środa, 12 września 2012

Sławków


Sławków

Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat będziński
Gmina gmina miejska
Założono VIII-IX wiek
Prawa miejskie 1286
Burmistrz Bronisław Goraj
Powierzchnia 36,6 km²
Wysokość 263 – 368,2 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
7 088[1] ▲
193,66 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 32
Kod pocztowy 41-260
Tablice rejestracyjne SBE
Położenie na mapie Polski


Sławków
50°17′53″N 19°23′18″E
TERC
(TERYT) 2401081
SIMC 0943285
Urząd miejski
ul. Rynek 1
41-260 Sławków
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Sławków – miasto i gmina w województwie śląskim (od 2002), w powiecie będzińskim. Sławków położony jest w Zagłębiu Dąbrowskim, na wschodzie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Do 1954 roku siedziba gminy Sławków.
W latach 1999–2001 Sławków należał do powiatu olkuskiego w woj. małopolskim. W związku z rozporządzeniem o przeniesieniu gminy do woj. śląskiego z dniem 1 stycznia 2002 powstał problem z przynależnością powiatową gminy. Ponieważ wszystkie graniczące gminy w woj. śląskim (Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec i Jaworzno) były powiatami grodzkimi, przyłączenie gminy do najbliższego powiatu ziemskiego (będzińskiego czy choćby zawierciańskiego) kolidowało początkowo z zasadą jednorodności układu przestrzennego. Po zmianie ustawy (usunięto wymóg graniczenia ze sobą gmin), przyłączono gminę Sławków do powiatu będzińskiego. Gmina stanowi obecnie jego eksklawę, oddzieloną od reszty powiatu obszarami powiatów grodzkich Dąbrowa Górnicza i Sosnowiec.
Spis treści  [ukryj]
1 Środowisko naturalne
1.1 Położenie
1.2 Przyroda
2 Demografia
3 Historia
4 Nazwa miasta
4.1 Geneza nazwy
4.2 Nazwa miasta w innych językach
5 Zabytki i atrakcje turystyczne
5.1 Zabytki
5.2 Szlaki turystyczne
6 Gospodarka
7 Edukacja
8 Sport
9 Transport
10 Ludzie związani z miastem
11 Wspólnoty wyznaniowe
11.1 Parafie rzymskokatolickie
11.2 Kościół polskokatolicki
11.3 Świadkowie Jehowy
12 Współpraca międzynarodowa
13 Zobacz też
14 Przypisy
15 Bibliografia
16 Linki zewnętrzne
Środowisko naturalne[edytuj]



Plan miasta Sławków
Położenie[edytuj]
Położenie matematyczno-geograficzne Sławkowa wyznaczone jest współrzędnymi[2]: 50˚ 19' szerokości geograficznej północnej i 19˚ 23' 30" długości geograficznej wschodniej. Współrzędne te oznaczają, że Sławków jest oddalony o 5575 km na północ od równika i 4427 km na południe od bieguna północnego. Południkowa rozciągłość gminy wynosi 7,5 km, a jej rozciągłość równoleżnikowa 9,5 km. Najbardziej na północ wysunięty punkt gminy znajduje się za Wielką Górą (50˚ 19' 45" N), a na południe koło Piernikarki nad Białą Przemszą (50˚ 15' 30" N). Najbardziej zachodni kraniec gminy leży za Garbierzami (19˚ 17' E), a wschodni przy rozgałęzieniu drogi Bolesław-Sławków do Krzykawki (19˚ 24' 50" E).
Odległości od miast regionu i Polski[3]:
Olkusz - 14,5 km
Dąbrowa Górnicza - 15,0 km
Będzin - 19 km
Sosnowiec - 22,3 km
Katowice - 28,7 km
Zawiercie - 31,6 km
Kraków - 56,2 km
Struktura użytkowania gruntów (2005)[4]
Rodzaj Powierzchnia %
Użytki rolne 1356 ha 37,05%
Lasy i grunty leśne 1216 ha 33,22%
Pozostałe grunty i nieużytki 1088 ha 29,73%
Σ 3660 100
Sławków położony jest na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej, we wschodniej części Wyżyny Śląskiej, w obrębie dwóch mezoregionów: Garbu Tarnogórskiego oraz Pagórów Jaworznickich. Przez teren gminy przepływa rzeka Biała Przemsza. Terytorium gminy Sławków uznawane jest za wyżynne, choć w rzeczywistości tylko około połowy jej powierzchni leży powyżej 300 m n.p.m., a zasadniczo odmiennie ukształtowane są północna - wyżynna i południowa - nizinna część gminy. Bezwzględne wysokości tego terytorium mieszczą się w przedziale pomiędzy 263 a 368,2 m n.p.m. Najniższe miejsce znajduje się na południu, koło Piernikarki nad Białą Przemszą, a najwyższe wzniesienie, Wielka Góra, usytuowane jest za bocznicami stacji kolejowej Dąbrowa Górnicza Towarowa, przy północnej granicy gminy. Drugim pod względem wysokości wzniesieniem jest Gieraska (340 m n.p.m.).


Położenie Sławkowa w powiecie będzińskim
Sławków graniczy w woj. śląskim z powiatami grodzkimi Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec i Jaworzno, natomiast w woj. małopolskim z gminą miejską Bukowno i wiejską Bolesław, wchodzącymi w skład powiatu olkuskiego.
Oprócz historycznego miasta, nazywanego obecnie centrum i zlokalizowanego wokół rynku, w skład gminy Sławków wchodzi 25 mniejszych jednostek osadniczych: Burki, Ciołkowizna, Dębniki, Dębowa Góra, Garbierze, Groniec, Kolonia Chwaliboskie, Kołdaczka, Komora, Korzeniec, Kozibrodek, Kozioł koło Sławkowa, Kozioł koło Strzemieszyc, Michałów, Miedawa, Niwa koło Sławkowa, Niwka, Piasek, Piernikarka, Ryszka, Sławków Zagrody, Stawki, Trzewiczek, Walcownia i Zagródki oraz Osiedle PCK.
Miasto stanowi 5,95% powierzchni powiatu.
W latach 1975–1998 miasto należało do województwa katowickiego.
Przyroda[edytuj]


Biała Przemsza w Sławkowie
W szacie roślinnej Sławkowa dominują gatunki segetalne oraz ruderalne stanowiące łącznie ok. 60% flory lokalnej. Dużym walorem przyrodniczym jest stanowisko mieczyka drobnokwiatowego, uważanego do niedawna za gatunek wymarły w Polsce[5].
Lesistość miasta wynosi 35%, o przeszło 6% przewyższając średnią krajową. Powierzchnia leśna w granicach administracyjnych Sławkowa obejmuje 1235 ha lasów i 44 ha gruntów leśnych. Koncentrujące się w południowej części miasta lasy, to w 90% siedliska borów, głównie boru świeżego. Około 10% zajmują siedliska lasów mieszanych, a 0,5% olsu. W wyniku realizacji inwestycji związanych z budową Huty Katowice oraz rozbudową Zakładu Przygotowania Rud w Burkach, sławkowski kompleks leśny rozczłonkowany został na wiele części przedzielonych szlakami kolejowymi. Lasy Sławkowa zaliczane są do II strefy średnich zagrożeń przemysłowych. Z powodu zanieczyszczeń przemysłowych znaczna część drzewostanów do niedawna wykazywała zahamowanie przyrostu, objawy przebarwienia aparatu asymilacyjnego i przerzedzenia koron. Obecnie stan drzew wyraźnie się poprawia. 67,1% powierzchni lasów sławkowskich (829 ha) jest własnością Wspólnoty Leśnej w Sławkowie, 21,7% (268 ha) to lasy państwowe nadzorowane przez Nadleśnictwo Chrzanów, a 11,2% (138 ha) to lasy indywidualnych właścicieli.
Na górę strony
Demografia[edytuj]

Struktura demograficzna mieszkańców Sławkowa wg danych z 31 grudnia 2007:[4]
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 6866 100 3574 52,05 3292 47,95
wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 1162 16,92 567 8,26 595 8,67
wiek produkcyjny (18–65 lat) 4575 66,63 2211 32,2 2364 34,43
wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 1129 16,44 796 11,59 333 4,85
Rozwój demograficzny Sławkowa[6][7][8][9][10][11]

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Sławkowa.
Stary i obecny herb Sławkowa

Z lewej strony – stary herb Sławkowa ze św. Wojciechem, z prawej – obecny herb Sławkowa nadany miastu w 1790 r.
Odkrycia archeologiczne uprawdopodabniają istnienie na wzgórzu sławkowskim przedchrześcijańskiego grodu być może już w VIII wieku. W epoce wczesnopiastowskiej położona w pobliżu grodu osada przedlokacyjna (stary Sławków) stanowiła centrum zagłębia kruszcowego. Nie wiadomo dokładnie kiedy osada i gród przeszły (wraz z całą kasztelanią sławkowską) pod zwierzchność biskupów krakowskich. Po raz pierwszy Sławków wymieniony został w źródłach pisanych jako osada biskupia w 1220, kiedy biskup Iwo Odrowąż uposażył dochodami z karczm sławkowskich klasztor św. Ducha w Prądniku pod Krakowem. Natomiast pierwszy pisemny dokument nazywający Sławków miastem pochodzi z 1286. Wobec zaginięcia aktu lokacyjnego rok ten przyjęto umownie jako datę uzyskania praw miejskich, choć najprawdopodobniej miasto lokowane było na prawie niemieckim już kilka dziesięcioleci wcześniej. Na początku lat 80. XIII wieku biskup Paweł z Przemankowa wzniósł tu zamek obronny.


Panorama Sławkowa w XVI w
Dzięki występowaniu na terenie miasta złóż ołowiu i srebra oraz dzięki usytuowaniu na szlaku handlowym z Krakowa do Wrocławia (Via Regia) miasto przeżyło do XIII wieku okres swego szczytowego rozwoju. Wyczerpywanie się złóż kruszcowych i zaangażowanie mieszczan po stronie biskupa Jana Muskaty w walce z Władysławem Łokietkiem doprowadziły w XIV wieku do utraty pierwotnego znaczenia i do szybkiego upadku miasta. W XV wieku miasto przeżyło szereg najazdów (1433, 1434, 1455) oraz wielki pożar, który je zniszczył prawie całkowicie (1498). W XVI wieku nastąpiło odrodzenie górnictwa kruszcowego, jednak wskutek wyczerpania się złóż Sławków stawał się powoli miastem rolniczym. Do końca okresu przedrozbiorowego pozostawał centrum administracyjnym dóbr biskupich klucza (starostwa) sławkowskiego. Miasto często błędnie kojarzone bywa z biskupim księstwem siewierskim, do którego nigdy nie należało. Pod koniec XVIII wieku stanowiło znaczący ośrodek produkcji włókienniczej.


Rynek sławkowski w 1919 r.
W wyniku trzeciego rozbioru Polski weszło w skład Królestwa Prus (Nowy Śląsk, 1795–1806), a następnie Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego. Od początku lat dwudziestych XIX wieku nastąpił rozwój górnictwa galmanu (kopalnie "Leonidas" i "Kozioł"). W latach 1826–1888 funkcjonowała nad Białą Przemszą rządowa walcownia metali (Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem). W latach 30. XIX wieku miasto połączone zostało drogą bitą z Będzinem, Dąbrową Górniczą i Olkuszem. Po 1866 Sławków znalazł się w powiecie olkuskim – na obrzeżach rozwijającego się przemysłowo Zagłębia Dąbrowskiego. W drugiej połowie XIX wieku wydobywany był w Sławkowie węgiel kamienny. Ostatnią z małych kopalń sławkowskich - kopalnię węgla kamiennego "Józef" zamknięto w 1923. W 1851 przemysłowiec pruski J. Zeitler założył fabrykę drutu i wyrobów metalowych, przejętą później przez żydowskich braci Szajn. W 1870 Sławków stracił prawa miejskie, które zostały mu wrócone dopiero w 1958. W 1885 Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska połączyła Sławków z Kielcami i Dąbrową Górniczą, a w 1887 również z Sosnowcem. W czasie rewolucji 1905 r. zebranie gminne proklamowało Republikę Sławkowską. W latach 1914–1919 osada znajdowała się pod okupacją austriacką.
W okresie II Rzeczypospolitej w granicach woj. kieleckiego, powiat olkuski. Po napadzie Niemiec na Polskę w 1939 Sławków włączony został do III Rzeszy w ramach ziemskiego powiatu olkuskiego (Landkreis Ilkenau) rejencji katowickiej. Nieoficjalnie otrzymał niemiecką nazwę Schlockau. W latach 1945–1975 w powiecie olkuskim w woj. krakowskim. Od 1975 do 1998 w woj. katowickim. W latach 1977–1984 dzielnica Dąbrowy Górniczej. Od początku lat pięćdziesiątych XX wieku rozbudowywano Zakład Przygotowania Rud w Burkach. W latach siedemdziesiątych miały miejsce zmiany demograficzne związane z budową pobliskiej Huty Katowice oraz rozbudowa szerokotorowych terminali przeładunkowych. W wyniku reformy administracyjnej 1999 miasto przeniesione zostało na krótko (1999–2001) do woj. małopolskiego, gdzie weszło w skład powiatu olkuskiego. Od 2002 w powiecie będzińskim w woj. śląskim.
Nazwa miasta[edytuj]

Geneza nazwy[edytuj]
Nazwa miasta pochodzi od legendarnego rycerza o imieniu Sławko, który założyć miał osadę dającą początek dzisiejszemu miastu. Nazwa Sławków jest archaiczną formą dopełniaczową (possessivus) utworzoną od imienia Sławko, Sławek i oznaczającą "osadę Sławka"[12].
Nazwa miasta w innych językach[edytuj]
W pisanych po łacinie dokumentach średniowiecznych Sławków określany jest jako Slavcow[13], Zlaucow[14], Zlaucovia[15] oraz Slacovia[16]. Na mapie Helwiga z 1561 roku[17], podobnie jak na panoramie trzech miast – Sławkowa, Olkusza i Będzina – wykonanej w XVI w. przez nieznanego ucznia Hansa Dürera[18], Sławków nosi niemiecką nazwę Schlaca. W XVIII w. miasto wzmiankowane jest w publikacjach obcojęzycznych jako Schlacka[19] lub Schlaka[20] oraz Slawkow[21]. Funkcjonująca nieoficjalnie w czasie okupacji hitlerowskiej niemiecka nazistowska nazwa Schlockau opierała się na propozycji wysuniętej przez Waltera Krause w artykule pod tytułem Slawkows alter Name[22]. W języku hebrajskim nazwa Sławków zapisywana jest jako סלאוקוב. Oficjalna rosyjska nazwa miasta i stacji kolejowej Iwangorodzko-Dąbrowskiej Drogi Żelaznej w okresie Królestwa Polskiego zapisywana była jako Славковъ[23]. Obecnie jest ona zapisywana zgodnie z brzmieniem fonetycznym jako Славкув[24].
Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj]

Zabytki[edytuj]


Stary XVIII-wieczny ratusz sławkowski na pocztówce z 1900 r.


Studnia na Rynku
Układ przestrzenno-urbanistyczny miasta (nr rej. 1266/81 z 3.07.1981 r.) Cały średniowieczny układ starówki sławkowskiej z centralnie położonym kwadratowym rynkiem o wymiarach 114 x 114 m wpisany jest do rejestru zabytków. Przetrwał on bez większych zmian od średniowiecza. Jedynie dwie tzw. uliczki, odbiegające od Rynku w kierunku południowym (do ul. Podwalnej) i północnym (do ul. Kozłowskiej), które jeszcze w latach dwudziestych XIX wieku były w miarę szerokie i przejezdne, zostały samowolnie zajęte pod zabudowę i zawężone, tak że już pod koniec XIX wieku możliwy był na nich tylko ruch pieszy. Z powodu licznych pożarów (1498, 1600, 1782 i 1919) nie zachowała się do naszych czasów wcześniejsza drewniana zabudowa Rynku. Znajdujący się pośrodku Rynku piętrowy budynek ratusza zawdzięcza swój obecny kształt przebudowie w 1905. Zajął on miejsce poprzedniego, wybudowanego prawdopodobnie w XVIII wieku, drewnianego budynku parterowego, wpisującego się znakomicie w ówczesną zabudowę miasta. Stary ratusz był budynkiem z podcieniami na murowanych kolumnach, krytym gontowym łamanym dachem polskim uwieńczonym czworoboczną wieżyczką o dwóch kondygnacjach. Obecna zabudowa Rynku - oprócz budynku zabytkowej austerii - pochodzi przeważnie z drugiej połowy XIX wieku. Pierzeja północna odbudowana została po pożarze w 1919.


Austeria sławkowska
Austeria sławkowska (nr rej. 1591/95 z 20.06.1995 r.) Austeria to dawne określenie karczmy o wysokim standardzie. Sławkowska austeria stanowi założony na planie litery T budynek o powierzchni 380 m², ustawiony szerokofrontowo do Rynku, bokiem przylegający do ul. Mały Rynek. Dziś trudno ustalić, od kiedy na tym miejscu znajdowała się karczma. Badania archeologiczne wykazały, że fundamenty i piwnice budynku pochodzą z XIII wieku. Trudno jednak powiedzieć czy już wtedy był to budynek służący za karczmę. Na belce stropowej obecnej karczmy widnieje data odczytywana przez jednych jako 1701, przez innych jako 1781. Odnosi się ona jednak najprawdopodobniej nie do powstania karczmy, lecz do jej remontu. Od tamtego czasu austeria sławkowska przetrwała z niewielkimi zmianami do dzisiaj. Budynek przykryty jest polskim dachem łamanym pokrytym gontem i wspartym od strony frontowej na sześciu kamiennych kolumnach tworzących podcienie. W części tylnej znajduje się stan (wozownia i stajnia).


Zabytkowy dom z podcieniami przy ul. Biskupiej
Domy z podcieniami są charakterystycznym elementem architektury sławkowskiej. W przeszłości prawie cała zabudowa Rynku i Małego Rynku miała charakter podcieniowy. Niestety, do naszych czasów przetrwały tylko nieliczne obiekty tego typu. Oprócz austerii sławkowskiej typ budownictwa podcieniowego reprezentują obecnie trzy budynki przy rynku (nr 10, 18 i 22) oraz dom narożny przy ulicy Biskupiej 2 (nr rej. 1592/95 z 20.06.1995 r.), przylegający do Małego Rynku. Ten ostatni zbudowany został w końcu XVIII wieku. Jego dach, pierwotnie kryty gontami, obecnie pokrywa papa. Wyposażony jest w bramę wjazdową z dwuskrzydłowymi wrotami wykończonymi stolarką klepkową w układzie rombowym. Podcień wspiera pięć murowanych kolumn na kostkowych cokołach.


Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (widok od strony północno-wschodniej)
Kościół św. Mikołaja i Podwyższenia Krzyża Świętego w Sławkowie (wraz z budynkiem plebanii wpisany do rej zabytków pod nr. 1246/81 z 3.07.1981 r.), pierwotnie pod wezwaniem Jana Chrzciciela. Według Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza kościół został ufundowany w 1203 przez biskupa krakowskiego Fulkę. Nie potwierdzają tego jednak badania architektoniczne ani archeologiczne, przesuwając datę budowy kościoła na połowę XIII wieku. Nie wykluczone jednak, że wcześniej stał na tym samym miejscu inny kościół drewniany lub murowany. Kościół św. Mikołaja jest kościołem jednonawowym o prostokątnym sklepionym prezbiterium[25].
Budynek parafialny z XVIII wieku to malowniczy przykład architektury dworkowej. Wolno stojący budynek usytuowany jest w ogrodzie w pobliżu kościoła św. Krzyża. Przykryty wysokim łamanym dachem polskim krytym gontami. Na końcach krótkiej kalenicy umieszczono pazdury.


Budynek dawnego szpitala górniczego fundacji A. Załuskiego (1758)
Dawny szpital górniczy (nr rej. 1247/81 z 3.08.1981) - murowany, piętrowy budynek przy ul. Kościelnej 11. Tradycja wiąże miejsce z istniejącym tu w XV w. domem, w którym miał się narodzić Świętosław Milczący zwany Błogosławionym. Obecny budynek wzniesiony został z fundacji Andrzeja Załuskiego w 1758. Kilkakrotnie odnawiany budynek nie zachował cech stylowych. Nad wejściem widnieje tablica erekcyjna z łacińską inskrypcją i herbem fundatora. Kiedyś nad tablicą, po obu stronach środkowego okna na pierwszym piętrze, widoczna była - obecnie przykryta tynkiem - polichromia przedstawiająca po lewej stronie postać bł. Świętosława w szatach kapłańskich z krzyżem w ręku, a po prawej św. Stanisława w szatach pontyfikalnych z Piotrowinem u stóp. Od 1800 w budynku działała sławkowska szkoła parafialna, a w późniejszych czasach funkcjonowały tu do 1958 szkoła powszechna i podstawowa. Obecnie budynek znajduje się w stanie wymagającym pilnego remontu.


Ruiny XIII-wiecznego zamku biskupów krakowskich
Zamek biskupów krakowskich w Sławkowie (nr rej. 1394/90 z 10.01.1990 r.) XIII-wieczny zamek obronny biskupów krakowskich, datowany na 1283, możliwe jednak że wcześnieszy. Po zburzeniu w 1455 nie został już odbudowany. Dziś widoczne są jedynie ruiny wieży mieszkalnej, odkryte w miejscu zbiegu ulic Browarnej i Staropocztowej w wyniku prac archeologicznych przeprowadzonych w latach 1983-1990.


Budynek dawnego dworu biskupiego
Dwór biskupów krakowskich "Lamus" (nr rej. 1244/81 z 20.01.1981 r.) Widoczny od strony ul. Staropocztowej dwór biskupi zwany "Lamusem" (ul. Zamkowa 9) pochodzi najprawdopodobniej z XVIII wieku. Mieściła się w nim siedziba administracji biskupiej. Służył też jako letnia rezydencja biskupów krakowskich. Budynek parterowy, podpiwniczony, o grubych murach z łamanego kamienia. Dach mansardowy z zagospodarowanym poddaszem.


Kościółek św. Jakuba
Kościółek św. Jakuba (nr rej. 1245/81 z 3.07.1981) usytuowany jest przy ul. Świętojańskiej, na miejscu średniowiecznego kościoła pw. św. Jana i klasztoru Duchaków z 1298. Po ich zniszczeniu w 1455 r. teren obecnego kościółka, jako poświęcony na budowę świątyni, nie został zajęty pod zabudowę miejską i pozostawał niezagospodarowany do początku XIX wieku. Obecny kościółek ufundowany został przez burmistrza sławkowskiego Jakuba Kubiczka w 1827.


Kaplica św. Marka
Kaplica mszalna św. Marka, znajdująca się na cmentarzu sławkowskim, w formie przestrzennej bardzo przypomina kościółek św. Jakuba. Wzniesiona na miejscu wcześniejszej kaplicy w pierwszej połowie XIX wieku. Wraz z pochodzącymi z 1839 i wbudowanymi w ciąg muru cmentarnego kostnicami kaplica wpisana jest do rejestru zabytków pod nr. 1248/81 z 3.07.1981 r.
Kapliczka św. Rozalii przy ul. Wrocławskiej (1536 r.), usytuowana na zachodnim krańcu miasta, na Koźle pod Sławkowem, jest najstarszą z wielu przydrożnych kapliczek sławkowskich. Jest to kapliczka słupowa, na której szczycie przymocowany jest kamienny krzyż z datami 1536 i 1630. Druga z tych dat odnosi się do odnowienia kapliczki.


Kapliczka słupowa św. Rozalii (1536)


Niszczejąca hala główna sławkowskiej walcowni na lewym brzegu Białej Przemszy
Zakład Walcowni i Giserni pod Sławkowem (nr rej. 1251/81 z 23.09.1981), potocznie nazywany "walcownią sławkowską". Powstał nad Białą Przemszą w latach 1825-1826 jako inwestycja rządu Królestwa Polskiego. Materiał do przerobu dostarczano głównie z Huty Bankowej. Zakład rozbudowany z dwukrotnie, w latach 1833 i 1870. Zamknięty w 1888.


Jedna ze stodół sławkowskich
Stodoły sławkowskie tworzą wydzielone ciągi zabudowy usytuowane poza średniowiecznym układem miasta, na zachód od centrum, przy ulicach Świętojańskiej, Siewierskiej i Hallera. Stodoły te, charakterystyczne także dla innych miasteczek rolniczych, pierwotnie budowane były na filarach z łamanego kamienia, z drewnianymi ścianami o konstrukcji sumikowo-łątkowej. Dwu- lub czterospadowe dachy kryte były strzechą. Niestety większość z zachowanych jeszcze do niedawna starych XIX-wiecznych stodół padła ofiarą pożarów, a nowe odbudowane zostały już z użyciem innego budulca.
Nepomuk z Grońca - w zbiorach Muzeum Entograficznego w Krakowie znajduje się wykonany olejem XIX-wieczny blaszany obraz Jana Nepomucena pochodzący ze sławkowskiego Grońca[26].
Na górę strony
Szlaki turystyczne[edytuj]
Przez teren Sławkowa przebiegają cztery szlaki turystyczne piesze, z tego dwa z nich (czerwony i niebieski) przechodzą przez centrum miasta i spotykają się na rynku. Szlak żółty przebiega na południe od miasta przez Ryszkę i Burki, a szlak czarny łączy Sławków z Przymiarkami.
 "Szlak Szwajcarii Zagłębiowskiej" (czerwony) ma ok. 33 km długości i biegnie od Sławkowa poprzez Chwaliboskie, Okradzionów, Błędów, Chechło, Hutki-Kanki i Józefów do Zawiercia.
 "Szlak Powstańców 1863 r. " (niebieski) ma ok. 29 km długości i jest szlakiem okrężnym z Olkusza do Bukowna. Szlak ten zaczyna się w Olkuszu i biegnie przez Pomorzany, Hutki, Laski, Kuźniczkę Nową, Krzykawkę, Sławków, Niwę, Burki i Bukowno.
 "Szlak Pustynny" (żółty) ma ok. 62 km długości. Przebiega od Maczek przez Stare Maczki, Sławków Burki, Sławków Ryszkę, Przymiarki, Bukowno, Starczynów, Olkusz, Rabsztyn, Jaroszowiec, Golczowice do Ryczowa.
 Szlak czarny Sławków – Przymiarki ma ok. 3,5 km długości i jest szlakiem łącznikowym między szlakiem czerwonym i żółtym.
Przez Sławków przebiega ponadto:
 Szlak architektury drewnianej województwa śląskiego
Na górę strony
Gospodarka[edytuj]



Przebieg Linii Hutniczej Szerokotorowej od przejścia granicznego Polski z Ukrainą w Gródku (1) do stacji Sławków Południowy (12)


Zakłady Wyrobów Metalowych S.A.


Cegielnia w Sławkowie
W mieście działają zakłady przemysłu metalowego (Zakłady Wyrobów Metalowych S.A.) i maszynowego, drobnego przemysłu spożywczego oraz drzewnego (Wspólnota Leśna Sławków). Działa tutaj również cegielnia. Niewątpliwie jednak najważniejszym atutem gospodarczym Sławkowa jest jego usytuowanie na styku ważnych korytarzy transportowych. Przede wszystkim znajduje się tutaj końcówka Linii Hutniczej Szerokotorowej wraz z czterema terminalami przeładunkowymi:
1. Zespół Terminali Przeładunkowych LHS T1 – Polzug[27]
2. Zespół Terminali Przeładunkowych LHS T2 – Baza Przeładunku Rud Mittal Steel Poland S.A. Oddział Dąbrowa Górnicza[28]
3. Euroterminal - Zespół Terminali Przeładunkowych LHS T3[29]
4. Zespół Terminali Przeładunkowych LHS T4 – Sławków Południowy LHS[30]
Teren Euroterminala znajduje się w Podstrefie Sosnowiecko-Dąbrowskiej Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Jest to najdalej na zachód wysunięte miejsce w Polsce, do którego sięga kolej szerokotorowa o prześwicie 1520 mm. Dzięki temu Sławków posiada dogodne połączenie kolejowe z Ukrainą, rosyjską koleją transsyberyjską oraz z Chinami. Ponadto w okolicach Sławkowa krzyżują się Paneuropejskie Korytarze Transportowe nr III (Ukraina – Europa Zachodnia) i nr VI (Bałtyk – Adriatyk). Czynniki te predestynują Sławków do odegrania ważnej roli jako miejsca lokalizacji centrum logistycznego, czego podwaliny tworzone są obecnie przede wszystkim przez rozbudowę terminalu przeładunkowego Centrali Zaopatrzenia Hutnictwa w Katowicach na Linii Hutniczej Szerokotorowej.
Na górę strony


Budynek poczty w Sławkowie


Budynek Urzędu Miasta w Sławkowie przy ulicy Łosińskiej
Edukacja[edytuj]



Szkoła podstawowa im. Jana Baranowskiego
Sławków posiada długą i bogatą tradycję edukacyjną. Od czasów średniowiecznych istniała w mieście reprezentująca wysoki poziom szkoła parafialna. Od początku XIX w. ulokowana ona była w budynku dawnego szpitala górniczego przy ul. Kościelnej. W latach 1953-1958 budowano przy ul. Browarnej nową szkołę podstawową, którą uroczyście oddano do użytku 29 sierpnia 1958. Uczniowie sławkowscy rozpoczęli w niej rok szkolny 1958/59. 4 czerwca 1972 nowa szkoła otrzymała imię Jana Baranowskiego. W 1977 sławkowska szkoła podstawowa przeszła pod Miejski Zarząd Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Dąbrowie Górniczej i otrzymała nazwę "Zbiorcza Szkoła Podstawowa im. J. Baranowskiego z punktem filialnym nr 24". Zarówno w okresie przedwojennym, jak i po wojnie od 1945 funkcjonowała w Niwie druga szkoła podstawowa, w której do 1976 uczyło się średnio od 100 do 150 uczniów. Od początku roku szkolnego 1976-1977 do szkoły tej uczęszczały już jednak tylko klasy I-IV, a starsi uczniowie dowożeni byli na koszt urzędu miasta do Zbiorczej Szkoły Podstawowej w Sławkowie. Sytuacja taka trwała do 1983, kiedy zapadła decyzja o likwidacji szkoły w Niwie i urządzeniu w jej budynku siedziby Szkolnego Schroniska Młodzieżowego. 6 lutego 1996 wydany został przez Kuratora Oświaty w Katowicach akt założycielski Liceum Ogólnokształcącego w Sławkowie. 2 września 1996 odbyło się uroczyste otwarcie liceum przy ul. gen. Sikorskiego, połączone z wojewódzką inauguracją roku szkolnego 1996/97. W 2006 roku szkoła stała się Zespołem Szkół im.Jana Pawła II w Sławkowie.
Na górę strony
Sport[edytuj]

W Sławkowie od 1921 roku działa klub piłkarski MKS Sławków, który w sezonie 2009/10 rozgrywa swoje mecze w Klasie A Podokręgu Sosnowiec.
Transport[edytuj]

Komunikacja samochodowa
Miasto leży przy drodze krajowej nr 94 (obwodnica), w odległości ok. 11 km na wschód od węzła drogowego w Dąbrowie Górniczej (połączenie z drogą ekspresową S1[31]) oraz ok. 5 km od połączenia z drogą wojewódzką nr 790. Ok. 14 km na wschód od miasta znajdują się połączenia z drogami wojewódzkimi 783 i 791 w Olkuszu[32]. W odległości ok. 26 km znajduje się zjazd na autostradę A4[33].
Komunikacja autobusowa
Przez Sławków przechodzą obecnie cztery linie autobusowe, obsługiwane przez Komunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Numer linii Trasa podstawowa
49 Osiedle Mydlice Pętla - Dąbrowa Górnicza - Reden - Strzemieszyce - Grabocin - Strzemieszyce - Groniec - Niwa - Sławków ZWM
634 Będzin Urząd Pracy - Warpie - Osiedle Mydlice - Dąbrowa Górnicza - Reden - Strzemieszyce - Sławków ZWM
949 Sławków Rynek - Niwa - Dębowa Góra - Burki Pętla
959 Sławków Rynek - Miedawa Tartak
Do Sławkowa dojeżdża też pięć linii autobusowych na zlecenie ZKG "KM" Olkusz.
Numer linii Trasa podstawowa
460 Olkusz Osiedle Młodych Pętla - Olkusz Dworzec PKS - Bolesław - Bukowno Stare - Międzygórze - Sławków Rynek - Sławków Dworzec PKP
461 Olkusz Pętla Autobusowa - Olkusz Dworzec PKS - Laski - Bolesław - Krzykawa - Sławków Rynek
462 Olkusz Supersam - Hutki - Bolesław - Krążek - Podlipie - Międzygórze - Sławków Rynek
463 Olkusz Supersam - Bolesław - Krzykawa - Sławków Rynek - Międzygórze - Podlipie - Krążek - Bukowno ZHG - Bukowno Dworzec PKP
B Hutki - Bolesław - Krzykawa - Kuźniczka Nowa - Krzykawka - Sławków ZWM - Sławków Rynek


Przystanek autobusowy przy sławkowskim Rynku
Komunikację miejską obsługują również minibusy:
Numer linii Trasa podstawowa
B Bolesław (Międzygórze I) – Sławków – Dąbrowa Górnicza (centrum) – Będzin (ul. Kościuszki)
D Olkusz (Osiedle Młodych – pętla) – Bolesław (centrum) – Sławków – Dąbrowa Górnicza (szpital, os. Mydlice). Niektóre kursy przebiegją przez Bolesław – Podlipie i przez Bolesław – Krze
K Bukowno (Dworzec PKP) – Sławków – Sosnowiec (Dworzec PKP) – Katowice-Śródmieście (parking aleja Korfantego)
S Bukowno (dworzec PKP) – Sławków – Dąbrowa Górnicza Strzemieszyce - Dąbrowa Górnicza (centrum) – Sosnowiec (dworzec PKP)
KX (ekspresowa) Bukowno (dworzec PKP) Sławków – Sosnowiec-Środula (Auchan) – Katowice-Śródmieście (parking aleja Korfantego)
Trasa Olkusz (dworzec PKP) – Sławków – Katowice-Śródmieście (ul. ks. Piotra Skargi) obsługiwana jest ponadto przez firmę KIK–BUS.
Komunikacja kolejowa
Przez Sławków przechodzi linia kolejowa nr 62 Tunel - Sosnowiec Główny. Sławkowska stacja kolejowa jest obecnie obsługiwana wyłącznie przez osobowe pociągi regionalne (najdłuższa relacja: Katowice – Kielce). Sławków jest ponadto stacją końcową linii kolejowej nr 65 (Linia Hutnicza Szerokotorowa, LHS).
Komunikacja lotnicza
W odległości 37 km na północny zachód od Sławkowa znajduje się Międzynarodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach[34]. Natomiast port lotniczy Kraków-Balice znajduje się w odległości ok. 78 km od miasta jadąc autostradą A4[35] lub ok. 50 km jadąc drogą krajową nr 94[36].
Ludzie związani z miastem[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani ze Sławkowem.
Świętosław Milczący (zwany także Błogosławionym Świętosławem, ur. ? –1489) – syn szewca sławkowskiego, błogosławiony katolicki, mansjonarz przy kościele Mariackim w Krakowie. Patron dobrej spowiedzi.
Jan Baranowski (1800–1879) – astronom i przyrodnik. Dyrektor Warszawskiego Obserwatorium Astronomicznego i profesor Szkoły Głównej w Warszawie. Autor pierwszego polskiego tłumaczenia De revolutionibus Mikołaja Kopernika (1854).
Walenty Baranowski (1805–1879) – młodszy brat Jana Baranowskiego, biskup lubelski w latach 1871–1879.
Stanisław Ciszewski (1865–1930) – urodzony w podsławkowskim Krążku etnograf, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Autor opracowania etnograficznego na temat Sławkowa i okolic pod tytułem Lud rolniczo-górniczy z okolic Sławkowa w powiecie olkuskim (1886).
Bogusław Cupiał (ur. 1956) – przedsiębiorca, właściciel firmy Tele-Fonika Kable SA i klubu piłkarskiego Wisła Kraków.
Stanisław Dróżdż (1939–2009) - twórca w dziedzinie poezji konkretnej.
Bogdan Dzięcioł (ur. 1928) – profesor dr hab., prawnik i historyk sztuki wojennej, wykładowca prawa, historii i archiwistyki, pułkownik WP w st. spoczynku, emerytowany prezes Sądu Najwyższego, członek Górnośląskiego Towarzystwa Literackiego.
Jerzy Guzikowski (1919–1990) – lekarz i sławkowski działacz lokalny.
Aleksander Januszek (1860–1916) – znany lutnik. W początkowym okresie działalności zawodowej mieszkał i pracował w Sławkowie.
Pius Kiciński (1752–1828) – polityk, szef gabinetu Stanisława Augusta Poniatowskiego, poseł ziemi liwskiej na Sejm Czteroletni, jeden z najbardziej zasłużonych w opracowaniu i ustanowieniu Konstytucji 3 maja.
Hipolit Kownacki (1761–1854) – przedsiębiorca górniczy, geolog i historyk. Prowadził prace górnicze i hutnicze w kluczu sławkowskim. Autor opracowań: O starożytności kopalni kruszców, wyrabiania metallów, czyli robót górniczych w kluczu sławkowskim i całej okolicy graniczącej ze Śląskiem znajdujących się... (1791) i Gór związki i własności w powszechności, a gór Sławkowskich i Olkuskich właściwości i produkta w szczególności (1792).
Henryk Matuszczyk (1936–2000) – oficer dyplomowany polskiej Marynarki Wojennej w stopniu wojskowym kontradmirała, nawigator morski.
Jan Muskata (ok. 1250–1320) – biskup krakowski w latach 1294–1320, przeciwnik polityczny Władysława Łokietka, zwolennik Wacława II. Obrońca, opiekun i dobroczyńca miasta, w zamian za co mieszczanie walnie zasilali jego oddziały zbrojne. Jan Muskata otoczył Sławków murami obronnymi, rozbudował zamek, ufundował przy Bramie Bytomskiej Klasztor św. Ducha wraz ze szpitalem oraz parafię św. Jana.
Teofil Sadkowski (1872–1944) – nauczyciel matematyki, statystyk. Założyciel Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczego T. Sadkowskiego w Warszawie.
Bolesław Szlązak (1906–1995) – prawnik, poseł na Sejm II kadencji (1957–61) z ramienia Stronnictwa Demokratycznego, wiceprezes NIK (1958–77), członek Trybunału Stanu (1982–85), lokalny społecznik sławkowski – w latach 80. XX wieku honorowy prezes Towarzystwa Miłośników Sławkowa.
Jan Wasilkowski (1898–1977) – prawnik i polityk, rektor Uniwersytetu Warszawskiego (1949-1952), Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego (1956–1967).
Na górę strony
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Parafie rzymskokatolickie[edytuj]
Prawie całe terytorium miasta przynależy do rzymskokatolickiej parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Sławkowie (dekanat sławkowski). Jedynie niewielka osada Piernikarka, znajdująca się na południowo-zachodnim krańcu miasta, od 1924 jest częścią maczkowskiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła (dekanat sosnowiecki - Chrystusa Króla).
Kościół polskokatolicki[edytuj]
W Sławkowie od lat pięćdziesiątych XX wieku istnieje grupka wiernych Kościoła Polskokatolickiego, skupionych wokół parafii Bożego Ciała w sąsiednim Bolesławiu.
Świadkowie Jehowy[edytuj]
W Sławkowie przy ul. Krakowskiej znajduje się zbór (Sala Królestwa) Świadków Jehowy[potrzebne źródło].
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:
 Slavkov u Brna (Czechy). Umowa o współpracy podpisana została w sierpniu 1991 r. Na jej podstawie prowadzona jest współpraca kulturalna oraz organizacja wyjazdów wakacyjnych młodzieży. Corocznie delegacje obu miast uczestniczą w Dniach Sławkowa oraz organizowanych w Slavkovie u Brna w rocznicę bitwy pod Austerlitz Dniach Napoleońskich.
 Horní Slavkov, (Czechy)
 Messeix, (Francja). Umowę o współpracy podpisano w marcu 2003 r. Głównym obszarem współpracy jest wymiana młodzieży szkolnej.
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Sławkowie
Oddział Apolinarego Kurowskiego

1 komentarz:

+1