środa, 26 września 2012

Dynów


Dynów

Państwo Polska
Województwo podkarpackie
Powiat rzeszowski
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1429-1919, od 1946
Burmistrz Zygmunt Frańczak
Powierzchnia 24,55[1] km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
6065[1]
247 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 16
Kod pocztowy 36-065
Tablice rejestracyjne RZE
Położenie na mapie Polski


Dynów
49°49′N 22°14′E
TERC
(TERYT) 3182416011
Urząd miejski
Rynek 2
36-065 Dynów
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Dynów w Wikisłowniku
Strona internetowa


Dynów , zabudowa


zabytkowy kościół


pomnik króla Jagiełły


rynek, szopka


Sobień, Dynów i Łańcut (Landzut) na mapie Mercatora, wydanie z roku 1634, Antwerpia
Dynów wymowa ?/i (dawniej Denow) – miasto i gmina miejska w województwie podkarpackim, w powiecie rzeszowskim, nad Sanem, Pogórze Dynowskie. Przed 1945 rokiem Dynów należał do województwa lwowskiego, po zakończeniu II wojny światowej miasto weszło w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa przemyskiego.
Według danych z 30 czerwca 2004[2] miasto miało 6030 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Struktura powierzchni
2 Demografia
3 Historia
4 Synagogi
5 Osoby związane z miastem
6 Zabytki
7 Atrakcje turystyczne
8 Sąsiednie gminy
9 Zobacz też
10 Linki zewnętrzne
11 Przypisy
Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z roku 2002[3] Dynów ma obszar 24,51 km², w tym:
użytki rolne: 77%
użytki leśne: 12%
Miasto stanowi 2,01% powierzchni powiatu.
Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004[2]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 6300 100 3080 51,1 2950 48,9
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 246 125,7 120,4
Historia[edytuj]

w okresie panowania króla Kazimierza Wielkiego dobra Rzeszowskie wraz z Dynowem nadane zostały rycerzowi Janowi Pakosław de Strożyszcz. W posagu Dynów i Rzeszów i inne dobra otrzymał Kmita Sobieński poślubiając córkę Augustyna z Rzeszowa.
główna posiadłość Piotra Kmity – wojewody sandomierskiego, a później krakowskiego.
1409 – Po śmierci Piotra Kmity, kasztelana lubelskiego, dobra dynowskie wraz z Hyżnem odziedziczył jego syn Piotr Lunak Kmita, mąż dziedziczki części Rzeszowa Ofki(Zofii) Rzeszowskiej.
1410 – pobyt króla Władysława Jagiełły po bitwie pod Grunwaldem, w której sławili się mieszkańcy Dynowa.
1424 – własność Andrzeja Wernera de Denow'
1429 – uzyskanie praw miejskich.
1436- dobra dynowskie zagarnął bezprawnie stryj małoletniej wówczas Małgorzaty z Kmitów, (ur. 1430 r.) Mikołaj Kmita- kasztelan przemyski, zapoczątkowując długoletni spór, zakończony w r. 1441 nowym podziałem dóbr, które odzyskała Małgorzata Mościcowa, znana z fundacji kościoła w Dynowie.
4 kwietnia 1448 – Małgorzata z Kmitów Mościcowa z Dynowa – córka Piotra Lunaka Kmity i Zofii Rzeszowską- Ofki(wg spisu; właścicielka Jawornika Polskiego i wsi koło Dynowa), poślubiła w 1432 r. hr. Piotra Kunatha (podczaszego sandomierskiego), i w 1468 r.; Jana Jaksę de Zalaśna z Wielkich Mościsk, Koźmina ze Strzałkowic h. Ostoja, i s. Andrzeja kasztelana, z nią dziedziczył Rzeszów i Dynów.
1462 – fundacja kościoła przez Małgorzatę Wapowską de Strzałkowice, i ustanowienie urzędu parafialnego przez biskupa Mikołaja Odrowąża Błażejowskiego(ok. 1405 – 21 grudnia 1474).
Po śmierci Małgorzaty Kmity Dynów dziedziczą jej synowie: Stanisław Dynowski a po nim Jan Dynowski (który zmarł bezpotomnie w roku 1539). Kolejnymi spadkobiercami zostali bracia stryjeczni Mikołaj i Piotr Rzeszowscy herbu Doliwa. W roku 1496 sprzedali oni dobra dynowskie Janowi Amorowi Tarnowskiemu- kasztelanowi krakowskiemu. W roku 1532 dobra dynowskie przejęli od Tarnowskich – Wapowscy
1540 – Dynów własnością rodu Wapowskich: Piotra Wapowskiego – stolnik sanocki i potem Katarzyny Wapowskiej, a po niej, syn Jana Stanisława Wapowskiego, a po jego śmierci w 1632 r., (gdy nagrobek w kościele wystawiła mu wdowa Magdalena Wapowska z Jordanów); przejął Dynów syn Karol Wapowski, który w 1644 r. sprzedał okoliczne dobra Marcinowi Konstantemu Krasickiemu .
1604 – dotacja na wyposażenie kościoła przez Katarzynę Wapowską de Maciejowice – Maciejowska.
1617 – konsekracja kościoła pw. św. Wawrzyńca przez arcybiskupa lwowskiego Andrzeja Pruchnickiego
1632 – Szymon Starowolski pisze, iż "Rymanów, Dynów i Lesko swoje zamki mają".
1644 – własność Marcin Konstanty Krasicki z rodu Krasickich
1657 w czerwcu – zniszczenie miasta, zamku na skarpie w północno-wschodniej części grodu, oraz spalenie kościoła parafialnego św. Wawrzyńca, przez wojska Rakoczego.
1663 – odbudowa kościoła ze zniszczeń wojennych i poświęcenie jego przez biskupa Stanisława Sarnowskiego. W tym latach istniał jeszcze kościół – przytułek pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i przy wyjeździe na Dubiecko kościół św. Krzyża.
1672 – najazd Tatarów pod dow. nureddina sołtana Safę Gereja.
1686 – Jerzy Krasicki Stolnik Przemyski, umierając zapisał dobra koło Dynowa żonie ks. Teofili Czartoryskiej, która następnie wyszła za Ks. Grzegorza Antoniego Ogińskiego – Wielkiego Hetmana Litewskiego.
1691 – ks. Grzegorz A. Ogiński wydał zarządzenie porządkowe i przywileje dla Dynowa , gdzie podkreślano, że: chcąc podnosić miasto, które od węgierskiej wojny jest spustoszone nadaje mu się przywilej.
19 listopada 1702 r. gen. szwedzki Magnus Stenbock wysłał z Rzeszowa na Dynów 300-osobowy oddział jazdy w celu schwytania Grzegorza Ogińskiego, stronnika króla Augusta II. Nie mogąc dostać starosty wołkowyskiego, Szwedzi spalili Dynów i złupili okoliczne dobra. G. Ogiński rządził Dynowem aż do śmierci w 1709 r., i Dynów odziedziczyła córka Pacowa z Ogińskich, a po niej jej córka Piotrowa Ożarowska z Paców.
1781 – Adam Poniński sprzedał Dynów w imieniu dziedziczki Felicji z Paców Ożarowskiej Stanisławowi Trzecieskiemu i dziedziczyli go: Józef, Zbigniew i Stefan Trzeciescy. Trzesiescy herbu Strzemię pozostawali właścicielami do 1944 r.
1809- Gdy w ziemi sanockiej wybuchła wojna polsko-austriacka, na jej czele stanął gen. Ksawery Krasicki, były oficer kościuszkowski, a zorganizowanym na terenach przyległych do Dynowa, oddziałom dowodził dziedzic Nozdrzca, Tadeusz Prek. Władzę administracyjno-polityczną pełnił Józef Parys.
Jakub Trzecieski (1766-1830) utworzył wśród mieszczan Dynowską Gwardię Narodową.
ok. 1814 r. Jakub Trzecieski wzniósł w odziedziczonym Dynowie dwór o klasycyzujących formach, który zachował się do czasów II wojny światowej. Kilka lat przed wybudowaniem posiadłości, ożenił się z Franciszką Głogowską i miał z nią sześcioro dzieci o imieniach: Józef, Hieronim, Henryk, Stanisław, Katarzyna i Antonina.
Zbigniew Trzecieski (1837-1906) – wnuk Jakuba, syn Józefa – dziedzic Dynowa był członkiem towarzystw galicyjskich, m.in.; Towarzystwa Rolniczego w Krakowie, Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie, Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie i Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego.
1900-1904 wybudowanie i otwarcie wąskotorowej Przeworskiej Kolei Dojazdowej (Przeworsk-Dynów)
1919 – pozbawienie praw miejskich
13 września 1939 walki obronne 11 Pułku Piechoty kroczącego z Birczy w kierunku Przemyśla i wkroczenie wojsk niemieckich.
18 września 1939 r.- Niemcy dokonali pierwszej masowej egzekucji na miejscowych Żydach mordując około 300-400 osób. 18 na 19 września nocą – Niemcy spalili synagogę, wraz z około 200 spędzonymi Żydami, a resztę deportowali w październiku 1939 r. na prawy brzeg Sanu, zajęty przez sowietów.
W czasie okupacji działała tu Placówka AK Błażowa z Dynowem, na czele której stanął krypt. „Buk" – Stanisław Jakubczyk ps. "Chrobry" Podobwód Rzeszów-Południe AK.
28 lipca 1944 – wkroczenie wojsk sowieckich.
5 marca 1945 – Dragan Sotirovič został przypadkowo aresztowany przez NKWD pod Dynowem, gdzie dowodząc kompanią ze Zgrupowania Warta bronił Polaków przed UPA
1946 – przywrócenie praw miejskich.
Synagogi[edytuj]

Wielka Synagoga w Dynowie
Osoby związane z miastem[edytuj]

Paweł Bielec - fotograf
Cwi Elimelech z Dynowa - przywódca chasydów w I Rzeczypospolitej
Leon Cag „Nieznański”„Wilk”, 1912-1986 - od V 1944 dowódca plutonu AK Dynów od IX 1944 dowódca Placówki AK Dynów, więzień polityczny PRL w 1947 r. skazany na karę śmierci
Leonard Chudzikiewicz, „Pająk”, „Urbański”, „Wier” (1914-1971) - dowódca łączności Placówki ZWZ AK Dynów, działacz WiN. Po wyjeździe L. Caga z Dynowa od maja 1946 był kierownikiem Koła WiN Dynów w składzie Rady WiN Brzozów. 15 marca 1948 skazany na karę śmierci, złagodzoną przez NSW w Warszawie 21 V 1948 do lat 10
Jarosław Hałan - urodzony w Dynowie
Ks. Grzegorz Antoni Ogiński – Wielki Hetman Litewski
Marek Stebnicki - urodzony w Dynowie
Katarzyna Wapowska - fundatorka kościołów, kasztelanowa przemyska, właścicielka Dynowa.
Zabytki[edytuj]

kościół parafialny św.Wawrzyńca
pozostałości murów miejskich z drugiej połowy XVII wieku
dworki z okresu XVIII-XIX wieku
Dwór Trzecieskich
Dwór wzniesiono w 1750 lub w 1760, a w 1784 r. Stanisław Trzecieski kupił dobra dynowskie od Piotra Ożarowskiego. Po nim właścicielami dworu byli kolejno: Józef, Zbigniew i Stefan Trzeciescy. W tej rodzinie majątek pozostawał do zakończenia II wojny światowej. Na tym terenie zabytkowy dąb.
Stary cmentarz żydowski w Dynowie
Nowy cmentarz żydowski w Dynowie
Atrakcje turystyczne[edytuj]

Przeworska Kolej Dojazdowa
Sąsiednie gminy[edytuj]

Dynów, Nozdrzec
Zobacz też[edytuj]

Dynów (stacja kolejowa)
Linki zewnętrzne[edytuj]

Oficjalny serwis miasta
Historia Żydów w Dynowie na portalu Wirtualny Sztetl
Galeria fotografii Dynowa z lotu ptaka Wacława Szczepańskiego
portal o Pogórzu Przemyskim i Górach Sanocko Turczańskich

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1