niedziela, 16 września 2012

Piła


Piła

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat pilski
Gmina gmina miejska
Założono XIV
Prawa miejskie przed 1449
Prezydent miasta Piotr Głowski
Powierzchnia 102,68 km²
Wysokość 50–134 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
74 775▲
726 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 67
Kod pocztowy 64-900, 64-920, 64-931, 64-933, 64-934, 64-935, 64-970
Tablice rejestracyjne PP
Położenie na mapie Polski


Piła
53°08′51″N 16°43′51″E
TERC
(TERYT)            4 3019011    
SIMC 0966530
Urząd miejski
Urząd Miasta Piły
pl. Staszica 10;
64-920 Piła
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Piła (miasto) w Wikicytatach
 Hasło Piła w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP
Piła (niem. Schneidemühl) – miasto i gmina w północno-zachodniej Polsce, w województwie wielkopolskim, siedziba powiatu pilskiego. Położone na pograniczu Pojezierza Wałeckiego i Pojezierza Krajeńskiego, nad Gwdą, około 11 km powyżej jej ujścia do Noteci. Liczy 74 775 mieszkańców[1], co daje jej 51. pozycję w kraju i 4. w województwie.
Miasto rozwinęło się z niewielkiej osady rybackiej położonej nad dolną Gwdą, wśród lasów. Prawa miejskie najprawdopodobniej otrzymało w XV wieku, w 1513 przywileje te zostały potwierdzone przez króla Zygmunta I Starego. W wyniku 1. rozbioru Polski miasto stało się częścią Królestwa Prus i pozostało po niemieckiej stronie granicy po I wojnie światowej. W 1945 Piłę ogłoszono miastem-twierdzą i włączono w skład umocnień Wału Pomorskiego. Zniszczenia wojenne sięgnęły 70 % (90 % w śródmieściu)[2]. Po II wojnie światowej miasto zostało zbudowane praktycznie od nowa. W latach 1975-1998 było stolicą odrębnego województwa.
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
1.1 Położenie i warunki naturalne
1.2 Klimat
1.3 Podział administracyjny
2 Historia
2.1 Toponimia
2.2 W I Rzeczypospolitej
2.3 1772-1945
2.4 Czasy powojenne
3 Ludność
4 Architektura
4.1 Zabytki sakralne
4.2 Inne zabytki
4.3 Nieistniejące obiekty historyczne
4.4 Pomniki
4.5 Cmentarze
4.6 Architektura współczesna
5 Atrakcje przyrodnicze
6 Transport
6.1 Transport kolejowy
6.2 Transport drogowy
6.3 Transport miejski i podmiejski
6.4 Transport lotniczy
7 Gospodarka
8 Edukacja
9 Bezpieczeństwo
10 Kultura
11 Media
12 Turystyka
13 Sport
13.1 Kluby sportowe
13.2 Obiekty sportowe
14 Wspólnoty religijne
14.1 Buddyzm
14.2 Chrześcijaństwo
15 Miasta partnerskie
16 Ludzie związani z Piłą
16.1 Honorowi Obywatele Piły
16.2 Posłowie i senatorowie z pilskiego okręgu wyborczego
17 Piła w popkulturze
18 Przypisy
19 Zobacz też
20 Linki zewnętrzne
Geografia[edytuj]


Panorama Piły, widok na centrum miasta z wieży kościoła pw. Świętej Rodziny
Położenie i warunki naturalne[edytuj]


Bulwar nad Gwdą
Miasto leży nad dolną Gwdą, na pograniczu Pojezierza Wałeckiego i Pojezierza Krajeńskiego. Otoczone jest przez bory sosnowe i ukształtowane przez lodowiec tereny pagórkowate. Zajmuje powierzchnię 102,68 km².[3] Tereny zielone zajmują ponad połowę tego obszaru[4].
Gwda wyznacza oś miasta, dzieli je na część wschodnią i zachodnią; intensywnie meandruje. W południowej części Piły oddziela ją od sołectwa Byszki, położonego w sąsiedniej gminie Ujście. W granicach miasta znajduje się także kilka innych zbiorników wodnych: sztuczny Zalew Koszycki, Jezioro Bagienne, Piaseczno[5], Jezioro Piaszczyste, Jezioro Płotki, Jezioro Rudnickie, oraz mniejsze stawy, bagna i moczary, w tym ulokowane w rezerwacie przyrody „Kuźnik” jeziora Mały Kuźnik i Duży Kuźnik, otoczone przez urozmaicone drzewostany.
Tereny zalesione zajmują przede wszystkim zachodnią i południową część Piły i mają łączną powierzchnię 53,32 km².[6] Na terenie miasta rozplanowano także Park Miejski, położony na zachód od centrum, przy alei Wojska Polskiego (część drogi wojewódzkiej nr 179). Od pewnego czasu podejmuje się także próby zorganizowania atrakcyjnych terenów rekreacyjnych w Parku na Wyspie na rzece.[potrzebne źródło]
Klimat[edytuj]
[ukryj]Średnia temperatura i opady dla Piły
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie najwyższe temperatury [°C] 6 8 16 21 27 29 30 30 25 19 12 9 19
Średnie najniższe temperatury [°C] -15 -13 -10 -5 -1 2 5 3 0 -3 -7 -12 -4
Opady [mm] 43.2 30.5 35.6 38.1 48.3 50.8 71.1 78.7 66 55.9 45.7 48.3 607,1
Źródło: Weatherbase[7] 18.12.2008
Podział administracyjny[edytuj]

GładyszewoGórneJadwiżynKoszyceMotylewoPodlasieStaszyceŚródmieścieZamość
Piła jest podzielona administracyjnie na dziewięć osiedli[8], w skład których wchodzą dawne osady, włączane na przestrzeni dziejów w granice miasta. Osiedla nie dysponują szczególną autonomią decyzyjną względem Rady i Prezydenta Miasta.
Osiedla Piły
Osiedle
administracyjne
[8] Liczba
mieszkańców
(31.12.2009)[8] Powierzchnia
(km²)[8] Uwagi: integralne
części miejscowości[9]
Gładyszewo 472 1,76
Górne 13851 15,51
Biedaszkowo
Kośno
Droga Kotuńska
Łęgi
Zdroje
Jadwiżyn 4751 5,66
Koszyce 4269 9,88
Kuźnica Pilska
Motylewo 718 14,91
Motylewski Most
Podlasie 6029 38,21
Bydgoskie Przedmieście
Czarnobór
Kalina
Leszków
Lisikierz
Płotki
Wygnanka
Staszyce 6457 9,28
Korbacz
Sosnówka
Śródmieście 15876 3,04
Zamoście 20819 4,39

Historia[edytuj]

Toponimia[edytuj]
Brakuje źródeł potwierdzających pochodzenie nazwy „Piła”. Niemniej, zarówno legenda o pochodzeniu nazwy, sugerująca, że w miejscu tym mieszkali drwale, ścinający drzewa potrzebne do budowy palisady wokół grodu w Ujściu[10], jak i nazwa niemiecka, Schneidemühl, oznaczająca „tartaczny młyn”, pozwalają wysunąć wniosek, że źródłem tego toponimu jest rzeczownik pospolity „piła”.
Poza wariantem niemieckim, miasto nie posiada nazw w innych językach. W celu wyeliminowania ograniczeń technicznych, w opracowaniach zagranicznych toponim zapisuje się z pominięciem polskiego znaku „ł”. Zapis Pila pojawia się również w zachowanych dokumentach historycznych, spisanych po łacinie.
W I Rzeczypospolitej[edytuj]


Niemieckie koszary lotników w 1915 roku


Dom rodzinny Stanisława Staszica


Budynek konsulatu RP w Pile


Dom Strzelecki, obecnie pensjonat "Park"


Bunkier nad jeziorem Płotki
Powstała prawdopodobnie w XIV w. jako osada przy tartaku eksploatującym puszczę. Znajdowała się w posiadaniu książąt pomorskich, później Krzyżaków, w 1368 włączona przez Kazimierza Wielkiego do Polski. Pierwsze wzmianki pisemne o mieście pochodzą z lat 1449 i 1456. Pierwsza wzmianka wymienia młynarza Pawła, będącego jednocześnie wójtem. Piła uzyskała prawa miejskie przed tą datą, między 1437 a 1449 rokiem. 4 marca 1513 król polski Zygmunt Stary potwierdził prawa magdeburskie dla miasta. Piła była miastem królewskim w starostwie ujsko-pilskim, o charakterze rzemieślniczo-handlowym. W latach 1626 i 1834 była nawiedzana przez wielkie pożary, a w 1655 i I poł. XVIII w. zajęta i zniszczona przez wojska szwedzkie. W 1720 powódź zabagniła grunty miejskie. Od początku XVII wieku w. do początku XIX wieku w. ośrodek sukiennictwa, a od końca XVIII w. – jedwabnictwa.
1772-1945[edytuj]
W 1772 w wyniku I rozbioru Polski została zajęta przez Prusy (niemiecka nazwa do 1945 Schneidemühl). W latach 1807-1815 należała do departamentu bydgoskiego Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Wielkiego Księstwa Poznańskiego (późniejszej Prowincji Poznańskiej). Była zamieszkana w większości przez ludność niemiecką. Rozwój miasta datuje się od 2. poł. XIX w. po zbudowaniu linii kolejowych. Pierwsze połączenie Piły z Krzyżem i Bydgoszczą zbudowano w latach 1848-1851 (otwarto 27 lipca 1851). Linia ta stanowiła część magistrali, tzw. Królewsko-Pruskiej Kolei Wschodniej, łączącej Berlin z Królewcem. W 1873 otwarto linię w kierunku Tczewa, w 1879 linię Poznań-Piła-Kołobrzeg, w 1881 linię do Wałcza. Pod koniec XIX w. miasto było ośrodkiem drobnego przemysłu oraz handlu produktami rolno-spożywczymi. Dużym zakładem przemysłowym były zakłady naprawcze taboru kolejowego (Reichsbahn Ausbesserungswerk). W 1913 rozpoczęto budowę jednej z największych fabryk lotniczych w Niemczech – filii fabryki samolotów Albatros Flugzeugwerke.
W czasie I wojny światowej produkowano w niej ok. 100 samolotów miesięcznie. W 1914 Piłę wyłączono z powiatu chodzieskiego i utworzono powiat miejski. W ciągu stu lat, od 1815 do 1915, ludność miasta wzrosła z 2 do 28 tysięcy. W okresie I wojny światowej w Pile istniał duży obóz dla jeńców wojennych. Na początku 1919 Piła, wzmocniona dużym garnizonem, była bazą wojsk niemieckich prowadzących działania przeciwko powstańcom wielkopolskim. W powstaniu brało udział również wielu mieszkańców miasta.
Ze względu na dominację ludności niemieckiej, traktat wersalski pozostawił Piłę w granicach Niemiec (granica z Polską przebiegała ok. 6 km na południowy wschód od centrum miasta). W lipcu 1922 Piła została stolicą nowej pruskiej prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska (Grenzmark Posen-Westpreussen). Została ona utworzona z tych części prowincji poznańskiej i Prusy Zachodnie, które nie weszły w skład odrodzonej Polski. W 1938 przekształcono ją w Rejencję Graniczną Poznań-Prusy Zachodnie (Regierungsbezirk Posen-Westpreussen), należącą do prowincji pomorskiej (Provinz Pommern). W 1926 Piła została również siedzibą Administratury Apostolskiej podlegającej bezpośrednio Watykanowi, w 1930 podniesionej do rangi Prałatury Apostolskiej. W okresie międzywojennym miasto znacznie się rozbudowało. Dla potrzeb administracji wybudowano szereg gmachów, m.in. przy pl. Staszica oraz obecny budynek Starostwa Powiatowego przy al. Niepodległości. Panowało tu jednak duże bezrobocie, a poparciem politycznym cieszyli się nacjonaliści (w tym NSDAP). Mimo silnego nacisku germanizacyjnego miasto pozostało ośrodkiem polskości. Działały tu polskie organizacje społeczne, m.in. od 1924 oddział Związku Polaków w Niemczech. Od 1 września 1922 istniał tu wicekonsulat, a od 1930 konsulat RP. Od 1917 w Pile istniał również polski chór "Halka" śpiewający w każdą niedzielę oraz święta kościelne i państwowe Polski. Działał on do ostatniej niedzieli sierpnia 1939.
W 1939 utworzono obóz przejściowy dla cywilnej ludności polskiej. W czasie II wojny światowej Piła była dużym ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego. W 1945 miasto zamieniono w twierdzę i włączono w system umocnień Wału Pomorskiego. Pierwszy pierścień obrony, wysunięty na dalekie przedpola miasta, obejmował m.in. Płotki, Leszków, Kalinę. Piłę obsadzono dużym garnizonem (24 tys. żołnierzy rozmaitego autoramentu). Miasto zostało zdobyte po ciężkich walkach trwających od 24 stycznia do 14 lutego 1945 przez oddziały wchodzące w skład 47 Armii radzieckiej. Wskutek działań wojennych Piła została zniszczona w 72 % (centrum w 90%), najbardziej ze wszystkich większych miast Wielkopolski.
Czasy powojenne[edytuj]
Po wojnie Piła wróciła do Polski. Niemiecka ludność miasta uległa wysiedleniu. Odbudowa, początkowo powolna, na szerszą skalę prowadzona była od 1965. Do niedawna w mieście istniało duże lotnisko wojskowe. W latach 1946-1951 i ponownie od 1 stycznia 1999 Piła była stolicą powiatu, w latach 1951-1975 powiatem miejskim, a w latach 1975-1998 stolicą osobnego województwa. 1 stycznia 1999 jako jedno z trzech byłych miast wojewódzkich, nie stała się miastem na prawach powiatu.
Ludność[edytuj]



Ratusz
 Zobacz też: ludność Piły.
Piła jest pod względem liczby mieszkańców czwartym miastem województwa wielkopolskiego (po Poznaniu, Kaliszu i Koninie, a przed Ostrowem Wielkopolskim i w 2010 roku liczyła 74 550 mieszkańców[11]. Podobnie jak w większości dawnych miast wojewódzkich zdegradowanych do roli siedziby władz powiatowych, również tutaj obserwuje się powodowany bezrobociem odpływ młodzieży po zakończeniu edukacji[12]. Najwięcej mieszkańców — 76 849 — Piła liczyła w roku 1998[13],, od tego czasu liczba osób zameldowanych na pobyt stały i czasowy oscyluje wokół 75 tysięcy.
Duża powierzchnia miasta wpływa na niską gęstość zaludnienia – 726 os./km². Faktyczna gęstość zaludnienia w obszarze zwartej zabudowy (21,76 km²[6]) jest jednak znacznie wyższa, a dużą część administracyjnego obszaru miasta zajmują lasy i tereny zielone, tereny uprawne, obszary przemysłowe i poprzemysłowe, a także innego rodzaju nieużytki.
Przyrost naturalny w latach 2002-2009 był dodatni i wynosił: 0,249 % w 2002, 0,193 % w 2003, 2005 i 2009, 0,27 % w 2004, 0,151 % w 2006, 0,207 % w 2007 i 0,293 % w 2008[14]. Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym w 2009 wynosił 14,95 i systematycznie wzrasta[14].
Ludność Piły w latach 1995-2010[11][13][14]
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
75 994 76 610 76 625 76 849 75 001 74 900 75 094 75 197 75 293 75 248 75 144 74 720 74 687 74 735 74 638 74 550
Architektura[edytuj]

W Pile, z powodu zniszczeń wojennych oraz późniejszych wyburzeń, nie zachowało się wiele obiektów zabytkowych.
Zabytki sakralne[edytuj]


Kościół św. Rodziny nocą
 Osobny artykuł: Kościoły w Pile.
modernistyczny kościół św. Antoniego o awangardowej formie architektonicznej z lat 1929-1930, arch. Hans Herkommer ze Stuttgartu; jednolite stylowo wnętrze utrzymane w stylu katakumbowym
w ołtarzu głównym jeden z największych w Europie krucyfiksów, wykonany z jednego kawałka drewna, o wys. 7 m, pokryty płatkami brązu.
neobarokowy kościół św. Rodziny z lat 1912-1915 z dwiema wieżami
neogotycki kościół poewangelicki św. Stanisława Kostki z lat 1895-1896
neogotycki kościół poewangelicki Matki Boskiej Częstochowskiej z lat 1892-1893 (osiedle Motylewo)
Inne zabytki[edytuj]


Dawna siedziba władz Rejencji pilskiej, obecnie Szkoła Policji


Dawna poczta, obecnie budynek TP S.A. nocą


Kasino oficerskie, obecnie Invest Bank
dom, w którym urodził się Stanisław Staszic, z ok. połowy XVIII w., zbudowany z muru pruskiego, zniszczony w 1945, odbudowany w 1948, gruntownie odnowiony w 1986, obecnie Muzeum Stanisława Staszica
na ścianie tablica pamiątkowa ku czci Stanisława Staszica
dawny arsenał Landwehry z lat 1843-1844
kasyno oficerskie z ok. 1914, obecnie Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
zespół budynków z lat 1926-1930 przy pl. Staszica:
modernistyczny gmach władz dawnej rejencji pilskiej, obecnie Szkoła Policji
teatr, biblioteka i muzeum, po zniszczeniach wojennych odbudowany w 1960, obecnie Pilski Dom Kultury im. Leona Kruczkowskiego i obiekty szkoły policji
konsystorz ewangelicki i urząd finansowy, obecnie Urząd Miejski i Poszukiwania Nafty i Gazu "NAFTA"
neogotycki budynek seminarium nauczycielskiego z lat 1902-1904 z salą gimnastyczną, obecnie Szkoła Podstawowa nr 7
modernistyczny budynek gimnazjum im. von Steina z 1931, obecnie Liceum Ogólnokształcące
fragment budynku dawnej poczty z lat 1893-1895, w stylu neorenesansu niemieckiego, obecnie Telekomunikacja Polska S.A. W 1994 część zburzona w 1945 została odbudowana w nowoczesnej formie, zachowując ogólną bryłę budynku.
dworzec kolejowy z 1853, przebudowany w 1876
Parowozownia Pilska wybudowana w latach 1870-1874 zwana Okrąglakiem
klasycystyczny budynek loży masońskiej z połowy XIX w., obecnie Wyższa Szkoła Biznesu
neogotycki instytut głuchoniemych z ok. 1870, obecnie fragment Szkoły Podstawowej nr 5
Nowy Dom Strzelecki z 1896, o konstrukcji z muru pruskiego, obecnie pensjonat
budynek z ok. 1920, w którym w latach 1928-1934 mieścił się konsulat polski
budynek z ok. 1875, w którym w latach 1934-1939 mieścił się konsulat polski‎, obecnie Muzeum Okręgowe
na ścianie tablica upamiętniająca siedzibę konsulatu polskiego
kasyno oficerskie z czwartej ćwierci XIX w., obecnie Invest Bank
schrony bojowe na wschodnich obrzeżach miasta z lat 1939-1944, fragment umocnień Wału Pomorskiego
kamienice z przełomu XIX i XX w., m.in. przy ul. 14 Lutego, Ludowej, Roosevelta, Bydgoskiej, 11 Listopada, Buczka, Okrzei, Kilińskiego, Kolbego, Popiełuszki
na przedmieściu Motylewo kilka chałup wiejskich z XIX w.
Nieistniejące obiekty historyczne[edytuj]
Oprócz tego w Pile istniały jeszcze inne budynki, które dziś mogłyby być zabytkami; zostały one przeważnie zniszczone w 1945 i rozebrane w latach późniejszych:
Kościół św. Jana Chrzciciela i NMP, później św. Janów – najcenniejszy zabytek Piły, z późnogotyckim prezbiterium z lat 1619-1628 i późnobarokową nawą z końca XVIII wieku, spalony w 1945 i rozebrany w 1975 mimo kilku projektów odbudowy; obecnie na jego miejscu stoi Hotel Gromada.
synagoga w okolicach al. Piastów (dawniej Rynek Żydowski) z 1841, spalona w 1938
kościół luterański, tzw. miejski, na pl. Zwycięstwa z 1822
budynek sądu na ul. Boh. Stalingradu z 1825
ratusz na pl. Zwycięstwa z 1837
kościół ewangelicki św. Jana na ul. Buczka z lat 1909-1911
kościół sekty Jana Czerskiego, później staroluterański, na ul. Wodnej z 1845 r., rozebrany ok. 1950
eklektyczna, secesyjna i modernistyczna mieszkalna i handlowa zabudowa śródmieścia z XIX i 1. połowy XX wieku (m.in. przy Nowym Rynku – pl. Zwycięstwa i Starym Rynku – rejon skrzyżowania ul. Wodnej i Piekarskiej).


Pomnik Stanisława Staszica nad Gwdą


Popiersie Stanisława Staszica
Pomniki[edytuj]
pomnik Tysiąclecia Polski i powrotu Ziem Zachodnich do Macierzy (1966, proj. Jerzy Sobociński)
pomnik Stanisława Staszica (1960, rzeźb. Edward Haupt)
obelisk ozdobiony reliefami związanymi z dziejami miasta (1964, proj. Józef Kopczyński)
pomnik ofiar stalinizmu (1996)
pomnik kolejarzy – pionierów miasta Piły (1973)
popiersie Stanisława Staszica (1991, proj. Andrzej Lejszys)
pomnik więźniów obozu "Albatros" (1985)
głaz-pomnik ks. Bolesława Domańskiego
głaz-pomnik z okazji 25-lecia NSZZ "Solidarność" (2005)
głaz-pomnik powstańców wielkopolskich (1999)
pomnik Jana Pawła II (2006)
Cmentarze[edytuj]
na przedmieściu Leszków dwa duże cmentarze wojenne:
jeńców zmarłych w pilskim obozie w latach 1915-1918
żołnierzy polskich i radzieckich poległych w 1945, m.in. w walkach o Piłę
cmentarz katolicki przy ul. Salezjańskiej z ok. 1840
cmentarz katolicki przy al. Powstańców Wielkopolskich z połowy XIX w.
cmentarz prawosławny, tzw. choleryczny, z 1914, znajdujący się na północny wschód od Leszkowa, położony głęboko w lesie
cmentarz komunalny przy ul. Motylewskiej
Cmentarz żydowski w Pile
Architektura współczesna[edytuj]


Hotel "Gromada" nocą
Kolegium Uniwersytetu Adama Mickiewicza – ul. Kołobrzeska
Młodzieżowy Dom Kultury i Biuro Wystaw Artystycznych – ul. Okrzei
hotel "Gromada" (dawniej "Rodło", 1977-1987) – al. Piastów, najwyższy budynek w mieście
kościół NMP Wspomożenia Wiernych
Philips Enabling Technologies Group (architektura przemysłowa) – al. Powstańców Wielkopolskich
Philips Electronics (architektura przemysłowa) – ul. Przemysłowa
Atrakcje przyrodnicze[edytuj]


Ta sekcja od 2009-01 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Park Miejski im. Stanisława Staszica rozplanowany w 1900 (pow. 11,6 ha) z bogatym drzewostanem i zabytkową żelazną altaną z 1904. Kompleks w całości objęty ochroną i wpisany do rejestru zabytków.
Park na Wyspie między odnogami Gwdy, założony w 1976-1978, z efektowną fontanną


Park na Wyspie
w północnej części miasta położony jest rezerwat krajobrazowy "Kuźnik" (pow. 96 ha)
na przedmieściu Kalina rośnie 19 dębów-pomników przyrody
w granicach miasta leżą jeziora:
Duży Kuźnik (pow. 1,0 ha), na terenie rezerwatu "Kuźnik"
Mały Kuźnik (pow. 1,0 ha), na terenie rezerwatu "Kuźnik"
Rudnickie (pow. 34,15 ha, głęb. 3,2 m), na terenie rezerwatu "Kuźnik"
Kuźniczek, na terenie rezerwatu "Kuźnik"
Piaszczyste (pow. 6,48 ha), nad nim kąpielisko
Płocie (Płotki) jezioro o pow. 44,1 ha i głębokości 23,9 m), nad nim duży ośrodek wypoczynkowy
Piaseczno / Jeleniowe (pow. 13,2 ha, głęb. 25 m)
Bagienne (pow. 14 ha)
Okoniowe (pow. 2,9 ha)
dwa sztuczne zalewy na Rudzie: Koszyce I (pow. 104 ha) i Koszyce II, powstałe w latach 1977-1981
sztuczny zalew na Gwdzie (pow. 46 ha), powstały przy elektrowni wodnej "Koszyce"
Transport[edytuj]



Dworzec PKP Piła Główna
Transport kolejowy[edytuj]
 Główny artykuł: Piła Główna.
 Zobacz też: Piła Kalina, Piła Leszków i Piła Podlasie.
Piła jest węzłem kolejowym, w którym spotyka się sześć linii kolejowych: 18 (Kutno-Piła Gł.), 203 (Tczew-Piła Gł.-Kostrzyn), 354 (Poznań POD-Piła Gł.), 374 (Piła Gł.-Bzowo Goraj), 403 (p.odg. Piła Północ-Ulikowo) i 405 (Piła Gł.-Ustka). Na terenie miasta znajduje się jeden dworzec kolejowy — Piła Główna — oraz trzy przystanki osobowe — Piła Podlasie na linii 203 oraz Piła Kalina i Piła Leszków (ten ostatni nieczynny od 2008) na linii 354. Mimo że pilski węzeł kolejowy jest jednym z największych na terenie województwa wielkopolskiego, niskie parametry eksploatacyjne poszczególnych linii kolejowych spowodowały, że jest to jedyny ośrodek, w którym nie zwiększono liczby połączeń po przejęciu spółki Przewozy Regionalne przez samorządy[15].
Obecnie do stacji Piła Główna docierają pociągi klasy REGIO oraz sezonowo interREGIO, uruchamiane przez Przewozy Regionalne, oraz pociągi TLK, uruchamiane przez spółkę PKP Intercity.
Stacja towarowa znajduje się na zachód od stacji pasażerskiej, wzdłuż torów linii nr 203. Dużą jej część z górką rozrządową została rozebrana, co znacznie ograniczyło jej możliwości przeładunkowe.
Transport drogowy[edytuj]


Układ dróg w Pile


Rondo w centrum miasta


Ulica Kilińskiego
Pilski układ drogowy jest wyraźnie koncentryczny; główne szlaki komunikacyjne przebiegające przez miasto spotykają się w jego śródmieściu, przy Rondzie Jana Pawła II, położonym przy Placu Zwycięstwa, historycznym Nowym Rynku. Jako że miasto zostało w dużej mierze zniszczone w trakcie drugiej wojny światowej, powojenni urbaniści postanowili odejść od planów odbudowy na rzecz lepszego rozplanowania przestrzennego Piły poprzez rozluźnienie zabudowy i poszerzenie kluczowych arterii[16].
Ukończenie budowy jednojezdniowej obwodnicy w ciągu dróg krajowych nr 10 i 11 pozwoliło na wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miasta. Plany jej przebudowy i przedłużenia, zakładające m.in. wspólne obejście Piły i Ujścia w ciągu drogi ekspresowej nr S11 o łącznej długości 17,8 km, nie będą jednak realizowane wcześniej, niż po roku 2014[17].
W 2011 dobiegła końca budowa wewnętrznej obwodnicy Piły w ciągu ulic: Koszalińskiej, 500-lecia Piły, Głuchowskiej, J. Kusocińskiego, Okólnej, Zygmunta Starego, S. Okrzei, Podgórnej, A. Mickiewicza, której zadaniem jest usprawnienie ruchu między poszczególnymi osiedlami z pominięciem ścisłego centrum. W ramach inwestycji wybudowano m.in. cztery ronda i trzy mosty nad rzeką Gwdą i jej starorzeczem w północnej części miasta.
Drogi krajowe i wojewódzkie przebiegające przez Piłę
Droga Trasa
droga krajowa nr 10 Szczecin – Stargard Szczeciński – Piła – Bydgoszcz – Toruń – Płońsk 7
droga krajowa nr 11 Kołobrzeg – Koszalin – Szczecinek – Piła – Poznań – Ostrów – Kępno – Lubliniec – Bytom
droga wojewódzka nr 179 Piła – Rusinowo 22
droga wojewódzka nr 180 Piła – Trzcianka – Wieleń
droga wojewódzka nr 188 Piła – Złotów – Człuchów 22 25
Transport miejski i podmiejski[edytuj]
Organizacją i przewozami pasażerskimi w ramach komunikacji miejskiej w Pile zajmuje się Miejski Zakład Komunikacji, miejska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Obsługuje osiemnaście linii autobusowych, z czego trzy opuszczają administracyjne granice miasta, łącząc je z pobliskimi miejscowościami powiatu pilskiego. Tabor MZK jest obecnie w większości niskopodłogowy. Od 2009 funkcjonuje tzw. Pilska Karta Miejska, zastępująca wcześniejsze papierowe bilety okresowe oraz dokumenty upoważniające do przejazdów bezpłatnych.
PKS Piła obsługuje autobusowe połączenia lokalne na obszarze dawnego województwa pilskiego, m.in. z Chodzieżą, Czarnkowem, Wągrowcem, Wyrzyskiem i Złotowem, a także z Poznaniem. Dworzec autobusowy znajduje się przy ulicy Kwiatowej, nieopodal dworca kolejowego Piła Główna.
W mieście znajduje się około 18 km ścieżek rowerowych.
Transport lotniczy[edytuj]
W północno-zachodniej części miasta zlokalizowane jest duże lotnisko, do niedawna użytkowane przez wojsko. Obecnie jego część jest użytkowana przez Aeroklub Ziemi Pilskiej. Padają propozycje wykorzystania lotniska do regionalnego ruchu pasażerskiego[18]. Na części terenu lotniska powstaje Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pierwsza jego część oddano do użytku w październiku 2010[19].
Gospodarka[edytuj]



Dawny konsystorz, obecnie siedziby spółek poszukujących Nafty i Gazu
W 2006 zarejestrowanych w Pile było 8211 podmiotów gospodarczych, w tym 6519 to osoby fizyczne prowadzące działalność[20]. W tymże roku w mieście działały 72 spółki z udziałem kapitału zagranicznego[20].
Najwięcej firm prowadziło działalność w zakresie handlu i napraw (2 604), następnie obsługi nieruchomości i firm (1 478), budownictwa (689), przetwórstwa przemysłowego (637)[20]. Największą firmą w Pile jest Philips Lighting Poland S.A., dający zatrudnienie 5239 osobom. Do 2010 była to również duża drukarnia Winkowski, ale uległa likwidacji[21], co wiąże się ze znacznym przyrostem stopy bezrobocia w mieście.
Piła jest jednym z 4 głównych ośrodków gospodarczych Wielkopolski i największym na północy województwa.
Edukacja[edytuj]

 Osobny artykuł: Lista placówek oświatowych w Pile.
Bezpieczeństwo[edytuj]

W Pile działa Komenda Powiatowa Policji (ul. Bydgoska) oraz Komenda Powiatowa PSP wraz z dwoma jednostkami ratowniczo-gaśniczymi (JRG 1 ul. Moniuszki, JRG 2 ul. Lelewela)
Kultura[edytuj]



Kino Iskra
W Pile są dwa muzea, które w 2007 r. zwiedziło 26 819 osób[22]. W mieście działa też kino kameralne (Koral). W 2007 odwiedziło je 183 171 widzów[22].
Kina:
Helios 4 sale + 3D
Koral
Premiera (nie funkcjonuje od 11 grudnia 2008)
Iskra (nie funkcjonuje od 27 lutego 2009)
Instytucje kultury:
Pilski Dom Kultury im. Leona Kruczkowskiego
Młodzieżowy Dom Kultury
Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica, zbiory: historia, sztuka (m.in. wyposażenie wnętrz mieszczańskich z przełomu XIX i XX w., sztuka secesyjna), etnografia, archeologia
Muzeum Stanisława Staszica, zbiory: stasziciana, dział przyrodniczy
Biuro Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych
Towarzystwo Miłośników Miasta Piły
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Pantaleona Szumana z 9 filiami
Biblioteka Pedagogiczna
Imprezy kulturalne:
Dni Piły
Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny "Bukowińskie Spotkania"
Międzynarodowe Targi Inicjatyw Teatralnych
Ogólnopolski Festiwal Teatrów Rodzinnych "Teatr-pasja rodzinna"
Rytm Ulicy
Media[edytuj]



ul. 1 maja w centrum miasta
Prasa[potrzebne źródło]
Tygodnik Pilski – tygodnik, ukazuje się od 1979[potrzebne źródło]
Tygodnik Nowy – tygodnik, ukazuje się od 14 lutego 1990[potrzebne źródło]
Tętno Regionu
Express Lokalny
Twoje 7 Dni
faktypilskie.pl – miesięcznik, ukazuje się od 12 października 2009
Polska Głos Wielkopolski
Radio[potrzebne źródło]
RMF MAXXX Piła
Radio Eska Piła
Radio VOX FM
Radio Merkury – posiada redakcję w Pile[potrzebne źródło]
Radio Koszalin – posiada redakcję w Pile[potrzebne źródło]
Telewizja[potrzebne źródło]
TV Asta – telewizja lokalna Asta w Pile
Express TV – program lokalny nadawany w sieci kablowej Vectra w Pile
TVP Poznań – posiada korespondenta w Pile
Internet
portal asta24.pl
portal Fakty Pilskie
portal Życie Piły
portal Sportowa.pila.pl
portal 7dni.pila.pl
portal DziennkNowy.pl
portal ExpressTV.pl
Turystyka[edytuj]



Centrum miasta w nocy
 Osobne artykuły: szlaki turystyczne w powiecie pilskim i ścieżki rowerowe w Pile.
Sport[edytuj]

Kluby sportowe[edytuj]
Piła to także ośrodek sportowy, istnieją tu drużyny siatkarskie:
kobieca, grająca w PlusLidze Kobiet PTPS Piła (dawniej PTPS Nafta-Gaz Piła). Nafta jest 4-krotnym Mistrzem Polski i 4-krotnym zdobywcą Pucharu Polski.
męska MUKS Joker Rodło Piła, którego drużyna seniorów w sezonie 2005/06 występowała w Polskiej Lidze Siatkówki
kobieca PTPS II Piła.
Miasto znane jest także także z sukcesów na żużlu. KS Stokłosa Polonia Piła obecnie startuje w rozgrywkach I ligi polskiej. Wcześniej, jako TS Polonia Piła zdobywał takie prestiżowe tytuły jak:
Drużynowy Mistrz Polski na Żużlu, dwukrotny wicemistrz oraz dwukrotny zdobywca brązowego medalu
Młodzieżowy Drużynowy Mistrz Polski oraz sześciokrotny wicemistrz
zdobywca Klubowego Pucharu Europy
Zawodnicy Polonii zdobywali też czołowe miejsca w zawodach indywidualnych takich jak: IMP, MIMP i MMPPK, Turniej o Złoty Kask, Turniej o Srebrny Kask, Turniej o Brązowy Kask.
W sezonie 2008/2009 zaczął działać klub koszykarski KS Basket Piła. 23 maja 2010 r. awansował do II ligi. Kluby piłkarskie to występująca w pilskiej klasie okręgowej TP Polonia Piła, która jest spadkobierczynią MZKS Polonii Piła – klubu założonego w 1945 r. i grającego m.in. w III lidze[23] oraz grającego w B klasie AKS Eurocentrum Piła. W Pile znajduje się także klub kolarstwa MTB UKS Solano – Sport Piła oraz motocrossowy Cross-ATV Piła.


Pomnik Tysiąclecia nocą autorstwa Jerzego Sobocińskiego
Istniał tu także Miejski Klub Piłkarski 1999 Piła, który został założony w 1999 i występował m.in. w IV lidze. Po sezonie 2006/07 klub został wycofany z rozgrywek[24].
Lekkoatletyka: PLKS Gwda Piła, KS Gwardia Piła
Sporty walki: KS Sokół Piła, UKS 6 Judo Piła, KS Gwardia Piła, Samuraj Gold Team Piła, Jopek Gold Team Piła, Fight Club Piła, MMA GŁD Team Piła
Obiekty sportowe[edytuj]
hala sportowo-widowiskowa MOSiR
hala sportowa przy ulicy Bydgoskiej
hala sportowa KS "Sokół"
hala sportowo-widowiskowa przy Zespole Szkół Gastronomicznych w Pile
stadion MOSiR
stadion "Polonia"
stadion "Gwardia"
stadion "Szuwarek"
pływalnia kryta "Wodnik"
Aquapark Piła
Strzelnica Myśliwska Centrum Szkolenia Strzeleckiego
ośrodek wypoczynkowy nad Jeziorem Płocim
ośrodek wypoczynkowy nad Jeziorem Piaszczystym
Wspólnoty religijne[edytuj]



Kościół pw. św. Antoniego
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą także trzy Kościoły protestanckie: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pile, zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan i zbór Kościoła Zielonoświątkowego. Działalność w miejscowych zborach prowadzą również Świadkowie Jehowy.
Buddyzm[edytuj]
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu[potrzebne źródło]
Szkoła Zen Kwan Um w Polsce[potrzebne źródło]
Chrześcijaństwo[edytuj]
Kościół Ewangelicko-Augsburski
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Pile
Kościół rzymskokatolicki
parafia
Kościół Wolnych Chrześcijan
zbór Kościoła Wolnych Chrześcijan
Kościół Zielonoświątkowy
zbór
Świadkowie Jehowy
zbór[potrzebne źródło]
Miasta partnerskie[edytuj]

Miasto Kraj Data podpisania umowy
 Châtellerault Francja 23.04.1994
 Cuxhaven Niemcy 24.05.1996
 Dmitrów Rosja 27.05.2005
 Kronsztad Rosja 14.05.1993
 Schwerin Niemcy 24.05.1996
Ludzie związani z Piłą[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Piłą.
Honorowi Obywatele Piły[edytuj]

Ta sekcja od 2011-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
2000 – Roman Zaranek
2001 – Andrzej Śliwiński
2002 – Marek Borowski
2003 – Stanisław Kozłowski
2004 – Bogdan Toboła (pośmiertnie)
2004 – Henryk Pankau (pośmiertnie)
2004 – Zygmunt Boras
2005 – Bernard Wojciechwoski
2006 – Roman Dąbrowski
2006 – Tadeusz Winkowski
2007 – ks. Stanisław Styrna
2008 – Jan Gruchała (pośmiertnie)
2009 – prof. Kazimierz Pająk
2010 – Franciszek Leszczyszyn[25]
2011 – Aleksandra Błażejewska
Posłowie i senatorowie z pilskiego okręgu wyborczego[edytuj]
 Osobny artykuł: okręg wyborczy Piła.
 Z tym tematem związane są kategorie: Senatorowie z okręgu Piła, Posłowie z okręgu Piła.
Piła w popkulturze[edytuj]

O Pile traktuje cały tekst piosenki Piła tango z płyty Piła tango zespołu Strachy na Lachy. Tekst, którego autorem jest Krzysztof Grabowski, to subiektywne wspomnienia przeszłości spędzonej w Pile.
O Pile mówi prezenterka w odcinku 140 serialu "Świat według Kiepskich", gdy wspomina o miastach, z których zgłosili się osoby do konkursu oraz w 390 odcinku gdy mówi się o kontaktach z osobami pochodzenia pozaziemskiego.
O Pile wspomina zespół Vavamuffin w piosence "Poland story" [We Wrocławiu Miki Mausoleum a w Pile Jafia]
O Pile wspomina także Maryla Rodowicz w piosence "Zaczęty zeszyt" - [Gdy dopadnie cię w Pile lub w Łebie, To pomyślisz cichutko o...]
W tekście piosenki "Odlotowa Dorota" zespołu Pidżama Porno, w drugiej zwrotce znalazł się tekst "Przyjedź tylko na wagary do Piły/do miasta biznesu i seksu". Z tego powodu Piła często nazywana jest "miastem biznesu i seksu" (częściej funkcjonuje jako "miasto seksu i biznesu"). Autorem tekstu jest Krzysztof Grabowski
"Piłem w Spale, spałem w Pile" to tytuł piosenki z repertuaru Artura Andrusa
Jeden z odcinków "Dlaczego Ja" ma miejsce w Pile (w rzeczywistości akcja rozgrywa się w jednej z podwarszawskich miejscowości. Zdjęcia do tego serialu nie były wykonane w Pile, użyto jedynie jej nazwy)
Piła pojawia się w dialogu w filmie Testosteron. Fistach (Tomasz Karolak) opowiada o znajomości z dziewczyną z Piły („Poznałem wtedy w Pile dziewczynę. Z Oazy była. (…) Panie Boże ja nie chcę mieszkać w tej obskurnej Pile…”)
W Pile rozgrywa się niewielki fragment akcji powieści kryminalnej "Upiory spacerują nad Wartą" Ryszarda Ćwirleja
Teledyski zrealizowane w Pile:
Strachy na Lachy – Krew z szafy: zdjęcia w całości zrealizowane na lotnisku w Pile
Verba – Młode Wilki 6: zdjęcia w całości zrealizowane w Pile, m.in. parku miejskim w Pile (charakterystyczna altana)
Verba – Nie łam mi serca: zdjęcia w części zrealizowane w Pile, m.in. nad Zalewem Koszyce
Gosia Andrzejewicz – Trochę ciepła: zdjęcia w całości zrealizowane w restauracji Pomarańczowy Fortepian w Pile
The Cuts – Smutna dziewczyna: zdjęcia w całości zrealizowane w Pile (m.in. w produkującej materace firmie Topi i w klubie Old 7 Pub])

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1