sobota, 22 września 2012

Koło


Koło

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat kolski
Gmina gmina miejska
Założono XIII wiek
Prawa miejskie 18 lipca 1362
Burmistrz Mieczysław Drożdżewski
Powierzchnia 13,85 km²
Wysokość 84-114[1] m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
22 965
1658 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 63
Kod pocztowy 62-600 do 62-602
Tablice rejestracyjne PKL
Położenie na mapie Polski


Koło
52°12′N 18°38′E
TERC
(TERYT) 4304109011
SIMC 0949052
Urząd miejski
ul. Mickiewicza 12
62-600 Koło
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Koło w Wikisłowniku
Strona internetowa
Koło – miasto w województwie wielkopolskim, w Kotlinie Kolskiej, nad Wartą; siedziba powiatu kolskiego i gminy Koło.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 22 965 mieszkańców[2].
Położone przy drodze krajowej nr 92 i linii kolejowej Poznań – Warszawa. Prawa miejskie od 1362 roku. Od XV wieku do 1716 r. miejsce sejmików generalnych prowincji wielkopolskiej. Obecnie duży ośrodek przemysłu ceramicznego i spożywczego. Do najstarszych zabytków zalicza się: ruiny zamku z XIV w., gotycki kościół farny z XV w. oraz kompleks kościoła i klasztoru bernardynów. Patronami miasta Koła są święty Bogumił i św. Tekla[3].
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
1.1 Położenie i obszar
1.2 Klimat
2 Demografia
3 Toponimika nazwy
4 Historia
5 Architektura
5.1 Zabytki
5.1.1 Ruiny zamku
5.1.2 Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
5.1.3 Kościół i klasztor bernardynów
5.1.4 Ratusz miejski
5.1.5 Kościół ewangelicko-augsburski
5.1.6 Spichlerz
5.1.7 Kaplica Przemienienia Pańskiego
5.1.8 Dworzec kolejowy
5.1.9 Pozostałe
5.2 Cmentarze
5.2.1 Cmentarz rzymskokatolicki
5.2.2 Cmentarz wojenny
5.2.3 Cmentarz żydowski
5.2.4 Cmentarz ewangelicki
6 Polityka
7 Zieleń miejska
8 Wspólnoty religijne
9 Kultura
10 Sport
11 Gospodarka
12 Transport
12.1 Koleje
12.2 Drogi
12.3 Komunikacja autobusowa
13 Oświata
14 Współpraca międzynarodowa
15 Osoby związane z miastem
16 Honorowi obywatele miasta
17 Przypisy
18 Bibliografia
19 Linki zewnętrzne
Geografia[edytuj]

Położenie i obszar[edytuj]
Koło położone jest we wschodniej części województwa wielkopolskiego nad rzeką Wartą, w granicach Kotliny Kolskiej, która wchodzi w skład makroregionu Niziny Południowowielkopolskiej. Miasto sąsiaduje z gminami: Koło, Kościelec oraz Osiek Mały. Położone jest na średniej wysokości 101 m n.p.m.[4].
Miasto Koło leży w centrum Polski, w odległości ponad 300 km od granicy z Niemcami i Białorusią oraz wybrzeża Morza Bałtyckiego. Odległości do ważniejszych miast Polski[5]:
Konin – 30 km
Włocławek – 65 km
Kalisz – 70 km
Łódź – 85 km
Poznań – 130 km
Warszawa – 175 km
Według danych z 2004 r.[4] Koło ma obszar 13,85 km², w tym:
użytki rolne: 48%
użytki leśne: 5%
grunty zabudowane i zurbanizowane: 41%
wody: 2%
Miasto stanowi 1,37% powierzchni powiatu kolskiego.
Koło zwyczajowo podzielone jest na cztery osiedla: Kaliskie, Płaszczyzna, Stare Miasto oraz Warszawskie. Najstarsze jest Stare Miasto, na terenie którego założona została osada Koło już w XIII w. Szczegółowy opis osiedli znajduje się w osobnych artykułach.
Klimat[edytuj]
Klimat w rejonie Koła związany jest z ogólną cyrkulacją mas powierza napływającego głównie znad północnego Atlantyku i basenu Morza Śródziemnego. Według regionalizacji klimatycznej Wincentego Okołowicza miasto położone jest na pograniczu regionu środkowopolskiego i subregionu kujawskiego, reprezentujących obszar słabych wpływów Atlantyku i Bałtyku.
Amplitudy temperatur są tutaj nieco mniejsze od przeciętnych w Polsce, zima jest dosyć chłodna (średnia temperatura -2,4 °C), ale niezbyt długa (około 85 dni), z nietrwałą szatą śnieżną. Dłuższe (około 98 dni) i ciepłe jest lato (+18,0 °C w lipcu). Charakterystyczna dla tej części Polski jest niezbyt duża liczba dni pochmurnych (ok. 120). Długość trwania okresu wegetacyjnego wynosi niespełna 220 dni. Roczna suma opadów sięga 500-550 mm. Podobnie jak na większości terytorium kraju, również w rejonie Koła przeważają wiatry zachodnie, stanowiące blisko połowę ogółu wiatrów wiejących w ciągu roku. Wiosną i jesienią wzrasta udział wiatrów wschodnich. Nadto, stacja IMGW w Kole odnotowuje dużą (7,3%) ilość cisz. Średnia ważona wiatrów (bez rozbicia na kierunki) sięga 4,2 m/s , a wiatry wiejące z prędkością 3-7 m/s stanowią prawie 60% ogólnego udziału wiatrów w ciągu roku. Na mniej zurbanizowanych terenach takie prędkości wiatrów stwarzają dosyć dogodne warunki dla lokalizacji elektrowni wiatrowych[4].
Warunki klimatu lokalnego, chociaż zbliżone do przedstawionej wyżej specyfiki makroklimatu, są jednak dosyć zróżnicowane. Największy, modyfikujący wpływ na klimat lokalny ma obecność szerokiej doliny Warty z dużymi powierzchniami wilgotnych i podmokłych łąk oraz urozmaicona rzeźba terenów zainwestowanych.
[ukryj]Średnia temperatura i opady dla Koła
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie najwyższe temperatury [°C] 0 -1 5 11 18 23 23 24 19 13 5 2 12
Średnie najniższe temperatury [°C] -4 -8 -2 2 7 12 13 13 9 5 0 -1 4
Opady [mm] 30.5 33 22.9 38.1 27.9 45.7 104.1 58.4 35.6 33 17.8 58.4 502,9
Źródło: Weatherbase[6] 24.01.2009
Demografia[edytuj]

Ludność Koła[7]
Rok Ludność Rok Ludność
II poł. XIV w. 500 1921 11 450
1549 750 1928 12 400
kon. XVI w. 1000 1938 13 000
1616 1800 1945 7085
1793 1400 1947 11 261
1817 2166 1959 10 906
1836 3175 1970 13 200
1854 4637 1980 19 900
1865 5703 1986 21 500
1870 6449 1990 22 500
1909 9397 2000 24 518
1914 10 854 2005 23 251
Struktura demograficzna mieszkańców Koła wg danych z 31 grudnia 2007[8]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 23 018 100 12 277 53,34 10 741 46,66
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 4417 19,19 2177 9,46 2240 9,73
wiek produkcyjny (18–65 lat) 15 377 66,8 7771 33,76 7606 33,04
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 3224 14,01 2329 10,12 895 3,89
Koło liczy niewiele ponad 23 tysiące mieszkańców, plasuje się na 17. miejscu pod tym względem wśród miast województwa wielkopolskiego. W ostatnich latach ludności zaczęło ubywać. Tendencja spadkowa charakteryzuje procesy migracji z miasta do większych miast i zagranicę, spowodowane głównie dużym bezrobociem i brakiem wyższych uczelni. W roku 2007 zarejestrowanych było 1383 bezrobotnych (w tym 957 kobiet), co daje 9,0% osób bez pracy w wieku produkcyjnym.
Toponimika nazwy[edytuj]

Nazwa Koła wywodzi się prawdopodobnie od położenia w zakolu Warty, która w tym miejscu zmienia kierunek z północnego na zachodni i tworząc szeroki łuk oblewa przestrzeń, gdzie usadowiła się znana już sprzed lokacji wieś królewska. Miłośnicy tradycji przypisują jednak powstanie tej nazwy raczej czynnikom historycznym niż geograficznym, utrzymując, że jest to etymologiczną pozostałością wieców starszyzny rodowej, tzw. kół. Byłoby to w prostej linii prehistorią dawnych sejmików kolskich[9].
Natknąć można się także na podanie, iż jeden z władców (musiał to być Kazimierz Wielki, bo to on lokował tu miasto) przejeżdżając tędy doświadczył uprzejmości mieszkańców w chwili, gdy od powozu, którym podróżował odpadło koło. Zdarzenie to i jego konsekwencje w postaci lokacji miasta i nadania mu nazwy stosownej do przyczyny, to jednak tylko legenda, bowiem miasto powstało na gruntach istniejącej tu wcześniej wsi Koło.
W roku 1939 nazistowska administracja niemiecka wcieliła miasto do Rzeszy, nadając mu ahistoryczną nazwę Wartbrücken, wkrótce zmienioną na Warthbrücken (w wolnym tłumaczeniu "mosty na Warcie"). Nazwa ta przeszła do historii wraz z usunięciem z miasta wojsk niemieckich w styczniu 1945 r.[7]
Historia[edytuj]

 Osobne artykuły: Historia Koła i Sejmiki ziemskie w Kole.


Żydowska synagoga (XIX wiek)


Zabudowania ul.Toruńskiej (1910 r.)


Centrum miasta (początek XX wieku)


Zabudowa Starówki (1920 r.)
Miasto zostało lokowane 18 lipca 1362 r. na prawie magdeburskim na wyspie rzecznej przez Kazimierza Wielkiego. Było własnością królewską. Ze względu na swe położenie nie posiadało murów, tylko przy wlotach głównych dróg stały dwie bramy: Kaliska i Toruńska. Od początku XV wieku w mieście odbywały się sejmiki generalne prowincji wielkopolskiej. Zjazdy szlachty sprzyjały rozwojowi rzemiosła i handlu. Ostatni sejmik zebrał się w 1716 r.
W 1409 roku poświęcono i konsekrowano kościół farny Podwyższenia Świętego Krzyża. Dziesięć lat później abp Mikołaj Trąba erygował kościół Świętego Ducha. Położone na prawym brzegu Warty przedmieście Zduny otrzymało w 1559 r. od Zygmunta Augusta prawo wyboru własnego samorządu. W mieście już w XVI wieku liczna była społeczność żydowska, o której mówił kolejny przywilej Zygmunta Augusta z 1564: ...iż oni pod względem handlu i zarobku porówni są z innymi mieszkańcami tego miasta, ponoszą zarówne ciężary i podatki.
W 1622 r. Koło zostało spalone przez oddział lisowczyków. W połowie XVII wieku miasto zaczęło podupadać. Poważnych zniszczeń doznało podczas potopu szwedzkiego w 1655 r. Pod Kołem stacjonowało wówczas 34 000 żołnierzy, dowodzonych przez króla Szwecji Karola Gustawa, który przyjął tutaj posła polskiego Krzysztofa Przyjemskiego. W II połowie XVIII wieku było największym miastem ówczesnego powiatu konińskiego i liczyło 1400 mieszkańców.
Po rozbiorach Koło znalazło się początkowo pod zaborem pruskim, później w granicach Księstwa Warszawskiego, aby po jego upadku znaleźć się w Królestwie Kongresowym. Wyraźny rozwój gospodarczy nastąpił w XIX wieku, kiedy powstał kalisko-mazowiecki okręg przemysłowy. W latach 1832–1833 w mieście znajdowały się 22 przędzalnie i 43 warsztaty tkackie. W 1842 r. kupiec poznański Józef Freudenreich założył pierwszą fabrykę fajansu i majoliki. W 1867 r. miasto zostało stolicą nowo utworzonego powiatu. W 1876 r. pracowały w mieście już cztery fabryki ceramiczne.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Koło znalazło się w województwie łódzkim. 1 listopada 1921 roku otwarto linię kolejową z Kutna do Strzałkowa przez Koło. W roku 1924 w granice miasta włączono wsie Blizna i Nagórna. 1 kwietnia 1938 r. Koło przyłączono administracyjnie do województwa poznańskiego.
2 września 1939 r. doszło do nalotu bombowców niemieckich na miasto. Po zakończeniu działań wojennych władze niemieckie wcieliły Koło do Rzeszy Niemieckiej, zmieniając jego nazwę na Warthbrücken. Rozpoczęła się polityka terroru wobec miejscowych Polaków oraz eksterminacja kolskich Żydów.
Wszystkie synagogi zostały zniszczone, a do końca 1939 r. rozstrzelano około 300 Żydów. Wskutek egzekucji, wysiedleń i chorób populacja Żydów w Kole szybko zmniejszała się - od 4987 osób w r. 1939 przez 3000 w grudniu 1940 r. do 2300 w grudniu 1941 r. Między 7 a 11 grudnia 1941] r. wszyscy pozostali w mieście Żydzi zostali zgładzeni w pobliskim obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem[10].
20 stycznia do Koła wkroczyli żołnierze 1. Frontu Białoruskiego marszałka Gieorgija Żukowa. W walkach o zdobycie miasta zginęło 132 żołnierzy radzieckich.
W 1962 r. otwarto Fabrykę Materiałów i Wyrobów Ściernych "Korund", w której pracowało w okresie jej największego rozwoju ok. 1200 pracowników. Na przełomie lat 60. i 70. w mieście rozpoczęto budowę bloków wielorodzinnych, w których mieszka obecnie ponad 60% mieszkańców. W 1975 r. Koło przyłączono do województwa konińskiego. W 1980 r. w pobliżu budowanego osiedla Kolejowa, bp Jan Zaręba poświęcił nowy kościół Matki Bożej Częstochowskiej. 25 maja 1987 roku miała miejsce katastrofa budowlana ratusza; zniszczeniu uległa wieża oraz południowe skrzydła.
Po reformie administracyjnej w 1999 r. Koło włączono do województwa wielkopolskiego. 16 czerwca 1999 r. oficjalnie ogłoszono św. Bogumiła patronem miasta. 1 listopada 2005 r. bp włocławski Wiesław Mering na osiedlu Płaszczyzna, erygował nową parafię, której patronem został opiekun miasta. W 2007 r. oddano do użytku halę sportową, której w czerwcu 2009 r. nadano imię Agaty Mróz-Olszewskiej. Zakończył się kolejny etap trwającej wiele lat odbudowy ratusza miejskiego.
Architektura[edytuj]



Ruiny zamku


Kościół farny Podwyższenia Świętego Krzyża


Kościół Nawiedzenia NMP i klasztor


Ratusz miejski


Kościół ewangelicko-augsburski


Spichlerz
Zabytki[edytuj]
Ruiny zamku[edytuj]
 Osobny artykuł: Zamek w Kole.
Zamek kolski[11] - zamek został wybudowany w ostatnich latach panowania króla Kazimierza Wielkiego, jeszcze przed 1362 rokiem. Był typową gotycką fortecą, ale też siedzibą starostów kolskich. Zamek był odwiedzany przez królów polskich, a od 1433 r. odbywały się w nim zjazdy wielkopolskiej szlachty. Warownia podupadła już w XVI wieku. Do naszych czasów dotrwały jedynie ruiny budowli – fragmenty zewnętrznych murów, fundamenty wieży bramnej i dolna część drugiej wieży. Położone nad Wartą ruiny są dziś celem letnich wycieczek nie tylko turystów, ale również mieszkańców miasta i okolic.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego[edytuj]
 Osobny artykuł: Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole.
Kościół gotycki, sięgający swymi początkami XIII wieku. Zachowany do naszych czasów pochodzi z początków XV wieku. Konsekrowany w 1409 r. Gmach świątyni jest z zewnątrz oszkarpowany. Fasada od strony prezbiterium posiada zdobione szczyty schodkowe ze sterczynami. Okna i wyposażenie wnętrza są neogotyckie. Kościół wyróżnia się polichromią oraz cennymi działami sztuki. Wewnątrz na szczególną uwagę zasługują: oryginalna gotycka ambona, późnorenesansowe sakramentarium z piaskowca oraz gotycka płyta nagrobna Jana z Garbowa.
Kościół i klasztor bernardynów[edytuj]
 Osobny artykuł: Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny i klasztor bernardynów w Kole.
Kompleks wybudowany w drugiej połowie XV wieku. (klasztor ufundowano w 1456 r.). Zniszczony wylewami Warty, odbudowany został w II połowie XVIII wieku. Późnobarokowy kościół powstał w latach 1773-1782. Bogate rokokowe wyposażenie wnętrza, m.in.: siedem ołtarzy architektonicznych, cztery konfesjonały, ambona, stalle zakonne. Późnorenesansowy nagrobek Stanisława Ruszkowskiego (zm. 1597), ostatniego rządcy zamku kolskiego, z leżącą postacią rycerza w zbroi. Epitafium Bartłomieja Wilczyńskiego (zm. 1591) z popiersiem zmarłego. Klasztor – w zrębie gotycki – przebudowany w latach 1755-1764. Od XV wieku kościołem i klasztorem opiekują się ojcowie bernardyni.
Ratusz miejski[edytuj]
 Osobny artykuł: Ratusz w Kole.
Wzniesiony został w I połowie XVI wieku, pierwotnie gotycki. Budynek był restaurowany w 1782 roku i gruntownie przebudowany w latach 1835-1837, autorem projektu przebudowy był architekt polski włoskiego pochodzenia – Henryk Marconi. Zmieniono wtedy całkowicie elewacje, dobudowano dwa nierównej długości skrzydła, a utworzony w ten sposób od strony dziedziniec zamknięto murem. Ratusz jest jednopiętrowym gmachem klasycystycznym, z czterokolumnowym portykiem w fasadzie wschodniej. Jedyną widoczną pozostałością architektury gotyckiej była ceglana wieża o podstawie kwadratu, przechodząca w górnych kondygnacjach w ośmiobok – która w roku 1987 runęła w katastrofie budowlanej kolskiego ratusza. Aktualnie ratusz jest w odbudowie. W 2003 roku oddano do zwiedzania wieżę.
Kościół ewangelicko-augsburski[edytuj]
 Osobny artykuł: Kościół Opatrzności Bożej w Kole.
Budowę neogotyckiej świątyni pod wezwaniem Opatrzności Bożej zakończono w 1883 r. Wówczas także kościół został konsekrowany. Parafię ewangelicką erygowano w 1923 r. Doszczętnie zniszczona przez okupanta niemieckiego w czasie II wojny światowej. Wysiłkiem niewielkiego grona wyznawców przeprowadzono remonty zabezpieczające kościół. Dopiero od 1998 r. rozpoczęto gruntowne prace renowacyjne. W 2001 r. miała miejsce rekonsekracja świątyni. Przy kościele znajduje się wybudowana w stylu klasycystycznym pastorówka (obecnie siedziba Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej). Oba budynki są własnością parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie.
Spichlerz[edytuj]
 Osobny artykuł: Spichlerz w Kole.
Położony nad brzegiem rzeki Warty, drewniany, o konstrukcji sumikowo-łątkowej, pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku. Niegdyś służył do magazynowania zboża, które spławiano rzeką do Prus. W tamtym czasie w Kole było 20 podobnych spichlerzy. Obecnie jest to cenny zabytek świeckiej architektury drewnianej.
Kaplica Przemienienia Pańskiego[edytuj]
 Osobny artykuł: Kaplica Przemienienia Pańskiego w Kole.
Kaplica Przemienienia Pańskiego znajduje się na cmentarzu rzymskokatolickim w miejscu rozebranej w XVIII wieku budowli gotyckiej Świętego Wawrzyńca. Została wybudowana na początku XX wieku. Jest to budynek z wysoką, strzelistą wieżyczką wyróżnia się ciekawą architekturą. W podziemiach kaplicy znajdują się krypty grobowe tutejszych duchownych z początków XX wieku.
Dworzec kolejowy[edytuj]
 Osobny artykuł: Dworzec kolejowy w Kole.
Dworzec wybudowany w latach 1925-1928 przy linii kolejowej Kutno – Strzałkowo wraz z wieżą ciśnień. Na jego ścianie znajduje się tablica ku czci ofiar bombardowania dokonanego 2 września 1939 r. przez lotnictwo niemieckie. Przed dworcem znajduje się głaz upamiętniający ok. 80 tys. Żydów transportowanych tędy z getta łódzkiego do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. Tu odbywała się przesiadka Żydów jadących do Kulmhof na wagony kolejki wąskotorowej.
Pozostałe[edytuj]
dom przy ul. Grodzka 2
dom przy ul. Sienkiewicza 7
dom przy Starym Rynku 26
fabryka fajansu
gmach Urzędu Miejskiego
willa "Sejmik"
Cmentarze[edytuj]


Cmentarz rzymskokatolicki


Cmentarz wojenny


Cmentarz żydowski
Cmentarz rzymskokatolicki[edytuj]
 Osobny artykuł: cmentarz rzymskokatolicki w Kole.
Dokładna data założenia cmentarza parafialnego w Kole jest trudna do ustalenia. Nie podaje jej żadne źródło archiwalne pochodzenia kościelnego. Także w materiałach drukowanych cmentarz jest wzmiankowany sporadycznie. W sposób encyklopedyczny wspominają o nim jedynie kolejne Roczniki Diecezji Włocławskiej. Dokumenty z 1811 roku informują, że pochówki zmarłych odbywają się na cmentarzu przy kościółku św. Wawrzyńca (znajdującego się w okolicach dzisiejszej kaplicy cmentarnej). W roku 1874 cmentarz otoczono parkanem, dzięki staraniom ks. Ignacego Górskiego. 9 sierpnia 1908 roku na cmentarzu ks. Edward Narkiewicz poświęcił kaplicę pw. Przemienienia Pańskiego.
W sobotę 2 września 1939 r. lotnictwo niemieckie zbombardowało okolice kolskiego dworca kolejowego, na którym znajdował się pociąg ewakuacyjny z ludnością cywilną z południowej Wielkopolski. Zginęło ponad 200 osób. Ofiary nalotu pochowano w zbiorowej mogile. Znajduje się tutaj także symboliczna mogiła poświęcona żołnierzom Wojska Polskiego poległym podczas II wojny światowej. Obecnie cmentarz zajmuje powierzchnię 3,46 ha. Jego właścicielem jest Kuria Diecezjalna we Włocławku, a użytkownikiem parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Kole.
Cmentarz wojenny[edytuj]
 Osobny artykuł: cmentarz wojenny w Kole.
Pochowani są tu polscy lotnicy z 1939 r. oraz żołnierze Armii Radzieckiej, którzy polegli w walce o Koło i okolice w styczniu 1945 r. W związku z tym usytuowano tu dwa pomniki. Pierwszy dotyczy walki powietrznej nad Kołem 5 września 1939 r., w której zginęli dwaj młodzi polscy lotnicy. Drugi obiekt to pomnik – obelisk ze symbolem ówczesnego ZSRR – sierpem i młotem, oraz napisem: Cześć i chwała bohaterom Armii Radzieckiej, poległym w wyzwolenie miasta Koła i okolic w dniach 19-21 stycznia 1945 roku. W kilkunastu kwaterach spoczywa tu 132 żołnierzy, których nazwiska są widoczne na tablicach wokół dolnej części obelisku. W lutym 1997 r. pochowano tu także 13 ekshumowanych zwłok żołnierzy radzieckich ze Słupcy. Znajdują się tu także zabytkowe nagrobki z XIX wieku.
Cmentarz żydowski[edytuj]
 Osobny artykuł: Cmentarz żydowski w Kole.
Nie zachowany do dzisiaj, mający kilkuwiekową tradycję. Znajdował się między rzeką Wartą a ulicą 3 Maja. Obecnie jest to teren za domem kultury. W 1993 r. na pamiątkę istnienia usytuowano pomnik w postaci fragmentu muru z cegieł z umieszczoną na nim tablicą (obecnie zniszczoną).
Zasadniczego zniszczenia cmentarza dokonali hitlerowcy; natomiast po 1945 r. dewastacja była spowodowana brakiem należytej opieki. W roku 1970 oddano do użytku, wybudowany na terenie graniczącym z cmentarzem, decyzją ówczesnych władz powiatowych – dom kultury. Kilka lat później zlokalizowano na tym terenie basen kąpielowy – co było profanacją cmentarza. Obecnie basen jest zasypany, a teren byłego cmentarza ogrodzony.
Cmentarz ewangelicki[edytuj]
 Osobny artykuł: Cmentarz ewangelicki w Kole.
Został założony wraz z powstaniem kościoła ewangelickiego w Kole (1882). W dużej mierze jest miejscem spoczynku tutejszych luterańskich Niemców, choć parafia ewangelicka, która zarządza cmentarzem jest otwarta na pochówek osób każdego wyznania. Mimo stosunkowo niewielkiego obszaru jaki zajmuje, można tu spotkać ciekawe, różnorodne nagrobki. Jedyna kolska nekropolia wpisana do rejestru zabytków.
Polityka[edytuj]



Urząd Miejski
 Osobny artykuł: Polityka w Kole.
Burmistrz stoi na czele magistratu; od 2002 r. wybierany jest w wyborach bezpośrednich na 4-letnią kadencję. Jest on również organem wykonawczym miasta. Stanowi on jednoosobowy zarząd. Funkcję doradczą dla burmistrza miasta stanowi jego zastępca.
Od 2006 r. funkcję burmistrza miasta pełni Mieczysław Drożdżewski.
Organem uchwałodawczym jest rada miejska składająca się z 21 radnych wybieranych w wyborach bezpośrednich odbywających się co 4 lata. Sesje Rady Miasta odbywają się w sali konferencyjnej kolskiego ratusza. Przewodniczącym Rady Miejskiej jest Urszula Pękacz.
Przynależność partyjna radnych:
Sojusz Lewicy Demokratycznej – 6 mandatów
Prawo i Sprawiedliwość – 4 mandaty
Towarzystwo Samorządowe – 4 mandaty
Platforma Obywatelska – 3 mandaty
Przyjazny Samorząd - 3 mandaty
niezależni – 1 mandat
Zieleń miejska[edytuj]



Dolina rzeki Warty pod Kołem
Na terenie miasta Koła znajdują się cztery parki. Cechuje je bogata fauna i flora. Są doskonałym miejscem wypoczynku dla mieszkańców i gości. Najstarszy swoją historią sięga XIX wieku.
Park 600-lecia ma ogólną powierzchnię 11 ha. Występuje wiele odmian roślin: m.in. klon jawor, jarząb pospolity, morwa biała, dąb szypułkowy czy kasztanowiec biały. Na terenie parki znajdują się dwa zbiorniki wodne.
Park im. Stanisława Moniuszki zajmuje 4 ha i jest najstarszym w mieście. Pośród alejek, w centrum znajduje się altanka. W skład drzewostanu wchodzą m.in. klony, wiązy, topole, kasztanowce i dwa pomnikowe dęby szypułkowe.
Oprócz tego istnieją w Kole dwa inne parki. W planach jest powstanie kolejnych, które miałyby zostać ulokowane w okolicach ulic: Sejmikowej, Asnyka oraz Dąbrowskiego.
Wspólnoty religijne[edytuj]

 Osobny artykuł: Struktury wyznaniowe w Kole.


Kościół MB Częstochowskiej
Koło jest siedzibą dwóch rzymskokatolickich dekanatów należących administracyjnie do diecezji włocławskiej – kolskiego I i kolskiego II.
Na obszarze miasta funkcjonują trzy parafie katolickie:
parafia Podwyższenia Świętego Krzyża
parafia Matki Bożej Częstochowskiej
parafia Świętego Bogumiła
Niewielkie fragmenty miasta Koła należą do parafii Świętego Bartłomieja w Osieku Wielkim i parafii Świętej Trójcy w Dobrowie.
Na terenie Koła znajdują się cztery świątynie wyznania rzymskokatolickiego:
kościół farny Podwyższenia Świętego Krzyża (XV wiek)
kościół bernardyński Nawiedzenia NMP (XVIII wiek)
kościół Przemienienia Pańskiego – kaplica cmentarna (początek XX wieku)
kościół Matki Bożej Częstochowskiej (II połowa XX wieku)
Od 2005 r. trwa budowa kościoła Świętego Bogumiła.
Ponadto w mieście znajduje się świątynia Opatrzności Bożej (II połowa XIX wieku) należąca do parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie. Działalność duszpasterską w Kole prowadzą także dwa protestanckie kościoły o charakterze ewangelicznym: Kościół Boży w Chrystusie oraz Kościół Wolnych Chrześcijan. W mieście obecni są również Świadkowie Jehowy[12].
Kultura[edytuj]



Miejski Dom Kultury


Pomnik K-dronu przed gmachem Starostwa
 Osobne artykuły: Telewizja Kablowa w Kole, Wartaki i Superxiu.
W Kole działa wiele organizacji kulturalnych. Niektóre z nich posiadają ponad stuletnią tradycję. Funkcjonuje Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna oraz filia Wojewódzkiej Biblioteki Pedagogicznej w Koninie. W kolskim Muzeum Technik Ceramicznych – jedynym tego typu w kraju – można podziwiać bogate zbiory fajansu i ceramiki.
Koło posiada długie tradycje muzyczne. Od ponad 100 lat istnieje tu chór mieszany Towarzystwa Śpiewaczo-Muzycznego Lutnia. Przy klasztorze oo. Bernardynów działa Chór Męski św. Cecylii. Ponad 35 lat działa Manufaktura Piosenki Harcerskiej Wartaki – Reprezentacyjny Zespół Wielkopolskiej Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego. Od wielu lat uświetnia kolskie uroczystości Miejska Orkiestra Dęta. W zagospodarowaniu wolnego czasu pomaga Miejski Dom Kultury, pod którego patronatem działa "Kino nad Wartą". Od wiosny 1989 r. istnieje w Kole Telewizja Kablowa Spółdzielni Mieszkaniowej. Jest to najstarsza po warszawskiej sieć kablowa w Polsce. TVK nadaje informacyjny program lokalny oraz jest organizatorem wielu imprez rozrywkowych, sportowych i rekreacyjnych.
W Kole istnieje tygodnik Przegląd Kolski. Miłośników Ziemi Kolskiej skupia Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą.
Od 2005 r. organizowana jest cykliczna impreza muzyczna "Koło Bluesa Festival", odbywająca się na przełomie sierpnia i września na nadwarciańskich błoniach. Natomiast od 2007 r. w ramach "Dni Koła", także na kolskich błoniach, organizowany jest Zjazd Rycerski i Jarmark Królewski.
Sport[edytuj]



Stadion MOSiR
 Osobne artykuły: Olimpia Koło, hala sportowa w Kole i stadion MOSiR w Kole.
Najstarszym klubem sportowym w mieście jest Miejski Klub Sportowy "Olimpia" Koło, który powstał w 1920 r. W przeszłości klub prowadził wiele sekcji, m.in.: piłki ręcznej, boksu, lekkoatletyki i piłkarską, której największym sukcesem były występy w III lidze. W sezonie 2008/2009 drużyna piłkarska występuje w IV lidze. Klub korzysta ze stadionu sportowego Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji z dwoma boiskami do piłki nożnej oraz kortami tenisowymi i trybunami na 600 miejsc siedzących. W ramach MOSiR czynna jest także hala sportowa z 300-osobową widownią.
Ognisko Statutowe Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej "Sokół" jest stowarzyszeniem wyższej użyteczności – działające społecznie na rzecz osób nie kwalifikujących się do uprawiania sportu wyczynowego. Stowarzyszenie jest organizatorem wielu imprez o charakterze ogólnopolskim, regionalnym i imprez własnych. Do wyróżniających się należy wymienić: Międzynarodowy Bieg Warciański oraz ogólnopolskie biegi Krokus i Kolska Patera. Działacze TKKF Sokół od lat współpracują i mają uznanie Polskiego Komitetu Olimpijskiego i Polskiego Związku Lekkiej Atletyki.
W Kole działa także wiele innych mniejszych klubów sportowych:
UKS Maratończyk – drużyna korfballu, której zawodnicy wielokrotnie zdobywali tytuły młodzieżowych mistrzów Polski
SMS MOSiR – klub prowadzi sekcję korfballu, która od sezonu 2008/2009 występuje w seniorskiej I lidze
MLUKS Triathlon – prowadzi sekcje triathlonu, duatlonu, crossduatlonu oraz lekkoatletyki
UKS Przystań – zawodnicy uczestniczą w zawodach wioślarskich i kajakowych
Od kilkunastu lat w salach gimnastycznych powiatu kolskiego – a od 2007 r. na kolskiej hali MOSiR – odbywają się amatorskie rozgrywki Kolskiej Ligi Piłki Siatkowej. W meczach tych uczestniczą zespoły reprezentujące głównie zakłady pracy, szkoły i okoliczne miejscowości.
Gospodarka[edytuj]

 Osobny artykuł: Gospodarka Koła.


Zakłady Mięsne "Sokołów"
Koło należy do większych i bardziej uprzemysłowionych ośrodków gospodarczych w województwie. Rozwojowi miasta sprzyja dogodne położenie w centrum Polski. Korzystna jest również bliskość najpotężniejszych ośrodków przemysłowych i handlowych: Warszawy, Poznania i Łodzi, a także położenie zaledwie kilka kilometrów od Autostrady A2.
Branżą, która ma w Kole wieloletnią tradycję jest przemysł ceramiczny. Pierwsza fabryka wyrobów fajansowych, założona przez kupca Józefa Freudenreicha, powstała w 1842 roku. Dziś ręcznie malowane naczynia i ozdoby dostarcza na rynek Zakład Fajansu.
Ton życiu gospodarczemu miasta nadają duże zakłady przemysłowe. Największym z nich są Zakłady Wyrobów Sanitarnych "Koło", których właścicielem jest fińska firma Sanitec. Kolski zakład posiada także filie we Włocławku, Ozorkowie, Mińsku Mazowieckim i ukraińskiej Sławucie.
Do zakładów w mieście należy również "Saint Gobain Abrasives" firma o zasięgu globalnym – producent szerokiej gamy wyrobów ściernych. W 1987 r. powstał Zakład Wytwarzania Artykułów Ściernych "Andre Abrasive Articles" – drugi producent wyrobów ściernych.
Koło jest ośrodkiem przemysłu spożywczego. Działają tu m.in. zakłady mięsne - obecnie oddział Zakładów Mięsnych "Sokołów" oraz Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska.
Transport[edytuj]



Dworzec i stacja kolejowa


Autostrada A2 w okolicach miasta
Koleje[edytuj]
 Osobny artykuł: Koło (stacja kolejowa).
Przez Koło przebiega linia kolejowa nr 3 z Frankfurtu nad Odrą do Warszawy. Dworzec kolejowy znajduje się w północnej części miasta, przy ulicy Kolejowej. Obecnie z kolskiego dworca odjeżdżają bezpośrednie pociągi do m.in. Poznania, Kutna, Warszawy, Łodzi, Szczecina oraz Lublina[13].
Przez Koło przebiega linia nieczynna od 2004 r. kolei wąskotorowej Dąbie – Koło – Sompolno. W mieście były dwie stacje – Koło Miasto i Koło Wąskotorowe (budynek dworca rozebrany w lipcu 2006 r.). Odcinek Koło – Dąbie nad Nerem rozebrano w latach siedemdziesiątych. W Kole znajdowała się stacja styczna tej kolei.
Drogi[edytuj]
 Osobny artykuł: Obwodnica Koła.
Koło jest znacznym węzłem drogowym. Krzyżują się tu drogi krajowe i wojewódzkie:
Droga krajowa nr 92 – Rzepin - Świebodzin – Poznań – Konin – Koło – Łowicz
Droga wojewódzka nr 270 – Koło – Brdów - Izbica Kujawska - Lubraniec – Brześć Kujawski
Droga wojewódzka nr 473 – Koło – Dąbie – Uniejów – Łask
oraz drogi lokalne
Koło – zjazd na autostradę A2 – Turek
Koło – Brudzew
Koło – Sompolno – Inowrocław
Koło – Kramsk – Konin
Koło – Grzegorzew – Grabów – Łęczyca
Komunikacja autobusowa[edytuj]
Kolski dworzec autobusowy zlokalizowany jest przy ulicy Toruńskiej. Bezpośrednimi połączeniami autobusowymi można dojechać do większości miejscowości powiatu kolskiego oraz do m.in. Bydgoszczy, Jeleniej Góry, Konina, Łeby, Łodzi, Poznania oraz Warszawy[14].
Miasto jest obsługiwane przez PKS Konin, które swoim zasięgiem obejmują powiat kolski, koniński i słupecki. Lokalne kursy odbywają się m.in. do Grzegorzewa, Kościelca, Osieka Wielkiego, Ponętowa i Powiercia.
Oświata[edytuj]

 Osobny artykuł: Edukacja w Kole.


Szkoła Podstawowa nr 1 i Gimnazjum nr 1


Liceum Ogólnokształcące
Szkoły podstawowe
Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Konarskiego
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Adama Mickiewicza
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Marii Konopnickiej
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Kawalerów Orderu Uśmiechu
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Arkadego Fiedlera
Gimnazja
Gimnazjum nr 1 im. Stanisławy Fleszarowej-Muskat
Gimnazjum nr 2 im. Polskich Olimpijczyków
Gimnazjum nr 3 im. Papieża Jana Pawła II
Szkoły ponadgimnazjalne
Liceum Ogólnokształcące im. Kazimierza III Wielkiego
Zespół Szkół Technicznych
Zespół Szkół Ekonomiczno-Administracyjnych im. Stanisława i Władysława Grabskich
Zespół Szkół Plastycznych
Szkoły wyższe
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi, zamiejscowy ośrodek dydaktyczny
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

W 1999 r. ustanowiono partnerstwo między miastami Koło i Reinbek. Koło zawarło również umowę partnerską z ukraińskim miastem Ładyżyn. Uroczysty akt podpisania umowy miał miejsce 23 maja 2003 w Ładyżynie.[potrzebne źródło]
Miasto Kraj Data podpisania umowy
  Reinbek Niemcy 29 maja 1999
  Ładyżyn Ukraina 23 maja 2003
Osoby związane z miastem[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kołem.
Wiesław Binienda – doktor inżynierii mechanicznej, dziekan w Kolegium Inżynierii University of Akron
Franciszek Ksawery Dmochowski – pijar, działacz polityczny, publicysta, poeta i tłumacz, proboszcz kolski
Stanisława Fleszarowa-Muskat – powieściopisarka, poetka, publicystka i dramaturg
Czesław Freudenreich – przedwojenny właściciel fabryki fajansu i założyciel TŚ-M "Lutnia"
Janusz Kapusta – rysownik, malarz, scenograf, twórca figury K-dron
Czesław Lewandowski – duchowny katolicki, biskup sufragan diecezji włocławskiej
Mykoła Nosula (Микола Носуля) – ukraiński wojskowy, sierżant, bohater Związku Radzieckiego, poległy w Kole w czasie II wojny światowej
Serafin Opałko – duchowny katolicki, podpułkownik Wojska Polskiego, proboszcz kolski
Honorowi obywatele miasta[edytuj]

Antoni Jan Dziatkowiak – lekarz, kardiochirurg
Jan Paweł II – duchowny katolicki, papież
Leonard Jaroszewski – komendant hufca ZHP w Kole
Janusz Kapusta – rysownik, malarz i scenograf, twórca K-dronu
Tomasz Kos - piłkarz, reprezentant i mistrz Polski
Zdzisław Krzyszkowiak – lekkoatleta, mistrz olimpijski
Marek Kukuryka – dyrektor Sanitec Koło
Maria Kwaśniewska – oszczepniczka, medalistka olimpijska
Grażyna Rabsztyn – lekkoatletka, uprawiająca biegi płotkarskie
Zbigniew Radziwonowicz – lekkoatleta, oszczepnik
Jerzy Sadowski – chirurg, kardiolog, transplantolog
Halina Trawińska – specjalista chorób wewnętrznych

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1