Ustroń

Ustroń
Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat cieszyński
Gmina gmina miejska
Aglomeracja bielska
Założono XIV wiek
Prawa miejskie 1956
Burmistrz Ireneusz Adam Szarzec
Powierzchnia 59,03 km²
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
15 588
261,6 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 33
Kod pocztowy 43-450
Tablice rejestracyjne SCI
Położenie na mapie Polski


Ustroń
49°43′N 18°49′E
TERC
(TERYT) 2243203021
SIMC 0926677
Urząd miejski
Rynek 1
43-450 Ustroń
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Ustroń w Wikisłowniku
Strona internetowa


Ustroń na mapie powiatu


Budynek Urzędu Miejskiego


Kościół św. Klemensa w Ustroniu
Ustroń wymowa ?/i – miasto i gmina w południowej części województwa śląskiego, w powiecie cieszyńskim. Uzdrowisko, ośrodek wczasowy i wypoczynkowy na Śląsku Cieszyńskim. Leży w Beskidzie Śląskim nad rzeką Wisłą.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 15 588 mieszkańców[1].
Do 1954 roku był siedzibą gminy Ustroń.
Zdaniem językoznawców nazwa "Ustroń" pochodzi od miejsca zacisznego, ustronnego, leżącego "na stronie"[2][3]. Natomiast według przekazów legendarnych właśnie tu, nad brzegiem Wisły, jeden z oddziałów tatarskich miał spalić w 1241 r. kilkuset polskich jeńców, skąd poszła nazwa ustrina lub ustrinum, tzn. pogorzelisko z ciał ludzkich (łac. ustor – palący trupy)[4].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Podział administracyjny
3 Demografia
4 Komunikacja
5 Wspólnoty religijne
5.1 Katolicyzm
5.2 Protestantyzm
5.3 Inne
6 Historia
7 Turystyka i Sport
7.1 Piesze szlaki turystyczne
7.2 Sport
7.3 Leśny Park Niespodzianek w Ustroniu
8 Ludzie związani z Ustroniem
8.1 Burmistrzowie Ustronia
8.2 Inni
9 Galeria
10 Współpraca międzynarodowa
11 Zobacz też
12 Przypisy
13 Bibliografia
14 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z roku 2002[5] Ustroń ma obszar 58,92 km², w tym:
użytki rolne: 41%
użytki leśne: 44%
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 59,03 km²[6]. Miasto stanowi 8,07% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy: Brenna, Goleszów, Skoczów, Wisła. Gmina sąsiaduje z Republiką Czeską.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego.
Podział administracyjny[edytuj]

Miasto podzielone jest na 8 jednostek pomocniczych – osiedli[7]:
Polana (nr 1)
Poniwiec (nr 2)
Ustroń Górny (nr 3)
Ustroń Dolny (nr 4)
Zawodzie (nr 5)
Hermanice (nr 6)
Lipowiec (nr 7)
Nierodzim (nr 8)
Inne: Dobka, Jaszowiec;
Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004[8]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 15 415 100 8213 53,3 7202 46,7
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 261,6 139,4 122,2
Komunikacja[edytuj]

Przez miasto przebiega linia kolejowa 191 Goleszów – Wisła Głębce, liczne przystanki komunikacji autobusowej PKS. W mieście są 2 stacje kolejowe: Ustroń i Ustroń Polana oraz przystanek kolejowy Ustroń Zdrój, w planach istniał także przystanek Ustroń Poniwiec, jednak nigdy nie został oddany do użytku[9].
Wspólnoty religijne[edytuj]

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące wspólnoty wyznaniowe:
Katolicyzm[edytuj]
Kościół Rzymskokatolicki – obszar miasta podzielony jest pomiędzy 6 parafii należących do Dekanatu Wisła w diecezji bielsko-żywieckiej
Protestantyzm[edytuj]
Kościół Ewangelicko-Augsburski – parafia w Ustroniu
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór w Ustroniu
Kościół Wolnych Chrześcijan w RP – zbór w Ustroniu
Kościół Zielonoświątkowy – zbór w Ustroniu
Inne[edytuj]
Świadkowie Jehowy, zbory: Ustroń-Nierodzim, Ustroń-Polana, Ustroń-Centrum[potrzebne źródło]
Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Ustronia.
Po raz pierwszy Ustroń wymieniony był około 1305 roku w księdze uposażeń biskupów wrocławskich. Pierwsi osadnicy założyli Ustroń Dolny (tereny równinne w rejonie dzisiejszej stacji kolejowej Ustroń)[10]. W 2 poł. XVI w. zaczął powstawać Ustroń Górny (okolice dzisiejszego centrum), a jeszcze dalej w górę Wisły, "na Polance" (dziś Ustroń Polana), pierwszych 12 zagrodników odnotowano w 1607 r. Ustroń Dolny i część Górnego były od najdawniejszych czasów własnością szlachecką. Pozostała część Górnego Ustronia stanowiła własność książęcą[10]. Z czasem ustrońskie dobra szlacheckie uległy rozdrobnieniu, które starali się przejąć książęta cieszyńscy. Elżbieta Lukrecja w 1633 roku kupiła od Mikołaja Rudzkiego część Ustronia Górnego i Polankę, a w 1637 roku – część Ustronia Dolnego, należącą do Tschammera. Pozostałe ostatecznie w 1738 r. zostały wykupione przez księcia cieszyńskiego Franciszka Lotaryńskiego[10]. Obie części Ustronia połączono w jedną wieś w 1839 r.
W 1621 r. w czasie wojny trzydziestoletniej Ustroń został spalony przez przebywające tu wojska neapolitańskie, walczące po stronie katolickiej Austrii. Uciekający przed grabieżami chłopi zaczęli osiedlać się coraz wyżej w górach i przestawiać się na gospodarkę hodowlaną. W 2 poł. XVII w. na okolicznych górach istniało już szereg gospodarstw pasterskich, opartych na wzorach wołoskich. W 1788 r. na Równicy, Orłowej i Czantorii 39 gospodarzy ustrońskich wypasało ok. 1500 owiec i kilkadziesiąt krów.
W 2. połowie XVIII wieku odkryto tu pokłady rudy żelaza, co doprowadziło do otwarcia w 1772 roku pierwszej huty w Księstwie Cieszyńskim. Od tej pory Ustroń rozwijał się jako ośrodek przemysłowy. Inwentarz z 1823 roku wymienia również browar, 4 młyny, tartak, cegielnię, piec wapienny i papiernię w Polanie. W 1783 roku powstała drewniana szkoła ewangelicka, nieco później także katolicka. W 1835 roku ewangelicy wybudowali murowaną szkołę. W XIX wieku odkryto też właściwości lecznicze wody, ogrzewanej bogatym w związki siarki żużlem wielkopiecowym. Przy dobrych warunkach klimatycznych spowodowało to popularyzację Ustronia jako miejscowości uzdrowiskowej. Po otwarciu nowej huty w pobliskim Trzyńcu, do której przeniesiono wiele wydziałów z Ustronia, ustrońskie hutnictwo zaczęło podupadać, a w 1897 roku całkowicie wygaszono ostatni wielki piec. Hutę przekształcono w średniej wielkości zakład przetwórstwa żelaza (kuźnię), która jest w trakcie likwidacji. Od tej pory Ustroń rozwijał się wyłącznie jako miejscowość uzdrowiskowa i wypoczynkowa.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 Ustroń miał powierzchnię 4350 hektarów zamieszkałą przez 4683 osób w 479 budynkach, co dawało gęstość zaludnienia równą 107,7 os./km². z tego 1924 (41,1%) mieszkańców było katolikami, 2649 (56,6%) ewangelikami a 110 (2,3%) wyznawcami judaizmu, 4260 (91%) było polsko-, 364 (7,8%) niemiecko- a 34 (0,7%) czeskojęzycznymi[11]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 507 a mieszkańców do 4275 osób, z czego 4265 było zameldowanych na stałe, 3917 (91,8%) było polsko-, 333 (7,8%) niemiecko- a 15 (0,4%) czeskojęzycznymi, 1728 (40,4%) było katolikami, 2439 (57,1%) ewangelikami, 107 (2,5%) żydami a 1 osoba była jeszcze innej religii lub wyznania. Gdyby doliczyć do tego przyłączone później do Ustronia Hermanice, Lipowiec i Nierodzim (bez będących jej częścią Bładnic Górnych) liczba ludności wyniosłaby 6692 osób, z czego 6267 (93,9%) polsko-, 390 (5,8%) niemiecko- a 15 (0,2%) czeskojęzycznych, 3219 (48,1%) katolików, 3352 (50,1%) ewangelików, 120 (1,8%) żydów, 1 innej religii lub wyznania[12].
W lipcu 1920 roku w wyniku decyzji Rady Ambasadorów miejscowość znalazła się w granicach Polski. Prawa miejskie otrzymał w 1956, a w skład miasta weszły później wsie dawnej gminy Ustroń: w 1974 r. Nierodzim, a w 1975 – Hermanice i Lipowiec. Od lat 60. XX w. nastąpił gwałtowny rozwój Ustronia. Zbudowano wiele ośrodków wypoczynkowych i leczniczych oraz pełną infrastrukturę turystyczną, łącznie z dwupasmową drogą do Katowic i regulacją rzeki Wisły do celów wypoczynkowych. Dzięki temu Ustroń jest dziś jednym z najważniejszych ośrodków turystyczno-wypoczynkowych w Beskidzie Śląskim, a jako jedyny posiada status uzdrowiska.
Ustroń to miejsce, które posiada doskonałe warunki do wypoczynku, uprawiania górskiej turystyki pieszej, narciarskiej, rowerowej oraz innych sportów. Miasto jest pięknie położone wśród malowniczych zboczy. Różnica wzniesień wynosi ponad 500 metrów pomiędzy centrum miasta w dolinie Wisły, a Czantorią Wielką i Równicą. Warto zwrócić uwagę na zabytkowy kościół katolicki z 1787 roku z murowaną wieżą z 1835 roku (początkowo wieża była drewniana) i kościół ewangelicki z 1835.
Na otaczające Ustroń góry prowadzi wiele znakowanych szlaków turystycznych. Zaczyna się tu m.in. znakowany kolorem czerwonym  Główny Szlak Beskidzki biegnący z centrum Ustronia na Równicę, a następnie schodzący do Ustronia Polany i wspinający się na Czantorię.
Od kilku lat w Ustroniu funkcjonuje Młodzieżowa Rada Miasta.
Turystyka i Sport[edytuj]

Piesze szlaki turystyczne[edytuj]
Z uwagi na bliskość gór Równicy, Czantorii czy Orłowej Ustroń stanowi dogodną bazą wypadową dla turystów spragnionych pieszych wędrówek pośród przepięknych lasów bukowych.
Na szczyt gór prowadzą następujące szlaki turystyczne:
 Ustroń dw. PKS – Schronisko PTTK na Równicy – Ustroń Polana – Wielka Czantoria (Główny Szlak Beskidzki)
 Ustroń dw. PKS – Ustroń Czantoria Baranowska – dojście do  z Goleszowa na Wielką Czantorię
 Ustroń dw. PKP – Schronisko na Czantorii (CZ) – Wielka Czantoria
 Ustroń Polana – Orłowa – Wisła Obłaziec
Oprócz pieszych szlaków turystycznych znajdują się tu m.in. parki linowe na Równicy i Czantorii, park Extreme na Równicy i Leśny Park Niespodzianek.
Sport[edytuj]
Od 30 marca 2011 działa klub koszykarski TRS "Siła" Ustroń, grający w Bielskiej Lidze Koszykówki pod nazwą "T.R.S. Siła Ustroń"[13].
Leśny Park Niespodzianek w Ustroniu[edytuj]
W Ustroniu znajduje się Leśny Park Niespodzianek, utworzony w środowisku naturalnym. Po ścieżkach w lesie bukowym swobodnie biegają dziki, jelenie, sarny czy też muflony. Park łączy w sobie funkcje: rekreacyjną i edukacyjną, organizuje również pokazy sokolnicze.
W parku znajdują się[14]:
ścieżka edukacyjna (na jej skraju znajduje się Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej),
ścieżka bajkowa (przeznaczona dla dzieci, z placem zabaw na końcu),
ścieżka widokowa (na jej trasie znajdują się m.in. zagroda muflonów, woliera bażantów)
sokolarnia i sowiarnia (tu odbywają się pokazy sokolnicze).

Ścieżka edukacyjna


Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej


Ścieżka widokowa


Woliera bażantów


W zagrodzie dzików


Pokaz sokolniczy
Ludzie związani z Ustroniem[edytuj]

Burmistrzowie Ustronia[edytuj]
Andrzej Broda (zm. 1902), (burmistrz)
Franciszek Zawada 1945-1950 (przełożony gminy)
Jan Jaszowski, 1950-1951 (przełożony gminy)
Władysław Richert, 1951-1952 (przełożony gminy)
Ludwik Troszok, 1954-1964 (przewodn. gminnej, potem miejskiej rady narodowej)
Włodzimierz Gołkowski, 1964-1982 (1964-1972 przewodn. miejskiej rady narodowej, 1973-1982 naczelnik miasta)
Benedykt Siekierka, 1982-? (naczelnik miasta)
Andrzej Georg, 1990 (burmistrz)
Jan Szwarc 1998-2001 (burmistrz), następnie poseł na Sejm RP
Ireneusz Szarzec, 2002-nadal (burmistrz)
Inni[edytuj]

Tę sekcję należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi:
wskazać związek z miastem (2011-10).
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się na stronie dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.
Paweł Czudek – działacz spółdzielczy i związkowy, polityk PPSD i PPS
Jan Durczak - poseł na Sejm
Edward Gierek – polski polityk, I sekretarz KC PZPR w latach 1970-1980
Karol Kotschy – teolog i botanik, pochowany w Ustroniu
Adam Makowicz – pianista jazzowy
Adolf Palowicz – działacz spółdzielczy i związkowy, polityk PPS
Karol Semik – działacz spółdzielczy i związkowy, żołnierz PSZ na Zachodzie
Adrian Sikora – piłkarz, reprezentant Polski
Jan Szczepański – socjolog
Józef Sztwiertnia – działacz spółdzielczy i związkowy, polityk PPSD i PPS
gen. Jerzy Ziętek – wojewoda katowicki, mieszkaniec Ustronia
Prof. Ewa Łukaszewicz – Córka Ignacego Łukaszewicza, wynalazcy lampy naftowej
Galeria[edytuj]


Muzeum Ustrońskie


Widok na miasto z Równicy


Widok na osiedle Zawodzie z Czantorii


Uzdrowiskowa dzielnica Zawodzie na stokach Równicy
Współpraca międzynarodowa[edytuj]


Ta sekcja od 2011-10 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Miasta i gminy partnerskie:
 Neukirchen Vluyn
 Budapeszt
 Hajdúnánás
 Pieštany
 Luhačovice
 Frenštát pod Radhoštěm
 Ustronie Morskie
Zobacz też[edytuj]

Kościół św. Anny w Ustroniu
Kościół i Parafia św. Klemensa w Ustroniu
Parafia Dobrego Pasterza w Ustroniu Polanie
Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Ustroniu Hermanicach
Muzeum Ustrońskie im. Jana Jarockiego
Spółdzielnia Spożywców w Ustroniu
Synagoga w Ustroniu
Cmentarz żydowski w Ustroniu