środa, 26 września 2012

Duszniki-Zdrój


Duszniki-Zdrój

Państwo Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat kłodzki
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1346
Burmistrz Andrzej Rymarczyk
Powierzchnia 22,28 km²
Wysokość ok. 583 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
5 029 ▲[1]
268,2 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 74
Kod pocztowy 57-340
Tablice rejestracyjne DKL
Położenie na mapie Polski


Duszniki-Zdrój
50°23′N 16°23′E
TERC
(TERYT) 5020108011
Urząd miejski
Rynek 6
57-340 Duszniki-Zdrój
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Duszniki-Zdrój w Wikisłowniku
Strona internetowa
Duszniki-Zdrój (niem. Bad Reinerz, czes. Dušníky) – miasto i gmina uzdrowiskowa w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim. Historycznie miejscowość znajdowała się w hrabstwie kłodzkim. Położone w dolinie rzeki Bystrzycy Dusznickiej, oddzielającej Góry Orlickie od Gór Bystrzyckich.
Do 1951 roku miejscowość była siedzibą władz wiejskiej gminy Duszniki Zdrój. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 5 029 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
4 Demografia
5 Gospodarka
6 Polityka
7 Wspólnoty religijne
7.1 Kościół Rzymskokatolicki
7.2 Kościół Polskokatolicki
8 Osiedla
9 Turystyka
10 Toponimia
11 Współpraca międzynarodowa
12 Zobacz też
13 Przypisy
14 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z roku 2002[2] gmina Duszniki-Zdrój ma obszar 22,28 km² (254. lokata w kraju), w tym:
użytki rolne: 28%
użytki leśne: 58%
Duszniki-Zdrój są położone na wysokości ok. 583 m n.p.m.[potrzebne źródło]
Miasto stanowi 1,36% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy: Lewin Kłodzki, gmina Szczytna. Gmina sąsiaduje z Czechami.
Historia[edytuj]


Ta sekcja od 2009-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.


Muzeum Papiernictwa
Na przełomie X i XI wieku w rejonie miasteczka wzniesiono drewnianą warownię, siedzibę właścicieli okolicznych dóbr, rodu Panowiców. Później drewnianą budowlę zastąpiono murowanym zamkiem z wysoką wieżą[3].
Pierwsze wzmianki o samym mieście pochodzą z 1324. W 1346 otrzymało prawa miejskie w wyniku lokacji na prawie niemieckim. Zyski czerpało głównie z handlu i prawa składu towarów przewożonych szlakiem z Czech na Śląsk.
Z XV wieku pochodzą pierwsze wzmianki o istnieniu źródła leczniczego "Zimny Zdrój".
W okresie wojen religijnych zamek został zajęty i utrzymany przez husytów. Opuszczony w 1560 popadł w ruinę. Do dziś pozostały po nim resztki murów i fragment wieży.
W połowie XIV wieku w Dusznikach rozwinęło się hutnictwo żelaza. Złoża rud wyczerpały się jednak dość szybko. Pod koniec XVI wieku gwałtownie rozwija się dusznicki handel oraz przemysł: tkacki i papierniczy, wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. W 1584 zostaje wzniesiony ratusz a w 1605 wybudowano budynek działającego do dzisiaj młyna papierniczego.
Wojna trzydziestoletnia wstrzymała rozwój miasta. Jego odrodzenie nastąpiło w drugiej połowie XVII wieku. Wtedy to miasto stało się ważnym ośrodkiem tkactwa, produkcji papieru i handlu suknem, a także uzdrowiskiem.
W 1669, 17 sierpnia, po abdykacji w drodze do Francji w Dusznikach zatrzymuje się król Polski Jan Kazimierz.


Deptak (ul. Mickiewicza)
W 1748 przeprowadzono pierwsze badania źródeł mineralnych. Od 1769 Duszniki stają się oficjalnym uzdrowiskiem poprzez wpisanie "Zimnego Zdroju" na listę źródeł leczniczych ówczesnych Prus.
W 1777 r. we Wrocławiu opublikowano broszurę pt. "Publiczne Uwiadomienie Zdroiów Zdrowych lub wód mineralnych leczących na Śląsku w Kodowie, Reynercu, Altwasser, Szarlotenbrun, Salcbrun i Flinsbergu się znaydujących", w której zawarto informacje obejmujące m.in. wyniki przeprowadzonych analiz, skład chemiczny wód oraz medyczne ich zastosowanie. Było to dokonane przez Dawida Vogla tłumaczenie wydanej również we Wrocławiu książeczki Johanna Gotfrieda Morgenbessera, wrocławskiego lekarza i chemika. Niemiecka wersja tej publikacji nie zachowała się w publicznych zbiorach, natomiast nieliczne polskie egzemplarze znajdują się w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego i w Bibliotece Jagiellońskiej. Stanowią one obecnie ważne źródło do dziejów balneologii na ziemiach polskich[4].
W 1797 w prowizorycznie wzniesionej szopie w 6 wannach rozpoczęto leczenie kuracyjne w podgrzanej wodzie z "Zimnego Zdroju". W tym samym roku odkryto "Letni Zdrój", znany obecnie pod nazwą "Pieniawa Chopina"
Wkrótce za miastem wybudowano (w 1802) pawilony, pierwsze urządzenia kąpielowe, "dom towarzyski" i pierwsze zajazdy.
Na początku XIX wieku Duszniki stały się jednym z najznaczniejszych uzdrowisk w regionie. W 1817 odkryte zostaje kolejne źródło "Źródło Ulryki", obecnie znane jako "Jan Kazimierz". W sierpniu 1826 na kurację, wraz z matką i siostrami przybywa 16-letni Fryderyk Chopin, który daje dwa koncerty. Dochód z nich przeznaczony jest na utrzymanie sierot. Koncerty te uważa się za pierwsze zagraniczne występy młodego Fryderyka Chopina.
Trwają dalsze inwestycje w kurorcie. W 1862 zostają wybudowane nowe łazienki (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy), a w 1877 oddano do użytku palmiarnię wraz z salą koncertową (obecnie Pijalnia Zdrojowa).
W 1897 (inne źródła podają rok 1896) w 60. rocznicę pobytu w Dusznikach Fryderyka Chopina odsłonięty zostaje obelisk z jego wizerunkiem na medalionie z brązu wykonanym prawdopodobnie według rzeźby Stanisława Romana Lewandowskiego.
Wybudowana w latach 1890-1905 linia kolejowa do Kudowy przyspieszyła rozwój Dusznik-Zdroju. Między innymi istniejące źródła zostają w latach 1909-1910 pogłębione poprzez wykonanie odwiertów.
Po II wojnie światowej Duszniki przyznano Polsce. Dotychczasowa ludność miasta została wysiedlona do Niemiec. Jako że Duszniki uniknęły zniszczeń wojennych, już w 1946 zorganizowano tu I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju, a dawne pensjonaty i hotele znacjonalizowano. W latach 1958-1962 zrekonstruowano stare ujęcia wód mineralnych (Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz), wybudowano nowe oraz przeprowadzono remont kapitalny pijalni wód mineralnych. W następnych latach nadal pracowano nad nowymi odwiertami źródeł (lata 1965-1973). Najgłębszy dotychczas odwiert tzw. Nr 39 zostaje wykonany w 1993 i ma głębokość 180 metrów.
W 1968 w starym młynie papierniczym powstało Muzeum Papiernictwa gromadzące eksponaty dotyczące historii papiernictwa i rozwoju przemysłu papierniczego. W 1971 uruchomiono czerpalnię papieru, gdzie do tej pory odbywa się produkcja papieru metodami tradycyjnymi.
W roku1998 Duszniki zniszczone były przez powódź. Szczególnie ucierpiała część zdrojowa z zabytkowym Parkiem Zdrojowym. Obecnie skutki powodzi zostały usunięte a muzeum papiernictwa, park i położony w nim Dworek Chopina są starannie odnowione. W parku przebudowano grającą, kolorową fontanna (czynna w soboty i niedziele po zmroku) a nad potokiem zrekonstruowano w 1999 roku zadaszone mostki wykonane według dawnych zdjęć.
Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[5]:
miasto
kościół par. pw. śś. Piotra i Pawła, z XVII w., ul. Kłodzka 13, renesansowo-barokowy kościół z bogatym wystrojem wnętrz i unikatową amboną w kształcie wieloryba
kościół ewangelicki, ob. polskokatolicki, parafialny pw. MB Różańcowej, ul. Słowackiego, z l. 1845-46
kaplica pustelnika, z XVIII w., dawna kaplica Świętej Trójcy - pierwotnie pustelnia, później zamieniona na kaplicę nagrobną rodu Fraise, przez pewien czas Muzeum Festiwali Chopinowskich
kaplica na Górze Pustelnika, z XVIII w.
park zdrojowy, z pocz. XIX w., zmiany w drugiej połowy XIX w.
ratusz, ob. dom mieszkalny, z XVI w., XIX w., Rynek 6
Teatr Zdrojowy im. Fryderyka Chopina (tzw. Dworek Chopina), w parku zdrojowym, z XIX w., drewniany dworek wybudowany w latach 1802-1805 jako "dom towarzyski". W 1826 koncertował w nim Fryderyk Chopin. Obecnie odbywają się w nim liczne koncerty fortepianowe, przedstawienia teatralne i koncerty zdrojowe, a także Festiwal Chopinowski.
dom, ul. Kłodzka 2, z XVIII w., XIX w., XX w.
dom, ul. Kłodzka 12, z XVII-XX w.
pensjonat „Słoneczna”, ul. Krakowska 6, z l. 1900-1910
dom, ul. Krakowska 12 , z 1910 r.
dom, Rynek 1, z XVII w., XX w.
dom, Rynek 3, z dugiej połowy XIX w.
dom, Rynek 5, z XVIII w., XX w.
dom, Rynek 9, z XVII w.
dom, Rynek 10/11, z dugiej połowy XVIII w.
dom, ul. Słowackiego 1, z 1900 r.
gospoda, ob. dom, ul. Słowackiego 2, z 1598 r., XIX w.-XX w.
szpital, ul. Sprzymierzonych 11, z 1891 r.
dom, ul. Świerczewskiego 3, z 3 ćw. XIX w.
dom, ul. Świerczewskiego 6, z k. XIX w.
dom, pl. Warszawy 4, z 1715 r., XIX w./XX w.


Stacja meteo w Parku Zdrojowym
willa, ob. hotel „Fryderyk”, ul. Wojska Polskiego 10, z 1862 r., 1900 r.
kuźnia, nad rzeką Bystrzycą, z XVII w.
młyn – papiernia, drewn., z 1605 r., 1709, XX w., obecnie (Muzeum Papiernictwa)
otoczenie młyna.
inne zabytki:
renesansowy rynek
kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, tak zwany kościół zdrojowy
klasztor franciszkański – 1925-1926 jako klasztor i jednocześnie dom wypoczynkowy dla braci z całej prowincji śląskiej
obelisk z popiersiem Chopina – ufundowany w 1897 przez Wiktora Magnusa, z zawodu leśnika, rozmiłowanego w muzyce Chopina. Diorytowy głaz dwumetrowej wysokości z brązowym medalionem przedstawiającym popiersie artysty i podpisem w języku łacińskim „Fryderykowi Chopinowi, który w Dusznikach w roku 1826 swą sztuką prawdziwą i wysoką kulturą szlachetny duszy charakter w zaraniu młodości okazał, pomnik ten ku wiecznej rzeczy pamięci za pozwoleniem władz miejskich Polak Polakowi wystawił"
figura wotywna Matki Bożej z Dzieciątkiem w rynku – postawiona w 1725 r. jako votum za uratowanie miasta od zarazy
niemiecka tablica upamiętniająca pobyt króla Jana Kazimierza
eklektyczna stacja meteo w części zdrojowej
ruiny zamku Homole.

Demografia[edytuj]

Dane z 30 czerwca 2004[6]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 5 020 100 2 702 53,8 2 318 46,2
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 225,3 121,3 104,0
Gospodarka[edytuj]

Głównie turystyka; całoroczna baza uzdrowiskowa i turystyczna. Także pijalnia wód mineralnych, papiernia, stacja kolejowa. Drobny przemysł, Zakłady Elektrotechniki Motoryzacyjnej, papier czerpany metodą ręczną.
Uzdrowisko od 1769 r[potrzebne źródło]. Wody mineralne to szczawy alkaliczne i żelaziste. Leczenie uzdrowiskowe jest bodźcowe, to znaczy uruchamia rezerwy, zmusza organizm do wysiłku, mobilizuje system obronny. Duszniki mają silnie bodźcowy klimat mocno pobudzający produkcję czerwonych ciałek krwi. Balneo- i fizykoterapią leczy się schorzenia kardiologiczne i gastrologiczne. Duszniki słyną również z kąpieli igliwiowych. Kąpiele borowinowe pomagają na kobiece dolegliwości, łącznie z niepłodnością.
W Dusznikach znajduje się również Centrum Diagnostyki i Leczenia Osteoporozy z nowoczesnym sprzętem.
Duszniki posiadają połączenie kolejowe z Kłodzkiem (linia otwarta na początku grudnia 1902) i Kudową-Zdrój (linia otwarta 10 lipca 1905).
Polityka[edytuj]

 Osobny artykuł: Rada Miejska w Dusznikach-Zdroju.
Duszniki Zdrój mają status gminy miejskiej. Mieszkańcy Dusznik wybierają do swojej rady miejskiej 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest ratusz, znajdujący się na rynku.
Lata Burmistrzowie Dusznik Zdroju (od 1990)
1990-1994 Bogdan Berczyński
1994-2002 Grzegorz Średziński
2002-2006 Bolesław Krawczyk
2006-2010 Grzegorz Średziński
od 2010 Andrzej Rymarczyk
Wspólnoty religijne[edytuj]

Kościół Rzymskokatolicki[edytuj]
Parafia św. Franciszka z Asyżu i św. Leonarda
Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Kościół Polskokatolicki[edytuj]
Parafia Matki Bożej Różańcowej[7]
Osiedla[edytuj]

W Dusznikach nie ma pomocniczych jednostek podziału administracyjnego miasta, takich jak osiedla czy dzielnice jednak zwyczajowo miasto dzieli się na osiedla podane poniżej:[8]
Stare Miasto
Zdrój
Osiedle Chopina
Podgórze
Graniczna
Zieleniec
Turystyka[edytuj]



Rynek w Dusznikach
Ważną atrakcją Dusznik-Zdroju jest odbywający się corocznie z początkiem sierpnia festiwal chopinowski. Na terenie gminy znajduje się ośrodek biathlonowy Centrum Polskiego Biathlonu Jamrozowa Polana. W pobliżu miasta unikalny rezerwat Torfowisko pod Zieleńcem z roślinnością typową dla tundry. Doskonały punkt wypadowy dla wycieczek w Góry Stołowe, na Szczeliniec Wielki, w Góry Orlickie oraz Góry Bystrzyckie, do rezerwatu Błędne Skały oraz Wambierzyc.
Piesze szlaki turystyczne:
 Kudowa-Zdrój - Dańczów - Lewińska Przełęcz - Grodczyn - Duszniki-Zdrój - Droga Sudecka - Zieleniec - Lasówka - Schronisko PTTK "Jagodna" (Przełęcz Spalona) - Ponikwa - Długopole-Zdrój (Główny Szlak Sudecki)
 Karłów - Kopa Śmierci - Duszniki-Zdrój - Schronisko PTTK "Pod Muflonem" - Schronisko PTTK "Jagodna" (Przełęcz Spalona)
 Batorów - Skalne Grzyby - Złotno - Duszniki-Zdrój - Schronisko PTTK "Pod Muflonem" - Szczytna
Toponimia[edytuj]

W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Duszniki Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Reinerz[9].
Nazwa miejscowości Duszniki-Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest nazwą urzędową, ustaloną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych i opublikowaną w Dzienniku Ustaw. W 2004 roku Rada Języka Polskiego uchwaliła taki sposób zapisu wieloczłonowych nazw miejscowych[10][11][12]. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. "Duszniki Zdrój" jest natomiast formą potoczną.
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:
 Audun-Le-Tiche[potrzebne źródło]
 Bad Sulza[potrzebne źródło]
 Deštné v Orlických horách[potrzebne źródło]
 Hoya[potrzebne źródło]
 Nové Město nad Metují[potrzebne źródło]
 Olešnice v Orlických Horách[potrzebne źródło]
 Sedloňov[potrzebne źródło]
 Trzcianka[potrzebne źródło]
Zobacz też[edytuj]

miasta w Polsce
nazwy miejscowości z łącznikiem
Cmentarz żydowski w Dusznikach-Zdroju

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1