piątek, 7 września 2012

Wałcz



Wałcz

Państwo Polska
Województwo zachodniopomorskie
Powiat wałecki
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1303
Powierzchnia 38,17 km²
Wysokość 109 m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
25 953
679,9 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 67
Kod pocztowy 78-600
Tablice rejestracyjne ZWA
Położenie na mapie Polski


Wałcz
53°16′16″N 16°28′60″E
TERC
(TERYT) 3217011
SIMC 0967245
Urząd miejski
plac Wolności 1
78-600 Wałcz
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Wałcz w Wikisłowniku
Strona internetowa
Wałcz (dawniej niem. Deutsch Krone) – miasto i gmina w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, siedziba władz powiatu wałeckiego oraz wiejskiej gminy Wałcz. Miasto położone jest w środkowej części Pojezierza Południowopomorskiego nad jeziorami Raduń i Zamkowym i rzeką Żydówką. Wałcz jest powiatowym centrum administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym, siedzibą urzędów i instytucji lokalnych oraz ósmym ośrodkiem miejskim województwa (pod względem liczby ludności). Według danych z 31 grudnia 2009 roku, miasto miało 25 953 mieszkańców[1].
W Wałczu stacjonuje 100 Batalion Łączności, 104 Batalion Zabezpieczenia, 1 Regionalna Baza Logistyczna, a także ma siedzibę 107 Szpital Wojskowy. Miasto jest także siedzibą dekanatu.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Warunki naturalne
3 Historia
4 Architektura
4.1 Zabytki
4.2 Pomniki i miejsca pamięci narodowej
5 Gospodarka
6 Kultura i sport
7 Oświata
8 Turystyka
9 Komunikacja
10 Wspólnoty religijne
11 Administracja
11.1 Współpraca samorządowa
12 Media
13 Zobacz też
14 Przypisy
15 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Wałcz jest położony na Pojezierzu Wałeckim, jednak mniejsza północno-wschodnia część miasta znajduje się już na Równinie Wałeckiej – oba mezoregiony należą do Pojezierza Południowopomorskiego.
Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 38,17 km²[2]. Miasto stanowi 4,2% powierzchni powiatu.
Wałcz leży na południowo-wschodnich krańcach województwa zachodniopomorskiego. Najbliższe[3] duże miasta to: Szczecin (144 km), Bydgoszcz (113 km), Piła (28 km), Poznań (132 km), Gorzów Wielkopolski (107 km), Koszalin (137 km).
Wyróżnia się 4 wydzielone części miasta, które dawniej były osobnymi miejscowościami: Chrząstkowo, Morzyca, Olszynka, Sosnówka.
Warunki naturalne[edytuj]

Struktura użytkowania gruntów (2005)[4]
Rodzaj Powierzchnia %
Użytki rolne 1545 ha 40,50%
Lasy i grunty leśne 682 ha 17,88%
Pozostałe grunty i nieużytki 1589 ha 41,65%
Razem (Σ) 3815 ha 100%
Miasto znajduje się na terenie płaskim, urozmaiconym jedynie niewielkimi wzniesieniami[5].
Wałcz usadowiony jest nad jeziorami Raduń (pow. 227,12 ha) oraz Zamkowym (pow. 133,01 ha). Jeziora te znajdują się w granicach administracyjnych miasta. Przez miasto przepływa rzeka Żydówka. Na terenie miasta ok. 11,2% stanowią jeziora i rzeki, których powierzchnia łącznie wynosi 427 ha[5].


Park przy ul. Kilińszczaków, Jezioro Zamkowe
W niewielkiej odległości od miasta znajdują się także inne jeziora: Chmiel Duży, Chmiel, Raduń Mały, Ostrowiec, Lubianka, Jezioro Łabędzie. Akweny te położone są w zwartych kompleksach lasów o zróżnicowanym drzewostanie. Miasto z trzech stron (od zachodu, południa i wschodu) także otoczone jest lasami.
Historia[edytuj]

W okresie powstawania państwowych organizacji plemiennych dzisiejsza ziemia wałecka leżała na pograniczu wpływów Pomorzan i Polan. Należy przyjąć, że do czasów przedpaństwowych Polski, ziemie te były pod kulturowym i politycznym wpływem Pomorzan i związane były z losem dziejowym Pomorza Zachodniego. Poprzez wyprawy wojenne na Pomorze organizowane w 1. połowie XII wieku przez Bolesława Krzywoustego okolice te zostały włączone do państwa polskiego, stanowiąc północne rubieże Wielkopolski[6].
W 1296 r. tereny te opanowała Brandenburgia. 23 kwietnia 1303 r. Ulrich Schoning i Rudolf Liebenthal otrzymali od margrabiów brandenburskich: Ottona, Konrada i Waldemara przywilej na założenie miasta Arnskrone koło dotychczasowej osady Wolczen. Prócz praw miejskich Wałcz został także uposażony w 208 łanów ziemi ornej, łąki oraz dwa jeziora z wyspami i półwyspem, a także na 16 lat został zwolniony z podatków.
W 1368 r. na mocy układu zawartego przez Kazimierza Wielkiego i Ottona VIII Leniwego gród został przyłączony do Polski. Król potwierdził także przywilej miejski dla Wałcza, a w zamku osadził swojego starostę. Miasto w kwietniu 1378 r. spłonęło doszczętnie, wraz z otaczającym je ostrokołem i kościołem. W okresie I Rzeczypospolitej, Wałcz należał do woj. poznańskiego i był siedzibą starostwa grodowego.
Od 1773 r. po I rozbiorze Polski miasto należało do prowincji państwa pruskiego zwanej Prusy Zachodnie. W XIX w. miasto odznaczało się szybkim rozwojem ekonomicznym. Działało tu kilku tartaków, odlewnia żelaza, fabryka maszyn, mebli, drukarnia, wapienniki, browar. W 1880 r. połączono Wałcz linią kolejową z Piłą, a w latach 1888-1914 z Człopą, Kaliszem Pomorskim, Złocieńcem i Złotowem.
Traktat wersalski pozostawił zamieszkany w zdecydowanej większości przez Niemców Wałcz w Rzeszy Niemieckiej, w prowincji Marchii Granicznej Poznańsko-Zachodniopruskiej.
W 1945 r. miasto zostało włączone do Polski, większość jego ludności wysiedlono do Niemiec. Do miasta przybyli w ich miejsce m.in. Polacy z Kresów Wschodnich. W 1946 roku miasto zostało włączone do woj. szczecińskiego, by następnie w 1950 roku w wyniku podziału tego województwa znaleźć się w woj. koszalińskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego. W wyniku reformy administracyjnej państwa od 1999 r. Wałcz należy do woj. zachodniopomorskiego.
Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]


Kościół pw. św. Mikołaja
Zabytki chronione prawem w Wałczu:
ratusz z 1890 r. - część średniowiecznego zespołu urbanistycznego
Kościół greckokatolicki Podwyższenia Krzyża Pańskiego z 1923-1924 (ul. 12 Lutego)
Kościół św. Mikołaja – budowla neogotycka z 1865 r.
Kościół św. Antoniego (ul. Sądowa) – budowla neogotycka zbudowana w latach 1902-1907 z cegły ceramicznej o wątkach krzyżowym i główkowym, na zaprawie wapiennej. Kościół wzniesiono na planie krzyża, z prostokątną nawą, przeciętą szerokim transeptem (nawą poprzeczną). Od wschodu dostawiono do nawy prostokątne prezbiterium i niewielką zakrystię, zaś od zachodu – smukłą czterokondygnacyjną wieżę nakrytą ostrosłupowym hełmem. Bryła kościoła opięta jest przyporami, wzbogacona południowym i północnym szczytem transeptu. Urozmaicona jest okrągłymi klatkami schodowymi, wiodącymi na poziom empor bocznych oraz osobną klatką na wieżę.
parafialna cerkiew prawosławna pw. Świętej Trójcy, dawna kaplica ewangelicka z XIX wieku (ul. Kujawska 15A)
kolegium pojezuickie (ul. Kilińszczaków 59)
klasycystyczny dwór z początku XIX w., będący obecnie Muzeum Ziemi Wałeckiej (ul. Pocztowa 14)
spichlerz (ul. Kilińszczaków 57)
szkoła znana jako Ateny Wałeckie z 1805 r. (ul. Kilińszczaków), obecnie Zespół Szkół nr 1
szkoła (ul. Sądowa 9)
poczta (ul. Kilińszczaków 30, Pocztowa 2) – budowla neogotycka z 1895 r.
dworzec kolejowy
cmentarz ewangelicki (ul. Kujawska 13, 15)
cmentarz katolicki (ul. Zdobywców Wału Pomorskiego 58)
cmentarz wojenny żołnierzy Armii Czerwonej i Wojska Polskiego
budynek dawnego szpitala powiatowego, zlikwidowanego pod koniec 2007 roku (ul. Zdobywców Wału Pomorskiego 52-54)
zabytkowy bank (ul. Bankowa 3/5)
zabytkowe budynki (ul. Orla 35, ul. Sądowa 1)
zabytkowa willa (ul. Dąbrowskiego 18)
kamienica (ul. Wojska Polskiego 41), obecnie powiatowy urząd pracy
Pomniki i miejsca pamięci narodowej[edytuj]
Pomnik Zdobywców Wału Pomorskiego
Pomnik Józefa Piłsudskiego przy Zespole Szkół nr 3
Gospodarka[edytuj]

Według danych z 2008 roku w mieście działało 3 695 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 3 058 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. W 2008 r. działalność prowadziło 31 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego i 17 spółdzielni[7].
Na terenie Wałcza znajduje się podstrefa Słupskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej o powierzchni 25,97 ha[8].
Struktura demograficzna mieszkańców Wałcza według danych z 31 grudnia 2008[9]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 26 003 100 13 681 52,61 12 322 47,39
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 4931 18,96 2457 9,45 2474 9,51
wiek produkcyjny (18–65 lat) 17 307 66,56 8500 32,69 8807 33,87
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 3765 14,48 2724 10,48 1041 4
Mieszkańcy Wałcza stanowią 48,0% ludności powiatu wałeckiego (2009[1]).
Według danych z 31 maja 2010 liczba bezrobotnych mieszkańców Wałcza zarejestrowanych w urzędzie pracy obejmowała 1411 osób[10].
Kultura i sport[edytuj]



Jez. Raduń
widok z lasu bukowego
Tuż obok miasta, wśród drzew lasu bukowego, położony jest Ośrodek Przygotowań Olimpijskich - wałecka Bukowina.
Bezpośrednio po wojnie, za sprawą Nadleśniczego Lasów Miejskich Wałcza Winanda Osińskiego oraz trenera Jana Mulaka, rozpoczął tu trening polski lekkoatletyczny "Wunderteam", jedna z najlepszych reprezentacji na świecie na przełomie lat 50. i 60. XX w.
Wałecką drużyną piłkarską jest KS "Orzeł" Wałcz. Obecnie gra w czwartej lidze. Zespół rozgrywa mecze na stadionie przy ulicy Wojska Polskiego 25A , dawniej przy ulicy Wolińskiej. Klub powstał w 1946 roku. "Orzeł" Wałcz posiada biało-czerwone barwy klubowe.
W mieście istnieje znany w kraju i zagranicą Klub Karate Tradycyjnego oraz inne kluby: klub sportowy "ŻAK" prowadzący sekcje akrobatyki oraz lekkoatletyki, Wałeckie Towarzystwo Wioślarskie "Orzeł", Jacht Klub Wałcz, Wałeckie Towarzystwo Sportowe "Orzeł".
Na Dolnym Mieście znajduje się skatepark czyli miejsce do jazdy na deskorolce.
Od 2005 roku w Wałczu odbywa się w sierpniu "Wałeckie Scrabblobranie", otwarty turniej rankingowy, zaliczany do Grand Prix rozgrywek w scrabble w Polsce, organizowany pod patronatem Polskiej Federacji Scrabble[11].
Oświata[edytuj]

W mieście funkcjonują 4 przedszkola z czego 1 niepubliczne, 3 szkoły podstawowe, 3 gimnazja, oraz 1 gimnazjum dla dorosłych.
Szkoły ponadgimnazjalne w Wałczu:
II Liceum Ogólnokształcące im. ks. Józefa Tischnera (ul. Bydgoska 52)
Zespół Szkół Nr 1, które obejmuje I Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza Wielkiego
Zespół Szkół nr 2, w którego skład wchodzą: III Liceum Ogólnokształcące im. Profesora Wiktora Zina, Technikum Zawodowe nr 1 im. Profesora Wiktora Zina, Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 im. Profesora Wiktora Zina
Zespół Szkół Nr 3 im. I Armii Wojska Polskiego
Zespół Szkół Nr 4 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Władysława Broniewskiego
Szkoły Wyższe:
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałczu
Uniwersytet Szczeciński (oddział zamiejscowy Wałcz)
Turystyka[edytuj]



Pozostałości niemieckich bunkrów w okolicy cegielni
Nad jeziorem Raduń usytuowany jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji (MOSiR), który dysponuje sprzętem sportowym, m.in. motorówkami, kajakami, rowerami wodnymi oraz statkiem spacerowym Delfin. Miejsce to służy też jako baza wypadowa do wędrówek pieszych, rajdów rowerowych oraz spływów kajakowych. Tu bierze swój początek tzw. Pętla Wałecka - szlak kajakowy, który przebiega przez sześć jezior, połączonych niewielkimi ciekami wodnymi i kończy się w jeziorze Bytyń Wielki. Z MOSiR-u biorą też swój początek szlaki piesze i rowerowe, które z obu stron oplatają jezioro Raduń oraz biegną okalającymi je lasami, aż do wsi letniskowej Strączno.
Nad jeziorami wałeckimi znajdują się liczne plaże i kąpieliska, a także pola namiotowe i wypożyczalnie sprzętu sportowego.


Most wiszący nad jez. Raduń zimą
Brzegi jeziora Raduńskiego spięte są mostem wiszącym, będącym również tutejszą atrakcją. Pod koniec XIX wieku przez jezioro przerzucono most o konstrukcji drewnianej. W roku 1978 w tym samym miejscu postawiono Most Kłosowski o konstrukcji żelaznej. Most przeznaczony jest do ruchu pieszego.
Na bezpośrednie okolice Wałcza składają się tereny leżące w gminie wiejskiej Wałcz. Dużą atrakcją (oprócz śródleśnych jezior) są tu pomniki przyrody. Głównie drzewa bądź ich zespoły, kilka gniazd bielika.[styl do poprawy] W niewielkiej odległości od Wałcza (przy drodze nr 163), między Kłębowcem, a Golcami znajduje się rezerwat leśny o powierzchni około 16 ha, w którym występują: buczyna, łęg wiązowy i grąd. Wysokość dwustuletnich buków i dębów przekracza tu 30 metrów, a obwód niektórych z nich wynosi około 5 metrów.[potrzebne źródło] Rezerwat zwiedzać można tylko po wyznaczonych ścieżkach.
Atrakcje turystyczne w Wałczu:
Park Linowy w Rudnicy - jeden z największych tego typu obiektów w Polsce.
trzy fontanny zlokalizowane na placu Wolności, placu Cechu Rzemiosł Różnych i Jeziorze Zamkowym
Most Kłosowski - most wiszący nad jeziorem Raduń
szlak kajakowy "Wałecka Pętla Kajakowa"
"Magiczna Górka" - do końca niewyjaśnione zjawisko w pobliżu Wałcza - na drodze pomiędzy Strącznem i Rutwicą istnieje górka, pod którą przedmioty (w tym i samochody) wtaczają się "same".
pozostałości schronów i umocnień Wału Pomorskiego
Muzeum Wału Pomorskiego przy ulicy Wojska Polskiego
Komunikacja[edytuj]

Przez Wałcz prowadzą drogi krajowe: nr 10 od granicy w Lubieszynie do Płońska, oraz nr 22 z Kostrzyna do okolic Braniewa, a także wojewódzkie: nr 163 z Kołobrzegu i nr 178 do Obornik Wlkp.
Miasto posiada dworzec kolejowy przez który przechodzi linia kolejowa nr 403 biegnąca w kierunku Piły.
Komunikację autobusową w rejonie Wałcza prowadzi przedsiębiorstwo PKS Wałcz.
Komunikację miejską w mieście obsługuje Zakład Komunikacji Miejskiej. Autobusy ZKM kursują na 9 liniach zapewniając połączenia zarówno wewnątrz miasta jak i z przyległymi wsiami. Część kursów ma charakter typowo szkolny i wykonywane są jedynie w dni nauki szkolnej.
Wspólnoty religijne[edytuj]

Wałcz podzielony jest pomiędzy 3 parafie rzymskokatolickie, które podlegają pod dekanat Wałcz. Ponadto w mieście istnieje jedna parafia wojskowa.
parafia Miłosierdzia Bożego
parafia św. Mikołaja
parafia św. Antoniego
parafia św. Franciszka z Asyżu – Ordynariat Polowy
Największą świątynią w mieście jest kościół św. Antoniego.
Miasto i jego okolice obejmuje także parafia greckokatolicka pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Pańskiego oraz prawosławna parafia pod wezwaniem Świętej Trójcy, której cerkiew jest dawną ewangelicką kaplicą cmentarną z XIX w. Do protestanckich tradycji Wałcza nawiązuje działający w mieście zbór zielonoświątkowy.
Administracja[edytuj]



Ratusz
Wałcz ma status gminy miejskiej – mieszkańcy terenów wiejskich wokół Wałcza tworzą odrębny samorząd (gmina Wałcz). Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Wałcza 21 radnych[12]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz jest ratusz na placu Wolności.
Burmistrzowie Wałcza:
Janusz Wojciech Klukowski (1990 - 1992)[13]
Władysław Polcyn (1992 – lipiec 1994)
Zdzisław Józef Tuderek (od 1994-2012)[14]
Miasto jest także siedzibą władz powiatowych. Starostwo Powiatu Wałeckiego mieści się na ul. Dąbrowskiego.
Mieszkańcy miasta wybierają do 8 z 17 radnych do Rady Powiatu w Wałczu[15]. Mieszkańcy Wałcza wybierają radnych do sejmiku województwa w okręgu III. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z z okręgu nr 99, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.
Posłowie do Sejmu RP posiadający biura poselskie w mieście: Marian Goliński (PiS), Czesław Hoc (PiS), Stanisław Wziątek (SLD), Paweł Suski (PO).
Senator posiadający biuro senatorskie w mieście: Piotr Zientarski (PO)[16].
W mieście znajduje się siedziba Rejonu Wałcz oddziału GDDKiA Szczecin, który jest odpowiedzialny za odcinki drogi krajowej nr 10 i nr 22[17].
Współpraca samorządowa[edytuj]
 Bad Essen
 Demmin
 Kyritz
 Werne
 gmina Åstorp[18]
Media[edytuj]

Na terenie Wałcza funkcjonuje kilka lokalnych mediów. W tym portal internetowy "Walczanin.pl", dwa tygodniki: "Pojezierze Wałeckie", "Fakty Wałeckie", "ExtraWałcz" oraz internetowe "Radio Wałcz".
Zobacz też[edytuj]

cmentarz żydowski w Wałczu

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1