środa, 19 września 2012

Maków Podhalański


Maków Podhalański

Państwo Polska
Województwo małopolskie
Powiat suski
Gmina Maków Podhalański
gmina miejsko-wiejska
Założono XIV wiek
Prawa miejskie 1840
Burmistrz Paweł Sala
Powierzchnia 20,12[1] km²
Wysokość 455 m n.p.m.
Ludność (2007)
• liczba
• gęstość
5746[1]
286[1] os./km²
Strefa numeracyjna
+48 33
Kod pocztowy 34-220
Tablice rejestracyjne KSU
Położenie na mapie Polski


Maków Podhalański
49°43′50″N 19°40′51″E
TERC
(TERYT) 2121615064
Urząd miejski
ul. Szpitalna 3
34-220 Maków Podhalański
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Maków Podhalański w Wikisłowniku
Strona internetowa


Podział gminy Maków Podhalański. 1. Maków Podhalański 2. Białka, 3. Grzechynia, 4. Juszczyn, 5. Kojszówka, 6. Wieprzec, 7. Żarnówka.


Kościół w Makowie Podhalańskim
Maków Podhalański – miasto w woj. małopolskim, w powiecie suskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Maków Podhalański. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bielskiego. Położone nad rzeką Skawą, w Beskidzie Makowskim, u stóp Bryndzówki (698 m n.p.m.).
Siedziba gminy obejmującej miasto Maków Podhalański oraz wsie: Białka, Grzechynia, Juszczyn, Kojszówka, Wieprzec i Żarnówka.
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
2 Historia
3 Nazwa miasta
4 Turystyka
4.1 Zabytki
4.2 Szlaki turystyczne
4.3 Wydarzenia sportowe i kulturalne
4.4 Ośrodki turystyczne
5 Urzędy oraz inne ważniejsze instytucje w Makowie Podhalańskim
6 Placówki medyczne
7 Osiedla mieszkaniowe
8 Muzea
9 Biblioteki
10 Transport
11 Drogi
11.1 Kolej
11.2 Mosty
11.2.1 Most kolejowy
11.2.2 Mosty drogowe
11.2.3 Most spacerowy
12 Gospodarka
12.1 Przemysł w gminie Maków Podhalański
12.2 Handel
13 Kluby, stowarzyszenia, fundacje
14 Kościoły i związki wyznaniowe
15 Edukacja
15.1 Przedszkola
15.2 Szkoły podstawowe
15.3 Gimnazjum
15.4 Szkoły ponadgimnazjalne
15.5 Szkoła policealna
15.6 Pozostałe placówki szkolne
16 Znane osoby pochodzące z gminy Maków Podhalański
17 Znane osoby związane z Makowem Podhalańskim
18 Zobacz więcej
19 Przypisy
20 Bibliografia
Geografia[edytuj]

Na północ od miasta znajduje się Pasmo Koskowej Góry, nazwane tak od najwyższego punktu, Koskowej Góry (868 m n.p.m.). Jego częścią jest Makowska Góra. Inne wzgórza w pobliżu to Ostrysz (707 m n.p.m.), Kamienna Góra (719 m n.p.m.) i Stołowa Góra (841 m n.p.m.). Na południe od rzeki rozciąga się Pasmo Jałowieckie z m.in. Malikowskim Groniem (760 m n.p.m.). Dalej w kierunku południowym (na południe od doliny rzeki Skawicy, dopływu Skawy) wznosi się trochę wyższe Pasmo Policy (najwyższy punkt 1369 m n.p.m.). Jednak najbliżej Makowa Podhalańskiego leży góra Jawor (857 m n.p.m.) w pobliżu Juszczyna. Najbardziej na południe – na granicy ze Słowacją – widać Pasmo Babiej Góry.
Historia[edytuj]


Ta sekcja od 2009-10 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Pierwsze wzmianki o Makowie jako osadzie starostów lanckorońskich pochodzą z 1378 r. Chociaż w 1358 r. znajdujemy najstarszą wzmiankę o istniejącej już rozległej parafii Makowskiej oraz kościele. Najważniejszy ośrodek pielgrzymkowy w Karpatach w Polsce przedrozbiorowej.
Od połowy XIV w. aż do rozbiorów Polski Maków Podhalański występuje jako wieś królewska i znajduje się na terytorium dawnego starostwa lanckorońskiego. Maków i okoliczne osiedla były dobrami królewskimi – stanowiły Makowszczyznę. Pierwotna osada Makowa skupiała się na osiedlu Młyny – Stary Rynek. Na środku starego rynku rosła ponad 400-letnia lipa, lecz spłonęła na początku XXI w. Przy budowie pawilonu handlowo – gastronomicznego Krokus natrafiono na ślady osiedla historycznego i obwarowanie drewniane starego rynku. Na skutek pośpiechu przy budowie, nie przekazano tego zdarzenia władzom miasta, celem przeprowadzenia skrupulatnych badań wykopaliskowych. Przypuszczalnie był to falochron, zabezpieczający centrum osiedla Maków przed wodami rzeki Skawy, która kiedyś płynęła u stóp Makowskiej Góry. Siła wody Skawy przesunęła koryto w obecne położenie natomiast ludzie wzmocnili nowe koryto budując tamę na osiedlu Jazy.
Makowianie od samych początków osady zajmowali się wyrębem drzew z otaczającej Maków puszczy beskidzkiej oraz bednarstwem. Już w XIV w. na potrzeby żupników wielickich zrębnicy z Makowa dostarczali beczki na sól. Tak więc bednarstwo było tradycyjnym rzemiosłem w Makowie. Wiadomo także, że w XVI w. Makowie istniał folwark, który historycy umiejscawiają tam, gdzie obecnie znajduje się stadion sportowy.
Na XVII w. przypada rozbudowa centrum Makowa Podhalańskiego. Budownictwo wkracza również na stoki górskie. Zabudowania stawiano tylko z drzewa, którego było pod dostatkiem w tutejszych lasach. Dachy były kryte gontami. Najazd szwedzki spowodował nie tylko upadek gospodarczy Makowa, ale przyczynił się do całkowitego jego zniszczenia. W 1657 r. król Jan Kazimierz Waza nadaje miastu przywilej wolnego wyrębu drzewa, związany z odbudową po zniszczeniach spowodowanych wojną ze Szwedami.
W 1772 r. wskutek I rozbioru Rzeczypospolitej Maków, jak większość południowej Polski przeszedł w ręce Austriaków.
W 1840 r. dawna wieś królewska stała się miastem. Maków otrzymał swój herb (najstarszy pochodzi z 1873 r.)
W 1844 r. zaczęto budowę huty żelaza Maurycy, lecz ze względu na niską opłacalność została zamknięta w 1863 r. Pod koniec XIX w. Maków został połączony linią kolejową z Krakowem (na pn.) i Chabówką (na pd.).
Podczas I wojny światowej wielu mieszkańców z Makowa i okolic zaciągnęło się do legionów Józefa Piłsudskiego, który osobiście przebywał w Makowie w listopadzie 1914 r. i w 1916 r.
Maków dwukrotnie w swej historii był siedzibą starostwa. W 1914 r. z powodu działań wojennych starostwo nie rozpoczęło urzędowania. Ponownie starostwo powołano już w wolnej Polsce w 1923 r.
Do powiatu makowskiego wchodził okręg sądowy suski z 10 gminami, jordanowski z 16 gminami oraz makowski z 10 gminami. Przed 1929 r. przyłączone zostały gminy Ponice, Chabówka oraz miasto Rabka. Ogółem powiat obejmował 823 km² powierzchni, a zamieszkiwało go 69 000 mieszkańców (1931) – sam Maków odpowiednio 22,03 km² powierzchni i 4111 mieszkańców.
W tym czasie Maków dzięki specyficznemu mikroklimatowi i dogodnym warunkom geograficznym sukcesywnie przekształcał się w duży ośrodek wczasowy dla mniej zamożnych turystów i kuracjuszy. W latach 20. XX w. rozpoczął się okres budowy domów letniskowych, rozwijało się budownictwo miejscowe, a w 1933 r. na stokach Makowskiej Góry wybudowano ośrodek wczasowy dla kolejarzy (obecnie sanatorium przeciwgruźlicze).
Dość pomyślnie rysujące się perspektywy rozwojowe na początku lat 30. XX w. zostały przyhamowane. Złożyły się na to 2 czynniki: likwidacja powiatu makowskiego (pomimo jego bardzo dobrego prosperowania) oraz konsekwencje wielkiego kryzysu ekonomicznego. Ostatecznie rozwój miasta zahamowała II. wojna światowa.
3 września 1939 r. oddziały hitlerowskie zajęły Maków bez napotkania najmniejszego oporu, tym samym rozpoczynając kolejny rozdział w historii miasta. Maków wszedł w skład Generalnego Gubernatorstwa i był miastem granicznym, gdyż na Skawie przebiegała granica z III Rzeszą.
Przez cały okres okupacji w na terenie Makowa (przede wszystkim w lasach) i w okolicy działała partyzantka, której wielu mieszkańców miasta pomagało. Jednak aktywni byli również Niemcy, którzy swoją siedzibę mieli w willi Marysin, gdzie dokonywano przesłuchań i licznych egzekucji. Do największej z nich doszło 25 sierpnia 1942 r. kiedy to rozstrzelano 72 osoby. Makabrycznej zbrodni hitlerowcy dokonali na Osiedlu Zagórze z 4 na 5 kwietnia 1944 r. – pacyfikując, mordując i żywcem paląc 42 osoby.
28 stycznia 1945 r. po blisko tygodniowej walce armia radziecka wraz z oddziałem Walka płk Kalinowskiego wyzwoliła Maków. W walkach o oswobodzenie Makowa poległo blisko 1000 żołnierzy radzieckich.
Po wyzwoleniu miasto powoli podnosiło się z upadku. Dopiero od lat 60. XX w. zaczął się dla miasta okres ponownego rozwoju, choć przemiany ustrojowe na początku lat 90 XX w. ponownie go przyhamowały. Miasto stale rozbudowuje się i jeśli w pełni postawi na rozwój turystyki to ma szanse stać się znaczącym ośrodkiem wczasowo – sanatoryjnym – zwłaszcza że ma ku temu wszelkie warunki.
W 1979 r. obraz Matki Boskiej Makowskiej został ukoronowany przez papieża Jana Pawła II.
25 lipca 2001 r. miasto nawiedziła silna powódź, która zniszczyła centrum miasta, gdzie z brzegów wystąpił przepływający tu Księży Potok. Suma opadów atmosferycznych tego dnia wyniosła aż 190,8 mm.
Prawa miejskie otrzymało w 1840.
Nazwa miasta[edytuj]

Do początku XX w. powszechnie funkcjonowała nazwa Maków. Jest to nazwa dzierżawcza, pochodzi prawdopodobnie od imienia chłopa zasadźcy Maka. Popularna etymologia wiążę jednak tę nazwę z rośliną makiem, co znalazło odzwierciedlenie w herbie miasta.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. na obszarze Polski były dwa miasteczka o takiej nazwie (drugie to Maków Mazowiecki). O uporządkowanie nazewnictwa wnioskowała kolej. Zaproponowano kilka określeń, które mogły być drugim członem nazwy: Krakowski, Podgórski, Małopolski i Podhalański. Ostatecznie przyjęta została ta ostatnia wersja, choć z geograficznego i historycznego punktu widzenia jest ona niepoprawna – kraina Podhale zaczyna się kilkadziesiąt kilometrów od miasta. Decyzję tę zaakceptowało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych 16 października 1930 r.
W latach 1924-1933 Maków był siedzibą powiatu makowskiego.
Turystyka[edytuj]

Spokojne miasteczko, położone w dolinie o specyficznym mikroklimacie, już w latach międzywojennych przyciągnęło wiele osób, które postawiły tutaj swoje wille. Na stoku Makowskiej Góry powstało także sanatorium przeciwgruźlicze. Miasto jest znane ze swoje szkoły krawieckiej, założonej w 1896 r., w której uczy się typowego dla tego obszaru haftu makowskiego. Wyroby lokalnego rękodzieła ludowego są popularnymi pamiątkami z tego regionu.
Zabytki[edytuj]
Kościół klasycystyczny z XIX w.
Sanktuarium Matki Bożej Królowej Rodzin
Pozostałości huty Maurycy z XIX w.
Domy drewniane z I połowy XIX w.
Budynek Miejskiej Biblioteki Publicznej
Murowana kapliczka przy ul. 3 Maja, a wzniesiona w 1845 r. przez J. K. Filasa
Kapliczki i pomniki przydrożne
Szlaki turystyczne[edytuj]
 Sucha Beskidzka – Mioduszyna – Maków Podhalański – Grzechynia – dojście do  z Suchej Beskidzkiej do Zawoi Dolnej
 Maków Podhalański – Budzów – Chełm Wschodni – Stronie – Kalwaria Zebrzydowska
 Maków Podhalański – Stańkowa – Koskowa Góra – Parszywka – Przełęcz Dział – Groń – Pcim
Wydarzenia sportowe i kulturalne[edytuj]
Tydzień Kultury Beskidzkiej (TKB) – sierpień
Międzynarodowy Bieg Uliczny po Ziemi Makowskiej – maj
Dni Makowa Podhalańskiego – lipiec
Rajd Podbabiogórskie Miasta
Rajd Krakowski – kwiecień
Rajd Pieszy Koskowa Góra
Terenowy Wyścig Rowerowy – wrzesień
Międzynarodowy Plener Rzeźbiarsko-Malarski w Makowie Podhalańskim
Ośrodki turystyczne[edytuj]
Hotel Halniak,
Hotel Carlton (dawna Willa Marysin)
Ośrodek Wczasowo-Campingowy Jazy
Willa Świt (Pensjonat)
Ośrodek Wypoczynkowy Pod Łysą Górą
Ośrodek Wypoczynkowy Podhale
Młodzieżowe Schronisko Turystyczne
Zajazd Aśka
Urzędy oraz inne ważniejsze instytucje w Makowie Podhalańskim[edytuj]

Urząd Miejski
Urząd Pocztowy
Komisariat Policji
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS)
Miejski Dom Kultury
Gminny Zarząd Placówek Oświatowych (GZPO)
Miejska Biblioteka Publiczna
Przedsiębiorstwo Wodno-Kanalizacyjne Eko-Skawa Sp. z o.o. (dawne MZWiK)
Ochotnicza Straż Pożarna (OSP) w Makowie Podhalańskim-Centrum
Ochotnicza Straż Pożarna (OSP) w Makowie Podhalańskim-Dolnym
Dom Pomocy Społecznej (DPS)
Placówki medyczne[edytuj]



Maków Podhalański – Zakład Długoterminowej Opieki Medycznej im. św. Katarzyny Sieneńskiej (dawne sanatorium przeciwgruźlicze)
Szpital im. księdza dr Stanisława Czartoryskiego, al. Kasztanowa
Zakład Długoterminowej Opieki Medycznej im. św. Katarzyny Sieneńskiej (dawne sanatorium przeciwgruźlicze), ul. Mickiewicza
Miejska Przychodnia Zdrowia, ul. Kościuszki
Poradnie Specjalistyczne (przy szpitalu im. księdza dr Stanisława Czartoryskiego)
5 aptek, 2 sklepy medyczne, 1 sklep optyczny.
Osiedla mieszkaniowe[edytuj]

Osiedle Tysiąclecia
Tzw. „nowe” bloki przy ul. 3 Maja
Muzea[edytuj]

Izba Regionalna w Miejskiej Bibliotece Publicznej
Muzeum Historyczne Makowa Podhalańskiego (MHMP)
Biblioteki[edytuj]

Miejska Biblioteka Publiczna
Biblioteka Parafialna przy parafii rzymskokatolickiej pw. Przemienienia Pańskiego
Transport[edytuj]

W Makowie Podhalańskim istnieje komunikacja miejska, międzymiastowa i międzynarodowa. Można tutaj podróżować pociągami (PKP, PKP Intercity), autobusami i tzw. busami (różnych linii), oraz taksówkami. W latach 1990-2003 istniała w Makowie Podhalańskim komunikacja miejska, wykonywana przez Miejski Zakład Komunalny (MZK). Autobusy miejskie, kursujące na liniach o numeracji od 1 do 8, łączyły Maków z wsiami na terenie gminy, a także Suchą Beskidzką, Stryszawą i Skawicą.
Najbliższe lotniska znajdują się w Krakowie i w Katowicach.
Drogi[edytuj]



Droga krajowa 28 – widok w kierunku Suchej Beskidzkiej


Stacja PKP
droga krajowa 28
Kolej[edytuj]
Stacja kolejowa PKP Maków Podhalański, ul. Kolejowa
Linia kolejowa Kraków-Zakopane
PLK 098 Sucha Beskidzka – Chabówka
Mosty[edytuj]
Most kolejowy[edytuj]
Most nad rzeką Skawą
Mosty drogowe[edytuj]
Most łączący Maków Podhalański i Suchą Beskidzką
Most łączący Maków Podhalański i Białkę
Most Grzechyński
Most spacerowy[edytuj]
Most Jedziński
Gospodarka[edytuj]

Przemysł w gminie Maków Podhalański[edytuj]
drzewny i meblarski
odzieżowy
spożywczy
Handel[edytuj]
W mieście funkcjonują liczne sklepy i hurtownie.
Kluby, stowarzyszenia, fundacje[edytuj]

Polana Makowska – zespół regionalny
Miejski Klub Sportowy Halniak
Stowarzyszenie Babiogórska Grupa Krótkofalowców
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Makowskiej
Małopolskie Stowarzyszenie Promocji Agroturystyki
Stowarzyszenie Rodzina Kolpinga przy parafii rzymskokatolickiej pw. Przemienienia Pańskiego
Feniks – Klub bilardowy
Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich (SGB)
Beskidzkie Stowarzyszenie Kombatantów i Osób Represjonowanych
Babiogórskie Stowarzyszenie Twórców Kultury
Związek Podhalan
Polski Związek Wędkarski (PZW)
Fundacja Aktywnej Rehabilitacji (FAR)
Ognisko Muzyczne Moderato
Gminna Orkiestra Dęta Maków Podhalański
The Chilloud – zespół rockowy (dawniej Narwana)
Zespoły Szkolne (np. chór Septyma)
Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Makowie Podhalańskim.
Edukacja[edytuj]

Przedszkola[edytuj]
Gminne Przedszkole Samorządowe
Przedszkole Niepubliczne Sióstr Serafitek pw. św. Anny
Prywatne Przedszkole Słoneczny Uśmiech
Szkoły podstawowe[edytuj]
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Bolesława Prusa
Gimnazjum[edytuj]
Gimnazjum im. ks. dr Stanisława Czartoryskiego
Szkoły ponadgimnazjalne[edytuj]
Zespół Szkół im. św. J. Kantego:
Liceum Ogólnokształcące (LO)
Liceum Profilowane (LP)
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące (po ukończeniu ZSZ)
Technikum (T)
Zasadnicza Szkoła Zawodowa (ZSZ)
Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych Zaoczne, ul. Wolności
Szkoła policealna[edytuj]
Asystent Osoby Niepełnosprawnej (w Zespole Szkół im. św. J. Kantego)
Pozostałe placówki szkolne[edytuj]
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy (SOSW)
Szkoła Podstawowa, ul. Orkana,
Gimnazjum, ul. Orkana,
Internat, ul. Moniuszki.
Znane osoby pochodzące z gminy Maków Podhalański[edytuj]

Kazimierz Jancarz (ur. 9 grudnia 1947 w Suchej Beskidzkiej, zm. 25 marca 1993 w Luborzycy) – polski ksiądz katolicki, działacz opozycji w PRL
Andrzej Sasuła (ur. 23 kwietnia 1957 w Makowie Podhalańskim) – polski samorządowiec, nauczyciel, były wicemarszałek województwa małopolskiego
Andrzej Chowaniec (ur. 1 stycznia 1958 w Kojszówce koło Makowa Podhalańskiego) – hokeista
Tomasz Hajto (ur. 16 października 1972 w Makowie Podhalańskim) – piłkarz
Jan Pęczek (ur. 1950 roku w Makowie Podhalańskim) – polski aktor.
Piotr Natanek (ur. 1960 duchowny Kościoła katolickiego)
Znane osoby związane z Makowem Podhalańskim[edytuj]


Ten artykuł należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi:
weryfikacja na jakiej podstawie osoby są związane z Makowem.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.
Franciszek Kopetschny (1830-1893) – pod koniec XIX w. był dyrektorem hamerni w Makowie Podhalańskim i w Suchej Beskidzkiej, był Austriakiem czeskiego pochodzenia. Franciszek Kopetschny jest pochowany na cmentarzu w Makowie.
Alojzy Tadeusz Schuster (ur. 17 marca 1890 w Makowie Podhalańskim, 17 kwietnia 1940 zamordowany przez NKWD w Charkowie) -Ppłk
Stanisław Czartoryski (ur. 1902 w Pełkiniach k. Jarosławia, zm. 9 sierpnia 1982 w Krakowie, spoczął na cmentarzu w Makowie Podhalańskim) – ksiądz dr, pronotariusz apostolski, dziekan-infułat Kapituły Metropolitalnej Krakowskiej, w latach okupacji 1939-1946, proboszcz parafii w Makowie Podhalańskim
Franciszek Dźwigoński (1913-1993) – ksiądz, proboszcz parafii w Makowie Podhalańskim w latach 1962-1989
Służebnica Boża Rozalia Celakówna (ur. 19 września 1901 w podhalańskiej wsi Jachówka koło Makowa Podhalańskiego, zm. 13 września 1944 w Krakowie) – pielęgniarka, polska mistyczka katolicka
Jan Paweł II właśc. Karol Józef Wojtyła (ur. 18 maja 1920 w Wadowicach, zm. 2 kwietnia 2005 w Watykanie) – polski duchowny katolicki, arcybiskup krakowski, kardynał, papież (16 października 1978 – 2 kwietnia 2005), sługa boży Kościoła katolickiego, kawaler Orderu Orła Białego
Franciszek Macharski (ur. 20 maja 1927 w Krakowie) – polski duchowny katolicki, kardynał prezbiter, arcybiskup senior krakowski, w latach 1979-2005 arcybiskup metropolita krakowski
Stanisław Dziwisz (ur. 27 kwietnia 1939 w Rabie Wyżnej, k. Rabki) – polski duchowny katolicki, były makowski wikary, kardynał prezbiter Santa Maria del Popolo, doktor teologii, członek Kongregacji Wychowania Katolickiego i Rady ds. Środków Masowego Przekazu, od 27 sierpnia 2005 arcybiskup metropolita krakowski
Andrzej Buś (ur. 21 września 1941 w Krakowie, zm. 2 września 2003) – wielki znawca historii regionu wadowickiego, działacz kultury, dziennikarz, publicysta
Zbigniew Żak (ur. 20 stycznia 1944 r. w Makowie Podhalańskim, spoczął w Krakowie w Alei Zasłużonych na cmentarzu Rakowickim) – członek Komitetu Organizacyjnego Izb Lekarskich, sekretarz Okręgowej Izby Lekarskiej w Krakowie, przewodniczący Komisji Rewizyjnej OIL, wiceprzewodniczący ORL oraz wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej
Jan Pęczek (ur. 1950 w Makowie Podhalańskim) – polski aktor
Monika Sewioło (ur. 2 maja 1977 w Makowie Podhalańskim) – polska aktorka, piosenkarka i uczestniczka programu „Big Brother”
Zobacz więcej[edytuj]

herb Makowa Podhalańskiego
dekanat Maków Podhalański
parafia Przemienienia Pańskiego w Makowie Podhalańskim
Przypisy

↑ 1,0 1,1 1,2 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2008. (GUS), [1].

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1