niedziela, 23 września 2012

Kamień Krajeński


Kamień Krajeński

Państwo Polska
Województwo kujawsko-pomorskie
Powiat sępoleński
Gmina Kamień Krajeński
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1359
Burmistrz Wojciech Głomski
Powierzchnia 3,65 km²
Wysokość 139 m n.p.m.
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
2 342[1]
642 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 52
Kod pocztowy 89-430
Tablice rejestracyjne CSE
Położenie na mapie Polski


Kamień Krajeński
53°31′55″N 17°31′43″E
TERC
(TERYT) 6040513014
Urząd miejski
Plac Odrodzenia 3,
89-430 Kamień Krajeński
Strona internetowa
Kamień Krajeński (niem. Kamin; za II RP Kamień Pomorski) – miasto w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kamień Krajeński.
Według danych GUS z 13 lutego 2009 miasto miało 2372 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
4 Zobacz też
5 Przypisy
6 Bibliografia
7 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miasto jest położone pomiędzy dwoma jeziorami - Mochel i Brzuchowo, w północno wschodniej części Krajny, na obszarze Krajeńskiego Parku Krajobrazowego, w pasie Pojezierza Południowopomorskiego (w tym Pojezierza Krajeńskiego), przy drodze krajowej nr 25, w odległości 73 km na północny zachód od Bydgoszczy.
Historia[edytuj]

Kamień jest jedną z najstarszych miejscowości województwa kujawsko-pomorskiego. Najstarsza wzmianka dotycząca Kamienia Krajeńskiego datowana jest na 1107 rok[3].
Kamień był siedzibą kasztelanii. Zazwyczaj siedzibą kasztelanii były okręgi administracyjne, które odpowiadają wielkością byłym powiatom, a na ich czele stali kasztelanowie, którzy zbierali podatki oraz daniny, dowodzili wojskami i sprawowali sądy. Od XIII wieku Kamień i jego okolice były własnością arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, a ludzie zamieszkujący tereny podlegające arcybiskupstwu, zobowiązani byli poza tygodniową pańszczyzną wynoszącą na ogół od jednego do trzech dni, wykonywać dodatkowe prace przy wysiewie zbóż, naprawach grobli, przędzeniu pańskiej przędzy oraz koszeniu łąki i zwózce siana. Gdy przyjeżdżał arcybiskup mieszkańcy Kamienia musieli dodatkowo dostarczyć do kuchni jedną sztukę wołu ruskiego i jednio ciele holenderskie[potrzebne źródło].
W 1339 roku Kamień i jego okolice zostały przejściowo opanowane przez wojska krzyżackie. Przed nadaniem praw miejskich Kamień nosił nazwę Wawrzeszkowo[potrzebne źródło] (Wawrzeszkowice) i był on osadą wiejską.
Przełom w historii miasta nastąpił 11 lutego 1359 roku. Wówczas to arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria wydał przywilej, na mocy którego wieś Wawrzyszkowo zmieniono w miasto o ustroju magdeburskim. Odtąd miasto wraz z najbliższą okolicą stanowiło klucz kamieński arcybiskupów gnieźnieńskich. Król Kazimierz III Wielki w dokumencie wydanym 25 czerwca 1360 roku w Łowiczu potwierdził zarządzenie arcybiskupa, przy czym miasto otrzymało nazwę Kamień. W akcie lokacyjnym miasto otrzymało 10 włók (ok. 168 ha) ziemi, zaś od 1597 roku miało ich już aż 41 (688,8 ha) przy czym 4 włoki (67,2 ha) zajmował pleban. W ciągu wieków pisownia nazwy miasta Kamień ulegała wielu zmianom. I tak:
w roku 1370 - Kamyn
1374 i 1384 - Camen
1381 - 1385 i 1596 - Camień, a oprócz tego istniały jeszcze dwie wersje Camina i Camyn[potrzebne źródło].
pod zaborem pruskim - Cammin i Kamin
po odzyskaniu niepodległości w 1920 roku przyjęto nazwę Kamień Pomorski[potrzebne źródło]
po wyzwoleniu w roku 1945 - Kamień Krajeński.
Krótko po lokacji miasta został wzniesiony zamek obronny z wieżą, który przetrwał do 1721 roku. W roku 1685 istniała jeszcze część zamku, zwana kamienicą z dwoma wielkimi sklepami (piwnicami), nad którymi znajdowały się dwa pokoje, przygotowanymi na przyjazd arcybiskupa[potrzebne źródło]. Obok kamienicy stała wieża, w której urządzone były trzy więzienia dla przestępców[potrzebne źródło]. Tuż obok tych budynków stał drewniany dwór, który przeznaczony był dla dzierżawców lub rejentów[potrzebne źródło]. Składał się on z dwóch pokoi, alkierza, komory, kuchni i czeladnicy wystawionej w drugiej połowie XVII wieku. Nad rzeczką Kamionką stał browar wraz z gorzelnią, zaopatrujący 17 karczm pańskich.
Jako, że miasto stało się własnością kościelną, monarcha wyłączył je spod świeckiej władzy wojewodów. Ponadto władca wyraził zgodę na organizowanie w Kamieniu stałych targów. Wraz z nadaniem praw miejskich arcybiskup ufundował osadzie drewniany kościół pod wezwaniem NMP oraz śś Apostołów Piotra i Pawła. Budowę obiektu zakończono około 1382 roku.
Jeszcze w XIV wieku miasto otoczono murami obronnymi. Wzmocnienie obronności nie uchroniło jednak przed napadami. W roku 1383 najechał go książę mazowiecki Ziemowit, zdobywając miasto i zamek. Jednak znacznie groźniejsze w skutkach były tzw. "rejzy" krzyżackie. W roku 1409 komturowie z Człuchowa i Tucholi przez osiem dni pustoszyli ziemię złotowską i nakielską. W tym też czasie zajęty i spalony został Kamień. Krzyżacy w wyprawach z 1414 i 1422 roku ponownie spalił miasto. W czasie wojny trzynastoletniej z Zakonem Krzyżackim (1454 - 1466) Krajna i jej okolice nie uchroniły się od zniszczeń, jakie powodowały wojska krzyżackie. Dokument wydany 6 czerwca 1457 roku przez króla Kazimierza Jagiellończyka świadczy o znacznej randze miasta z tego okresu wojny z Krzyżakami[potrzebne źródło]. W dokumencie tym, król poleca wystawić przez Kamień trzech pieszych, dla obrony Malborka (dla przykładu: Sępólno było w stanie wystawić tylko 1 pieszego). Od tego czasu (1457 rok) Kamień wzbogacił się o własną artylerie, co wzmocniło jego obronność. Odzyskanie przez Polskę w 1466 roku Pomorza diametralnie odmieniło sytuację i rangę miasta. Z nadgranicznej twierdzy, o dużym znaczeniu strategicznym, stał się Kamień prowincjonalnym ośrodkiem handlowo-usługowym dla najbliższej okolicy. W roku 1512 arcybiskup Jan Łaski ustanowił przy kościele urząd archidiakona. Pod koniec XVI wieku przez miasto przelała się fala reformacji, niemniej luteranizm aż do rozbiorów nie zyskał w mieście silnej pozycji. W roku 1597 arcybiskup Stanisław Karnkowski wydał nowy przywilej dla miasta. Potwierdził w nim stare prawa, wyznaczył nowe czynsze, wydał pozwolenie na warzenie piwa gdańskiego każdemu obywatelowi miasta, zobowiązał także burmistrza do urządzenia sklepów oraz gościnnego domu dla przybyszów. Źródła przekazują także[potrzebne źródło], iż dom zajezdny wcale w Kamieniu nie powstał, gdyż większość zatrzymujących się w mieście osób stanowili duchowni, korzystający z gościny w zamku arcybiskupa. W 1651 roku arcybiskup Maciej Łubieński wyniósł kościół kamieński do rangi kolegiaty. W XVII wieku powstało w Kamieniu seminarium duchowne. Na początku XVII wieku ziemie krajeńskie stały się terenami przewlekłych wojen polsko-szwedzkich. W czasie wojny (1675 r.) wojska szwedzkie pustoszyły tereny Kamienia i okolic. Za zniszczeniami spowodowanymi wojną szła groźba wybuchu epidemii, mogącej spowodować masowe wymieranie ludności. Dlatego też niektóre osady opustoszały zupełnie. Po ludności, która zamieszkiwała te tereny pozostały tylko pustki porośnięte lasami. W ten sposób z terenu dzisiejszej gminy zginęły osady takie jak: Mochle, Stary Orzeł, Kruszewo, Żabienko, Ovialow, Preuschodorff. Około 1720 roku do kościoła od strony zachodniej dobudowano wieżę, a uroczysta konsekracja kościoła, której dokonał biskup chełmiński Adam Stanisław Grabowski, miała miejsce w 1738 roku[potrzebne źródło] (wydarzenie to upamiętnia tablica inskrypcyjna w głównej nawie kościoła).
W wyniku pierwszego rozbioru Polski (1772 r.) granica została przesunięta na południe, a Kamień znalazł się na terytorium prowincji państwa pruskiego zwanej Prusy Zachodnie. Wówczas utworzono również Obwód Nadnotecki, składający się z czterech powiatów, których siedzibami były: Wałcz, Kamień Krajeński, Bydgoszcz i Inowrocław. W roku 1809 w związku z licznym napływem ludności żydowskiej wybudowano w mieście synagogę. Od rozbiorów Polski, a zwłaszcza po wojnach napoleońskich, systematycznie zwiększał się odsetek ludności wyznania ewangelicko-augsburskiego. Dlatego też pod koniec XIX wieku Kamień wzbogacił się o nową świątynię: neogotycki kościół. Wiek XIX był wiekiem klęsk i nieszczęść. Najpierw w 1854 roku wybuchł pożar w Sępólnie. Wielu mieszkańców straciło wtedy dorobek całego swojego życia. Mieszkańcy okolicznych wsi (również Kamienia) choć byli bardzo biedni zorganizowali pomoc dla ludzi z Sępólna. Po tym kataklizmie przyszedł następny. W grudniu 1855 roku na tereny Pomorza, a w tym i Krajny, nadciągnęły silne mrozy, niespotykane tutaj od wielu lat. Oprócz tego wybuchła epidemia cholery dziesiątkująca ludność Krajny. Wtedy też, w roku 1866 do Kamienia przybyły trzy siostry Elżbietanki, zwane wówczas szarymi siostrami (Perpetua Lorenz - przełożona, Karolina Sperlich i Pregryna Kirchner). Ich siedzibą stał się Zakład św. Elżbiety, oddany do użytku w 1905 roku. Siostry te przeprowadzały liczne działania w walce z epidemią: począwszy od organizowania "ochronki" dla dzieci pozbawionych rodziców, poprzez sprzątanie u ludzi chorych po leczenie ich w szpitalu.
Po I wojnie światowej miasto odzyskało niepodległość dopiero 28 stycznia 1920 roku. Lata dwudziestolecia międzywojennego to okres wzmożonego rozwoju miasteczka, a co za tym idzie kształtowanie się władzy samorządowej, rozwój przemysłu i handlu oraz oświaty (w tym czasie istniały dwie szkoły: powszechna i prywatna). W 1923 roku Kamień i jego okolice były silnie obsadzone przez element gospodarczy żydowski i niemiecki. Kupiectwo w tym czasie było tu bardzo słabe. W tym czasie zaczęło się rozwijać, jednak sytuacja podatkowa i inne opłaty nakładane na handel, wstrzymały jego rozwój. Do roku 1923 liczebność kupiectwa polskiego była tak mała, że nie mogło ono tworzyć własnego towarzystwa, więc zostało włączone do towarzystwa niemieckiego. Kamień i jego okolice (powiat sępoleński) - był buforową jednostką administracyjną, toteż zachodnie krańce powiatu stanowiły ówczesną granicę polsko-niemiecką. Powiat zamieszkiwało wielu Niemców, którzy z biegiem lat i w związku ze zmianami zachodzącymi w hitlerowskiej Rzeszy stawali się coraz bardziej butni i nieprzyjaźni. 1 września 1939 roku artyleria i samoloty Wehrmachtu rozpoczęły atak na Sępólno i okolice. Zaczęły się liczne aresztowania. Wiele osób z terenu powiatu sępoleńskiego wywieziono do Lipki. Zapełniły się też miejsca w obozach pracy w Radzimiu i Karolewie, gdzie zgładzono tysiące obywateli powiatu. Wielu nauczycieli i księży przetrzymywano w więzieniu w Zakładzie św. Anny (Kamień Krajeński). W połowie grudnia 1939 roku nauczyciele wraz z księżmi zostali zwolnieni lub wywiezieni do Stutthofu. Tragiczne losy mieszkańców powiatu sępoleńskiego związane z okupacją hitlerowską upamiętniają zbiorowe mogiły pomordowanych w Radzimiu i Karolewie, tablice pamiątkowe, obeliski i pomniki ku ich czci. Przerwana została także tradycyjna wielokulturowość etniczna i wyznaniowa[4].
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.
Zabytki[edytuj]



Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła
mury miejskie z XIV wieku
stary rynek (średniowieczny plan urbanistyczny)
zabudowa miejska, głównie XIX wiek
kolegiata św. Apostołów Piotra i Pawła z XVI wieku

Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Kamieniu Krajeńskim

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1