niedziela, 23 września 2012

Kazimierz Dolny


Kazimierz Dolny

Państwo Polska
Województwo lubelskie
Powiat puławski
Gmina Kazimierz Dolny
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1927
Burmistrz Grzegorz Janusz Dunia
Powierzchnia 30,44 km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
3485 ▼
114,49 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 81
Kod pocztowy 24-120
Tablice rejestracyjne LPU
Położenie na mapie Polski


Kazimierz Dolny
51°19′20″N 21°56′51″E
TERC
(TERYT) 3060914044
SIMC 0955905
Urząd miejski
ul. Senatorska 5
24-120 Kazimierz Dolny
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Kazimierz Dolny w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP


Rynek w Kazimierzu


Rynek w Kazimierzu


Kamienice Przybyłów przy Rynku


Rynek z kościołem farnym


Kościół farny


Ruiny zamku w Kazimierzu


Ruiny zamku w Kazimierzu (z Bliska)


Spichlerz w Kazimierzu


Bulwar nadwiślański


Widok z Góry Trzech Krzyży
Kazimierz Dolny (jid. קוזמיר Kuzmir, Kazimierz nad Wisłą) – miasto w woj. lubelskim, w powiecie puławskim, nad Wisłą, w Małopolskim Przełomie Wisły, w zachodniej części Płaskowyżu Nałęczowskiego. Historycznie położony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Jest siedzibą władz miejsko-wiejskiej gminy Kazimierz Dolny. Część trójkąta turystycznego: Puławy – Kazimierz Dolny – Nałęczów[1]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. lubelskiego.
W Kazimierzu działa klub piłkarski – Orły Kazimierz, założony w 1998 r., ze stadionem w pobliskiej Bochotnicy.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto miało 3485 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Zabytki
3 Osobliwości zabytków Kazimierza Dolnego
4 Integralne części miasta
5 Filmy realizowane w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą
6 Administracja
7 Ludzie związani z Kazimierzem Dolnym
8 Turystyka
9 Miasta partnerskie
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

Początki osady sięgają XI wieku. Na jednym ze wzgórz istniała osada zwana Wietrzną Górą, należąca do zakonu benedyktynów. W 1181 roku Kazimierz Sprawiedliwy przekazał osadę norbertankom z podkrakowskiego Zwierzyńca. Norbertanki zmieniły nazwę osady na Kazimierz (imię darczyńcy). Nazwa została odnotowana w kronikach po raz pierwszy w 1249 roku, a przymiotnik "Dolny" został dodany w latach późniejszych, w celu odróżnienia osady (w dolnym biegu rzeki, choć tak naprawdę jest to bieg środkowy) od Kazimierza, założonego pod Krakowem (w górnym biegu rzeki). Po około 150 latach osada i okoliczne wsie stały się dobrami korony. Władysław Łokietek w 1325 r. ufundował kościół parafialny.
Założenie miasta oraz budowę zamku obronnego legendarnie przypisuje się Kazimierzowi Wielkiemu. Prawa miejskie zostały przyznane w pierwszej połowie XIV w. W 1406 r. Władysław Jagiełło dokonał lokacji miasta na prawach magdeburskich. Wytyczono rynek, ulice, wyznaczono działki pod budowę. Jedynie północną część rynku pozostawiono bez zabudowy. Dzięki temu do dnia dzisiejszego rynek otwarty jest na farę i zamek, który to widok podziwiany jest przez malarzy i turystów. W 1501 r. Kazimierz Dolny stał się siedzibą starostwa. Zygmunt I Stary, zadłużony u Mikołaja Firleja, nadał w 1519 r. jemu i jego synowi Piotrowi dożywotni tytuł starosty kazimierzowskiego. Kazimierz pozostawał we władaniu rodu Firlejów do 1644 r. W tym czasie przebudowany został zamek w Kazimierzu. Po pożarach w latach 1561 i 1585 spichlerze i domy mieszkalne zostały odbudowane przy wykorzystaniu skał wapiennych z okolicznych wzgórz. Firlejowie dbali także o uprzywilejowanie miasta w handlu zbożem spławianym Wisłą do Gdańska, który to handel już wcześniej (w okresie od XVI do XVII w.) przyczynił się do rozwoju miasta. Na handlu zbożem wyrosły kupieckie rody Przybyłów, Czarnotów, Celejów (przybyłych z Włoch). W 1628 r. na Wietrznej Górze osiedlili się franciszkanie, pobudowali klasztor i rozbudowali istniejący (od 1585) kościół.
Złoty wiek Kazimierza skończył się w lutym 1656 r. wraz ze spaleniem miasta i zamku przez wojska króla szwedzkiego, Karola Gustawa. Powtarzające się przemarsze wojsk i późniejsza zaraza przyczyniły się do upadku miasta. W 1677 r. Jan III Sobieski wydał dekret pozwalający osiedlać się kupcom ormiańskim, greckim i żydowskim. Ożywienie gospodarcze nie trwało jednak długo. Kolejne wojny polsko-szwedzkie ponownie spustoszyły miasto. Spadło także zapotrzebowanie w Europie na polskie zboże. Kupcy próbowali rozwijać handel drewnem i przemysł szkutniczy. Jednak nie były to zyski podobne do tych osiąganych na handlu zbożem. Późniejsze rozbiory odcięły Kazimierz od rynków zbytu.
18 marca 1831 roku rozegrała się tutaj jedna z bitew powstania listopadowego – bitwa pod Kazimierzem Dolnym.
Od końca XIX w. Kazimierz Dolny stał się miejscowością wypoczynkową. W okolicznych wąwozach zaczęły powstawać wille i pensjonaty dla letników, przede wszystkim z Lublina i Warszawy.
31 października 1927 roku miejscowość uzyskała prawa miejskie[3].
Kolejnych zniszczeń dokonały działania podczas II wojny światowej. Kazimierz został odbudowany w znacznej mierze dzięki staraniom Karola Sicińskiego, któremu to zadanie powierzył ówczesny minister kultury. Dzisiaj Kazimierz Dolny stanowi zespół urbanistyczno-krajobrazowy, w którym został zachowany historyczny układ ośrodka handlu położonego na szlaku wiślanym.
27 kwietnia 1979 roku (na podstawie projektu Zakładu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie) został tu utworzony Kazimierski Park Krajobrazowy.
8 września 1994 roku kazimierski zespół zabytkowy został uznany za pomnik historii zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy.
Zabytki[edytuj]

kościół farny św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja – zbudowany w latach 1586-1589
organy w modrzewiowej oprawie z 1620 r. (jedne z najstarszych w Polsce)
renesansowe popiersie Mikołaja Przybyły
stalle z 1 poł. XVII wieku
chrzcielnica (warsztat Santi Gucciego)
ołtarz główny w stylu barokowym
ambona z 1615 r. z rokokowym zwieńczeniem
kościół św. Anny z 1671 r. i szpital św. Ducha dla ubogich z manierystycznym szczytem z 1635 r.
kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny z 1589 r. i klasztor Reformatów z lat 1638-68. Zespół otacza mur z 1 po XVIII w.
zamek w Kazimierzu Dolnym – ruiny z wieku XIV-XVI w.
wieża obronna (stołp) z 2 poł. XIII lub XIV w.
kamienice (przy Rynku) o manierystycznym wystroju z ok. 1615 r. należące do braci Przybyłów:
Pod Świętym Mikołajem (restaurowana po wojnie przez Józefa Gosławskiego[4])
Pod Świętym Krzysztofem
kamienica Gdańska (przy rynku) z 1795 r. w stylu barokowym
kamienica Biała (przy ul. Senatorskiej)
kamienica Celejowska (przy ul. Senatorskiej), przebudowana przed 1630 r. przez Bartłomieja Celeja, dziś mieści się w niej oddział Muzeum Nadwiślańskiego
spichlerze[5][6]
Spichlerz „Pod Żurawiem” z 2 poł. XVII w., ul. Puławska 100 (hotel TP Edukacja i Wypoczynek sp. z o.o.), numer w rejestrze zabytków: A/836 z 27.02.1984. Wyremontowany w latach 1988–93 z przeznaczeniem na hotel według projektu Tadeusza Augustynka[7].
Spichlerz „Król Kazimierz” (dawniej Przetwórnia Owoców) z 2 poł. XVII w., ul. Puławska 70 (hotel)
Spichlerz Pielaka z XVII w., ul. Puławska 66 (w ruinie)
Spichlerz „Pod Wianuszkami” z lat 80. XVII w. przy ul. Puławskiej 64 (schronisko młodzieżowe), nr w rejestrze zabytków: A/209 z 14.02.1967
Spichlerz Nowakowskiego z 2 poł. XVI lub XVII w. przy ul. Puławskiej 5
Spichlerz „Bliźniak” z pocz. XVII w. przy ul. Puławskiej 46. Dawniej nad kanałem portowym obok bliźniaczego budynku. Nr w rejestrze zabytków: A/210 z 14.02.1967
Spichlerz Feuersteina (Krzysztofa Przybyły) z XVI w. z późnorenesansowym szczytem, ul. Puławska 40
Spichlerz Ulanowskich (Mikołaja Przybyły) z 1591 r., ul. Puławska 34 (Muzeum Przyrodnicze)
Spichlerz przy ul. Tyszkiewicza 18 (pod tynkiem zachowała się dekoracja sgraffitowa)
Spichlerz Kobiałki z 1636 r., ul. Krakowska 61 (ob. hotel PTTK)
spichlerz przy ul. Krakowskiej 63 z 1 poł. XVII w. (w ruinie)
synagoga w Kazimierzu Dolnym
jatki drewniane z pocz. XIX wieku na Małym Rynku
kapliczka z Chrystusem Frasobliwym z 1588 r. przy tzw. Bramie Lubelskiej
Stara Łaźnia (ob. hotel "Perła Kazimierza") z 1921 r. proj. Jan Koszczyc Witkiewicz
Ruiny willi Szukalskiego z 1910 r. proj. inż. Jana Albrychta
drewniane domy z XVIII i XIX w.
zabytki nieistniejące:
spichlerz „Pod Bożą Męką” (zwany też Pod Figurą) z 1624 r. wzniesiono dla kupca Wawrzyńca Górskiego według projektu Adama Tarnawskiego z Kraśnika. Zburzony został pomiędzy latami 1940-44. Znajdował się przy końcu ul. Krakowskiej przy willi Mysłowskich[8]
spichlerz z dziedzińcem przy ul. Puławskiej. Obecnie w jego miejscu znajduje się wodomistrzówka[8]
spichlerz Pod Jeleniem[9]
spichlerz Pod Skorupiany[9]
spichlerz "Bliźniak II", ul. Puławska 46[8]
dwa spichlerze z XVII w. pomiędzy spichlerzem Kobiałki i spichlerzem przy ul. Krakowskiej 63, rozebrane przez K.T. Ulanowskiego w latach 1959-65[10]
Dom Błaszczyńskiego przy ul. Podzamcze, spłonął w 1917 r.[9]
Kamienica Kwasków (tzw. Faktoria angielska) przy ul. Krakowskie Przedmieście 22. Był to spichlerz z przylegającym mieszkaniem[9].
Dom Dziwisza, ulica Krakowska 4[9]
Osobliwości zabytków Kazimierza Dolnego[edytuj]

Wszystkie budowle kazimierskie zostały wzniesione z miękkiego, łatwego w obróbce miejscowego wapienia. Ten materiał pozwalał na wyjątkowo bogate, pełne fantazji zdobienie fasad. Budowniczowie kamienic prześcigali się w pomysłach zdobienia, mających niewiele wspólnego z klasyczną architekturą renesansu.[potrzebne źródło]
Kamienice były kryte stromymi dachami pochylonymi ku środkowi i osłoniętymi od ulicy niezwykle wysokimi attykami. Powierzchnię attyk również pokrywała bogata dekoracja, a górną krawędź wieńczyły kamienne pinakle i woluty.[potrzebne źródło]
Wzniesione nad brzegiem Wisły spichrze miały wprawdzie zwykłe strome dachy dwuspadowe, ale za to szczyty od strony rzeki były również bogato zdobione.[potrzebne źródło]
Integralne części miasta[edytuj]

Albrechtówka, Cholewianka, Dąbrówka, Doły, Doły Wylęgowskie, Góry Drugie, Góry Pierwsze, Góry Trzecie, Helenówka, Jeziorszczyzna, Las Miejski, Mięćmierz, Nowy Las, Okale, Wylągi.
Filmy realizowane w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą[edytuj]

1965: Wyspa Złoczyńców – film przygodowy dla młodzieży, reżyseria Stanisław Jędryka.
1971: Podróż za jeden uśmiech – serial telewizyjny i film przygodowy dla młodzieży, reżyseria Stanisław Jędryka, premiera 1972.
1993: Dwa księżyce – film według powieści Marii Kuncewiczowej, reżyseria Andrzej Barański.
1999: Ostatnia misja, reżyseria Wojciech Wójcik.
2000: Na dobre i na złe (odcinek 75) – serial obyczajowy (Kazimierz Dolny był miejscem spotkania Jakuba Burskiego i Edyty Kuszyńskiej).
2007: Braciszek – film fabularny, reżyseria i scenariusz Andrzej Barański
Administracja[edytuj]

Kazimierz Dolny jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich[11].
Ludzie związani z Kazimierzem Dolnym[edytuj]


Tę sekcję należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi:
wskazać związek z miastem, 2011-09.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się na stronie dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.
Benedykt Jerzy Dorys – fotografik
Jacek Bromski - reżyser, prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich
Mikołaj Firlej – starosta
Chaim Goldberg – malarz i rzeźbiarz
Józef Gosławski[4] – rzeźbiarz i medalier
Jan Karmański – malarz
Jan Koszczyc Witkiewicz - architekt i konserwator zabytków, założyciel Szkoły Rzemiosł Budowlanych
Zenon Kononowicz – malarz
Jerzy Kuncewicz – literat
Maria Kuncewicz – pisarka
Antoni Michalak - malarz
Hilary Minc
Daniel Olbrychski – aktor
Tadeusz Pruszkowski – malarz
Karol Siciński – architekt, malarz i konserwator miasta
Jerzy Gnatowski - malarz
Jan Wołek – malarz
malarze z Bractwa św. Łukasza
Turystyka[edytuj]

 ścieżka dydaktyczna "Norowy Dół"[12]
Muzeum przyrodnicze (spichlerz Przybyłów, następnie Ulanowskich)
Spichlerze z XVI i XVII w.
Stożek napływowy u wylotu Norowego Wąwozu
"Norowy Dół" – efekt budowy drogi w lessie bez zabezpieczeń przed erozją wodną
Osuwisko na zboczu wąwozu
Odsłonięcie skał podłoża kredowego i trzeciorzędu
Kotły sufozyjne – wynik erozji wód podziemnych w lessie
Panorama na Płaskowyż Nałęczowski i Równinę Radomską
Panorama na Małopolski Przełom Wisły
Odsłonięcia lessu w ścianie wąwozu
Stanowisko powojnika pnącego (gatunek śródziemnomorski)
Ruiny baszty i zamku
Miasta partnerskie[edytuj]

 Hortobágy[potrzebne źródło]
 Staufen[potrzebne źródło]
Zobacz też[edytuj]

Stary cmentarz żydowski w Kazimierzu Dolnym
Nowy cmentarz żydowski w Kazimierzu Dolnym
Konflikt w domu zakonnym w Kazimierzu Dolnym
Gmina Kazimierz (województwo lubelskie)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1