Malbork

Malbork

Państwo Polska
Województwo pomorskie
Powiat malborski
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1286
Burmistrz Andrzej Rychłowski
Powierzchnia 17,15 km²
Wysokość 6–30 m n.p.m.
Ludność (31.03.2011)
• liczba
• gęstość
39 387 ▲
2226,2 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 55
Kod pocztowy 82-200 do 82-210
Tablice rejestracyjne GMB
Położenie na mapie Polski


Malbork
54°02′N 19°02′E
TERC
(TERYT) 2209011
SIMC 0932815
Urząd miejski
pl. Słowiański 5
82-200 Malbork
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Malbork w Wikisłowniku
Strona internetowa
Malbork (łac. Mariaeburgum, Mariae castrum, Marianopolis, niem. Marienburg) – miasto w północnej Polsce, w województwie pomorskim nad Nogatem. Siedziba powiatu malborskiego.
Według danych z 31 marca 2011 miasto miało 39 387 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Statystyka mieszkańców
3 Zabytki
4 Dzielnice miasta
5 Gospodarka
6 Transport
7 Kultura
8 Sport i turystyka
9 Wspólnoty religijne
10 Zasłużeni dla Miasta Malborka
11 Honorowi Obywatele Miasta Malborka
12 Miasta partnerskie
13 Filmy realizowane w Malborku
14 Zobacz też
15 Przypisy
16 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

Ślady osadnictwa w miejscu dzisiejszego Malborka datowane są na młodszą epokę kamienia, w pobliżu natrafiano także na relikty rzymskie. W XII i na początku XIII wieku Pomezania, na której leży Malbork, zamieszkana była dość gęsto jak na tamte czasy. Duże połacie kraju pokrywały puszcze, gdzie na podmokłych łąkach bujna trawa, pasły się stada zwierzyny, jeziora zaś obfitowały w ryby[1].
Część terenu Pomezanii została zdobyta przez książąt pomorskich. Za ich sprawą na prawym, wysokim brzegu Nogatu powstał gród Zantyr wraz z podgrodziem. Na skutek polityki Sambora, jednego z dwóch braci potężnego księcia Świętopełka, Zantyr podarowano w 1250 Zakonowi. Około 1274 Krzyżacy zaczęli wznosić, częściowo z materiałów uzyskanych z rozbiórki starych zabudowań klasztornych grodu w Zantyrze, silnie ufortyfikowany zamek w dolnym biegu Nogatu. Budowany zamek i otaczające go miasto nazwano Marienburg, czyli gród Marii, od imienia patronki Zakonu[1]. W 1280 do zamku przeniesiono konwent zakonu z Zantyru[2].
 Osobne artykuły: Zamek w Malborku i Zakon krzyżacki.
Wraz z zamkiem powstawała osada, która w 1286 otrzymała prawa miejskie chełmińskie[1].


Teren Starego Miasta w Malborku (widok z północy), po prawej fara pod wezwaniem św. Jana
Na wysoczyźnie górującej nad rzeką, na południe od terenów zamkowych, wytyczono działki dla osiedleńców. Późniejsza zabudowa ciągnęła się wzdłuż jednej ulicy, rozszerzającej się w połowie, tworząc w ten sposób rynek (szerokości ok. 30 m, a długości ok. 300 m). Domy o konstrukcji szkieletowej z podcieniami ustawiono szczytami w jego stronę. Jedna pierzeja, wschodnia, nosiła nazwę Wysokich Podcieni, zachodnia – Niskich Podcieni. Równolegle do rynku biegły ulice: na zachodzie – Schuhgasse, gdyż prowadziła do bramy nazywanej od czasów oblężeń szwedzkich Bramą Szewską, na wschodzie – Kratzhammer i Neustadt (wytyczone po 1380)[1].
W północno-zachodniej części miasta usytuowana była fara pod wezwaniem św. Jana. Następnym ważnym obiektem był ratusz. Prawdziwa perła gotyckiej architektury municypalnej. Pierwsza wzmianka o malborskim ratuszu brzmiąca „auff dem Rathuze von der Stadt” (na ratuszu miejskim) pochodzi z 1365[1].
Początkowo miasto posiadało niezbyt wysokie mury spiętymi basztami i wieżami bramnymi: Mariacką, czyli Sztumską, Garncarską (zwaną też Św. Ducha lub Elbląską) i Szewską. Od strony rzeki mury i wał wzmocniono skarpami. Od systemu obronnego zamku miasto oddzielała fosa i mur oporowy zapobiegający osuwaniu się ziemi. Zakaz stawiania z tej strony muru obronnego wydany przez komtura spowodowany był zamiarem roztoczenia całkowitej kontroli nad miastem, co znalazło swoje potwierdzenie w czasie późniejszej wojny trzynastoletniej i w czasie najazdów szwedzkich w XVII wieku. W latach 1352–1383 mury obronne miasta podwyższono, a w ciągu wschodnim wzmocniono je dodatkowo siedmioma basztami trójbocznymi, otwartymi od strony miasta[1].


Malbork, 1834
Osadnicy napływali tu przez trzy ćwierćwiecza XIV wieku i stopniowo ich napływ ustawał. Miasto zyskało charakter rzemieślniczo-handlowy i rolniczy. Miasto rozwijało się dzięki dogodnemu połączeniu drogami wodnymi z Wisłą i Nogatem do Chełmna, Grudziądza, Torunia i Elbląga, a także do potężnego Gdańska. Malbork w XIV wieku był miastem średniej wielkości pod względem obszaru, jaki zajmował, jak zabudowy i gospodarki. Handlowano tu zbożem, drewnem, skórami, końmi i winem. Rozwijały się cechy piekarzy i rzeźników, dobre zaś warunki uprawy wynikały z doskonałej gleby i w miarę łagodnego klimatu, jaki panował w delcie Wisły i Nogatu.
Życie codzienne w tym czasie nie odbiegało od życia w innych podobnych miastach. W razie niebezpieczeństwa mieszczanom wydawano broń i zbroje z arsenału mieszczącego się w ratuszu. Każdy z członków cechów znał obowiązki obrony murów i baszt w razie oblężenia. Społecznością miejską rządziła siedmio-ośmioosobowa rada, na której czele stał burmistrz. W skład rady wchodził kompan, czyli zastępca burmistrza, a od 1416 zarządca skarbu (kamlarz). Naczelnikiem sądu był sołtys, który wraz z zastępcą przewodniczył dziesięcioosobowej ławie. W mieście było wówczas około 85 domów i 89 budynków gospodarczych[1].
W latach 1309–1457 Malbork był siedzibą wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego i stolicą państwa zakonnego.
W latach 1466–1772 Malbork był stolicą województwa malborskiego I Rzeczypospolitej.


Malbork, ok. 1859


Malbork, ok. 1895


Rynek Starego Miasta w Malborku (z podcieniami), ok. 1935
Pomiędzy styczniem a marcem 1945 atakująca Armia Czerwona dokonała zniszczeń w 80% substancji budowlanej Malborka[3]. Po wojnie stopniowe usuwanie szkód wojennych sprowadzało się do systematycznego wyburzania pozostałości zabudowy malborskiego Starego Miasta. Na początku lat 50. na terenie starego miasta nie pozostało już żadne historyczne zabudowanie. Jedynymi ocalałymi reliktami gotyckiego miasta jest kościół farny, ratusz, dwie bramy miejskie i fragmenty murów obronnych. Obecnie stare miasto Malborka zajmuje osiedle czteropiętrowych bloków. Zachowano natomiast układ średniowiecznych ulic z długim rynkiem i ulicami gospodarczymi, odrestaurowano ratusz, kościół św. Jana, dwie wieże bramne, fragmenty murów obronnych i gotyckie mury szkoły[1].
28 października 2008 podczas prac budowlanych odkryto grób masowy 2 116 osób, prawdopodobnie mieszkańców miasta, którzy nie posłuchali rozkazu ewakuacji. Ponieśli oni najprawdopodobniej śmierć podczas walk w mieście oraz podczas oblężenia miasta z rąk Armii Czerwonej lub wskutek chorób i chłodu albo zostali zastrzeleni[4].
Statystyka mieszkańców[edytuj]

Rok Liczba ludności
1409
400
1570
3 000
1772
3 635
1809
5 364
1848
6 806
1880
9 459
1900
10 732
1905
13 095
1916
20 128
1923
20 073
1939
27 318
1943
27 233
1945
2 825
1946
10 017
1950
16 994
1955
20 607
1965
28 292
1975
32 495
1989
39 018
1995
40 188
2000
39 407
2004
38 950
2007
38 175
2008
38 156
2009
38 272
2010
38 278
2011
39 387

Panorama Zamku Krzyżackiego
Zabytki[edytuj]



Zamek w Malborku – widok od strony zachodniej
Zamek wielkich mistrzów krzyżackich z XIV–XV wieku otoczony murami obronnymi z bramami, składający sie z trzech oddzielnych zamków: Zamku Wysokiego, Zamku Średniego oraz Zamku Niskiego zwanego także Przedzamczem.


Ratusz w Malborku
Ratusz w Malborku – wzniesiony został w latach 1365–1380 w miejscu wcześniejszego ratusza. Rekonstruowany w końcu XV wieku i w 1901 przez Conrada Steinbrechta. Zbudowany na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny. Ma dwuspadowy dach z dwoma ozdobnymi szczytami i wieżyczkę pośrodku kalenicy. W wieżyczce znajdował się dzwon odlany w 1407. W piwnicach przed wojną znajdowała się restauracja „Ratskeller” z izbą pamięci Hindenburga. Obecnie w Ratuszu mieści się Młodzieżowy Dom Kultury "Ratusz".


Resztki murów obronnych miasta - mur oporowy na zachodzie
Resztki murów obronnych wraz z bramami oraz basztami – wzniesione w 1-szej połowie XIV wieku z cegły. Mają konstrukcję arkadową. Są stosunkowo cienkie, jak na konstrukcję obronną. Zasadnicza grubość ściany wynosi 45 cm (1,5 cegły) wzmocniona jest od strony miasta filarami o grubości 45 cm. System obronny Malborka – Stare Miasto malborskie uzyskało już w XIII wieku system obronny, który rozbudowywano systematycznie aż po czasy nowożytne. Ze średniowiecznych umocnień zachowały się od wschodu fragment ceglanych murów, Brama św. Ducha (Garncarska) i relikty baszt, od południa Brama Mariacka oraz od zachodu mur oporowy wysoczyzny miejskiej, na którym oparte były niegdyś budynki spichrzowe.
(1/2)▶

Brama Mariacka

Brama Mariacka, zwana także Sztumską oraz Przewozową – zbudowana razem z systemem obronnym w 1-szej połowie XIV wieku. Wznosi się ona na planie prostokąta o wymiarach 6,6 na 7,6 metra na wysokość 10 metrów. Jej fasadę południową i północną zdobią blendy zamknięte ostro łukami. Ta gotycka budowla uzyskała po pożarze dachu w 1838 charakterystyczną nadbudówkę z muru pruskiego. Na przełomie lat 1936/1937 przystąpiono do rekonstrukcji dachu według projektu mistrza budowlanego Paula Domberta. Rozebrano wieżyczkę, a bramę nakryto czterospadowym dachem, kryjącym krenelaż. Zegar umieszczono w ozdobnym krenelażu. Po II wojnie światowej nie nakryto baszty dachem z 1937.
Baszta maślankowa, inaczej lichnowska – jedna z najwyższych wież znajdujących się w kompleksie zamku malborskiego. Wysunięta najdalej na północ spełniała rolę strażnicy. Wzniesiona w latach 1335–1340 na rzucie okrągłym o średnicy 8,68 m (28,8 m wysokości). Jej dach zwieńczony jest postacią kobiety ubijającej masło. Jest rekonstrukcją z 1906. Z basztą związane są liczne legendy. Jedna z nich mówi, że kiedyś Krzyżacy wprowadzili podatek od ubijania masła. Przeciwko tej decyzji zbuntowali się rajcy miejscy. Twierdzili, że z tego powodu wzrośnie cena masła, spadną zyski, a oni stracą klientów. Krzyżacy nie tolerując sprzeciwu i obawiając się dalszych zamieszek zamknęli buntowników w wysokiej wieży. Stąd nazwa. Baszta maślankowa. Obiektu nie można zwiedzać.
(1/2)▶

Brama Garncarska

Brama Garncarska, zwana także Elbląską lub Św. Ducha – zbudowana najprawdopodobniej w 1380. Jest bramą pięciokondygnacyjną wysokości 12 m, wzniesioną na planie prostokąta o wymiarach 7,6 na 9,4 metra. Prócz przejazdu znajdują się w przyziemiu bramy dwa przejścia dla pieszych. Szerokie fryzy, oddzielające kondygnacje i blendowanie w dwu górnych oraz tarcze herbowe na najwyższym piętrze, a wreszcie prześwity strzelnicze o wykroju prostokątnym, kształtowały plastycznie wielką płaszczyznę ściany wschodniej. Podobnie uformowana, zwrócona ku miastu fasada zachodnia nie posiadała wielkiej wnęki, jaka znajdowała się po przeciwnej stronie i sięgała na wysokość trzech kondygnacji.


Gotycki kościół św. Jana w Malborku
Kościół św. Jana z 2-giej połowy XIV wieku – kościół odbudowano po zniszczeniach oblężniczych w latach 1467–1523. Wzniesiono kościół sześcioprzęsłowy, trójnawowy, z nawami o jednej wysokości (halowy), z wieżą stojącą przy południowej nawie. W 1635 zachodnie przęsło świątyni runęło na skutek wybuchu miny. Zamknięcie skróconej o jedno przęsło budowli pochodzi z 1668.
Kościół św. Jerzego (obecnie pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy) – zbudowany w czasach polskich 1711–1712, zaprojektowany przez Jakuba Goraua. Prosta bryła, ze ścianami bocznymi o konstrukcji szkieletowej, barokowym hełmem wieży i portalem od strony ulicy Rzeźniczej. Do kościoła w 1926 dobudowano murowana salę parafialną (dom katechetyczny) na około 350 osób.


Ruiny Szkoły Łacińskiej
Szkoła Łacińska – gmach zbudowany w 1352 przez wielkiego mistrza Winricha von Kniprode, od XVI wieku do 1864 pełnił rolę szkoły, w której uczono początków łaciny. Zniszczona w czasie pożaru miasta 26 lipca 1899. Odbudowana w 1900 jako typowy magazyn. Obecnie zachowane fragmenty stanowią partie murów odwodowych, murowanych z cegły palonej na zaprawie wapiennej w wątku gotyckim. Przykład budowli sprzężonej z rytmem fortyfikacji miejskich z okresu średniowiecza.
Młyn Górny (Piekarski) – zbudowany w 1400, na planie prostokąta o wymiarach 12,75 na 25,50 m, przy grubości murów 1,35 m. Jego dach odbudowany po pożarach w 1410 i 1718. Na pierwotnym, wschodnim szczycie występuje bogate blenkowanie.
Szpital Jerozolimski z XVI–XVII wieku (wpisany na listę World Monuments Watch 2006).
Pozostałości twierdzy Malbork, wzniesionej na przedpolach miasta w latach 1899–1903 i rozbudowanej w latach 1914–1915.
Dzielnice miasta[edytuj]



Wieża ciśnień w Malborku
W Malborku istnieje 11 dzielnic:
Czwartaki
Kałdowo
Międzytorze
Nowa Wieś
Piaski I
Piaski II
Południe
Rakowiec
Stare Miasto
Śródmieście
Wielbark
Gospodarka[edytuj]

W strukturze gospodarczej Malborka dominuje przemysł spożywczy. Mieści się tu wytwórnia makaronu Malma i Cukrownia Malbork. W mieście wytwarzane są urządzenia rolnicze (fabryka narzędzi ogrodniczych Leokadia), urządzenia na potrzeby przemysłu drzewnego (Malborski zakład przerobów drewna Pemal). Rozwija się przemysł odzieżowy, reprezentowany przez firmy Cotte oraz Koga i chemiczny – zakłady Organika. Zagraniczny kapitał reprezentują także firmy Prino-Plast (producent artykułów higienicznych) i największa w regionie wytwórnia materiałów budowlanych Leier-Malbork sp. z o.o. oraz producent wentylatorów przemysłowych Nyborg-Mawent S.A


Stacja w Malborku
Transport[edytuj]

Przez miasto przebiegają linie kolejowe prowadzące z dworca głównego do Gdyni, Warszawy, Elbląga i Torunia. Wśród sieci drogowej największe znaczenie ma połączenie z Tczewem, Elblągiem (droga krajowa nr 22), Nowym Dworem Gdańskim i Kwidzynem (droga krajowa nr 55). Na terenie Malborka działa komunikacja miejska.
Kultura[edytuj]

W mieście współdziałają Miejski Dom Kultury, Młodzieżowy Dom Kultury "Ratusz" i Klub Garnizonowy. Wspólnie organizują takie imprezy jak Festiwal Boże Narodzenie w Sztuce, wybory Miss, Przegląd Zespołów Tanecznych, Malborskie Spotkanie Teatralne i wiele, wiele innych. W czerwcu obchodzone są Dni Malborka. Miasto to jest gospodarzem Międzynarodowego Turnieju Szachowego o Wieżę Zamku Malborskiego, a turnieje szachowe na skalę lokalną odbywają się tu przez cały rok. W Zamku organizowane są wystawy i sesje popularnonaukowe. Mają tam miejsce również takie imprezy jak Oblężenie, nawiązujące do tradycji rycerskiej. Czwartkowe Wieczory Muzyczne na Zamku organizowane są przez Miejski Dom Kultury i Muzeum Zamkowe od września 1982. Na wystawy zaprasza galeria Na lewo. Miasto dysponuje sześcioma bibliotekami oraz kinem Klubowym. Od 2003, od początku maja do końca wakacji trwają cykle koncertów muzycznych. Pod hasłem Malborski Przegląd Muzyczny do miasta przyjeżdżają dziesiątki zespołów z całego kraju i zagranicy[potrzebne źródło].
Sport i turystyka[edytuj]

Malbork jest członkiem stowarzyszenia gmin Polskie Zamki Gotyckie, promującego rozwój turystyki, ale nie tylko zabytki są atrakcją miasta. Jest również miejscem turystyki kongresowej. Malbork, leżący na drodze wodnej, oferuje rejsy spacerowe statkiem i tramwajem wodnym. W sezonie letnim można się kąpać w coraz czystszych wodach Nogatu oraz podziwiać panoramę miasta z kajaku lub gondoli. Ośrodek Sportu i Rekreacji dysponuje campingiem, dwoma stadionami, zespołem boisk (w tym dużym obiektem pokrytym sztuczną trawą), kortami tenisowymi, ścianką wspinaczkową oraz kąpieliskiem nad Nogatem. Działa kryta pływalnia. W okresie zimowym czynne jest lodowisko z wypożyczalnią łyżew[potrzebne źródło]. Jest tu duży park linowy uruchomiony latem 2009. W mieście działają 2 kluby piłkarskie: Pomezania Malbork i Nogat Malbork oraz klub piłki ręcznej Polski Cukier SPR Pomezania Malbork, grający w I lidze. W Malborku działają sekcje smoczych łodzi: Powiatowy Szkolny Związek Sportowy w Malborku, Klub Sportowy Nogat Malbork, Starostwo Powiatowe Malbork, Cukrownia Malbork i Gmina Malbork; wszystkie drużyny mają duże osiągnięcia w tym sporcie; uczestniczą w Mistrzostwach Świata i Europy oraz w różnych wielkich imprezach, a ich członkowie otrzymują powołania do reprezentacji Polski. Istnieją dwa kluby siatkarskie: męski – UMKS "Jurand" i kobiecy – UKS "Orzeł".
Wspólnoty religijne[edytuj]



Kościół św. Jana Chrzciciela
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i wspólnoty:
Buddyzm
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu
Kościoły Ewangeliczne
Kościół Chrześcijan Baptystów
Kościół Zielonoświątkowy
Kościół Boży w Chrystusie
Kościoły Katolickie
Kościół św. Jana Chrzciciela
Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (dawniej św. Jerzego)
Kościół św. Józefa
Kościół pw. Zesłania Ducha Świętego
Kościół pw. św. Urszuli Ledóchowskiej
Kościół pw. Miłosierdzia Bożego
Kościół pw. Bł. 108 Męczenników Polskich
Świadkowie Jehowy
Sala Zgromadzeń, Sala Królestwa[5].
Zasłużeni dla Miasta Malborka[edytuj]



Polskie Zamki Gotyckie


Od lewej Salza, Feuchtwangen, Kniprode, Hohenzollern
2002 – Wiesław Jedliński
2002 – Albin Bober
2002 – Ireneusz Skrobisz[6]
2004 – Jerzy Fryc[7]
2004 – Waldemar Król[8]
2004 – Ryszard Węgłowski[9]
2005 – Leszek Witkiewicz[10]
2005 – Andrzej Nowak[11]
2005 – Chór Mieszany "Lutnia"[12]
2006 – ks. Prałat Jan Żołnierkiewicz[13]
2006 – Tadeusz Woźny[14]
2006 – Bogdan Śliwiński[15]
2006 – Zygmunt Bukalski[16]
2007 – Władysław Studziński[17]
2007 – Jerzy Litwiński[18]
2007 – Arkadiusz Binnebesel[19]
2008 – ks. Krzysztof Miś[20]
2008 – Anna Zegarek[21]
2008 – Mariusz Mierzwiński[22]
2009 – Marek Kwaterski[23]
2009 – Jerzy Ruszkowski[24]
2009 – Marcin Jackowicz[24]
Honorowi Obywatele Miasta Malborka[edytuj]



Starostwo Powiatowe


Urząd Pocztowy Malbork 1
1828 – Wilhelm Ludwig Haebler
Johann Peter Monath
1915 – Paul von Hindenburg
Karl Monath
Arthur Born
1919 – Conrad Steinbrecht
1925 – Max Halbe
1942 – Bernhard Schmid
1944 – Erich Abraham
1947 – gen.dyw. Marian Spychalski
1994 – Hall Trøan Galaaen
1994 – Olav Bergene Holm
1996 – Søren Odberg
1996 – Marit Buhaug
1996 – Erling Hansen
1996 – Hermann Schäpers
1996 – Anne Lystad
1996 – Ingebjärg Christiansen
1996 – Lizzi Hansen
1996 – Turid Pettersen
1996 – Johan Stensrud
1997 – Michel Marbot
2003 – Michael Leier
2004 – Maria Prior-Nowak
2006 – dr Chrystian Meyl
2008 – Maria Luiza von Sethe[25]
Miasta partnerskie[edytuj]

Nordhorn (Niemcy) (od 1995)
Troki (Litwa) (od 1997)
Sölvesborg (Szwecja) (od 1999)
Margny-lès-Compiègne (Francja) (od 2004)
Monheim am Rhein (Niemcy) (od 2005)
Filmy realizowane w Malborku[edytuj]



Pałac Wielkich Mistrzów Zakonu Krzyżackiego w Malborku
Krzyżacy – film fabularny, rok produkcji i premiery 1960, reżyseria Aleksander Ford.
Malbork – film dokumentalny, rok produkcji 1962, reżyseria Jan Riesser.
Samochodzik i templariusze – serial telewizyjny, rok produkcji 1971, premiera 1972, reżyseria Hubert Drapella.
Henryk Monte – film historyczny, rok produkcji 1971, reżyseria Saulus Šaltenis.
Kopernik – film biograficzny, rok produkcji 1972, premiera 1973, reżyseria Ewa i Czesław Petelscy.
Znak orła – serial TV, rok produkcji 1977, premiera 1978, reżyseria Hubert Drapella.
Pan na Żuławach – serial TV, rok produkcji 1982–1984, premiera 1985, reżyseria Sylwester Szyszko.
Królowa Bona – serial TV, rok produkcji 1980, premiera 1982, reżyseria Janusz Majewski.
Przyłbice i kaptury – serial TV, rok produkcji 1985, premiera 1986, reżyseria Marek Piestrak.
Malbork – film dokumentalny, rok produkcji 1987, reżyseria Czesław Duraj, Stanisław Kostrzewa.
Król Olch – film wojenny, rok produkcji 1995, reżyseria Volker Schlöndorff.
Sztos – film sensacyjny, rok produkcji i premiery 1997, reżyseria Olaf Lubaszenko.
Wiedźmin – film fantasy i serial TV, okres zdjęciowy 2000–2001, premiera: film 2001, serial TV 2002, reżyseria Marek Brodzki.
Battle for the Bible (Bitwa o Biblię) – film fabularny, rok produkcji 2006, reżyseria Sean Grundy, na zlecenie Pionier TV (Wielka Brytania)[potrzebne źródło].
Hans Kloss. Stawka większa niż śmierć - polski film szpiegowski produkcji polskiej w reżyserii Patryka Vegi z 2012 roku.
Zobacz też[edytuj]

Zamek w Malborku
Twierdza Malbork
Synagoga w Malborku
Cmentarz żydowski w Malborku