czwartek, 20 września 2012

Kunów


Kunów

Państwo Polska
Województwo świętokrzyskie
Powiat ostrowiecki
Gmina Kunów
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1365-1869, 1990
Burmistrz Beata Duda
Powierzchnia 7,26[1] km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
3078[1]
424 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 41
Kod pocztowy 27-415
Tablice rejestracyjne TOS
Położenie na mapie Polski


Kunów
50°57′31″N 21°16′59″E
TERC
(TERYT) 3263407054
Urząd miejski
ul. Warszawska 45b
27-415 Kunów
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Kunów w Wikisłowniku
Strona internetowa


Kościół św. Władysława


Wnętrze kościoła św. Władysława


Zabytkowa dzwonnica przy kościele św. Władysława
Kunów – miasto w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, położone nad rzeką Kamienną. Jest siedzibą miejsko-wiejskiej gminy Kunów. Prawa miejskie w latach 1365-1867 i ponownie od 1990.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego.
Według danych z 31 grudnia 2004, Kunów miał 3153 mieszkańców.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
4 Ludzie związani z Kunowem
5 Film
6 Duchowieństwo
7 Zobacz też
8 Przypisy
9 Bibliografia
10 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miasto położone jest dolinie rzeki Kamiennej, przy ujściu Świśliny. Znajduje się 8 km na północny zachód od Ostrowca Świętokrzyskiego.
Przez Kunów przebiega droga krajowa nr 9E371 . W mieście znajduje się stacja kolejowa na trasie Skarżysko-Kamienna – Ostrowiec Świętokrzyski.
Przez miasto przechodzi  niebieski szlak turystyczny z Łysej Góry do Pętkowic oraz  niebieski szlak rowerowy ze Skarżyska-Kamiennej do Ostrowca Świętokrzyskiego.
Historia[edytuj]

Tereny wokół Kunowa były zamieszkane już w czasach wczesnosłowiańskich, czego dowodem są pozostałości grodziska w Nietulisku Dużym. Początkowo osada Kunów znajdowała się na północnym brzegu rzeki Kamiennej. We wczesnym średniowieczu Kunów był własnością biskupstwa krakowskiego. Biskupi mieli tu swój dwór, w którym często przemieszkiwali. Od co najmniej 1362 r. znajdowała się tu siedziba klucza majątkowego. W Kunowie przebywał między innymi Paweł z Przemankowa, w 1271 r. uwięziony na rozkaz Leszka Czarnego i wysłany do Sieradza. W 1241 r. osada została złupiona przez Tatarów, a w 1247 przez Konrada Mazowieckiego. Za panowania Kazimierza Wielkiego miejscowa parafia zajmowała obszar 63 km² i była zamieszkiwana przez ok. 240 osób. W 1365 r. osada otrzymała przywilej miejski.
W XV w. przebywał tu kardynał Zbigniew Oleśnicki, który znacznie rozbudował miasto. W Kunowie wykopano obszerny staw, który dostarczał siły wodnej działającym tu wówczas fabrykom sukna i łomom kamienia. Znajdował się tu drewniany kościół pw. św. Władysława. W 1502 r. miasto został złupione i spalone doszczętnie przez Tatarów, przez co utraciło prawa miejskie.
Dwór biskupi odbudowano dopiero w drugiej połowie XVI w. 29 sierpnia 1535 r. biskup krakowski Piotr Tomicki nadał Kunowowi ponownie prawa miejskie na prawie magdeburskim. Pierwszym wójtem w mieście został Mikołaj Brzeski – koniuszy biskupi. Dzięki protekcji biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego miasto w 1548 i 1554 r. otrzymało nowe przywileje i ulgi, które pozwoliły mu się odbudować. Pozwalały one na pobieranie opłaty na utrzymanie mostu na rzece Kamiennej. Zwolniały także mieszczan kunowskich od opłat celnych i targowych na terenie całego kraju. W Kunowie znajdowały się kopalnie czerwonego i białego marmuru. W 1578 r. w mieście było 65 rzemieślników różnych profesji. Kunów zasłynął z produkcji kamienia, który był wykorzystywany do budowy dworów i pałaców w całej Polsce.
W 1616 r. w Kunowie znajdowało się 130 domów. Istniały też w mieście 2 kościoły drewniane pod wezwaniem św. Szymona i Judy oraz św. Leonarda. W 1638 r. w mieście wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św. Władysława w miejsce dawnego drewnianego. Po potopie szwedzkim liczba domów zmniejszyła się do 63, Kunów był zamieszkiwany przez 530 osób.
Najstarszą wzmiankę o szkole parafialnej w Kunowie spotykamy w aktach biskupich w Krakowie. Istniała już w 1504 r., a jej pierwszym rektorem był Stanisław z Sandomierza. Od tamtego czasu w mieście istniała szkoła.
Według sporządzonego na zlecenie magistratu miasta bilansu, w 1705 r. w Kunowie na skutek zarazy zmarło 560 osób.
W XVIII w. i ponownie od 1859 r. działała tu kopalnia rudy. W 1789 r. miasto przeszło na własność skarbu państwa. W Kunowie pracowało wówczas 10 kamieniarzy dostarczających kamienia ciosanego do Warszawy, m.in. do budowy Łazienek Królewskich. W Kunowie działał cech kamieniarzy.
W 1814 i 1818 r. miasto było niszczone przez pożary. W 1827 r. było tu 119 domów i 730 mieszkańców. W 1860 r. 145 domów i 1121 mieszkańców (w tym 232 Żydów). Pierwszym burmistrzem miasta Kunowa w latach 1811–1822 był Władysław Czerwiński.
W czasie powstań narodowych miasto było dla okolicy punktem zbornym powstańców i postojem dla oddziałów. W okresie powstania styczniowego plebania w Kunowie słynęła ze spotkań i narad dowódców powstania: gen. Józefa Hauke-Bosaka, Zygmunta Chmieleńskiego i Dionizego Czachowskiego. Przewodniczącym organizacji powstańczej w tutejszej okolicy był ks. Kacper Kotkowski – przedstawiciel Rządu Narodowego i okolicznego ziemiaństwa. Wybitną rolę odegrał w mieście ówczesny proboszcz w Kunowie ks. Jan Dąbrowski, po powstaniu zesłany na Syberię.
W XIX w. miasto podupadło w związku z rozwojem nowego ośrodka przemysłowego w Ostrowcu Świętokrzyskim. 1 czerwca 1869 r. z ukazu carskiego Kunów utracił prawa miejskie. Po tym czasie nastąpiła dalsza pauperyzacja osady.


Zabudowa Kunowa z końca XIX (u dołu) i pierwszej połowy XX wieku (u góry)
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., miejscowość stopniowo zaczęła rozbudowywać się, co związane było z budową Fabryki Maszyn i Narzędzi Rolniczych. 8 września 1939 roku Kunów został zajęty przez Niemców. Pierwsza grupa konspiracyjna powstała tutaj w listopadzie 1939 r. i weszła w skład Związku Walki Zbrojnej. Miejscowość w czasie wojny należała do Okręgu Kielecko-Radomskiego ZWZ-AK "Jodła". Okres po II wojnie charakteryzował się stałym rozwojem miejscowości. Została rozbudowana Fabryka Maszyn Rolniczych. W 1953 r. z inicjatywy Eugeniusza Dziewulskiego, lekarza i wielkiego społecznika, zostały wybudowane wodociągi. Postępujący proces urbanizacji Kunowa przyniósł m.in. wybudowanie nowej szkoły w 1967, Ośrodka Zdrowia w 1973, Biblioteki Publicznej w 1988, Urzędu Miasta i Gminy oraz Poczty w 1991 r. Kunów prawa miejskie odzyskał dopiero w 1990 r. Od tego momentu obserwować można szybki rozwój miasta. Dzięki funduszom strukturalnym Unii Europejskiej zmodernizowano przebiegającą przez Kunów drogę krajową, wybudowano rondo, wyremontowano most. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej rozpoczęło prace renowacyjne zabytków kamieniarstwa kunowskiego, które również przeżywa renesans.
Zabytki[edytuj]

Kościół parafialny pw. Świętego Władysława z XVII wieku, z ołtarzami rzeźbionymi przez miejscowych kamieniarzy (obok już nie istniejąca drewniana plebania z 1855 roku) i murowana dzwonnica z 1896, wybudowana według projektu Wojciecha Gersona; świątynię otacza kamienne ogrodzenie z bramami i stacjami drogi krzyżowej.
Przykościelny cmentarz z nagrobkami z XIX wieku, spośród których wyróżnia się nagrobek Franciszka Fornalskiego; na cmentarzu znajduje się także mogiła powstańców z 1863 poległych w bitwie pod Janikiem-Sadłowizną.
Figura Św. Jana Nepomucena przy moście na rzece Kamiennej pochodząca z 1755 roku. Odnowiona w 2006 r. przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej.
Ludzie związani z Kunowem[edytuj]

Jan Bojarczak - duchowny rozstrzelany przez gestapo
Władysław Czerwiński – herbu Lubicz, pierwszy burmistrz miasta Kunowa w latach 1811–1822.
Jerzy Dobrzański – dziedzic dóbr ostrowieckich, major Legionów Polskich, kawaler Virtuti Militari; gorący zwolennik wydobywania węgla kamiennego z okolic Kunowa.
Antoni Piotrowski – malarz, rysownik i ilustrator.
Franciszek Fornalski – żołnierz napoleoński, odznaczony orderami Virtuti Militari i Legii Honorowej.
Franciszek Kacper Fornalski – oficer Wojska Polskiego w czasie powstania listopadowego.
Aleksander Bastrzykowski – ostatni przedwojenny proboszcz kunowski, autor monografii Kunowa wydanej w 1939 r. w Krakowie.
Bogusław Sępioł - wieloletni członek organizacji pozarządowej Towarzystwa Badań i Ochrony Przyrody (TBOP), ornitolog, ekspert przyrodniczy, fotograf i twórca filmów przyrodniczych, autor broszur i pojedynczych doniesień w formie publikacji naukowych o rzadkich i chronionych gatunkach roślin (storczyków), zwierząt - ptaków, choćby o żołnie, czy owadów z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt - Bezkręgowce m.in. o modliszce zwyczajnej, propagator wartości przyrodniczych na Wyżynie Kieleckiej.
Film[edytuj]

1977: Wszyscy i nikt ; (reż. Konrad Nałęcki, scenariusz: Janusz Przymanowski) - więszość scen w filmie kręcono w Kunowie m.in. w kościele i w dzwonnicy przy kościele św. Władysława oraz w nieistniejącej już drewnianej plebanii a także w pobliżu rynku u styku ulic: Podgórze i Kościelna.
Duchowieństwo[edytuj]

Obecnym proboszczem gminy Kunów jest ks. Marian Włodzimierz Czerwiński, a wikariuszami ks. Robert Kusiak i ks. Kazimierz Sagan.
Zobacz też[edytuj]

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kunowskiej

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1