środa, 12 września 2012

Skalbmierz


Skalbmierz

Państwo Polska
Województwo świętokrzyskie
Powiat kazimierski
Gmina Skalbmierz
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1342
Burmistrz Michał Stanisław Markiewicz
Powierzchnia 7,13 km²
Wysokość 195-235 m n.p.m.
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
1291
181 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 41
Kod pocztowy 28-530
Tablice rejestracyjne TKA
Położenie na mapie Polski


Skalbmierz
50°20′N 20°25′E
TERC
(TERYT) 3263403054
Urząd miejski
ul. Kościuszki 1
28-530 Skalbmierz
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa


Nagrobki z II poł. XIX wieku na cmentarzu parafialnym


Cmentarz wojenny w Skalbmierzu


Zbiornik retencyjno-rekreacyjny "Skalbmierz" zimą
Skalbmierz – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie kazimierskim, położone nad rzeką Nidzicą. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Skalbmierz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego.
Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 1326 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Zabytki
3 Skalbmierzanie
4 Turystyka
5 Sport i rekreacja
6 Transport
7 Galeria
8 Przypisy
9 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

Badania archeologiczne potwierdzają, że w okolicach Skalbmierza były osady, które sięgają nawet 4000 lat p.n.e. Początki Skalbmierza osnute są mrokami dziejów, przez co nie można precyzyjnie określić daty powstania miasta. Według legendy, fundatorem osady i miejscowego kościoła był palatyn Bolesława Krzywoustego – Skarbimir, który pochodził z rodu Awdańców. Był to rycerz żyjący na przełomie XI i XII wieku, który został oślepiony i wygnany z kraju. Po tym wydarzeniu Skalbmierz stał się własnością biskupów krakowskich.


Pomnik tragedii skalbmierskiej
Najstarszy źródłowy przekaz o Skalbmierzu pochodzi z 1217 roku. W tym okresie w miejscu obecnego Skalbmierza istniała osada, przez którą przebiegał prastary szlak handlowy. Prowadził on z ziem niemieckich przez Wrocław do Krakowa, Sandomierza i dalej aż na Ruś.
Podczas wojny domowej, ok. 1234 roku Konrad I mazowiecki przejął Skalbmierz i inkastelizował kościół, czyli przystosował go do funkcji obronnych. W roku 1241 na Skalbmierz najechali Tatarzy którzy spustoszyli miasto. Mimo zniszczeń spowodowanych przez najazd, miasto nie straciło na znaczeniu.
Bardzo ważną datą w dziejach Skalbmierza był rok 1342, a dokładniej 20 lutego 1342 r. Tego dnia na zamku królewskim w Krakowie, król Kazimierz Wielki wydał dokument lokacyjny miasta Skalbmierza na prawie średzkim. Był to przełomowy moment w historii miasta. Najświetniejszy okres przeżywał Skalbmierz w XV i XVI wieku. Zaliczano go wówczas do miast II kategorii, w Małopolsce miastem I kategorii był tylko stołeczny Kraków, co świadczy o dużym znaczeniu Skalbmierza w ówczesnych czasach. Miasto należało do powiatu proszowickiego w wiekach XVI-XIX. W XVI wieku w mieście pracowało 23 piwowarów, 12 szewców, 10 płócienników, 7 rzeźników, 6 kuśnierzy, 5 krawców, 5 kowali, 4 bednarzy, 4 piekarzy, 3 czapników, powroźnicy, cyrulicy, kołodzieje, stolarze, rymarze, siodlarze, ślusarze i złotnicy, którzy byli zrzeszeni w cechach. Miasto było otwarte, nie posiadało murów miejskich. Spowodowane to było zapewne bezpiecznym położeniem, w centrum Małopolski. W razie zagrożenia mury posiadał kościół, do którego mogła schronić się ludność. Podstawą rozwoju Skalbmierza był handel. Oprócz cotygodniowych targów, miasto otrzymało w ciągu wieków drogą przywilejów 13 jarmarków. Rozwój miasta został zahamowany w XVII wieku. Powodem hamowania rozwoju miasta były pożary, szczególnie dotkliwy był ten w roku 1618, następnie epidemia dżumy, a wreszcie potop szwedzki i najazdy Węgrów oraz Kozaków. Następne ożywienie miasta nastąpiło dopiero w II poł. XVIII wieku. W latach 1810-1867 Skalbmierz był siedzibą władz powiatowych w departamencie krakowskim, potem w województwie krakowskim z siedzibą w Kielcach, a wreszcie w guberni radomskiej.
Skalbmierz utracił prawa miejskie po upadku powstania styczniowego w 1870 roku. W tym okresie, głównym przejawem życia w Skalbmierzu były słynne czwartkowe jarmarki. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. przebudziło miejscowych działaczy społecznych do czynienia starań o odzyskanie przez Skalbmierz praw miejskich. Działania ówczesnego pomocnika rejenta, Antoniego Bauma przyniosły pozytywny rezultat i w dniu 31 marca 1927 roku, Skalbmierz odzyskał utracone prawa miejskie. W okresie międzywojennym w Skalbmierzu powstał nowy budynek szkoły, Dom Ludowy z kinem "Lotnik" oraz wygląd miasta. Skanalizowano ciek wodny co umożliwiło wybrukowanie kilku ulic. Pięknym okresem w historii Skalbmierza jest również orkiestra dęta. Powstała w 1924 r. i od tego czasu odniosła wiele wyśmienitych sukcesów.
Okres powolnego rozwoju miasta w latach międzywojennych przerwała agresja niemiecka. W nocy z 6 na 7 września 1939 r. Skalbmierz był świadkiem krwawego boju 2 pułku strzelców podhalańskich z niemieckim zagonem pancernym. Najwcześniejsze przedsięwzięcia konspiracyjne na Ponidziu miały miejsce w Skalbmierzu na jesieni 1939 r. Tragicznym dniem w dziejach miasta był 5 sierpnia 1944 r. Tego dnia oddziały niemiecko-ukraińskie dokonały pacyfikacji miasta. W obronie miasta stanęły oddziały Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. Spośród mieszkańców Skalbmierza zamordowano 64 osoby.
Zabytki[edytuj]

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela
Zabytkowy układ urbanistyczny Skalbmierza z XIV-XIX wieku. Jeden z nielicznych w Europie – ćwierć kolisty plac Marii Skłodowskiej-Curie (rynek).
Krzyż z figurami św. Rozalii i św. Rocha, kamienny. Jest to wotum dziękczynne mieszczan skalbmierskich ocalonych od zarazy w latach 1831 – 1848 oraz dwukrotnie od egzekucji hitlerowskich w roku 1939 oraz 1944. Szacowny zabytek umieszczony w centrum skalbmierskiego rynku, przed którym modlą się mieszkańcy Skalbmierza w trudnych i tragicznych momentach.
Pomnik tragedii skalbmierskiej odsłonięty w 1946 r. Autorem pomnika był Jerzy Bandura z Krakowa, rzeźbiarz, który kilkanaście lat później wykonał monumentalny pomnik na polu bitwy pod Grunwaldem.
Cmentarz parafialny z wieloma starymi, zabytkowymi mogiłami. Cmentarz wojenny z okresu I i II wojny światowej obejmujący miejsca pochówku żołnierzy różnych narodowości z okresu I wojny światowej oraz żołnierzy polskich i ofiary terroru hitlerowskiego z okresu II wojny światowej.
Stary cmentarz żydowski, w okresie okupacji zdewastowany.
Skalbmierzanie[edytuj]

Ze Skalbmierza pochodził pierwszy rektor odnowionego w 1400 roku Uniwersytetu Krakowskiego, Stanisław ze Skarbimierza.
Antoni Baum – od 12 stycznia 1930 roku honorowy obywatel Skalbmierza i dożywotni członek Rady Miejskiej w Skalbmierzu. Dzięki Jego staraniom, Skalbmierz odzyskał utracone prawa miejskie.
W Skalbmierzu nauki pobierał Mikołaj Rej, a wybitny pisarz powieści historycznych Karol Bunsch przebywał w Skalbmierzu do roku 1938, odbywając w tym czasie praktykę u notariusza Redycha.
Urodził się tutaj Zwi Kanar, znany na Zachodzie mim, aktor teatralny i filmowy, pisarz żydowskiego pochodzenia.
W 1925 urodził się Mieczysław Ptaszyński - reżyser filmów dokumentalnych i przyrodniczych.
Turystyka[edytuj]

Przez Skalbmierz przebiegają szlaki turystyczne:
 - Szlak architektury drewnianej województwa świętokrzyskiego.
 - Małopolska Droga św. Jakuba
Szlak Romański
Sport i rekreacja[edytuj]



Trybuna główna stadionu Victorii
W mieście funkcjonuje jeden z najstarszych klubów sportowych w województwie świętokrzyskim – Victoria Skalbmierz. Powstał w 1925, a jego największym sukcesem jest gra w klasie okręgowej. Obiekt sportowy Victorii umożliwia uprawianie m.in. piłki nożnej oraz tenisa ziemnego.
Możliwe jest również uprawianie sportów wodnych na terenie Skalbmierza. Umożliwia to nowo powstały zbiornik retencyjno-rekreacyjny "Skalbmierz". Jest on zasilany wodą z rzeki Szarbiówki. Powierzchnia lustra wody wynosi 8,38 ha. Od strony północnej zalewu znajduje się plaża długości ok. 300 m na której znajduje się boisko do gry w siatkówkę plażową oraz drewniane molo wchodzące w głąb zbiornika. Molo kształtem przypomina literę " Y ". Na środku zbiornika znajduje się wysepka o powierzchni 0,17 ha. Wokół zbiornika deptak spacerowy o długości ok. 1 km. Możliwość wypożyczenia rowerków wodnych oraz kajaków. Przed wejściem na zbiornik duży parking.
Transport[edytuj]

W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:
768: Jędrzejów – Brzesko
783: Olkusz – Skalbmierz
Komunikacją autobusową zajmuje się PKS Busko Zdrój oraz firmy prywatne. Skalbmierz posiada bezpośrednie połączenia z Kielcami, Krakowem, Katowicami, Lublinem, Kazimierzą Wielką, Miechowem, Działoszycami i Pińczowem.
Galeria[edytuj]


Kościół parafialny, widok od północy


Kościół parafialny, wnętrze, nawa główna


Kościół wnętrze, prezbiterium z ścianą romańską XII/XIII wiek


Murowany dom z XIX wieku (wyburzony)


Drewniany dom z XIX wieku


Rynek, kamienny krzyż z figurami św. Rozalii i św. Rocha


Znak drogi św. Jakuba przy ul. Mikołaja Reja
Przypisy

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 1.10.2009].

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1