piątek, 7 września 2012

Warka



Warka

Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat grójecki
Gmina Warka
gmina miejsko-wiejska
Założono XII w.
Prawa miejskie 1321
Burmistrz Dariusz Gizka
Powierzchnia 26,77 km²
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
11435
426 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 48
Kod pocztowy 05-660
Tablice rejestracyjne WGR
Położenie na mapie Polski


Warka
51°47′N 21°12′E
TERC
(TERYT) 1142006114
Urząd miejski
pl. Czarnieckiego 1
05-660 Warka
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Warka w Wikisłowniku
Strona internetowa


Kościół MB Szkaplerznej (dawniej franciszkanów)


Kościół Św. Mikołaja w Warce
Warka Warka ?/i – miasto w woj. mazowieckim, w powiecie grójeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Warka. Położona jest nad Pilicą. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. radomskiego.
Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 11435 (miasto i gmina 18 831) mieszkańców, w tym: 5571 mężczyzn i 5864 kobiet.
Spis treści  [ukryj]
1 Demografia
2 Historia
2.1 Nazwa miasta
2.2 Tradycje piwowarskie
3 Turystyka i zabytki
3.1 Zabytki (wg. rejestru zabytków KOBiDZ)
4 Legendy
4.1 Santa Piva Di Warka
4.2 Nieistniejący kościół
5 Komunikacja
5.1 Drogi
5.2 Kolej
6 Organizacje charytatywne i działalność dobroczynna
7 Sport i turystyka
8 Osoby związane z Warką
8.1 Honorowi Obywatele Warki
9 Przypisy
10 Zobacz też
Demografia[edytuj]


Historia[edytuj]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z XIII wieku. Warka otrzymała prawa miejskie między 1284 a 1321, ponieważ w 1321 Książę Trojden I, potwierdził już fakt istnienia miasta Warka. Miasto rozwijało się głównie jako ośrodek produkcji piwa oraz dzięki handlowi.
W 1478 roku, Książę mazowiecki Bolesław V, nadał Warce przywilej zastrzegający wyłączność dostaw tamtejszego piwa na swój dwór i sprzedaży w piwnicy warszawskiego ratusza. Przywilej ten został potwierdzony przez księcia w roku 1483. XVI wiek to okres dalszego rozkwitu miasta. O wysokim rozwoju piwowarstwa w Warce świadczy liczba piwowarów wykazana w lustracji dóbr królewskich. Wynika z niej, że w roku 1577, w Warce zamieszkiwało 30 piwowarów. Dla porównania, w znacznie większej Warszawie, było w tym czasie 38 mistrzów piwowarskich. Warka była wówczas drugim co do wielkości ośrodkiem piwowarskim w Księstwie Mazowieckim, a warzone tam piwo doceniane było m.in. przez takie osobistości ówczesnej Europy jak papież Klemens VIII .
Warka była miastem niegdyś bardzo rozległym i zamożnym – czego dowodem jest choćby to, że rynek dawnego miasta znajdował się tam, gdzie się dziś znajduje cmentarz grzebalny, zwany 'starym'. Znajdował się tam niegdyś kościół św. Anny. Miasto miało niegdyś kilka kościołów (Farny, O.O. Dominikanów, św. Barbary, św. Anny, św. Leonarda, Świętego Ducha i O.O. Franciszkanów.) Istnieje podanie, jakoby ongi przed wiekami księżna warszawska pisała do ks. Wareckiej: „ Kiedyż to nasza Warszawa będzie tak wielką, jak Warka?” ¹
W czasie potopu szwedzkiego, regimentarz Stefan Czarniecki pobił w 1656 w bitwie pod Warką wojska szwedzkie.
Od 1795 miasto w zaborze pruskim. W latach 1807-1815, Warka leżała w Księstwie Warszawskim, potem w Królestwie Polskim. W czasie II wojny światowej miasto zostało prawie doszczętnie zniszczone w wyniku działań na przyczółku warecko-magnuszewskim. Nad Warką swój pierwszy lot bojowy odbył 23 sierpnia 1944 roku 1 pułk lotnictwa myśliwskiego Warszawa stworzony przy armii polskiej na wschodzie.
Nazwa miasta[edytuj]
Pierwsze źródła historyczne podają nazwę Varca w 1231, w 1508 pojawia się już współczesna forma Warka[1]. Geneza nazwy miasta nie jest jednak jednoznacznie ustalona, a wyróżnia się dwie hipotezy. Według pierwszej nazwa miasta powstała od przedrostka war i przypuszczalnie określała miejsce wirów rzecznych. Miasto od wieków słynęło z warzenia piwa, stąd inna teoria głosi, że nazwa Warka pochodzi od słowa „warzyć” (kipieć, kotłować się), co odpowiada jednemu z procesów produkcji piwa. Warka to także piwowarska jednostka miary oznaczająca porcję piwa uzyskanego z jednego warzenia. Funkcjonował również gwarowy rzeczownik war(ka) = ‘warzenie, gotowanie’.
Tradycje piwowarskie[edytuj]
Tradycje piwowarskie w Warce sięgają piętnastego stulecia. Już wtedy na terenie dzisiejszego miasta Warka produkowany był napój alkoholowy na bazie jęczmienia. W roku 1478 miasto otrzymało od Księcia Mazowieckiego, Bolesława V, przywilej zastrzegający wyłączność dostaw tamtejszego piwa na swój dwór i sprzedaży w piwnicy warszawskiego ratusza. Kroniki historyczne wskazują, że w XVI wieku na terenie miasta piwowarstwem zajmowało się aż 30 piwowarów, podczas gdy w dużo większej Warszawie liczba piwowarów wynosiła 38.
Przekazy historyczne, legendy i utwory literackie potwierdzają fakt, iż piwo z Warki, które ceniono za smak, klarowność i kolor gościło na stołach całego kraju podczas najważniejszych uczt i biesiad. Książę mazowiecki Bolesław V w dowód uznania nadał przywilej zastrzegający wyłączność dostawy wareckiego piwa na swój dwór (1483)[2]. Na początku XVII wieku, Jędrzej Święcicki, geograf i historyk Mazowsza, pisał, że „Pomyślność Warki stała przede wszystkim piwem…”
Turystyka i zabytki[edytuj]



Pomnik Lotników w Warce upamiętniający walki stoczone nad miastem w 1944
kościół parafialny św. Mikołaja z lat 1603-61 w stylu barokowym
kościół Matki Boskiej Szkaplerznej z lat 1652-1746 (dawniej franciszkanów) w stylu barokowym. Projekt Antonio Solari.
barokowe ołtarze i rokokowa ambona.
miejsce pochówku książąt mazowieckich Trojdena I i Konrada II czerskiego i księżnej Danuty Anny, żony Janusza I, których szczątki przeniesiono do kościoła w 1859 ze zniszczonego kościoła Dominikanów. Tablica nagrobna fundacji płk Piotra Wysockiego. W „Topografia czyli opis Mazowsza” Jędrzeja Święcickiego, wydanej w 1634 r, napisał „Zaraz opodal widać miasto Warkę szeroko rozbudowane .....sześć kościołów, i siódmy bardzo wspaniały z klasztorem ks. dominikanów, w którym znajdują się godne widzenia grobowce Trojdena, Ziemowita, książąt mazowieckich, oraz Anny, siostry Witolda”.
ratusz z 1821 r. w stylu klasycystycznym
kamieniczka mieszczańska z XIX wieku (ul. Długa)
na cmentarzu grób płk Piotra Wysockiego
pomnik – miejsce po domu "na wójtostwie", gdzie mieszkał (od 1857) i zmarł (1875) płk. Piotr Wysocki (dom Piotra Wysockiego spłonął w 1939 r.)
stanowisko archeologiczne w Starej Warce (5 km od miasta)
w dzielnicy Winiary pałac Pułaskich z końca XVII wieku, a w nim Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego (pamiątki po Pułaskim, udział Polaków w walkach o niepodległość Stanów Zjednoczonych)
park wokół pałacu
pomnik Kazimierza Pułaskiego
pomnik powstańców 1863 na Błoniach, upamiętniający egzekucję płk Władysława Kononowicza i dwóch jego adiutantów, dokonaną przez Rosjan 2 czerwca 1863.
pomnik pomordowanych na Wschodzie- Krzyże Katyńskie.
ohel cadyka Izaaka Kalisza niedaleko mostu kolejowego posadowiony na przedwojennym kirkucie
armata z września 1939 r. wydobyta przez jednego z rolników. Została odnowiona (ale zachowano np. ślady po pociskach). Można ją zobaczyć przy strzelnicy Klubu Oficerów Rezerwy (obok stadionu KS Warka).
Piękne tereny do pieszych wędrówek, miasto przylega do Puszczy Stromeckiej, która jest bardzo bogata w grzyby. Można w niej też odnaleźć pozostałości po działaniach z okresu II wojny światowej (okopy, transzeje etc). Miasto słynie z produkowanego w browarach "Warka" piwa, choć na jego terenie funkcjonuje również bardzo nowoczesna winiarnia. Miasto położone nad Pilicą, która w ostatnich latach stała się jedną z czystszych rzek w Polsce.
Zabytki (wg. rejestru zabytków KOBiDZ)[edytuj]
na listę zabytków wpisane są obiekty:[3]
Warka
kościół par. pw. św. Mikołaja, XIV-XVII, XX, nr rej.: 487/A/62 z 23.03.1962 oraz 177/A z 15.10.1982
zespół klasztorny franciszkanów, XVII/XVIII, nr rej.: 117/A/58 z 20.05.1958 oraz 178/A z 15.10.1982:
kościół pw. MB Szkaplerznej
dzwonnica
klasztor
ratusz, 1 poł. XIX, nr rej.: 488/A/62 z 23.03.1962 oraz 202/A z 14.04.1983
dom, ul. Długa 5, pocz. XIX, nr rej.: 1174/A/75 z 22.05.1975 oraz 203/A z 14.04.1983
Warka – Winiary
zespół pałacowy, XIX, nr rej.: 215/A/83 z 6.06.1983 oraz z 1.10.1997:
pałac (dec. dwór)
park
Legendy[edytuj]

Santa Piva Di Warka[edytuj]
Z piwem Warka związana jest legenda dotycząca nuncjusza papieskiego Hipolita Aldobrandiniego, późniejszego papieża Klemensa VIII. Przebywając w Polsce bardzo zasmakował w wareckim piwie. Twierdził iż, „było wyborne, szczypiące, z koloru i smaku do wina podobne”. Po powrocie do Rzymu poważnie zachorował. Gdy na łożu boleści wyszeptał "...sancta piva di Polonia... sancta biera di Warka...", obecni przy nim duchowni, sądząc, że chodzi o jakąś nieznaną świętą, zaczęli się modlić: "Santa Piva ora pro nobis" ("Święta Pivo, módl się za nami"). Chory, słysząc to, wybuchnął śmiechem. W rezultacie wrzód, z powodu którego cierpiał, pękł i Aldobrandini zaczął zdrowieć.
Nieistniejący kościół[edytuj]
Niegdyś w Warce za czasów jej świetności było aż siedem kościołów. Większość jednak zniknęła bez śladu. Z jednym z nich wiąże się osobliwa legenda, przekazywana w Warce z pokolenia na pokolenie. Świątynia ta miała stać nad Pilicą w miejscu tzw. jeziora dominikańskiego. Z niewiadomych przyczyn zapadła się pod ziemię i do dziś w dni wydarzeń dziejowych z głębi wód jeziora wydobywają się ponoć dźwięki dzwonów.
Komunikacja[edytuj]

Drogi[edytuj]


Most hetmana Stefana Czarnieckiego
Przez miasto przebiegają drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 730 Grójec – Warka – Głowaczów
droga wojewódzka nr 731 Białobrzegi – Warka – Potycz
droga wojewódzka nr 736 Warka – Magnuszew
W ciągu drogi wojewódzkiej nr 730 na terenie miasta, znajduje się most drogowy na rzece Pilicy o konstrukcji belkowej, stalowej zespoloną z płytą żelbetową. Nosi imię hetmana Stefana Czarnieckiego. Ma 152 metry długości.
Kolej[edytuj]


stacja kolejowa
Miasto leży na trasie linii kolejowej nr 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny, wybudowanej w 1934 roku. Połączenia ze stacji obsługiwane są przez Koleje Mazowieckie oraz Intercity. Każdej doby przez Warkę przejeżdża, badź zaczyna tutaj swój bieg 26 pociągów Kolei Mazowieckich w kierunku Warszawy i 23 pociągi do Radomia. Na stacji zatrzymują się również pociągi TLK. Linia eksploatowana jest również przez pociągi towarowe. Funkcjonuje bocznica do browaru. W mieście znajduje się most kolejowy nad rzeką Pilicą, który w pierwotnym założeniu miał być dwutorową przeprawą, o czym świadczy konstrukcja przęseł.
Organizacje charytatywne i działalność dobroczynna[edytuj]

Internetowy Charytatywny Vortal Pomocy Dzieci Dzieciom "Pomocna – Dłoń"
Stowarzyszenie Na Rzecz Dzieci i Osób Niepełnosprawnych „Tęcza”
Sport i turystyka[edytuj]

KS PUŁASKI WARKA - koszykówka mężczyzn II liga
WTS Warka - siatkówka mężczyzn III liga
KS Warka, założony w 1923 roku – piłka nożna Liga okręgowa
STER Warka
Klub Kajakowy "KOREK"
Stadnina "Sielanka"
Kemping Sielanka nad Pilicą****
AKKA wypożyczalnia kajaków
Osoby związane z Warką[edytuj]



pomnik Kazimierza Pułaskiego w parku przy muzeum Jego imienia w Warce – Winiarach


Pomnik Piotra Wysockiego w Warce
Kazimierz Pułaski (1745-1779), wybitny dowódca, przywódca i marszałek w Konfederacji Barskiej, generał w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, bohater polsko-amerykański
Adam Jarzębski (zm. 1649), kompozytor i poeta;
Izaak Kalisz (1779-1848), cadyk, założyciel chasydzkiej dynastii cadyków wareckich
Władysław Kononowicz (1820-1863) dowódca w powstaniu styczniowym, rozstrzelany przez Rosjan w Warce
Piotr Wysocki (1797 – 1875), pułkownik, przywódca spisku oficerów i podchorążych, który doprowadził do wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku – Warka-Winiary jest miejscem jego urodzin (1797), a pochowany jest na wareckim cmentarzu.
Zygmunt Ledóchowski, ur. 1898 w Warce, zm. 1965 w Gdańsku, polski chemik, nauczyciel akademicki, żołnierz Armii Krajowej, pochowany na cmentarzu parafialnym w Warce.
Władysław Matlakowski, ur.1850 w Warce, zm. 1895 w Zbijewie, lekarz, pisarz, uczony.
Stanisław Antoni Szczuka, ur. 1654, zm. 1710 - podkanclerz Wielkiego Księstwa Litewskiego, sekretarz króla Jana III Sobieskiego, pisarz polityczny - ok. 1689 wybudował swoją siedzibę - dwór w Winiarach - obecnie Muzeum Kazimierza Pułaskiego.
Mikołaj Zieleński, ur. ok. 1550 w Warce, zm. ok. 1616, organista i kapelmistrz na dworze prymasa Polski Wojciecha Baranowskiego w Łowiczu
Honorowi Obywatele Warki[edytuj]
Czesław Bogusiewicz – 1973,
Edward Hromy – 1973,
Kazimierz Gotówko -1973,
Stefan Lazar – 1973,
Jan Okulicz – 1973,
Mieczysław Podgórski – 1973,
Konstanty Semkow – 1973,
Borys Jelisow – 1979,
Medar Konieczny – ?,
Wacław Król – ?,
Ryszrad Grudman – ?,
Witold Łokuciewski – 1989,
Stanisław Skalski – 1989,
Powyżej wymienieni Honorowi Obywatele Warki, to piloci walczący w polskim lotnictwie w czasie II wojny światowej. Honorowe Obywatelstwo Warki otrzymał również w 1984 r. 1 Pułk Lotnictwa Mysliwskiego "Warszawa".
Władysław Janus – 1973,
Kazimierz Kozłowski – ?,
Stanisław Marcinowski – ?,
Stanisław Marciniak – 1984,
Aleksander Gajewski – 1992,
Zdzisław Lejman – 1996,
Sławomir Susik – 1996,
Dariusz Kossakowski – 2003,
Władysław Gwardys – 2003,
Tadeusz Kulawik – 2006.
Honorowe Obywatelstwo Warki otrzymała również w 1984 r. Załoga statku m/s Warka i Załoga statku m/s Kazimierz Pułaski.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1