Pilzno

Pilzno

Państwo Polska
Województwo podkarpackie
Powiat dębicki
Gmina Pilzno
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1354
Burmistrz Ewa Gołębiowska
Powierzchnia 16,01 km²
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
4622
288 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 14
Kod pocztowy 39-220
Tablice rejestracyjne RDE
Położenie na mapie Polski


Pilzno
49°58′43″N 21°17′29″E
TERC
(TERYT) 3182403064
Urząd miejski
Rynek 6
39-220 Pilzno
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Pilzno w Wikisłowniku
Strona internetowa
Pilzno – miasto w woj. podkarpackim, w powiecie dębickim, w Dolinie Dolnej Wisłoki. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pilzno. Za czasów I Rzeczypospolitej od połowy XV w. do 1772 r. stolica powiatu pilzneńskiego w województwie sandomierskim. Przed 1945 rokiem Pilzno należało do województwa krakowskiego, po zakończeniu II wojny światowej weszło w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego. Miasto było pod zaborem austriackim w czasie rozbiorów Polski. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego.
W pobliżu miejscowości Pilzno i Mokrzec budowany jest zbiornik wodny. Zalew ten powstaje jako rekultywacja zbiorników po wydobyciu żwiru przez firmę „Kruszgeo” Rzeszów. Obecna powierzchnia zbiornika 120 ha, planowana 240 ha długość około 3 km szerokość około 800 m
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 4622 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Toponimia
3 Etnografia okolic Pilzna
4 Sławni ludzie
5 Zabytki
6 Inne atrakcje turystyczne
7 Gospodarka
8 Sport
9 Współpraca międzynarodowa
10 Zobacz też
11 Przypisy
Historia[edytuj]

"Kazimierz Wielki przywilejem 1354r. pozwalając szlachetnemu (nobili viro) Dobiesławowi, założyć miasto Pilsno w ziemi sandomierskiej, mianuje go wójtem, jakoteż i prawych jego potomków" [Źródło: http://www.wbc.poznan.pl/Content/18060/martynowski2.djvu] 23 kwietnia 1769 roku odbył się tu zjazd szlachty zawiązującej konfederację barską i wybierającej jej marszałkiem Adama Parysa (ok. 1740-1817). Przybyli tu wtedy konfederaci ze zjazdu w Jedliczu.
Szczególnie okrutne wydarzenia miały miejsce 19 lutego 1846 roku na rynku w Pilźnie (rzeź galicyjska). Pod hasłami „Polacy idą wyrzynać do szczętu chłopów!” miejscowi chłopi dokonali na pilzneńskim rynku samosądu na tutejszej szlachcie[2].


Martin Waldseemüller, fragment mapy Małopolski z zaznaczonym Pilznem (Pilsna)[3]
Toponimia[edytuj]

Etymologia nazwy miasta jest niejasna, może się odnosić zarówno do nazw terenowych z języków słowiańskich, oznaczających moczary, bagna, teren podmokły alternatywnie, może mieć związek z niemiecką akcją kolonizacyjną miasta w XIII wieku.
Etnografia okolic Pilzna[edytuj]

W roku 1869 Pilzno i okolice opisał m.in. Wincenty Pol: „ Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szembark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię pilźniańską, która jest już ziemią województwa sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu.”[4]. Informacje o późnośredniowiecznym osadnictwie w okolicach Pilzna zawiera również wzmianka w „Słowniku Geograficznym”: „Ludność południowej części powiatu pilźnieńskiego stanowią nowsi osadnicy, którzy posuwali się dolinami rzek w góry w XIII i XIV wieku. Część osadników pochodziła ze Szlązka, Moraw, Saksonii, i Holandyi i zachowała właściwości w stroju, który jest podobny do stroju używanego przez Sasów na Węgrzech i Siedmiogrodzie. Dziś są spolszczeni, ale lud okoliczny nazywa ich Głuchoniemcami.”[5].
Sławni ludzie[edytuj]

Sebastian Petrycy, zw. też Sebastianem z Pilzna (Petricius Sebaestianus Pilsnensis) 1554-1626, filozof, pedagog i lekarz[6].
Szymon Marycjusz, 1516-1574 – wybitny polski pedagog, prawnik, filolog, wydawca, profesor Akademii Krakowskiej, znawca, wielbiciel i tłumacz literatury starożytnej.
Jan Jurkowski, 1580–1639, poeta, lekarz medycyny, uważany za jednego z najciekawszych poetów przełomu renesansu i baroku
Andrzej Janikowski, 1799-1864, profesor chirurgii, pionier XIX wiecznej medycyny sądowej w Polsce
Karol Szczeklik, 1864-1908, ksiądz, profesor teologii, autor książki „Pilzno i Pilźnianie”
Andrzej Józefczyk, 1816–1878, pedagog
Stefan Biestek, 1892-1965, pułkownik piechoty Wojska Polskiego
Stanisław Kaszubski, 1880-1915 – działacz socjalistyczny i niepodległościowy, żołnierz 1 Pułku Piechoty Legionów.
Edward Szczeklik, 1898-1985, lekarz, specjalista chorób wewnętrznych, kardiolog, profesor medycyny.
Stanisław Brudny, 1930, aktor teatralny i filmowy
Janusz Wolański, 1979, piłkarz m.in. Szczakowianki Jaworzno, Górnika Łęczna i Polonii Bytom
Zabytki[edytuj]

Najstarszym i najcenniejszym zabytkiem Pilzna jest kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Kościół ten powstał ok. roku 1256 a jego założycielami byli opaci tynieccy. Obecny wygląd kościół zawdzięcza kolejnym przebudowom, przy czym najważniejsza dokonała się w roku 1370 oraz 1482. Bezpośrednim powodem przebudowy kościoła był najazd wojsk węgierskich w roku 1474, w wyniku którego kościół oraz miasto zostały spalone. Na zmianę wyglądu kościoła miały również wpływ kolejne pożogi, które nie oszczędzały również miasta w roku 1536, 1700 i 1877. Innym cennym zabytkiem jest klasztor i kościół karmelitów z początku XV wieku. Na uwagę zasługują kamieniczki w rynku i budynek „Sokoła” z 1906 r. Na terenie miasta znajdują się cmentarze wojenne z I wojny światowej: nr 236 oraz 237.
Inne atrakcje turystyczne[edytuj]

W Pilźnie znajduje się Muzeum Lalek.
Gospodarka[edytuj]

W mieście znajduje się zakład produkcji maszyn rolniczych Akpil, Zakłady Metalowo-Chemiczne „Met-Chem”, Przedsiębiorstwo Przemysłu Mięsnego „TAURUS”, Zakład Metalowy „PILZNO”, Firma Transportowa „Omega Pilzno”, Firma „Spinmet”, ZPHU Limba Sas Aleksander i inne.
Sport[edytuj]

Pilzneńskie tradycje sportowe sięgają początku XX wieku i są związane z Towarzystwem Gimnastycznym „Sokół”. Później w latach '70 powstała drużyna piłkarska LZS Pilzno, którą w 1995 roku reaktywowano. Obecnie znana jest pod nazwą Rzemieślnik (na cześć patronów klubów – miejscowych rzemieślników). Klub występuje w IV lidze podkarpackiej.
W Pilźnie prężnie działa również klub szachowy Hetman. Sekcja działa z przerwami od 1968 roku[7], obecnie gra w II lidze.
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie:
 – Gyomaendrőd, Węgry
 – Karczew, Polska[8]