Władysława Łokietka
os. Wąwóz – Kapkazy
os. Skalska
os. XX-lecia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
os. Domów Jednorodzinnych im. Łukasińskiego
os. Wiejska
Komunikacja[edytuj]

Podstawowym połączeniem komunikacyjnym jest droga krajowa Olkusz – Miechów oraz dodatkowo droga z Krakowa do Pilicy i Żarnowca. Przez miasto biegnie zelektryfikowana linia kolejowa ze stacją w Wolbromiu i trzema przystankami na terenie gminy oraz szerokotorowa linia hutniczo-siarkowa.
Turystyka[edytuj]


Ta sekcja od 2007-11 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.


ul. Piłsudskiego
Przy ul. 20 Straconych widnieje płyta pamiątkowa na miejscu rozstrzelania przez hitlerowców 20 osób schwytanych w 1943 r. w łapance ulicznej. Ich mogiła znajduje się na cmentarzu przy ul. Miechowskiej. Zespół tego cmentarza ma charakterystyczny kwaterowy układ, a najstarsze zachowane nagrobki pochodzą z lat 70. XIX w. 1 listopada 1993 r. oddano do użytku Kaplicę Pogrzebową, w której odtąd odbywają się uroczystości pogrzebowe. Na drugim końcu miasta, przy ul. Skalskiej przetrwał fragment dawnego cmentarza żydowskiego z początków XIX w., a w okolicznych lasach widnieją mogiły ofiar holocaustu. Wartość zabytkową mają również liczne w mieście figury i krzyże przydrożne z przełomu XIX i XX w.[potrzebne źródło]
Zalew „Nerka”, Zalew Wolbromski i Park
W Wolbromiu istnieje zbiornik wodny tzw. Nerka o pow. ok. 1,5 ha a na północ od miasta Zalew Wolbromski o pow. 20 ha obydwa stanowiące miejsca do wędkowania. Kąpiel jest zakazana[potrzebne źródło]. Przy ul. Konopnickiej położony jest wolbromski park w którym, został wybudowany plac zabaw dla dzieci oraz skatepark. Przez park przepływa rzeka Pokrzywianka.


Panorama Zalewu wolbromskiego z przystani
Kamienna Góra
Na południe od miasta wznosi się Kamienna Góra zwieńczona stalowym milenijnym krzyżem spod którego rozpościera się rozległy widok na Wolbrom i okolicę.

Panorama Wolbromia z Kamiennej Góry
Na rozdrożach ulicy Łukasińskiego i polnej drogi, tuż za Rajami, w pobliżu tzw. Kamiennej Góry mieściła się kapliczka powstała w 1915 r. dla upamiętnienia miejsca, w którym polegli austriaccy żołnierze. Wewnątrz znajdował się obraz z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. Przez długi czas w kapliczce odbywały się lekcje religii prowadzone przez siostry karmelitanki. Kapliczka została rozebrana w lipcu 2008 r., w jej miejsce powstała nowa[potrzebne źródło].
Edukacja[edytuj]

Na terenie miasta funkcjonują 2 przedszkola, 2 szkoły podstawowe, 3 gimnazja, Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna oraz Zespół Szkół, w skład którego wchodzą: Liceum Ogólnokształcące, Liceum Profilowane, Technikum Agrobiznesu, Zasadnicze Szkoły Zawodowe oraz Liceum Uzupełniające dla dorosłych.


Zespół Szkół im. Romualda Traugutta
Przedszkola
Przedszkole Publiczne Nr 1 im. Misia Uszatka
Przedszkole Publiczne Nr 2
Szkoły podstawowe
Szkoła podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
Szkoła podstawowa nr 2
Gimnazja
Gimnazjum nr 1 im. Św. Królowej Jadwigi
Gimnazjum nr 2 im. Adama Mickiewicza
Gimnazjum nr 3
Zespół Szkół im. Romualda Traugutta:
Licea
Technikum
Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Kultura[edytuj]



Samolot MIG w parku przy Centrum Kultury


Stadion
Życie kulturalne miasta i całej gminy skupia się w Miejskim Ośrodku Kultury, który ma siedzibę przy ul. Leśnej 2.
Placówki kulturalne[edytuj]
Kino Radość
Miejski Ośrodek Kultury
Gminne Centrum Promocji i Informacji
Miejska Biblioteka Publiczna
Zespół Pieśni i Tańca Wolbromiacy
Cykliczne imprezy[edytuj]
Dni Wolbromia[edytuj]
Impreza odbywa się cyklicznie od ośmiu lat. Ma formę trwającego trzy dni święta miasta, podczas którego odbywają się liczne festyny, parady oraz imprezy rekreacyjne i kulturalne. Tradycyjnie zapraszane są na Dni Wolbromia delegacje partnerskich miast z Węgier i Niemiec.
Rok Zespoły
2011 Kombii
2008 Ptaky, Coma, Skaldowie
2007 Wędrowne Gitary, Leszcze
2006 Golec uOrkiestra
2005 Alergen, Goście... goście, Pidżama Porno, KSU, Nana, In-Grid, Kult (odwołany)
Patriotyczne[edytuj]
Rocznicy Uchwalenia Konstytucji 3 Maja
Patrona Straży Pożarnej Św. Floriana
Centrum kultury[edytuj]
Filia Szkoły Muzycznej Casio
Szkoła tańca towarzyskiego Wena
Grupa Teatralna Moderna
Projekty integracyjno-aktywizujące[edytuj]
Nowe Horyzonty
Uniwersytet Trzeciego Wieku
Sport[edytuj]



Zalew wolbromski


Basen
Klub Sportowy Przebój ma sekcje: piłki nożnej, łuczniczą, szachową i brydża sportowego.


Kościół pw. Św. Katarzyny


Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego wraz z plebanią
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Wolbromiu.
Parafie rzymskokatolickie[edytuj]
Parafia pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej Dziewicy i Męczennicy
Parafia św. Katarzyny przy wolbromskim rynku została erygowana prawdopodobnie w XV w. Kościół parafialny został wzniesiony na przeł. XV w. i XVI w. Obecny kształt świątynia zyskała w XVII w. Konsekrowany został w 1692 r. Kościół św. Katarzyny może poszczycić się pięknymi obrazami Pana Jezusa na krzyżu, św. Katarzyny – patronki kościoła oraz Matki Bożej Pocieszenia.
Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego
Budowa kościoła rozpoczęła się w 1989 r. Kościół został konsekrowany i poświęcony w 2000 r. przez bp Adama Śmigielskiego. Wnętrze kościoła zaprojektował Jan Funek, artysta z Krakowa. Powstał ołtarz główny, ołtarz maryjny w osobnej kaplicy, przygotowano 58 ławek, konfesjonały, okna, nagłośnienie, wreszcie malowanie.
Zbory[edytuj]
Zbór Świadków Jehowy
Sala Królestwa [4]
Liczba wyznawców: ok. 90 głosicieli[potrzebne źródło]
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie Kraj
 Waltershausen Niemcy
 Domaszék Węgry
Ciekawostki[edytuj]

Film kręcony w Wolbromiu
Próba mikrofonu to film krótkometrażowy wyreżyserowany przez studenta Wydziału Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Tomasza Jurkiewicza. Jest to opowieść o młodym, dwudziestoletnim sprzedawcy biletów w kasie PKP, któremu świat marzeń myli się z rzeczywistością. Film zrealizowany był w Wolbromiu przy nieocenionej pomocy mieszkańców i tutejszych instytucji. Sceny kręcone m.in. na terenie wolbromskiej stacji PKP, ul. Ogrodowej, w budynku poczty. W filmie wystąpili: Paweł Tomaszewski, Olga Bołądź, Ewelina Starejki. Film ze specjalnym udziałem Tomasza Kota. Film kręcono w 2006 r[potrzebne źródło].
„Biała plebania w Wolbromiu”
Kazimierz Koźniewski, swą skłonność do artykułów-donosów wyraził kiedyś w haniebnej broszurce „Biała plebania w Wolbromiu”. Pisze w niej m.in. – Chcieli pić wódkę, grabić, mordować – a czynili to jeszcze goręcej, gdy ich sumienie uspokajano bluźnierczym powoływaniem się na słowo Boże. Jej tematyka jest związana z powstaniem pierwszej mafii w Polsce. Wolbromska plebania jest tutaj terrorystyczną centralą, z której duchowni wydają polecenia zdegenerowanej bandzie. Dramatyczną rozmowę księdza z Grabińską Koźniewski podsumowuje: Ksiądz Oborski zdecydował: chłopiec musi zostać zamordowany. Tak będzie lepiej! Utwierdził więc Grabińską w jej dzieciobójczych planach swym najwyższym autorytetem. Rozgrzeszył z góry morderców sam stając z nimi w jednym szeregu[potrzebne źródło].
Kapliczka przy ul. Miechowskiej
Od mieszkańców miasta można usłyszeć, że postawiono ją w miejscu, gdzie odpoczywał marszałek Józef Piłsudski po walkach pod Krzywopłotami. Postawiona przez Piotra Rogalskiego, modernizowana przez Mirosława Grelewicza w 2007 r. Dawniej kapliczka stała pomiędzy czterema wielkimi lipami. (źródło Helena Rogalska)[potrzebne źródło]
Osoby[edytuj]

Honorowi obywatele[edytuj]
gen. broni Stanisław Targosz
prof. Konstanty Andrzej Kulka
prof. Felix Mitelman
gen. Bolesław Nieczuja-Ostrowski
Akira Miyata[5]
Pochodzą z Wolbromia[edytuj]
Konstanty Andrzej Kulka – skrzypek i pedagog, również Honorowy obywatel miasta.
Iwona Strzałka – reżyser i scenarzystka.
Piotr Wojciech Wójcik – poseł I i III kadencji Sejmu.
Konstanty Pogłódek – ks. mjr Konstanty Pogłódek.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1