poniedziałek, 17 września 2012

Opalenica


Opalenica

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat nowotomyski
Gmina Opalenica
gmina miejsko-wiejska
Burmistrz Roman Maternik
Powierzchnia 6,42 km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
9247
1440 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 61
Kod pocztowy 64-330
Położenie na mapie Polski


Opalenica
52°18′33″N 16°24′34″E
TERC
(TERYT) 4303915054
Urząd miejski
ul. 3 Maja 1
64-330 Opalenica
Strona internetowa
Opalenica – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie nowotomyskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opalenica. Położone nad rzeką Mogilnicą, 40 km na zachód od Poznania. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 9247 mieszkańców[1].
Prawa miejskie uzyskała około 1400 r. W mieście znajduje się liceum ogólnokształcące i szkoła zawodowa, poza tym jest ośrodkiem usługowym dla rolnictwa oraz siedzibą cukrowni,oraz Fabryki Maszyn Rolniczych Pol - Mot. W pobliżu Opalenicy eksploatowany jest na lokalne potrzeby gaz ziemny.
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
1.1 Czasy rozbiorów
1.2 Okres międzywojenny
1.3 Podczas II wojny światowej
2 Zabytki
3 Ciekawostki
4 Legendy i nieprawdziwe podania
5 Transport
6 Współpraca międzynarodowa[3]
7 Przypisy
8 Bibliografia
9 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]



Nieistniejący już ratusz drewniany w Opalenicy
Pierwsza wzmianka o Opalenicy pochodzi w dokumencie wystawionym przez Władysława Jagiełłę pochodzi z roku 1393. Miejscowość, określona jeszcze jako wieś, została wówczas przez króla wykupiona z zastawu i darowana jej wcześniejszemu właścicielowi, o imieniu Ticza (czyli Dietrich lub Thietmar) Bar (nazwisko to występuje w dokumentach również w pisowni Ber, Baer i Beer). Lokowanie na prawie magdeburskim musiało odbyć się między 1399 a 1401, ale nie zachował się dokument lokacyjny. Około roku 1439 miasto przeszło na własność biskupa poznańskiego Andrzeja z Bnina, herbu Łodzia, który wkrótce przekazał je swemu kuzynowi, kasztelanowi santockiemu Piotrowi z Bnina. W roku 1453 Piotr jako pierwszy przyjął nazwisko Opaliński i w rękach jego potomków Opalenica pozostała przez trzy wieki, aż do śmierci Wojciecha Opalińskiego w roku 1775. Opalińscy posiadali zamek położony poza miastem, nad brzegiem rzeki Mogilnicy, połączonej kanałem z fosą otaczającą zamek.
Czasy rozbiorów[edytuj]


Ruiny zamku Opalińskich
Opalenica znalazła się pod zaborem pruskim w roku 1793. W latach 1806-1815 należała do Księstwa Warszawskiego, a następnie powróciła pod panowanie pruskie. Zamek Opalińskich, który popadł w ruinę, został rozebrany, a fosa zasypana gruzem. W ramach polityki germanizacyjnej w epoce Kulturkampfu władze niemieckie wybudowały szkołę ewangelicką i zbór, aby w ten sposób przyciągnąć tu kolonistów niemieckich. Nazwą miasta w tym okresie była Opalenitza.
14 września 1896 roku na dworcu kolejowym doszło do incydentu, który odbił się echem w parlamencie Rzeszy Niemieckiej. Tłum wiernych zgromadził się tam z orkiestrą i chorągiewkami, aby powitać abpa poznańskiego Floriana Stablewskiego, wracającego z wizytacji parafii w Wielichowie. Komisarz policji Carnap potraktował tę demonstrację jako antyniemiecką i zaczął znieważać słownie zgromadzonych Polaków, aresztując czternastu uczestników powitania, którzy zostali postawieni przed sądem.
Okres międzywojenny[edytuj]
W grudniu 1918 roku Opalenica znalazła się w zasięgu powstania wielkopolskiego. 5 stycznia 1919 r. w mieście zorganizowano oddziały powstańcze, które pod dowództwem Edmunda Klemczaka wyruszyły do walki o wyzwolenie Zbąszynia. Pierwszym poległym opaleniczaninem był Antoni Kozak, którego imieniem nazwano jedną z ulic w mieście. W okresie międzywojennym Opalenica należała do Polski. 14 maja 1922 roku przy cmentarzu parafialnym odsłonięto pierwszy w Polsce pomnik powstańców wielkopolskich.
Podczas II wojny światowej[edytuj]
W czasie II wojny światowej Opalenica znalazła się na terenach wcielonych do III Rzeszy. W pierwszych dniach okupacji Niemcy zamordowali wszystkich powstańców wielkopolskich, których znaleźli w mieście. 7 grudnia 1939 roku nastąpiły pierwsze wysiedlenia Polaków do Generalnego Gubernatorstwa. 16 marca 1940 roku aresztowano proboszcza, ks. Teodora Zimocha, który został osadzony w obozie Dachau, a następnie przeniesiony do obozu w Gusen, gdzie zmarł 29 listopada 1940. W roku 1943 nazwa miejscowości została zmieniona na Oppenbach. 26 stycznia 1945 roku do Opalenicy wkroczyła Armia Czerwona, wyzwalając miasto.
Zabytki[edytuj]



Zachodnia elewacja kościoła ze stojącą obok dwonnicą


Ołtarz główny w stylu manierystycznym


Kaplica cmentarna w Opalenicy


Neoklasycystyczna plebania w Opalenicy


Obecny ratusz w Opalenicy, zbudowany w 1897 r.


Spalony wiatrak w Opalenicy, stan z roku 1982
Miasto nie posiadało nigdy murów obronnych, gdyż w razie niebezpieczeństwa mieszkańcy chronili się w murach pobliskiego zamku. Sprawiło to, że Opalenica zawsze posiadała raczej luźną zabudowę, zdeterminowaną także przez podmokły teren. Na prostokątnym rynku, z którego wychodziły tylko trzy ulice, znajdował się drewniany ratusz. Do chwili obecnej zachowała się charakterystyczna dla małych miasteczek wielkopolskich parterowa zabudowa rynku. Z ważniejszych zabytków należy wymienić następujące:
Późnogotycki kościół pw. św. Mateusza - Pierwszy drewniany kościół powstał w Opalenicy prawdopodobnie około roku 1400. Rozebrano go w roku 1603. Na jego miejscu Jan z Opaliński herbu Łodzia, właściciel Opalenicy, kazał zbudować murowaną świątynię w stylu gotyckim, którą mistrz Wojciech Ruda wzorował na poznańskim kościele NMP, znajdującym się w pobliżu katedry. Była to jednonawowa budowla pierwotnie bez wieży. Od strony północnej wybudowano piętrową kaplicę, otwierającą się na nawę poprzez trzy arkadowe łuki. Budowę tej świątyni ukończono w roku 1620. Prezbiterium pokryto dwuprzęsłowym sklepieniem kolebkowym z lunetami, ozdobionym stiukami oraz tondami z freskami czterech ewangelistów. Czteroprzęsłowa nawa została pokryta murowanym sklepieniem opartym na sześciu ośmiobocznych filarach, usytuowanych w dwóch rzędach. Filary te wraz ze sklepieniem zostały wyburzone w roku 1929, a nawę przykryto drewnianą, tynkowaną konstrukcją, imitującą sklepienie kolebkowe z lunetami, podobne do tego w prezbiterium. W II poł. XVII w od strony południowej dobudowano niewielką kwadratową kaplicę, w której podziemiach znaleźli spoczynek członkowie rodu Opalińskich. Kaplica ta, pw. Przemienienia Pańskiego, zawaliła się w roku 1837, ale wkrótce ją odbudowano. Natomiast wieża, przylegająca do zachodniej fasady kościoła, spłonęła w czasie pożaru miasta w roku 1731 i - pomimo wielu starań - nigdy jej nie odbudowano. Dopiero w roku 2001 wybudowano nową, wolno stojącą dzwonnicę, nawiązującą stylem do świątyni.
Kaplica cmentarna - Kaplica cmentarna (kostnica, albo śmiertelnica) w stylu manierystycznym (I połowa XVII w.) przy kościele św. Mateusza. Wokół kościoła znajdował się cmentarz, który zlikwidowano w II połowie XIX wieku, przenosząc kości zmarłych do podziemi kaplicy. Podobnie była wykończona fasada kościoła, o czym świadczą zachowane pozostałości elewacji świątyni.
Neoklasycystyczna plebania - Neoklasycystyczna plebania, położona w parku przy kościele św. Mateusza. Swoim kształtem nawiązuje do szlacheckich dworków: posiada trzykolumnowy portyk oraz dwuspadzisty dach z naczółkami. Budynek wybudowano na miejscu poprzedniej drewnianej plebanii, sięgającej początku XVII wieku.
Ratusz - Pochodzi z roku 1897. Wybudowany przez architekta Dolciusa z Grodziska Wielkopolskiego w stylu eklektycznego historyzmu, nawiązującego do renesansu. Ozdobna wieżyczka przywołuje na pamięć poprzedni XVII-wieczny, drewniany ratusz, który znajdował się na środku rynku, a który został przeznaczony do rozbiórki. Natomiast obecny znajduje się w głębi jednej z ulic wychodzących z rynku, naprzeciw kościoła i budynku szkoły. Architekt sporządził kilka projektów, spośród których władze miasta wybrały najbardziej odpowiedni.
Kościół pw. św. Józefa - Wybudowany w roku 1900 jako zbór ewangelicki (Architekt: Ludwig von Tiedemann). Budynek w stylu neogotyckim został przejęty przez Kościół katolicki w roku 1945. W roku 1980 została przy nim utworzona osobna parafia, a pierwszym proboszczem został ks. Bolesław Kryś. W kościele warto zwrócić uwagę na oryginalne witraże w prezbiterium przedstawiające spotkanie zmartwychwstałego Chrystusa z Marią Magdaleną. Na bocznej ścianie znajduje się XVIII-wieczny obraz św. Rocha z Montpellier (patrona zadżumionych, przedstawionego w stroju pielgrzyma z psem przy nodze, na której widoczny jest guz), pochodzący z kościoła św. Mateusza.
Wiatraki - Nieopodal drogi prowadzącej do Grodziska, przy ul. Młyńskiej, znajdowały się trzy drewniane wiatraki. Jeden z nich, po konserwacji dokonanej pod koniec lat 70. XX wieku, spłonął podpalony przez piromana w roku 1983. Drugi z wiatraków rozebrano, gdyż groził zawaleniem. Natomiast trzeci wiatrak spłonął w 2004 roku.
Ciekawostki[edytuj]

Na poewangelickiej części cmentarza parafialnego znajduje się żelazny krzyż nagrobny, obrośnięty przez pnie dwóch jesionów, których gałęzie połączyły się ze sobą w poziomie, tworząc literę H.
W czerwcu 2012 roku podczas finałów Euro 2012 w miejscowości swoje centrum pobytowe miała Reprezentacja Portugalii.
Legendy i nieprawdziwe podania[edytuj]

Pochodzenie nazwy miasta - Według XIX-wiecznych przekazów nazwa miejscowości miała pochodzić stąd, że biskup Andrzej Bniński, jej właściciel spalił tutaj pięciu duchownych husyckich, którzy schronili się wcześniej na zamku Abrahama Zbąskiego w Zbąszyniu. W rzeczywistości zostali oni spaleni w Poznaniu w roku 1439, natomiast nazwa Opalenica jest poświadczona przez dokumenty datowane na rok 1393. Dużyński jako źródłosłów wskazuje nawet nie tyle słowo „palić” (i fakt wypalania lasów dla pozyskania pól uprawnych), co raczej „pal” i „opalać” rozumiane jako „otaczać palami”.
Rok budowy kościoła - 1280 jako rok budowy kościoła. Data ta została umieszczona na pieczęci parafialnej przez proboszcza, ks. Wacława Karwowskiego (+ 1888), który zinterpretował w ten sposób litery I.Z.B.O. znajdujące się na sklepieniu prezbiterium. W rzeczywistości oznaczają one nazwisko fundatora kościoła: „Jan Z Bnina Opaliński”.
Katarzyna Opalińska - W XIX wieku rozpowszechniono też opinię, że na zamku opalenickim miała się urodzić Katarzyna Opalińska, późniejsza żona króla Stanisława Leszczyńskiego i matka królowej Francji Marii Leszczyńskiej. W rzeczywistości Katarzyna urodziła się w Poznaniu, a jej ojciec, Jan Karol Opaliński, nigdy nie był właścicielem Opalenicy.
Podziemny tunel - Według niesprawdzonych podań z kościoła parafialnego do zamku miał prowadzić podziemny korytarz. Musiałby mieć on długość około 800-900 metrów.
Transport[edytuj]

Opalenica do niedawna była węzłem kolejowym. Przez miasto przebiega magistrala kolejowa Kunowice - Warszawa, która zapewnia bezpośrednie połączenia Opalenicy z m.in. Poznaniem i Zieloną Górą. Linia do Lwówka (wąskotorowa) została ostatecznie rozebrana podczas budowy autostrady A2, linia z Kościana jest już nieużywana do przewozów pasażerskich.
Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 307 Poznań - Nowy Tomyśl. Budowa obwodnicy miasta w ciągu drogi nr 307 ma być realizowana w latach 2011-2013.[2]
Współpraca międzynarodowa[3][edytuj]

 Zevenbergen
 Königslutter am Elm
 Storkow (Mark)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1