środa, 12 września 2012

Sokółka


Sokółka

Państwo Polska
Województwo podlaskie
Powiat sokólski
Gmina Sokółka
gmina miejsko-wiejska
Założono XV wiek.
Prawa miejskie 28 lutego 1608
Burmistrz Stanisław Małachwiej
Powierzchnia 18,59 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
18 532 [1]
997 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 85
Kod pocztowy 16-100
Tablice rejestracyjne BSK
Położenie na mapie Polski


Sokółka
53°24′N 23°30′E
TERC
(TERYT) 3202611084
Urząd miejski
pl. Kościuszki 1
16-100 Sokółka
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Sokółka – miasto w woj. podlaskim, siedziba powiatu sokólskiego i gminy miejsko-wiejskiej Sokółka, przy drodze krajowej nr 19[2]. Prawa miejskie nadane zostaly Sokółce w roku 1609. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
2.1 Początki miasta
2.2 Sokółka w XVII i XVIII wieku
2.3 Okres rozbiorów
2.4 Sokółka w czasie Drugiej Rzeczypospolitej
2.5 II wojna światowa
2.6 Okres powojenny
3 Społeczność
3.1 Demografia
4 400-lecie miasta
5 Instytucje
5.1 Fundacje i stowarzyszenia
5.2 Kulturalne
5.3 Sportowe
5.4 Imprezy cykliczne w mieście
5.5 Wielokulturowość miasta
6 Sokółka na dużym i małym ekranie
6.1 Trylogia " U Pana Boga... "
6.2 Cud w Sokółce
7 Edukacja i Oświata
7.1 Szkoły podstawowe
7.2 Gimnazja
7.3 Szkoły ponadgimnazjalne
8 Komunikacja
9 Gospodarka
10 Turystyka
10.1 Zabytki
10.2 Inne obiekty o walorach kulturowych
10.3 Szlaki turystyczne
11 Kościoły i związki wyznaniowe
12 Miejsca i obiekty
12.1 W Sokółce
12.2 W najbliższych okolicach Sokółki
13 Sąsiednie gminy
14 Miasta partnerskie
15 Zobacz też
16 Przypisy
Położenie[edytuj]

Miasto położone jest na obszarze Wzgórz Sokólskich, w północnej części Niziny Podlaskiej, u źródeł rzeki Sokołdy.
Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa drogowa droga krajowa nr 19 i kolejowa Warszawa – Grodno i dalej w kierunkach na Wilno, Rygę, Sankt-Petersburg, Mińsk i Moskwę. Sokółka oddalona jest o 16 km od polsko-białoruskiego przejścia granicznego w Kuźnicy Białostockiej[3].
Historia[edytuj]

Początki miasta[edytuj]


Rycina Bony Sforzy z okresu, w ktorym nadany został jest dworek Sucholda, na obszarze dzisiejszej Sokółki
Pierwotnie Sokółka była wsią koronną, której mieszkańcy zobowiązani byli do hodowli sokołów[4], z czym można wiązać pochodzenie nazwy miasta. W początku XVI wieku istniał tu dwór myśliwski Sucholda znajdujący się we władaniu królowej Bony, który został nadany jej przez Zygmunta Starego w roku 1524 wraz z rozległym obszarem od Kowna do Narwi i Świsłoczy, jaki wydzielił z Puszczy Grodzieńskiej[5]. W 1565 roku Zygmunt August ufundował w Sokółce kościół katolicki, a parafia funkcjonowała od roku 1592.[6] W latach 1586-1589 Sokółka stała się wsią targową. Prawa miejskie otrzymała ona 28 lutego 1609 od Zygmunta III[7]. Przed nadaniem praw miejskich do Sokółki przybyli rewizorowi królewscy Jerzy Scipion del Campo oraz Stefan Nieszkowski, którzy dokonali rozplanowania przyszłego miasta[8].
Sokółka w XVII i XVIII wieku[edytuj]


Tablica poświęcona Antoniemu Tyzenhauzowi na ścianie Muzeum Ziemi Sokólskiej
W roku 1652 Ludwika Maria Gonzaga nadała parafię w Sokółce[9] trzem współpracownikom Wincentego à Paulo[10]. Po krótkim pobycie w mieście przeniesieni zostali jednak do Warszawy. W tym okresie w mieście wytapiano rudę darniową[11]. 29 grudnia 1698 roku August II nadał zamieszkującym Sokółkę Żydom przywilej wolnego handlu oraz prowadzenia szynków[12].
W roku 1717 miasto znalazło się na drodze pocztowej między Warszawą i Mitawą, a wmieście osadzono urzędników pocztowych z rodziny Michaelisów[13]. W drugiej połowie XVIII wieku podskarbi nadworny litewski Antoni Tyzenhauz sprowadził rzemieślników i rozbudował miasto, próbując dokonać przestrzennej przebudowy miasta[7]. W czasie jego administrowania dokonany został nowy podział ekonomii litewskich, w wyniku czego Sokółka została siedzibą guberni. Tyzenhauz na obszarze ekonomii grodzieńskiej wybudował szereg fabryk i manufaktur, które później upadły, jednak wprowadził na nowo wcześniej zniesioną pańszczyznę. W wyniku tego w Sokółce oraz w Kuźnicy i Krynkach pojawiły się protesty miejscowej ludności, a w latach 70. XVIII pisano supliki do króla. W tym czasie w mieście znajdowały się 182 domy i stacjonował w nim garnizon kawalerii narodowej[14]. Na zlecenie Tyzenhauza został wykonany przez Józefa de Sacco projekt założenia parkowo-pałacowego: "Planty Zabudowania gubernji J.K.mci Sokolskiey", zbudowano jednak tylko pałacyk gubernatora. Za to do lat 80. XVIII wieku wybudowano 12 kamienic na rynku[15].
W czasie insurekcji kościuszkowskiej w marcu 1794 agitację na terenie Sokółki prowadził Joachim Chreptowicz. W kwietniu tego roku stacjonujący w mieście regiment liczył 600 osób. Po zajęciu Grodna przez Rosjan, 9 maja w Sokółce podpisany został przez kilkaset osób akces do powstania oraz zawiązano w nim Komisję Porządkową Powiatu Grodzieńskiego. Wydana została też specjalna odezwa do mieszkających na tych terenach Tatarów. W lipcu komisja ogłosiła Uniwersał Połaniecki[16].
Okres rozbiorów[edytuj]
Od 1796 miasto znalazło się w zaborze pruskim, w prowincji Prusy Nowowschodnie[17]. Do czasu Pokoju w Tylży w roku 1807, gdy Sokółka znalazła się w zaborze rosyjskim, stacjonował w niej szwadron wojsk pruskich, liczący 228 osób.[18] W latach 1792 i 1803 wybuchały pożary w wyniku których spłonęła część miasta, a w roku 1796 kościół parafialny[19]. W roku 1848 zbudowany został murowany kościół katolicki pw. św. Antoniego. W latach 50. XIX wieku zbudowana została prawosławna cerkiew św. Aleksandra Newskiego[20] oraz szkoła administracyjno-leśna i strzelecka, a w 1886 koszary. Pod koniec XIX wieku do wybuchu I wojny światowej w mieście stacjonował 63 Uglicki Pułk Piechoty[21].
Od roku 1807 aż do 1975 Sokółka była miastem powiatowym. W XIX wieku była ośrodkiem targów, rzemiosła i drobnego przemysłu.


Kościół Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Sokółce
Sokółka w czasie Drugiej Rzeczypospolitej[edytuj]


Pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego
Od 30 kwietnia[22] 1919 Sokółka znalazła się w granicach Polski, jednak w okresie VII-IX 1920 zajmowana była przez wojska bolszewickie podczas wojna polsko-bolszewickiej[23]. W lipcu 1920 roku w wyniku ostrzału artyleryjskiego część miasta została zniszczona[24]. 24 września tego roku stacjonował w mieście sztab dowodzenia 2 Armii Wojska Polskiego, tu także został wydany przez Józefa Piłsudskiego rozkaz ataku na Lidę[24]. 20 listopada 1996[25] odsłonięty został pomnik poświęcony bohaterom Bitwy nad Niemnem z tamtego okresu z popiersiem marszałka Piłsudskiego.
W okresie międzywojennym miasto znane z garbarni oraz targów końskich i bydlęcych.
II wojna światowa[edytuj]
21 września 1939 roku miasto zostało zajęte przez oddziały sowieckiej 2 brygady czołgów. Do czasu zajęcia przez Niemców w 1941 Sokółka została zagarnięta przez ZSRR. Podczas okupacji niemieckiej w Sokółce mieścił się hitlerowski obóz pracy (3 tys. osób) i w latach 1941-1943 getto żydowskie liczące ponad 8 tys. osób. Żydzi z getta w roku 1942 wybudowali zalew w Sokółce[26]. W czasach wojennych zginęło ok. 2 tysiące mieszkańców, zniszczono ok. 25% miasta.
Okres powojenny[edytuj]
W latach 70. XX wieku we wschodniej części miasta powstały dwa duże zakłady przemysłowe: stolarski Stolbud (obecnie Sokółka Okna i Drzwi) oraz Fabryka Urządzeń Mechanicznych "Spomasz"[27].
Społeczność[edytuj]

Demografia[edytuj]


Budynek Sokólskiego Ośrodka Kultury
W kolejnych latach Sokółka liczyła:
Przełom XVIII i XIX w. – 1124 mieszkańców (w tym 383 Żydów i 18 Tatarów)[28]
1945 – 4879 mieszkańców[29]
1987 – ok. 18 000[30]
2004 – 19 037
2008 – 18 666[31]
400-lecie miasta[edytuj]

W 2009 roku Sokółka obchodziła 400-lecie istnienia. Z tej okazji w Sokółce zorganizowano wiele imprez z takimi artystami na czele jak Danzel. Ponadto przed Urzędem Miejskim postawiono pomnik, upamiętniający ten jubileusz. Wyprodukowano też sokólską monetę o nazwie "Sokole".
Instytucje[edytuj]



Budynek Muzeum Ziemi Sokólskiej


Ratusz w Sokółce


Pomnik na cześć 300 lat osadnictwa tatarskiego położony w parku w centrum miasta
Fundacje i stowarzyszenia[edytuj]
Fundacja Sokólski Fundusz Lokalny[32]
Stowarzyszenia Na Rzecz Rozwoju Ziemi Sokólskiej "BARKA"[33]
Stowarzyszenie Klub 4x4[34]
Kulturalne[edytuj]
Muzeum Ziemi Sokólskiej
Sokólski Ośrodek Kultury[35]
Chór Seniorów "Sokólskie Wrzosy"[36]
Kapela ludowa „Kapela Kundzicza”
Klub Plastyków Amatorów
Klub Seniora „Wrzosy”
Nauczycielski Klub Seniora
Zespół muzyczny „Iluzjon”[37]
Wiejski Klub Kultury w Starej Kamionce
Zespół muzyczny "Lotos"
Teatr Amatorski "Coś"
Sportowe[edytuj]
Klub Sportowy Sokół Sokółka – piłka nożna[38]
Kolarski Klub Sportowy "Sokół" Sokółka
Uczniowski Klub Sportowy "Batory" – sekcje: pływacka, szachowa, narciarstwa wodnego[39]
Klub bilardowy Metal-Fach LP Pool Bilard SOKÓŁKA[40]
Klub Jeździecki BIK[41]
Klub Sportowy MIKOLO SOKÓŁKA – siatkówka
OSiR SOKÓŁKA – tenis stołowy[42]
UKS BOXING SOKÓŁKA – boks
LUKSz ORIENT SOKÓŁKA – szachy
Imprezy cykliczne w mieście[edytuj]
Dni Sokółki[43].
Letnia Akademia Wiedzy o Tatarach Polskich
Przegląd Widowisk Pastorałkowych
Wojewódzkie Spotkanie Rodzin Muzykujących
Rodzinny Festyn Dobroczynny[43].
Wielokulturowość miasta[edytuj]
Z względu na to, że miasto zamieszkują wyznawcy religii katolickiej, prawosławnej oraz islamu, poza Polakami są to Białorusini i Litwini, a w jego okolicach zamieszkują także Tatarzy, zyskało ono określenie stolicy polskiego orientu[3]. W mieście zaczyna się także Szlak Tatarski, utworzony w roku 1979 na cześć sprowadzenia na te ziemie chorągwi tatarskiej przez Jana III Sobieskiego[44].
Sokółka na dużym i małym ekranie[edytuj]

Trylogia " U Pana Boga... "[edytuj]
W Sokółce i okolicach była kręcona większość scen całej trylogii. Ukazane w filmie obiekty które znajdują się w Sokółce: kościół pw. św. Antoniego, plebania, ogród, wędzarnia, obiekty gospodarcze, cerkiew pw. św. Aleksandra Newskiego i inne.
Cud w Sokółce[edytuj]
 Osobny artykuł: Kościół św. Antoniego w Sokółce#Domniemany cud eucharystyczny.
6 lutego 2010 roku w Telewizji Polsat został wyemitowany film dokumentalny Faktu dla Polsatu pt. "Cud w Sokółce". W filmie były ukazane zdarzenia, które miały miejsce 12 października 2008 w kościele pw. św. Antoniego w Sokółce.
Edukacja i Oświata[edytuj]



Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Sokółce


Zespół Szkół Rolniczych w Sokółce


Kryta pływalnia
Szkoły podstawowe[edytuj]
Szkoła Podstawowa Specjalna
Szkoła Podstawowa nr. 1 im. Adama Mickiewicza
Szkoła Podstawowa nr. 2 z Oddziałami Integracyjnymi
Szkoła Podstawowa nr. 3
Gimnazja[edytuj]
Gimnazjum Specjalne
Gimnazjum nr. 1 im. Jana Pawła II
Gimnazjum nr. 2
Gimnazjum nr. 3 Integracyjne
Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]
Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
Liceum Ogólnokształcące nr.1 im. Mikołaja Kopernika
I Liceum Profilowane im. Mikołaja Kopernika
II Liceum Profilowane im. Elizy Orzeszkowej
III Liceum Profilowane im. Henryka Dobrzańskiego "Hubala"
Technikum dla Dorosłych
Technikum nr. 1
Technikum nr. 2 im. Henryka Dobrzańskiego "Hubala"
Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna
Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr. 1
Technikum Uzupełniające dla Dorosłych nr. 2
Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr. 1 im. Elizy Orzeszkowej
Komunikacja[edytuj]



Ulica Białostocka/Droga krajowa nr. 19 w Sokółce. Po lewej stronie zabytkowe kamienice
Przez Sokółkę biegnie droga droga krajowa nr 19, a w przyszłości ma biec droga ekspresowa S19. Oprócz tego w Sokółce początek mają droga wojewódzka nr 673 i droga wojewódzka nr 674.
Gospodarka[edytuj]



Budynek firmy "Sokółka Okna i Drzwi", będącej kontynuacją działającego od lat 70. Stolbudu
Miasto jest głównie ośrodkiem usługowym regionu rolniczego, ale także produkcji stolarki okiennej, importu węgla kamiennego i gazu, mrożenia owoców i warzyw czy przetwórstwa mleka. Znajdujące się większe zakłady pracy w Sokółce to:
ORLEN Gaz
Sokółka Okna i Drzwi
Farmer
Metal-Fach
Spółdzielnia Mleczarska SOMLEK Sokółka
Barter S.A.
Eskimos S.A.
Eko-Gril
Turystyka[edytuj]

Zabytki[edytuj]


Zabytkowy dom w Sokółce z 1880 roku. Dawniej plebania prawosławna
Kościół parafialny św. Antoniego Padewskiego – neoklasycystyczny (ok. 1848, rozbudowany 1901-1904),
Cerkiew prawosławna pw. św. Aleksandra Newskiego z 1850-1853 – parafialna
Granitowa płaskorzeźba – Alegoria Nauki z 1933 roku znajdująca się na elewacji frontowej budynku Szkoły Podstawowej nr 1 im. Adama Mickiewicza w Sokółce
Murowana kapliczka przy zbiegu ul. Grodzieńskiej i Kresowej w Sokółce z 1906 roku
Przedwojenne kamienice wzdłuż ulic Białostockiej i Grodzieńskiej
Dawna drewniana plebania prawosławna na rogu ulic Józefa Piłsudskiego i ks. Piotra Ściegiennego z 1880 roku

Kościół św. Antoniego w Sokółce z 1848 roku.


Cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Sokółce z roku 1853.


Zabytkowa kapliczka u zbiegu ulic Grodzieńskiej i Kresowej w Sokółce z 1906 roku.
Inne obiekty o walorach kulturowych[edytuj]


Kaplica św. Męczennicy Pawły Kuncewiczowej na cmentarzu prawosławnym w Sokółce
prawosławna kaplica cmentarna pw. św. Męczennicy Pawły Kuncewiczowej z 1900 roku[45].
cmentarz żydowski z XVIII wieku
cmentarz prawosławny z XIX wieku (dawniej katolicki)
Szlaki turystyczne[edytuj]
Szlak Tatarski
Szlak Śladami Powstania Styczniowego
Szlak Rękodzieła Ludowego
Szlak Dawnego Pogranicza
Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

Kościół Rzymskokatolicki
Parafia św. Antoniego Padewskiego
Parafia Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
Parafia Wniebowzięcia NMP
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Parafia św. Aleksandra Newskiego
Świadkowie Jehowy
Zbór w Sokółce – Sala Królestwa[46]
Miejsca i obiekty[edytuj]

W Sokółce[edytuj]


Stadion OSiR w Sokółce


Stadion OSiR w Sokółce
zespół boisk, korty tenisowe, kryta pływalnia, skatepark, siłownia przy OSiR, ul. Mariańska 31
stadion miejski, ul. Mariańska / ul. Grodzieńska
Zalew Sokólski z ośrodkiem wczasowym – akwen 20 ha z plażą, wypożyczalnia sprzętu wodnego, miejsca noclegowe, kort tenisowy, boisko do siatkówki plażowej, ul. Wodna
kino "Sokół"
pomnik z popiersiem Józefa Piłsudskiego
pomnik na cześć 300 lat osadnictwa tatarskiego (umiejscowiony w parku w centrum miasta)
tablica poświęcona Antoniemu Tyzenhauzowi na ścianie Muzeum Ziemi Sokólskiej
W najbliższych okolicach Sokółki[edytuj]
Izba Regionalna w Janowszczyźnie
dolina rzeki Sokołda z malowniczymi łąkami obejmującymi tereny chronione sieci Natura 2000 w Dworzysku
Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej z Rezerwatem Kozłowy Ług
zabytkowe grodzisko wczesnośredniowieczne we wsi Miejskie Nowiny

Nowa wieża ciśnień


Stara wieża ciśnień


Jedno z osiedli


Starostwo Powiatowe
Sąsiednie gminy[edytuj]

gmina Czarna Białostocka
gmina Janów
gmina Kuźnica
gmina Sidra
gmina Supraśl
gmina Szudziałowo
gmina Dąbrowa Białostocka
Gmina Sokółka sąsiaduje z Białorusią.
Miasta partnerskie[edytuj]

 Rochlitz[potrzebne źródło]
 Soleczniki[potrzebne źródło]
Zobacz też[edytuj]

Domniemany Cud Eucharystyczny w Sokółce

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1