niedziela, 16 września 2012

Pruszków


Pruszków

Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat pruszkowski
Gmina gmina miejska
Aglomeracja warszawska
Prawa miejskie 1916
Prezydent miasta Jan Starzyński
Powierzchnia 19,19[1] km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
58 144[2]
3 029 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 22
Kod pocztowy 05-800 do 05-804
Tablice rejestracyjne WPR
Położenie na mapie Polski


Pruszków
52°10′N 20°48′E
TERC
(TERYT) 1142021021
Hasło promocyjne: kolej na Pruszków!
Urząd miejski
ul. Kraszewskiego 14/16
05-803 Pruszków
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Pruszków (ros. Прушков; jidysz פּרושקאָוו, Pruszkow) – miasto i gmina w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, położone nad Utratą. Pruszków jest częścią aglomeracji warszawskiej.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 58 144 mieszkańców.
Ośrodek przemysłowo-usługowy i mieszkaniowy. Różnorodny przemysł, zakłady farmaceutyczne (Herbapol) i kosmetyczne (L'Oréal), a także centra logistyczne (np. Millennium Logistic Park) i kolejowy terminal kontenerowy.
Ośrodek sportu i rekreacji południowo-zachodniej części aglomeracji warszawskiej, który obejmuje: halę sportową "Znicz", Stadion piłkarski, Olimpijski Tor Kolarski "BGŻ Arena", na którym odbyły się we wrześniu 2008 roku Mistrzostwa Europy, a w 2009 roku Mistrzostwa Świata w kolarstwie torowym, Aqua Park "Kapry", cztery parki (w tym park Potulickich z unikatowym układem przestrzennym), zaplecze naukowo-dydaktyczne w postaci Wyższej Szkoły Kultury Fizycznej i Turystyki, siedziba Polskiego Związku Kolarskiego.
Dojazd Warszawską Koleją Dojazdową, Szybką Koleją Miejską lub Kolejami Mazowieckimi z Pruszkowa do samego centrum Warszawy trwa od 21 do 26 minut.[3]
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Demografia
3.1 Ludność w latach
4 Osoby związane z Pruszkowem
5 Wspólnoty wyznaniowe
5.1 Katolickie
5.2 Protestanckie
5.3 Inne
6 Przemysł
7 Zabytki
7.1 Centrum miasta
7.2 Żbików
7.3 Tworki
8 Sport
9 Dzielnice i osiedla Pruszkowa
10 Transport
11 Władze Pruszkowa
12 Współpraca międzynarodowa
13 Przypisy
14 Zobacz też
Położenie[edytuj]

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 19,19 km²[4]. Miasto stanowi 7,77% powierzchni powiatu.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa warszawskiego.
Pruszków jest częścią aglomeracji warszawskiej. Do Pruszkowa prowadzą Aleje Jerozolimskie, których przedłużenie na terenie miasta stanowi aleja Wojska Polskiego.
Według danych z roku 2002[5] Pruszków ma obszar 19,15 km², w tym:
użytki rolne: 18%
użytki leśne: 0%.
Sąsiednie gminy: Brwinów, Michałowice, Ożarów Mazowiecki, Piastów.
Historia[edytuj]



Pałac Potulickich


Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie, oficyna pałacu Potulickich


Deptak


SKM
Jedna z pierwszych wzmianek o Pruszkowie pochodzi z XV wieku. W rękopisie Metryki mazowieckiej (zbiory AGAD) z czasów Janusza Starszego można przeczytać o rycerzu Święsku (Swansek), który pochodził "de Praskow" (październik 1414 roku). Prawa miejskie osada otrzymała w 1916 roku. Korzystnie na rozwój Pruszkowa wpłynęło uruchomienie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w XIX wieku i w 1927 roku – Elektrycznej Kolei Dojazdowej.
W czasie powstania styczniowego w nocy z 1 na 2 listopada 1864 roku dwa szwadrony powstańcze rozpoczęły szturm na rosyjskie posterunki wojskowe położone na stacjach kolejowych w Pruszkowie i Grodzisku Maz.
We wsi Tworki (obecnie dzielnica Pruszkowa) w 1891 roku wybudowano szpital dla psychicznie chorych.
W czasie I wojny światowej, 12–18 października 1914 roku została stoczona bitwa o Pruszków. Podczas walk wojskom rosyjskim udało się odepchnąć Niemców na zachód..
W 1923 roku powstał klub sportowy TUR Pruszków.
W 1944 roku mieścił się tu niemiecki obóz przejściowy Dulag 121 dla wysiedlonych przez hitlerowców mieszkańców Warszawy (Dulag 121 Pruszków).
W czasie II wojny światowej zginęło z rąk hitlerowców ok. 1500 Żydów (prawie cała ludność żydowska mieszkająca w Pruszkowie). Prawie 100 mieszkańców Pruszkowa zginęło jako żołnierze Wojska Polskiego na frontach II wojny światowej, a przeszło tyle samo pruszkowian zginęło jako żołnierze AK.
17 stycznia 1945 roku Pruszków został wyzwolony spod okupacji niemieckiej i zajęty przez należące do koalicji antyhitlerowskiej oddziały Armii Czerwonej.
26 marca 1945 roku – szesnastu przedstawicieli Polskiego Państwa Podziemnego, zaproszonych na rozmowy do Pruszkowa, do willi przy obecnej al. Armii Krajowej, zostało aresztowanych przez NKWD i wywiezionych do Moskwy (zobacz: proces szesnastu).
Po wojnie Pruszków stał się jednym z większych ośrodków przemysłowych na Mazowszu.
W Pruszkowie znajduje się Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego oraz dwór i park krajobrazowy z XIX wieku.
Najstarszą dzielnicą obecnego Pruszkowa jest Żbików (obejmujący północną część miasta), który był wzmiankowany już w 1236 roku.
Demografia[edytuj]

 Główny artykuł: Ludność Pruszkowa.
Dane z 31 grudnia 2006[6]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 55 452 100 29 649 53,4 25 803 46,6
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 2885 1540,6 1344,4
Ludność w latach[edytuj]

Pruszków jest częścią aglomeracji warszawskiej liczącej w 2004 r. 2 678 900 mieszkańców.
Osoby związane z Pruszkowem[edytuj]

Bogdan Bartołd – ksiądz katolicki, wieloletni rektor kościoła akademickiego Św. Anny w Warszawie, proboszcz parafii archikatedralnej pw. Św Jana Chrzciciela w Warszawie
Bronisław Chajęcki – pedagog, harcmistrz, żołnierz WP, zastępca prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego
Józef Cichecki - samorządowiec, działacz społeczny, burmistrz Pruszkowa w latach 1920-1936, nastepnie burmistrz Wołomina; ur. 1888 zm. 1953, pochowany na cmentarzu w Pruszkowie.
Michał Głowiński – pisarz, eseista, historyk i teoretyk literatury, wykładowca akademicki,
Jacek Gmoch – piłkarz, trener, selekcjoner reprezentacji Polski,
Henryk Hoser – arcybiskup
Piotr Ferdynand Hoser – warszawski ogrodnik i hodowca roślin, pomolog, wykładowca akademicki
Roman Indrzejczyk – proboszcz parafii św. Edwarda w latach 1966-1986, kapelan pruszkowskiej "Solidarności", kapelan Prezydenta RP w latach 2005-2010, poeta,
Kazimierz Janczewski – litewski działacz społeczny i gospodarczy, jeden z liderów mniejszości polskiej na Litwie
Zbigniew Jerzyna – poeta, dramaturg, eseista, edytor,
Aleksander Kamiński – harcmistrz, pedagog, wychowawca, twórca metody zuchowej, autor "Kamieni na szaniec"
Koji Kamoji - rzeźbiarz, malarz i grafik[7]
Bronisław Komorowski – polityk, Minister Obrony Narodowej, marszałek Sejmu, od 6 sierpnia 2010 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Andrzej Kolikowski – przywódca gangu pruszkowskiego
Józef Kwasiborski – polski dziennikarz i działacz chrześcijańsko-demokratyczny, samorządowiec II RP
Władysław Lasocki - dowódca oddziału specjalnego Gwardii Ludowej w stopniu sierżanta.
Jan Lechoń – poeta, prozaik, krytyk literacki, członek grupy poetyckiej Skamander,
Robert Lewandowski – piłkarz Znicza Pruszków w latach 2006-2008, reprezentant Polski
Alicja Majewska – piosenkarka,
Radosław Majewski - piłkarz Znicza Pruszków w latach 2004-2007, reprezentant Polski
Wojciech Młynarski – piosenkarz, autor tekstów, poeta,
Andrzej Stelmachowski – prawnik i polityk, żołnierz AK,
Jan Twardowski – ksiądz rzymskokatolicki, poeta, żołnierz AK, rektor kościoła sióstr Wizytek w Warszawie,
Stefan Woyda – archeolog, twórca i dyrektor Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego
Wojciech Żukrowski – pisarz, prozaik, poeta, reportażysta
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]



Kościół św. Kazimierza
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Katolickie[edytuj]
Kościół Rzymskokatolicki
Protestanckie[edytuj]
Kościół Zielonoświątkowy
Inne[edytuj]
Świadkowie Jehowy (Sala Królestwa)[8]
Przemysł[edytuj]

Zakłady przemysłowe założone pod koniec XIX wieku:
fabryka ołówków "Majewski St. i S-ka"
fabryka wyrobów fajansowych Jakuba Teichfelda, później Zakłady Porcelitu Stołowego "Pruszków"
cegielnia "Żbików" braci Hoser,
fabryka ultramaryny "Sommer i Nower"
Warsztaty Naprawy Wagonów Towarowych, później ZNTK Pruszków
Z powyższych zakładów do dnia dzisiejszego funkcjonuje jedynie fabryka ołówków.
Zakłady przemysłowe założone na początku XX wieku:
elektrociepłownia
wytwórnia obrabiarek, później Zakłady Przemysłowe "1-go Maja"
Zakłady przemysłowe założone w drugiej połowie XX wieku:
Zakłady Zielarskie "Herbapol" Pruszków
fabryka telewizorów Daewoo Electronics Manufacturing Poland Sp. z o.o.
Zabytki[edytuj]

(wg wykazu KOBiDZ z 2009)
Centrum miasta[edytuj]


Stacja kolejowa Pruszków
kościół par. pw. sw. Kazimierza, ul. Hubala, pocz. XX, nr rej.: 1091/1041 z 27.12.1973
cmentarz par. rzym.-kat., ul. Cmentarna, 1914, nr rej.: 1338 z 5.09.1988
mauzoleum Bielawskich, nr rej.: j.w.
Cmentarz żydowski w Pruszkowie, ul. Lipowa 50, pocz. XX, nr rej.: 1339 z 27.12.1988
dom pogrzebowy, nr rej.: j.w.
dworzec kolejowy, ul. Sienkiewicza 2, 1924, nr rej.: A-778 z 7.01.2008
budynek gospodarczy, 1924, nr rej.: j.w.
wodociągowa wieża ciśnień, 1924-30, nr rej.: j.w.
willa „Orleówka” z ogrodem, ul. Dąbrowskiego 3, 1930, nr rej.: 1272-A z 23.09.1985


Pałacyk Sokoła
pałacyk „Sokoła”, ul. Kościuszki 41, 1867, nr rej.: A-664 z 4.01.2006
zespół dworski Potulickich, ul. Prusa / Kościuszki, XIX, nr rej.: 1089/491/62 z 26.03.1962:
pałacyk
park
lodownia, ul. Prusa 9, nr rej.: 1287 z 16.02.1987
pałac, ul. 17 Stycznia 77 / Prusa 25/27, 1900, nr rej.: 889 z 24.05.1976
Żbików[edytuj]


Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP na Żbikowie


Budynek ZNTK Pruszków
Zakłady Napraw Taboru Kolejowego, ul. 3 Maja 8, k. XIX-XX, nr rej.: 1-A z 29.03.1999:
budynek dyrekcji
park
kuźnia
odlewnia
modelarnia
obręczarnia
hala remontu obrabiarek
hala napraw wagonów osobowych
hala napraw wagonów towarowych
bocznica kolej. z pomnikiem
brama z fragm. ogrodzenia
bunkier
3 wieżyczki strzelnicze
kościół par. pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, ul. 3 Maja 126, pocz. XX, nr rej.: 1092/1042 z 27.12.1973
cmentarz par. rzym.-kat., ul. Domaniewska, 1 poł. XVIII – XX, nr rej.: 1472 z 20.02.1991
zespół ogrodniczy Hosera, ul. Żbikowska 56, 1898-XX:
willa, nr rej.: 1501-A z 8.01.1992
park-arboretum, nr rej.: j.w.
ogrodzenie z brama, nr rej.: j.w.
ogrodnictwo, nr rej.: 1500-A z 8.01.1992:
budynek zarządcy
szklarnia
stajnia
piwnica
wiatrak
transformator
ogród
ogrodzenie
Tworki[edytuj]


Kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Tworkach
zespół urbanistyczno-architektoniczny szpitala, ul. Partyzantów 2/4, 1881-XX, nr rej.: 1281 z 2.01.1987:
22 budynki
cerkiew, ob. kościół rzymsko-katolicki
cmentarz z 1939 r.
ogrodzenie
cmentarz przy szpitalu psychiatrycznym, ul. Partyzantów 9, nr rej.: 1342 z 27.09.1988


Pracownia Patomorfologii w Tworkach
kaplica, nr rej.: j.w.
Sport[edytuj]



Stadion Znicza Pruszków w nocy


Wnętrze krytego toru kolarskiego BGŻ Arena w Pruszkowie
W Pruszkowie są dwa kluby sportowe biorące udział w rozgrywkach na poziomie pierwszoligowym – Miejski Klub Sportowy "Znicz" (piłka nożna) i "Znicz Basket" (koszykówka mężczyzn) oraz występujący od sezonu 2009/2010 w ekstraklasie PTS "Lider" (koszykówka kobiet). Na terenie miasta działa również kilka mniejszych klubów sportowych. Poniższa lista przedstawia najważniejsze kluby sportowe:
Amatorski Parafialny KS "Solidarni" – lekkoatletyka
Karate Klubu Pruszków[9] – karate tradycyjne
Klub Sportowy "Kanku" – sporty walki
Miejski Klub Sportowy "Znicz" – koszykówka (I liga )[10], piłka nożna (II liga)[11], piłka ręczna dziewcząt
Międzyszkolny Ośrodek Sportowy – koszykówka chłopców, akrobatyka, piłka siatkowa dziewcząt
Młodzieżowy Klub Kolarski "Mazowsze Pruszków" – kolarstwo
Polski Związek Kolarski[12]
Pruszkowski Klub Kajakarzy "Karamura"
Pruszkowski Klub Kick Boxingu i Boksu "Kowal-Boxing"
Uczniowski Klub Sportowy "Kata" – judo
Uczniowski Klub Sportowy "Lider" – koszykówka dziewcząt
Uczniowski Klub Sportowy "New Power" – kulturystyka
Uczniowski Klub Sportowy "Ósemka" – piłka siatkowa dziewcząt
Pruszkowskie Towarzystwo Cyklistów (PTC Pruszków) – kolarstwo
Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej "Zefir" – Tenis ziemny
Uczniowski Klub Sportowy "Gladiatorzy Pruszków" - Hokej na rolkach
Pruszków posiada też krytą pływalnię[13], kryty tor kolarski BGŻ Arena[14] i halę widowiskowo-sportową[15].
Dzielnice i osiedla Pruszkowa[edytuj]



Kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia N.M.P. na Żbikowie
Miasto podzielone jest na osiedla i dzielnice[16]:
Bąki – północno-wschodnia część miasta, graniczy z Piastowem
Gąsin – północno-zachodnia część miasta, Elektrownia Pruszków
Malichy – północno-wschodnia część miasta, graniczy z Piastowem
Ostoja – południowo-wschodnia część miasta
Osiedle Staszica (A i B) – zachodnia część miasta
Tworki – centrum miasta, Zakład Psychiatryczny
Osiedle Parkowe – centrum miasta, park i dwór Potulickich
Osiedle Prusa – południowa część miasta
Wyględówek – wschodnia część miasta
Żbików – północna część miasta.
Śródmieście - centralna część Pruszkowa, obejmująca m.in. park "Sokoła"
Transport[edytuj]

W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 718 kierunek Ożarów Mazowiecki
droga wojewódzka nr 719 kierunek Warszawa-Pruszków-Żyrardów
Przez miasto przebiega linia kolejowa nr 1 Warszawa – Katowice oraz linia WKD Warszawa – Grodzisk Mazowiecki/Milanówek. Od 12 grudnia 2010 kursuje linia szybkiej kolei miejskiej S1 dojeżdżającej do stacji Otwock. Linia ta zastąpiła kursującą od 1 lipca 2006 r. linię S2. 1 marca 2011 r. uruchomiono długo oczekiwaną linię L11, kursującą na trasie Dworzec PKP - Osiedle Staszica. W autobusach tej linii honorowane są bilety ZTM Warszawa. Nocą do osiedla Staszica z Dworca Centralnego w Warszawie dociera linia N85.
Władze Pruszkowa[edytuj]

Burmistrzowie:
Edmund Wargenau (1917–1919)
Józef Piltz (1919–1920)
Józef Cichecki (1920–1934)
Stanisław Gruszczyński (1934–1939)
Franciszek Piątek (1939)
Franciszek Jagodziński (1939–1940)
Antoni Hebrowski (1940–1941)
Stanisław Koper (1941)
Julian Winer (1941–1945)
Prezydenci:
Wacław Mańkowski (1945)
Stefan Witkowski (1945)
Edward Paszke (1945–1946)
Stanisław Koper (1946–1948)
Zygmunt Zmorzyński (1948–1950)
Andrzej Rokita (1980–1987)
Andrzej Antoni Pawliński (1987–1989)
Józef Michalak (1989–1990)
Konrad Kosiński (1990–1992)
Jerzy Sierak (1992–1995)
Euzebiusz Kiełkiewicz (1995–1998)
Jan Starzyński (od 1998)
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:
 Esslingen am Neckar [17]
 Impruneta [18]
 Prószków [19]

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1