piątek, 7 września 2012

Wąchock



Wąchock

Państwo Polska
Województwo świętokrzyskie
Powiat starachowicki
Gmina Wąchock
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1454, 1994
Burmistrz Jarosław Jacek Samela
Powierzchnia 16,02 km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
2747
171 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 41
Kod pocztowy 27-215
Tablice rejestracyjne TST
Położenie na mapie Polski


Wąchock
51°04′27″N 21°00′49″E
TERC
(TERYT) 3263411054
Urząd miejski
ul. Wielkowiejska 1
27-215 Wąchock
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Wąchock w Wikicytatach
 Hasło Wąchock w Wikisłowniku
Strona internetowa
Wąchock – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie starachowickim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Wąchock.
Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 2747 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
4 Turystyka
5 Transport
5.1 Drogi
5.2 Kolej
5.3 Transport publiczny
6 Administracja
7 Przypisy
8 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]



Romański kościół klasztorny pw. Najświętszej Marii Panny i św. Floriana


Romański kościół klasztorny pw. Najświętszej Marii Panny i św. Floriana


Pomnik Sołtysa


Uliczka w mieście przy Urzędzie Gminy
Wąchock leży 5 km na zachód od Starachowic nad rzeką Kamienną.
Wąchock jest punktem początkowym niebieskiego szlaku turystycznego im. E. Wołoszyna, prowadzącego do Cedzyny. Przez miasto przechodzi czerwony Szlak Milenijny ze Skarżyska-Kamiennej do Kałkowa, niebieski szlak rowerowy ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego oraz czerwony szlak rowerowy do Starachowic.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do woj. kieleckiego.
Historia[edytuj]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1179 roku, wtedy to biskup krakowski Gedko ufundował klasztor cystersów. Pierwsi zakonnicy przybyli do Wąchocka z francuskiego opactwa Morimond. W XIII w. klasztor został samodzielnym opactwem, a dzięki darowiznom władców, rycerstwa i szlachty stał się w późniejszych wiekach jednym z bogatszych klasztorów na ziemiach polskich. Cystersi z Wąchocka przyczynili się do rozwoju przemysłu nad Kamienną, zakładając kopalnie i zakłady metalowe w Bzinie, Mostkach, Parszowie, Wąchocku i Starachowicach. Miasteczko i klasztor kilkakrotnie były niszczone przez pożary i najazdy obcych wojsk, m.in. w latach 1259–1260 przez Tatarów, w czasie potopu szwedzkiego i w 1657 przez wojska Jerzego Rakoczego. Klasztor został skasowany w 1819, a budynki i pozostałe dobra przeszły na własność państwa. Zakonnicy wrócili do klasztoru w 1951, który w 1964 podniesiony został ponownie do rangi opactwa.
Miejscowość pomimo istnienia zamożnego i wpływowego klasztoru nigdy nie osiągnęła szczególnego znaczenia administracyjnego i gospodarczego, do czego starali się nie dopuścić biskupi krakowscy i benedyktyni z opactwa na Świętym Krzyżu. Klasztor nieustannie toczył procesy majątkowe z okoliczną szlachtą i benedyktynami, najgłośniejszy dotyczył lokacji miasta Wierzbnika, założonego w 1624 przez ks. Bogusława Boxę-Radoszewskiego, opata benedyktynów ze Świętego Krzyża, jakoby na gruntach cystersów. W 1315 powstała w Wąchocku komora celna, która przetrwała do 2 poł. XV w. W 1454 król Kazimierz Jagiellończyk nadał miejscowości prawo miejskie magdeburskie. Ponieważ statut fundacyjny klasztoru cystersów nadawał przeorowi prawa do wszystkich złóż mineralnych w okolicy Wąchocka nad rzeką Kamienną, powstały tu w średniowieczu pod zarządem klasztornym liczne kuźnie. W 1500 r. Wąchock mógł się pochwalić 22 spośród ogólnej sumy 289 kuźni zarejestrowanych na terenie Królestwa Polskiego[2]. Jeszcze ok. 1850 w miasteczku poza klasztorem i fabryką znajdowały się tylko trzy domy murowane.
W styczniu 1863 gen. Marian Langiewicz przeprowadził w mieście koncentrację powstańców, którzy mieli iść na Warszawę. 1400 ludzi założyło tutaj obóz warowny. 3 lutego 1863 doszło do bitwy z wojskami rosyjskimi.
W latach międzywojennych w budynkach dawnego klasztoru mieściło się państwowe progimnazjum.
W 1903 wielka powódź na rzece Kamiennej zniszczyła ujęcie wody i zalała część miejscowości.
W czasie okupacji niemieckiej w okolicy miasta działało Zgrupowanie Partyzanckie Armii Krajowej "Ponury" pod dowództwem legendarnego mjr Jana Piwnika. W mieście stoi jego pomnik.
W 1994 roku Wąchock odzyskał prawa miejskie, utracone w 1869 w ramach rosyjskich represji za pomoc powstańcom styczniowym.
Zabytki[edytuj]

Zespół kościelno-klasztorny cystersów z XII wieku z romańskim kapitularzem przykrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym jest prawdziwą mieszanką stylów architektonicznych.
Romański kościół klasztorny pw. Najświętszej Marii Panny i św. Floriana z XIII w. zachowany jest w niezmienionym kształcie układu cysterskiego. Kościół zbudowano z naprzemiennie ułożonych ciosów czerwonego piaskowca wąchockiego i jasnego kunowskiego. Ten sposób budowania pochodzi z północnych Włoch. Kościół był wielokrotnie przebudowywany. Pozostałością po epoce gotyku są podniesione szczyty oraz ślady gotyckiej dobudówki po północnej stronie budowli. W XVI w. do północnej nawy dobudowano kaplicę boczną, a w XIX w. kruchtę do fasady zachodniej. kościół o cechach architektury włoskiej jest najstarszą sygnowaną budowlą w Polsce (podpis arch. Simona na fasadzie). Wnętrze barokowe z XVII w., ale plan trzynawowego kościoła jest typowo romański.
Klasztor został całkowicie przebudowany w XVII w., zachowały się jednak niektóre wnętrza z XIII w. Należy do nich sala zebrań zakonników (kapitularz), uważana za najpiękniejsze wnętrze romańskie w Polsce. Romańska jest również sala pracy zakonników (fraternia), karcer pod schodami, natomiast piękna jadalnia (refektarz) z poł. XIII w. jest już wczesnogotycka. Klasztor posiadał ogrzewane pomieszczenia (poza dormitorium) jako pierwszy klasztor cysterski z możliwością ogrzewania ciepłem z pieca do wytopu ceramiki, żelaza lub kuchennego. W pomieszczeniach klasztoru mieści się Muzeum Ojców Cystersów prezentujące m.in. zachowane elementy romańskie oraz ceramikę z klasztornej manufaktury oraz Muzeum Powstań Narodowowyzwoleńczych utworzone w 1991 r. ze zbiorów księdza Walentego Ślusarczyka, proboszcza z Nowej Słupi.
Ruiny dawnego zakładu metalowego z 1 poł. XIX w., w jego skład wchodzą: dawny budynek mieszkalno-administracyjny (zwany od późniejszych właścicieli pałacem Schoenbergów), hale fabryczne i pozostałości dawnego ujęcia wody na rzece Kamiennej, w ogrodzie pałacowym stara figura św. Jana Nepomucena.
Dawny zajazd w typie dworku z 1 poł. XIX w., w czasie powstania styczniowego była tu kwatera generała Mariana Langiewicza.
Kaplica św. Rocha z XIX w. z późnobarokowym wyposażeniem.
Na cmentarzu grzebalnym cenne nagrobki z XIX w., w tym liczne odlewy żeliwne z lokalnych fabryk, nagrobki rodziny Schoenbergów, nagrobki uczestników powstania styczniowego: Karola Ziemlińskiego (poległ w 1863), Józefa Barzykowskiego (zm. 1869), Brunona Pohoskiego (zm. 1922) i Ignacego Jastrzębskiego (zm. 1932). Bramka cmentarna z kamiennym portalem z XVIII w., przeniesionym zapewne z opactwa cystersów.
Dawny cmentarz żydowski z końca XIX w., na którym pozostało około trzydziestu macew.
Zabytkowe domy z tzw. przejezdnymi sieniami z 2 połowy XIX w.
Drewniana kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena z XVIII w., w ostatnich latach niefortunnie odnowiona.
Dawna willa drewniana z XIX w., obok przejazdu kolejowego, należąca przed wojną do żydowskiego kupca i fabrykanta Joela Halperta.
Kaplica św. Jacka i dawne miejsce odpustowe z 1 poł. XIX w. w miejscu zwanym Sina Woda, kolonia Mieszała, odległe ok. 3 km od miejscowości, ale administracyjnie należące do Wąchocka.
Turystyka[edytuj]

Miasto jest atrakcją turystyczną także ze względu na popularne dowcipy o Wąchocku. Bohaterem dowcipów jest sołtys Wąchocka, jednak obecnie, od roku 1994, władzę wykonawczą w Wąchocku sprawuje burmistrz, nie sołtys. Jest tam również m.in. pomnik sołtysa znanego z owych dowcipów. Atrakcją turystyczną jest coroczny Zjazd Sołtysów. Turniej obejmuje kilkanaście konkurencji sprawnościowych i intelektualnych. Część konkurencji integracyjnych sołtysów opiera się na poczuciu humoru uczestników.
Transport[edytuj]

Drogi[edytuj]
Przez Wąchock przebiega droga krajowa nr 42. Poza tym, Wąchock łączy wiele małych uliczek, dzięki którymi można dostać się do okolicznych wiosek.
Kolej[edytuj]
W Wąchocku istnieje stacja kolejowa o tej samej nazwie. Obecnie (2010) przez Wąchock jeżdżą pociągi osobowe relacji Skarżysko-Kamienna - Starachowice - Ostrowiec Świętokrzyski, po pięć w każdym kierunku, oraz pociągi towarowe.
Transport publiczny[edytuj]
Poza w/w pociągami, można dostać się linią autobusową A organizowaną przez MKS Skarżysko-Kamienna i MZK Starachowice na przemian. Ze Starachowic dojeżdżają także linie 4 i 26[3].
Administracja[edytuj]

Wąchock jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich[4].

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1