wtorek, 18 września 2012

Nasielsk


Nasielsk

Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat nowodworski
Gmina Nasielsk
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1386
Burmistrz Grzegorz Arciszewski
Powierzchnia 12,57[1] km²
Ludność (XII 2009)
• liczba
• gęstość
7445[1]▲
592,3 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 23
Kod pocztowy 05-190
Położenie na mapie Polski


Nasielsk
52°36′N 20°48′E
TERC
(TERYT) 1142014044
Urząd miejski
ul. Elektronowa 3
05-190 Nasielsk
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Nasielsk w Wikisłowniku
Strona internetowa
Nasielsk – wymowa ?/i miasto w województwie mazowieckim, w powiecie nowodworskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Nasielsk, położone 50 km na północ od Warszawy, nad Nasielną.
Wg danych z 31 grudnia 2009 miasto zamieszkiwało 7445 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Demografia
2 Historia
2.1 Nazwa
2.2 Kalendarium
2.3 Zmiana liczby ludności
2.4 Fakty z historii miasta
3 Gospodarka
4 Transport
5 Zabytki
6 Kultura
7 Sport
8 Urodzeni w Nasielsku
9 Zobacz też
10 Przypisy
11 Linki zewnętrzne
Demografia[edytuj]

Ludność Nasielska na przestrzeni ostatnich 230 lat.
Historia[edytuj]



Widok miasta z lotu ptaka


Widok miasta od północy


Drewniany budynek naprzeciwko kościoła


Stacja kolejowa Nasielsk widok na północ


Kościół parafialny
Nazwa[edytuj]
Formy zapisu nazwy miasta używane w historycznych dokumentach: Nasilzco, Nosidlsk, Nosylsk, Nosydlsk, Nosielsk, Nosselia, Nosidlsko, Nasidlsko, Nosilsko, Nasilsko, Nasylsco.
Kalendarium[edytuj]
1065 – pierwsza wzmianka o grodzie, położonym w pobliżu osady targowej Nosidlsk, zawarta w tzw. „Falsyfikacie mogileńskim”, wystawionym przez króla Bolesława Szczodrego dla wielkopolskiego opactwa benedyktyńskiego w Mogilnie, z którego wynika, iż nasielski zespół osadniczy pełnił funkcję obronną oraz stanowił centrum administracyjne i handlowe.
1155 – dokument, spisany w kancelarii Bolesława Kędzierzawego, świadczący o istnieniu warowni w Nasielsku – władca nadał nim część Nasielska (Nową Wieś) klasztorowi w Czerwińsku.
1232 – dokument wydany przez papieża Grzegorza IX potwierdził swobody nadane kościołowi w Płocku przez księcia mazowieckiego Konrada.
1257 – książę mazowiecki Siemowit I przekazał 1/3 grodu (tzw. wieś kościelną – wieś Koski graniczącą z polami nasielskiego grodu) na własność klasztorowi w Czerwińsku.
1297 – wiadomość o istnieniu kasztelana nasielskiego, którym był „comes Thomas castellanus de Nosylk”; pierwszy dokument mówiący o istnieniu kasztelanii nasielskiej, czyli przedstawicielstwa władzy monarszej.
1324 – pierwszy zapis imienia plebana nasielskiego – był to Wojsław; w 1344 roku plebanem był Bartek.
11 listopada 1386 – książę mazowiecki Janusz I nadał pozostałą część miasta książęcego Nasielska (2/3 Nasielska) – civitas Nostra Nosielsko, na własność swemu rycerzowi Jakuszowi (Jakubowi) z Radzanowa, zwanemu Białym. Nowy właściciel pochodził z rodu Prawdziców (od niego wywodzi się herb Nasielska – „Prawdzic”) i po otrzymaniu miasta zaczął pisać się jako Jakusz Biały z Nasielska; w XV wieku został on kasztelanem ciechanowskim. Przeniesieniu własności towarzyszyło nadanie mu tzw. prawa miejskiego chełmińskiego. W rękach tej rodziny Nasielsk pozostał do 1647.
1440 – pożar miasta i drewnianego kościoła św. Wojciecha.
1445 – zbudowano w części klasztornej Nasielska nowy, murowany kościół św. Wojciecha (budowany wspólnie przez opata czerwińskiego Andrzeja i proboszcza nasielskiego Pawła).
1476 - pierwsza notatka o nauczycielu w Nasielsku, był nim Szczepan z Czajkowa
1513 – papież Leon X dokonał inkorporacji (włączenia) probostwa nasielskiego do klasztoru w Czerwińsku; od tej chwili do 1819 parafia nasielska stała się parafią zakonną.
1532 – król Zygmunt I Stary przekazał Nasielsk Janowi Nosielskiemu, podskarbiemu ziemi zakroczymskiej.
1647–1795 – Nasielsk znajdował się w rękach rodziny Wesselów – pierwszym właścicielem był Jan Wessel, starosta ostrowski.
połowa XVIII w. – została zbudowana synagoga.
1741 – ponowna konsekracja nasielskiego kościoła św. Wojciecha (po remoncie) dokonana przez opata ks. biskupa Marcina Załuskiego, biskupa płockiego.
1779 – król Stanisław August Poniatowski potwierdził na prośbę mieszczan przywileje ustanawiające dni odbywania targów i jarmarków, otrzymane od królów: Zygmunta I, Władysława IV i Jana III Sobieskiego.
1795 – wynikiem III rozbioru Rzeczypospolitej miasto znalazło się w granicach Prus, nowym właścicielem Nasielska został hrabia Stanisław z Lubrawca Dembski, ostatni wojewoda brzesko-kujawski.
1806 – pod Nasielskiem stoczono bitwę między francuską armią generała Davouta a wojskami rosyjskimi.
1815 - po upadku Księstwa Warszawskiego, decyzją kongresu wiedeńskiego miasto znalazło się w tzw. Królestwie Kongresowym, stanowiącym część Rosji.
1834 – Bank Polski wykupił w banku w Berlinie miasto Nasielsk, zastawione przez hrabiego Stanisława Dembskiego; w 1838 sprzedał je Józefowi Koźmińskiemu.
1845 – Józef Koźmiński odsprzedał Nasielsk Aleksandrowi Kurtzowi.
1847 - Żydzi, broniąc się przed monopolizacją wyrobu wódki w rękach właścicieli feudalnych miasta, zbuntowali się, pobili strażników miejskich i domagali się zniesienia ograniczeń w produkcji wódki, co spowodowało wezwanie wojska w celu zaprowadzenia porządku – w aktach wypadek ten zanotowano jako tzw. „bunt starozakonnych”
1866 – usamodzielnienie miasta – do tego roku Nasielsk był w rękach prywatnych.
1868, 1891 i 1894 – trzy pożary, które zniszczyły zabudowę centrum i rynku
1877 – otwarcie linii kolejowej z Warszawy przez Nasielsk do Gdańska.
1880 – władze miasta zdecydowały o rozbiórce synagogi.
1918 - powrót miasta w granice niepodległej Rzeczypospolitej.
1920 – pod Nasielskiem toczyły się walki z bolszewikami w ramach tzw. bitwy warszawskiej
1924 – oddanie do użytku linii kolejowej Nasielsk-Toruń.
1938 - amerykańscy Żydzi pochodzący z Nasielska, David i Lena Kurtz, nakręcili w mieście kolorowy film przedstawiający jego domy i mieszkańców; jest to jeden z niewielu kolorowych filmów nakręconych w Polsce przed II wojną światową; film znajduje się w Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie[2].
wrzesień 1939 – styczeń 1945 – miasto i gmina Nasielsk znajdowały się pod okupacją niemiecką w granicach tzw. rejencji ciechanowskiej.
1946–1951 – w okolicach Nasielska w ramach podziemia niepodległościowego działał oddział Jana Kmiołka „Wira”.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego.
Zmiana liczby ludności[edytuj]
Przykładowa liczba ludności miasta Nasielska:
1777 – 129 dymów (domostw) i około 774 mieszkańców
1797 – 157 dymów (domostw) i około 942 mieszkańców
1808 – 2242 mieszkańców
1810 – 2197 mieszkańców
            1827 – 3050       mieszkańców (w tym 2212 Żydów)
            1857 – 3337       mieszkańców
            1872 – 6218       mieszkańców
            1885 – 4824       mieszkańców (w tym 3551 Żydów)
            1897 – 4693       mieszkańców
1908 – 6353 mieszkańców
1921 – 5030 mieszkańców
1931 – ok. 6000 mieszkańców
1939 – ok. 7000 mieszkańców
luty 1946 – 4028 mieszkańców
Przykładowa liczba ludności gminy Nasielsk:
1931 – 10510 mieszkańców
1939 – ok. 12000 mieszkańców
1946 – 9351 mieszkańców
Fakty z historii miasta[edytuj]
W 1532 król Zygmunt I Stary ustanowił w Nasielsku targ tygodniowy, który miał się on odbywać w każdy poniedziałek (później przeniesiony na niedzielę, a następnie dodano drugi targ – w środę) oraz 3 doroczne jarmarki, wyznaczone na św. Wojciecha, św. Jakuba Apostoła i św. Barbarę. Obecnie targi nie odbywają się w dni ustalone historycznie, gdyż mają one miejsce w każdy wtorek i piątek na ul. Młynarskiej.
W 1837 wprowadzono w Nasielsku pierwsze latarnie uliczne.
W 1844 odkryto srebrny skarb wczesnośredniowieczny, świadczący o udziale Nasielska także w handlu międzynarodowym; nie zachowały się informacje o wielkości tego skarbu.
W opisie z 1847, zawartym w księdze hipotecznej miasta Nasielska, powierzchnię miasta określono następująco: „Miasto Nasielsk ma ogólnej rozległości: włók 24, morgów 21, prętów 171”.
W 1885 w Nasielsku było 229 domów (w tym 16 murowanych), 9 garbarni, fabryka octu, 2 młyny wodne przy grobli, 2 wiatraki, 9 zdunów i 121 szewców.
Główną osią komunikacyjną Nasielska była droga prowadząca z Serocka do Nowego Miasta; obecnie jest to również główny trakt komunikacyjny – tworzy go ciąg ulic: Warszawska, Kilińskiego, Kościuszki i Płońska.
4 lutego 1905 chłopi w gminie Nasielsk zażądali wprowadzenia jako urzędowego języka polskiego w gminie i odmówili podpisania protokołu zebrania, gdyż wójt nie zgodził się napisać go po polsku; było to pierwsze wystąpienie w powiecie pułtuskim w ramach rewolucji 1905 roku.
Obecny kościół św. Wojciecha z początku XX wieku, projektował i budował inż. Józef Pius Dziekoński, znany budowniczy wielu kościołów na Mazowszu i w Polsce (np. katedra św. Floriana diecezji warszawsko-praskiej, kościół farny w Białymstoku).
W 1927 otwarto w Nasielsku średnią szkołę handlową.
W 1937 miał miejsce strajk w nasielskiej fabryce guzików – fabryka ta zaspokajała potrzeby krajowe, jak również produkty były wysyłane za granicę.
Do jesieni 1940 roku siedzibą gminy była wieś Chrcynno, później Niemcy przenieśli ją do miasta Nasielska.
10 kwietnia 1940 aresztowany i wywieziony do obozu został Feliks Rostkowski, długoletni burmistrz Nasielska (jako jeden z nielicznych przeżył obóz i powrócił do Nasielska).
W latach 1941-1943 w Nasielsku w domu piętrowym z podwórzem o powierzchni 1500 m² przy ul. Berka Joselewicza (obecnie ul. Starzyńskiego – teren byłej mleczarni i teren Liceum Ogólnokształcącego) znajdował się obóz pracy nieistniejący w niemieckim wykazie obozów pracy.
Tajne nauczanie we wsi Ruszkowo gm. Nasielsk w czasie wojny prowadziła Maria Sienkiewicz, siostrzenica Henryka Sienkiewicza (zmarła ona pod koniec okupacji i została pochowana na cmentarzu w Cieksynie gm. Nasielsk).
Straty osobowe miasta i gminy Nasielsk w czasie hitlerowskiej okupacji wyniosły 6650 osób, tj. 35% ogółu ludności.
Gospodarka[edytuj]

Ośrodek usługowy i przemysłowy. W mieście znajduje się odlewnia aluminium i stopów.
Transport[edytuj]

Znaczący węzeł drogowy i kolejowy (dworzec w Nowych Pieścirogach).
Linie kolejowe, łączą stację Nasielsk z innymi miastami:
9 Warszawa Wschodnia – Gdańsk Główny
27 Nasielsk – Toruń Wschodni
Nasielsk – Pułtusk (nieczynna obecnie linia wąskotorowa)
W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:
571 kierunek Naruszewo
619 kierunek Płońsk – Nasielsk – Pułtusk
621 kierunek Legionowo
Zabytki[edytuj]

kościół św. Wojciecha (neogotycki) z początku XX w.
plebania z XVI/XVII w.
Kultura[edytuj]

Nasielski Ośrodek Kultury
Kino „Niwa”
Sport[edytuj]

W mieście działa klub sportowy „Żbik Nasielsk” grający obecnie w Mazowieckiej Lidze Seniorów. Jego prezesem jest Aleksander Górecki. Znajdują się również dwa kluby atletyczne „TKKF Spartakus Nasielsk”, „MKS Power 2005 Nasielsk” (obydwa Trójbój Siłowy i Wyciskanie Leżąc)
Urodzeni w Nasielsku[edytuj]

Renata Mauer-Różańska – mistrzyni olimpijska z Atlanty (1996), strzelectwo (karabin pneumatyczny), wicemistrzyni olimpijska z Atlanty (1996), strzelectwo (karabin standard), mistrzyni olimpijska z Sydney (2000), strzelectwo (karabin 3 postawy)
Tomasz Majewski – dwukrotny mistrz olimpijski z Pekinu (2008) oraz Londynu (2012), lekkoatletyka (pchnięcie kulą)
Aleksandra Jordan – zwyciężczyni brytyjskiej wersji „Taniec z gwiazdami”
Ewa Wójciak-Wdowicka – mezzosopran, solistka i kierownik wokalny Opery Poznańskiej, wieloletni profesor śpiewu solowego w Poznańskiej Akademii Muzycznej (prof. Wdowicka pełniła również funkcję dziekana wydziału wokalnego i kierownika katedry wokalistyki na tejże uczelni)
Zobacz też[edytuj]

Synagoga w Nasielsku
Cmentarz żydowski w Nasielsku

1 komentarz:

+1