środa, 26 września 2012

Dębica


Dębica

Państwo Polska
Województwo podkarpackie
Powiat dębicki
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1358
Burmistrz Paweł Wolicki
Powierzchnia 34,14 km²
Wysokość 176–407 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
47 217[1]
Strefa numeracyjna
(+48) 14
Kod pocztowy 39-200
Tablice rejestracyjne RDE
Położenie na mapie Polski


Dębica
50°03′05″N 21°24′42″E
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Dębica w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP
Dębica – miasto i gmina w województwie podkarpackim, siedziba powiatu dębickiego, nad rzeką Wisłoką, na północnym skraju Pogórza Strzyżowskiego. Przed 1945 rokiem Dębica należała do województwa krakowskiego, po zakończeniu II wojny światowej weszła w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa tarnowskiego. Miasto jest ważnym ośrodkiem przemysłowym Podkarpacia, znane m.in. z fabryki opon czy rowerów Arkus.
Spis treści  [ukryj]
1 Informacje statystyczne
2 Osiedla
3 Historia
3.1 Średniowiecze
3.2 Dębica w wieku XVI-XVIII
3.3 Dębica w czasach panowania austriackiego
3.4 Okres II Rzeczypospolitej
3.5 Okres po 1939
4 Zabytki
5 Turystyka
5.1 Hotele
6 Kultura
6.1 Główne instytucje kulturalne
6.2 Kina
6.3 Biblioteki
6.4 Ważne cykliczne wydarzenia kulturalne
7 Główne obiekty kultu religijnego
7.1 Katolicyzm
7.2 Protestantyzm
7.3 Inne
8 Gospodarka
8.1 Przemysł
8.2 Handel
9 Transport i komunikacja
9.1 Obwodnice
9.2 Komunikacja miejska
9.3 Komunikacja międzymiastowa
10 Sport
10.1 Obiekty sportowe
11 Media
11.1 Gazety
11.2 Czasopisma
11.3 Stacja telewizyjna
11.4 Rozgłośnie radiowe
11.5 Wytwórnie płytowe
12 Edukacja
12.1 Szkoły wyższe
12.2 Szkoły średnie
12.3 Szkoły gimnazjalne
12.4 Szkoły podstawowe
12.5 Szkoły artystyczne
12.6 Szkoły policealne
13 Znani dębiczanie i osoby związane z Dębicą
13.1 Aktorzy, wokaliści, osoby związane z mediami
13.2 Politycy
13.3 Sportowcy
13.4 Znani dębiczanie i osoby związane z Dębicą
14 Współpraca zagraniczna
15 Zobacz też
16 Przypisy
17 Bibliografia
18 Linki zewnętrzne
Informacje statystyczne[edytuj]

Ludność (w 2011) – 47 217 mieszkańców, wraz z gminą Dębica stanowi zespół miejski, składający się z blisko 75 tys. mieszkańców
Powierzchnia – 34,14 km² (co stanowi 4,34% pow. powiatu)
Dochód na mieszkańca – 1321,04 zł (dane za rok 2002)
Ludność Dębicy
Osiedla[edytuj]

Dębica dzieli się na 11 osiedli, które stanowią jednostki pomocnicze miasta[2]:
Osiedle Centrum
Osiedle Krakowska-Północ
Osiedle Krakowska-Południe
Osiedle Słoneczna
Osiedle Rzeszowska
Osiedle Świętosława
Osiedle Pana Tadeusza
Osiedle Kawęczyn
Osiedle Mickiewicza
Osiedle Kepa Wolica
Osiedle Gawrzyłowa
Historia[edytuj]



Pomnik Kazimierza Wielkiego (po prawej) i Świętosława Gryfity (po lewej) przed Ratuszem
Średniowiecze[edytuj]
Nie jest znana dokładna data powstania osady. Pierwsza wzmianka źródłowa o Dębicy pochodzi z 1293 roku. Osada o nazwie „Dambicha” należała wówczas do rodu Gryfitów. Wiadomo, że w 1305 roku osada została złupiona przez Tatarów, spłonął wówczas drewniany kościół, który odbudowano w 1318 roku[3]. W 1325 roku Dębica była już siedzibą dekanatu leśnego złożonego z 14 parafii, położonych w lasach Puszczy Sandomierskiej, obejmował on, m.in. Przecław, Brzeźnicę, Łączki Kucharskie i Sędziszów. W późniejszym okresie włączono także parafie strzyżowską i rzeszowską. Świadczy to o tym, że Dębica była wówczas dużą i szybko rozwijającą się wsią[4].
W 1358 roku król Kazimierz III Wielki nadał Świętosławowi Gryficie przywilej lokacyjny miasta na prawie niemieckim, a wraz z nim zezwolił na organizowanie targów w środę. Jednak dopiero po czternastu latach doszło do faktycznego założenia miasta. 10 czerwca 1372 roku, Świętosław zlecił Mikołajowi, sołtysowi wsi Lipiny, przeprowadzenie lokacji miasta. W zamian Mikołaj został pierwszym dziedzicznym wójtem w Dębicy z prawem pobierania czynszów i innymi przywilejami[3].
Dębica położona na szlakach handlowych z Krakowa do Lwowa miała duże szanse rozwoju, które ograniczała jednak konkurencja z większymi wówczas miastami Ropczycami i Pilznem, powstałymi wcześniej. Mimo tych utrudnień Dębica rozwijała się gospodarczo i demograficznie. W 1446 roku wieku otrzymała od namiestnika króla Władysława Warneńczyka – Jana z Czyżowa przywilej organizowania rocznych jarmarków w Środę Popielcową. Spowodowało to gwałtowny rozwój miasta. W 1470 roku Jadwiga z Podgrodzia, ówczesna właścicielka miasta, podjęła próbę uporządkowania praw obowiązujących w mieście – w wydanym dokumencie określiła przywileje i obowiązki mieszczan[3].
Pod koniec XV wieku, w 1474 roku, Dębica podobnie jak cała okolica została złupiona przez węgierskie wojska dowodzone przez Tomasza Tarczę. W 1502 roku najazd Tatarów spowodował całkowite spalenie miasta, wówczas drewnianego i jego wyludnienie.
Dębica w wieku XVI-XVIII[edytuj]
Po najeździe Tatarów w 1502 roku, Dębica znacznie się wyludniła. Chcąc zapobiec upadkowi miasta, jego ówcześni właściciele Jan Podgrodzki i Katarzyna z Latoszyna zwolnili miasto na 14 lat z wszelkich powinności i zezwolili na darmowy wyrąb lasu. W 1504 roku, z tego samego powodu, król Aleksander Jagiellończyk zwolnił miasto ze świadczeń na rzecz króla. Przywileje te spowodowały, że w XVI wieku Dębica osiągnęła apogeum swojego rozwoju. Stała się lokalnym ośrodkiem rzemiosła. Istniały cechy krawców, mieczników, kuśnierzy, kowali, kołodziejów, zrzeszonych w cechu zbiorowym. jednak rzemieślnicy ci zaspokajali tylko rynek lokalny. Podobnie handel był ograniczony tylko do najbliższych okolic. Nie osiągnęła więc wtedy Dębica takiego znaczenia jak sąsiednie Pilzno i Ropczyce. Jednym z przyczyn takiej sytuacji, był fakt, że Dębica, była nadal miastem prywatnym, a jej właściciele często dzielili ją między spadkobierców, a ci zaś często pozostawali z sobą w sporach, na których cierpiało też miasto. W 1554 roku dużą część zabudowań strawił pożar, jednak zniszczenia szybko odbudowano. Po pożarze w miejsce spalonego drewnianego kościoła rozpoczęto budowę nowego pod wezwaniem św. Małgorzaty (dzisiejszy kościół św. Jadwigi). Budowa trwała do 1650 roku. Pod koniec XVI wieku Dębica liczyła 700 mieszkańców[5].
W czasie wojny ze Szwecją (1655-1660), Dębica była dwukrotnie łupiona przez obce wojska. Najpierw przez Szwedów, a potem przez armię Jerzego Rakoczego. Z wojny ocalało tylko 30 domów i 200 mieszkańców[3]. Właściciele miasta, pragnąc za wszelką cenę powstrzymać spadek ludności grożący likwidacją miasta zaczęli udzielać zgodę na osiedlanie się Żydom z Pilzna, Ropczyc i Tarnowa. Ich liczba w szybkim tempie zaczęła rosnąć i wkrótce przewyższyła liczbę katolików. Wzrost liczby ludności spowodował pod koniec XVII wieku powstanie Nowego Miasta. Zalążkiem nowej osady był istniejący od 1651 r. kościół św. Barbary. Centrum Nowej Dębicy był obecny rynek, podczas gdy Stara Dębica rozciągała się wokół starego rynku (obecny Plac Gryfitów), który był głównym rynkiem od średniowiecza. Obie Dębice miały oddzielnych burmistrzów, jednak nad nimi stał jeden wójt, który reprezentował miasto przed wieloma właścicielami. Granicą obu miast był potok Dębica (obecnie Potok Gawrzyłowski)[6].
W czasie III wojny północnej oraz wojny domowej pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami Stanisława Leszczyńskiego, miasto zostało ponownie zniszczone. Mimo rozpaczliwej próby ratowania miasta przez kolejnych właścicieli, Dębica już się z tych zniszczeń nie podniosła, co wiązało się zresztą z upadkiem gospodarczym całego kraju. Powoli przekształcała się w typowo rolniczą osadę. W połowie XVIII wieku przeszła we władanie rodu Radziwiłłów. W czasie konfederacji barskiej na przedpolach Dębicy doszło do bitwy konfederatów z wojskiem rosyjskim. Po I rozbiorze znalazła się pod panowaniem austriackim[3]
Dębica w czasach panowania austriackiego[edytuj]
Po I rozbiorze, decyzją władz austriackich, Dębica została pozbawiona praw miejskich. Zadecydowała o tym zarówno mała liczba mieszkańców, jak i fakt, że większość z nich żyła z uprawy pól, które przylegały do miasta. Jedynie rynek i kilkadziesiąt drewnianych domów wokół niego i głównych ulic, przypominało o dawnych lepszych czasach. Dębica znalazła się najpierw w okręgu (Landkreis) pilzneńskim, a później w tarnowskim.
W 1831 roku mieszkańców zdziesiątkowała epidemia cholery. W 1846 roku doszło do zamieszek związanych z rabacją galicyjską, zamordowano wtedy dziesięć osób.
W latach 1850-1867 była siedzibą powiatu. Ożywienie gospodarcze rozpoczęło się nieoczekiwanie, w II połowie XIX wieku. Władze austriackie podjęły zaskakującą decyzję, by nowobudowana linia kolejowa przebiegała nie przez ludniejsze Pilzno, ale właśnie przez Dębicę. 15 października 1856 roku przyjechał do Dębicy pierwszy pociąg. Oficjalnego otwarcia linii kolejowej dokonano 25 lutego 1856 roku. Linię kolejową Kraków-Dębica przedłużono do Rzeszowa w 1858 roku. Kolej spowodowała znaczny wzrost znaczenia miasta, a zwłaszcza jego atrakcyjności dla lokalizacji zakładów przemysłowych. W 1887 powstała również linia do Rozwadowa (obecnie dzielnica Stalowej Woli) przez Mielec, czyniąc z Dębicy ważny węzeł kolejowy[6]. Dogodne położenie komunikacyjne spowodowało ożywienie rzemiosła i handlu. Dębica stała się ośrodkiem sprzedaży bydła, trzody chlewnej i koni, które koleją transportowano na Śląsk.
W 1858 roku pożar zniszczył połowę zabudowy miasta. Nie zahamowało to dalszego wzrostu gospodarczego i demograficznego Dębicy. Około 1860 roku działało tam 40 spółek i sklepów, powstał młyn parowy oraz kilkanaście zakładów rzemieślniczych. W 1900 roku utworzono gimnazjum, które zaczęło funkcjonować w roku szkolnym 1900/1901. W Dębicy znajdowała się siedziba sądu powiatowego, posterunku policji, urzędu pocztowego i telegrafu. Jeśli chodzi o strukturę demograficzną, w 1881 roku miasto liczyło 286 domów, 2759 mieszkańców, w tym tylko 450 katolików. Reszta to byli Żydzi[3].
W 1914 roku władzę austriackie, po wieloletnich staraniach, przywróciły Dębicy prawa miejskie oraz jej dawny herb – Gryf.
Okres II Rzeczypospolitej[edytuj]
Po I wojnie światowej, Dębica weszła w skład niepodległego państwa Polskiego. Wojna spowodowała znaczne zniszczenie zabudowy oraz wielu zakładów przemysłowych. Spowodowało to dramatyczne bezrobocie. Jednak miasto się odbudowywało. W 1925 roku utworzono przetwórnię mięsa (dzisiejsze Zakłady Mięsne Dębica S.A.), która dała pracę 200 osobom. Uruchomiono też kilka małych cegielni i tartaków. Jednak prawdziwą rewolucją okazała się budowa przez władze Centralnego Okręgu Przemysłowego. W ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego powstała wytwórnia kauczuku (Zakłady Chemiczne Dębica SA - kauczuk butadienowy sodowy, obecnie Tikkurilla Beckers-Polifarb Dębica) wytwórnia opon Fabryka gum jezdnych (potem Stomil, obecnie pod nazwą Firma Oponiarska „Dębica”) oraz fabryka chemiczna w pobliskim Pustkowie Osiedlu. Najbardziej dynamiczny rozwój gospodarczy przypada na okres powojenny – miasto stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym w skali regionalnej.
Przemysł zmienił oblicze miasta i przyśpieszył jego rozwój. W 1937 roku zlikwidowano powiat Ropczycki i utworzono Dębicki. W 1939 liczba mieszańców przekroczyła 10 tysięcy[3].
Okres po 1939[edytuj]
Po kampanii wrześniowej 1939 roku Dębica znalazła się pod okupacją niemiecką. Niemcy rozpoczęli demontaż maszyn i urządzeń z fabryk, których nie chcieli uruchamiać. Mieszkańców zmuszano do prac przymusowych na rzecz armii i administracji niemieckiej. W 1941 roku utworzono w mieście getto. Wielu Polaków i Żydów wywożono i mordowano w pobliskim obozie w Pustkowie oraz w innych obozach. W Pustkowie zginęło blisko 15 tysięcy ludzi. Region dębicki stał się ważnym ośrodkiem ruchu oporu. Wielu schwytanych partyzantów zabijano w publicznych egzekucjach na rynku w obecności mieszkańców. 23 sierpnia 1944 roku do Dębicy wkroczyły wojska radzieckie. Walki frontowe spowodowały zniszczenie w czterdziestu procentach zabudowy miasta. Wielu żołnierzy podziemia padło ofiarą represji komunistycznych, m.in. podczas egezekucji żołnierzy WiN w 1946 r.
Jednak po wojnie przystąpiono do szybkiej odbudowy i ponownego uruchomienia zakładów przemysłowych.
Do reformy administracyjnej w 1975 miasto było siedzibą powiatu.
W połowie lat 70. w północnej części miasta powstał Kombinat Rolno-Przemysłowy Igloopol, który zdynamizował dalszy rozwój Dębicy, zwłaszcza północną część miasta.
Od 1999 Dębica stała się ponownie siedzibą powiatu (trzeciego co do wielkości powiatu województwa podkarpackiego pod względem liczby ludności).
Zabytki[edytuj]

Obiekty figurujące w Rejestrze Zabytków[7]:
Kościół farny św. Jadwigi z XVI w., przebudowany XIX/XX w., obok dzwonnica (najstarszy dzwon z XV/XVI w.) – nr rej.: A-248 z 19.03.1985
Cmentarz parafialny, ul. Cmentarna (1 połowa XIX w.), w tym kaplica grobowa Raczyńskich (2 połowa XIX w.) oraz kaplica grobowa Nagawieckich – nr rej.: A-50 z 25.06.2002
Cmentarz wojskowy, ul. Cmentarna – nr rej.: A-335 z 31.05.1990
Park miejski, ul. Bojanowskiego (1910 r.) – nr rej.: A-259 z 17.09.1985
Willa, ul. Curie-Skłodowskiej 18 (1912 r.) – nr rej.: A-254 z 3.09.2008
Wodociągowa wieża ciśnień (1904 r.) – nr rej.: A-233 z 12.11.1980
Zespół dworski na Wolicy (1 połowa XIX w.): dwór oraz park z aleją dojazdową – nr rej.: A-223 z 17.08.1980
Zespół dworski w Latoszynie (XVI-XIX) – nr rej.: A-231 z 14.10.1980 i z 20.10.1994: ruiny lamusa (XVI w.) – nr rej.: A-733 z 19.10.1973, park z aleją dojazdową (XVIII w.), kaplica (w niej garaż) z 1909 r., dwór z XIX w. już nie istnieje
Inne obiekty historyczne:
Zabudowa rynku, najstarsza kamienica z XIX w.
Synagoga Nowomiejska (2 połowa XVIII w.)
Cmentarz żydowski (przełom XVII/XVIII w.)
Plac Gryfitów wraz z figurą Matki Boskiej Niepokalanej (początek XIX w.)
Zespół klasztorny Sióstr Służebniczek Dębickich: Kaplica bł. Edmunda Bojanowskiego (1882 r.), klasztor (1927 r.) oraz Kościół Matki Bożej Anielskiej (1932 r.)
Budynek dawnego gimnazjum (koniec XIX w.)
Ważniejsze budynki nieistniejące:
Synagoga Staromiejska – powstała na początku XVIII w., zniszczona w czasie II wojny światowej
Kościół św. Barbary – zbudowany w 1651 r., sekularyzowany w 1789 r.
Turystyka[edytuj]

Szlaki w Dębicy:
 Górski szlak turystyczny (zielony): Dębica – Łysa Góra (376 m) – Gumniska – Połomia – Jaworze Dolne (czas przejścia 4.30 h).
 Górski szlak turystyczny (niebieski): Dębica – Łysa Góra (376 m) – Okop (388 m) – Kamieniec (454 m) – Grudna Górna – Klonowa Góra (488 m) – Wiśniowa – Jazowa – Czarnówka (491 m) – Rzepnik – Królewska Góra (554 m) – Odrzykoń (czas przejścia 15 h)
 Nizinny szlak turystyczny (niebieski): Dębica – Kozłów – Brzeźnica – Pustków-Osiedle – Góra Śmierci (długość 9 km)
Droga św. Jakuba Via Regia – szlak pielgrzymkowy do katedry w Santiago de Compostela w Galicji w północno-zachodniej Hiszpanii
Szlak Chasydzki – szlak turystyczny łączący miejscowości z zabytkami dziedzictwa kultury żydowskiej
Turystyka rozwija się głównie w południowej części miasta, ze względu na urozmaiconą rzeźbę terenu i duże zalesienie.
Oprócz oznakowanych szlaków turystycznych istnieje szereg tras nie oznakowanych, które nadają się i są wykorzystywane do wędrówek pieszych jak również turystyki rowerowej. Kolorytu poszczególnym szlakom i trasom wędrówek dodaje urozmaicony krajobraz rolno-leśny.
W Dębicy istnieje rozwijająca się sieć dróg rowerowych. Obecnie biegną one wzdłuż alei Jana Pawła II (na „wałach”), Krakowska, Nosala, Drogowców, Rzeszowska, Kosynierów Racławickich i wzdłuż pn. obwodnicy miasta.
W południowej, zalesionej i górzystej, części miasta znajduje się ścieżka spacerowa „Las Wolica”, składająca się z dwóch samo zamykających się tras oznaczonych kolorem zielonym i pomarańczowym. Na trasie ścieżki zlokalizowane są tablice informacyjne, opisujące walory turystyczne Buczyny Karpackiej oraz życie lasu. Znajdują się tu także punkty postojowe z ławeczkami oraz miejsca rekreacji dla dzieci. Warto zobaczyć tu m.in. punkt widokowy na Dębicę oraz wąwóz. Zlokalizowany jest tu także zielony szlak konny, mający swój początek przy ranczu „Brzozowe ranczo”. Na uprawiających turystykę konną czeka także ranczo „Hucułek” przy ul. Wiejskiej.
Na rzece Wisłoce, przepływającej północną granicą miasta, odbywają się rokrocznie ogólnopolskie spływy kajakowe.
Hotele[edytuj]
Całoroczną bazę noclegową w mieście tworzą hotele i motele o łącznej liczbie 450 miejsc, pensjonaty – ? miejsc.
Nazwa Ilość gwiazdek Adres
Lord **** ul. Leśna 36
Willa Wiluszówka **** ul. Rzeszowska 56
Zaułek *** ul. Kraszewskiego 11
Hotel Gold *** ul. Sportowa 22
Hotel Polonez *** ul. Metalowców 25
Exclusive ** ul. Krakowska 74
Grand ** Chotowa
Dworek ** ul. Kościuszki 36
Zajazd Parkosz ** Parkosz 20 A
Dwór na Wolicy ** ul. Leśna 183
Motel MALIBU Brzeźnica 18 A
Ośrodek Wypoczynkowo-Sportowy „Straszęcin-Borowiec” Straszęcin
Wisłoka ul. Kwiatkowskiego 2
Kultura[edytuj]

Główne instytucje kulturalne[edytuj]
Muzeum Regionalne w Dębicy
Galeria Miejskiego Ośrodka Kultury
Dom Kultury „Mors”
Dom Kultury „Śnieżka”
Dom Kultury Firmy Oponiarskiej „Dębica”
Dom Kultury „Emka”
Dom Jana Pawła II
Dom Seniora
Kina[edytuj]
Kino „Śnieżka”
Kino „Kosmos”
Biblioteki[edytuj]
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie – Filia w Dębicy
Miejska Biblioteka Publiczna (z kilkoma filiami na terenie miasta) Strona internetowa Biblioteki
Biblioteka Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dębickiej
Biblioteka przy Parafii pw. Miłosierdzia Bożego
Biblioteka przy Parafii pw. Matki Bożej Anielskiej
Ważne cykliczne wydarzenia kulturalne[edytuj]
Ogólnopolski Festiwal Piosenki Religijnej i Patriotycznej „Polonia Semper Fidelis”
Festiwal Zespołów Dziecięcych i Młodzieżowych „O Laur Rzecha”
Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Miasta „Złota Para”
coroczna opera wystawiana przez amatorów- ewenement na skalę europejską
Dni Sztuki
Główne obiekty kultu religijnego[edytuj]

Katolicyzm[edytuj]
Dom Generalny Sióstr Służebniczek Dębickich (ul. bł. E. Bojanowskiego 8/10)
Sanktuarium Narodzenia NMP w Dębicy-Zawadzie (Zawada 147)
Kościół Farny pw. św. Jadwigi w Dębicy[8]
Kościół Miłosierdzia Bożego w Dębicy (ul. Mickiewicza 2)
Kościół Ducha Świętego w Dębicy (ul. Krakowska)
Kościół pw. św. Krzyża w Dębicy (ul. 3 Maja 1)
Kościół Matki Bożej Anielskiej w Dębicy (ul. Chopina 2)
Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Dębicy (ul. Orla 47)
Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP - diaspora w Dębicy[9]
Protestantyzm[edytuj]
Kaplica Zboru Kościoła Zielonoświątkowego „Betel” (ul. Bojanowskiego 11)
Inne[edytuj]
Sala Królestwa Świadków Jehowy (ul. Jana Pawła II 9), z której korzysta miejscowy zbór.
Synagoga Nowomiejska w Dębicy
Gospodarka[edytuj]

Przemysł[edytuj]
Dębica jest jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych Polski południowo-wschodniej. W samym mieście i jego najbliższych okolicach mocno rozwinięty jest przemysł gumowy oraz chemiczny (m.in.: Firma Oponiarska „Dębica” SA, Tikkurilla Beckers-Polifarb Dębica, Fabryka Farb i Lakierów „Śnieżka”) oraz spożywczy (Zakłady Mięsne Dębica, Iglomeat-Sokołów, Animex Południe, Olimp Laboratories). Dość prężnie rozwija się również branża transportowa (Omega Pilzno) oraz produkcji materiałów budowlanych (m.in.: Igloobud, Zakład Obróbki Marmuru „Jabo – Marmi”). W mieście siedzibę ma znany producent rowerów Arkus & Romet Group. Znajduje się tu również Wytwórnia Urządzeń Chłodniczych „PZL Dębica” S.A.]] działająca na rynku od 1938 roku. Ponadto na terenie miasta funkcjonuje Obszar Przemysłowy Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Euro Park” Mielec. Dębica została uhonorowana tytułami „Gmina Fair Play” 2004, 2005 i 2006 – Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji, przyznawanymi przez Fundację Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym.
Handel[edytuj]
Znaczną część miejskiej gospodarki stanowi sektor handlowy. W Dębicy funkcjonują: 2 hipermarkety (Carrefour, Kaufland), 4 galerie handlowe („Raj”, „Galeria Dębicka”, „Czerwona Torebka”, „Galeria Panorama”) i kilkanaście innych sklepów sieci handlowych: Biedronka (3), Delikatesy Centrum (2), Lidl, Społem (8), Tesco); markety budowlane NOMI, Majster, Merkury Market; sklepy: NeoNet, Avans, MediaExpert, RTV Euro AGD, Mix Electronics oraz restauracja McDonald's (24h).
Transport i komunikacja[edytuj]



Infrastruktura transportowa Dębicy
Dębica leży przy drodze krajowej nr 4 pomiędzy Krakowem a Rzeszowem, przy Autostradzie A4 (w budowie) Dębica bedzie posiadać dwa węzły zjazdowe z autostrady (Węzeł Dębica Żyraków, Węzeł Dębica Pustynia) i przy drodze wojewódzkiej nr 985 z Dębicy do Tarnobrzega.
Miasto jest ważnym węzłem kolejowym, przebiega tędy międzynarodowa trasa kolejowa E30. Dębica posiada bezpośrednie połączenia z bardzo dużą liczbą miast, m.in. z: Lwowem, Krakowem, Szczecinem, Gdańskiem, Poznaniem, Katowicami, Warszawą, Wrocławiem oraz Zieloną Górą. W Dębicy zatrzymują się pociągi takich kategorii jak: Ekspres Intercity, TLK, interREGIO, Regio oraz międzynarodowe. Stacja znajduje się w centrum miasta. Przez Dębicę przebiegają 2 szlaki kolejowe:
25 Łódź Kaliska-Dębica
91 Kraków Główny-Medyka
Ponadto miasto położone jest w okolicy Międzynarodowego Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka (około 50 km).
Obwodnice[edytuj]
Dębica posiada dwie obwodnice.
I Obwodnica – Przebiega ulicą Lwowską, leżącą w ciągu drogi nr 4. Znajdują się na niej 3 duże zjazdy do miasta i parę mniejszych.
II Obwodnica – przebiega ulicami: Kwiatkowskiego, 1-go Maja, Al. Jana Pawła II, Kosynierów Racławickich, Mościckiego i przejazdem do drogi wojewódzkiej nr 985.
Komunikacja miejska[edytuj]
Istniejąca sieć komunikacji miejskiej obejmuje 10 linii[10] (w tym jedną okresową). W latach 90. XX wieku tabor przedsiębiorstwa stanowiły głównie stare autobusy Jelcz PR110 oraz Autosan H9-35. W 2009 roku większość taboru stanowiły autobusy Jelcz 120M oraz niskopodłogowe: Jelcz M121, Neoplan N4011NF i Mercedes O405NK. W 2011 roku MKS Dębica zakupiło 10 niskopodłogowych autobusów SOR BN 9,5 z Czech[11] oraz zamontowało 5 elektronicznych tablic na głównych przystankach. W skład taboru MKS Dębica wchodzą autobusy (stan na 2011-12-08) : 9 Jelczy 120M/2 , 2 Jelcze 120M , 1 Jelcz M121MB , 2 Neoplany N4011NF , 1 Mercedes-Benz T2/Vario , 1 Irisbus IVECO 50 DAILY , 10 autobusów SOR BN9,5 .
 Osobny artykuł: Trolejbusy w Dębicy.
W latach 1988-1990 w Dębicy, jako jednym z nielicznych polskich miast, kursowały trolejbusy. Właścicielem linii był kombinat Igloopol, a wraz z upadkiem firmy linie trolejbusowe zostały zlikwidowane. Pojazdy zostały sprzedane do innych miast (Tychy, Lublin, Słupsk).
Komunikacja międzymiastowa[edytuj]
Komunikację międzymiastową i podmiejską zapewnia przedsiębiorstwo PKS Dębica oraz firmy prywatne. Miasto posiada bezpośrednie połączenia PKS z Warszawą, Rzeszowem, Lublinem, Przemyślem, Krakowem, Cieszynem, Krosnem, Łodzią, Ropczycami, Strzyżowem, Mielcem i in.
Sport[edytuj]

Automobilklub Stomil w Dębicy
BPT Dębica – Dębickie Centrum Rowerowe
Dębicki Klub Kyokushin Karate
Dębickie Bractwo Kulkowe - pétanque, II Liga PFP
DK Dębica – brydż sportowy
Greinplast Dębica – brydż sportowy
Igloopol Dębica – klub reprezentantów Polski w piłce nożnej i boksie (dwukrotny drużynowy Mistrz Polski). W latach 1990-1992 drużyna piłkarska występowała w Ekstraklasie.
Klub Jeździecki „MILTON”
Klub turystyki konnej – azyl dla koni „Brzozowe ranczo”
MKP Bobry Dębica – międzyszkolny klub pływacki
MKS Dębica – międzyszkolny klub sportowy
MKSz Gryf Dębica - Miejski Klub Szachowy GRYF Dębica
Mukla Dębica – Międzyszkolny Uczniowski Klub Lekkiej Atletyki
Orbitek Straszęcin – badminton
Pino Dębica – sportowy klub bilardowy
ROMET Weltour Dębica- klub kolarski
Stowarzyszenie Speleoklub Beskidzki – klub miłośników jaskiń
UKS Gryfek Dębica – sekcja judo i tenisa stołowego
UKS MORS Dębica – sekcja łyżwiarstwa figurowego
UKS Śnieżka Dębica – sekcja hokeja na lodzie
Wisłoka Dębica – jeden z najstarszych klubów powstałych na ziemiach polskich, powstał w 1908 roku. Klub mistrzów olimpijskich, świata i Europy w zapasach w stylu klasycznym.
Team Car Dębica - Oficjalny dębicki klub miłośników samochodów.
Combat Team Dębica (Plaza Club) - dębicka sekcja MMA
Obiekty sportowe[edytuj]


Stadion KS Wisłoka przy ul. Parkowej
Stadion Miejski(należący kiedyś do KS Wisłoka (ul. Parkowa))
Stadion Miejski im. 70 Rocznicy Odzyskania Niepodległości, wybudowany w 1988 roku na potrzeby LKS Igloopol (ul. Piłsudskiego)
Stadion Miejski przy ul. Ratuszowej (stadion na terenie byłej jednostki wojskowej)
Stadion Międzyszkolnego Klubu Sportowego (ul. Rzeszowska)
Basen kryty 50 metrowy (ul. Sportowa)
Lodowisko kryte (ul. Sportowa)
Hala Sportowa MOSiR (dawny Dom Sportu „Igloopol”) (ul. Sportowa)
Hala Sportowa KS Wisłoka (obecnie właścicielem hali jest Starostwo Powiatowe) (ul. I.Lisa)
Wyciąg narciarski STOBIERNA
Klub Bilardowy PINO (ul. Głowackiego)
Ośrodek Przygotowań Piłkarskich im. Kazimierza Górskiego (Straszęcin k. Dębicy)
Korty tenisowe(ul.Sportowa i ul. Ratuszowa)
Aquapark
Ranczo „Hucułek” ul. Wiejska 10a
Media[edytuj]

Gazety[edytuj]
Dębickie gazety
Obserwator Lokalny
Wiadomości Dębickie
Ziemia Dębicka
Przegląd Dębicki
Informacje Dębickie
Dobry Tydzień
Extra Dębica
Debica.org.pl – dwutygodnik ukazujący się od 16 kwietnia 2009 roku
Debica City Magazine (DCM) – miesięcznik, który ukazywał się od grudnia 2000 roku do grudnia 2001 roku
Lokalne dodatki
Dziennik Polski
Gazeta Codzienna „Nowiny”
Super Nowości
Gazeta Krakowska
GTI Temi
Czasopisma[edytuj]
Pasażer – największe w Polsce[potrzebne źródło], ukazujące się od 1990 roku poświęcone muzyce i kulturze niezależnej pismo (tzw. fanzin)
Stacja telewizyjna[edytuj]
Polska Telewizja Regionalna
Rozgłośnie radiowe[edytuj]
Radio RDN Małopolska
Wytwórnie płytowe[edytuj]
Dembitzer
Pasażer
Edukacja[edytuj]

Szkoły wyższe[edytuj]
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie – Zamiejscowy Wydział Rozwoju Regionalnego w Dębicy
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie – Centrum Edukacyjne w Dębicy
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Dębicy
Europejska Szkoła Nowych Technologii
Szkoły średnie[edytuj]
I Liceum Ogólnokształcące im. Króla Władysława Jagiełły
II Liceum Ogólnokształcące im. ks. Jana Twardowskiego w Dębicy
Zespół Szkół nr 2 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego
III Liceum Ogólnokształcące
II Liceum Profilowane
Technikum nr 2
Zespół Szkół Ekonomicznych im. Janusza Korczaka
Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Jana Pawła II
Zespół Szkół Zawodowych nr 4 im. Mikołaja Kopernika
Centrum Kształcenia Praktycznego w Dębicy
Zespół Szkół Zawodowych w Pustkowie Osiedlu k. Dębicy
Szkoły gimnazjalne[edytuj]
Miejskie Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza
Miejskie Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika
Miejskie Gimnazjum nr 3 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego (wchodząca w skład Zespołu Szkół nr 1)
Miejskie Gimnazjum nr 4
Gimnazjum Specjalne nr 6 (wchodzące w skład Zespołu Szkół Specjalnych)
Szkoły podstawowe[edytuj]
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi
Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego
Szkoła Podstawowa nr 5 (wchodząca w skład Zespołu Szkół nr 1)
Szkoła Podstawowa nr 7 Specjalna (wchodząca w skład Zespołu Szkół Specjalnych)
Szkoła Podstawowa nr 8 im. Jana Pawła II
Szkoła Podstawowa nr 9 im. Dębickich Saperów
Szkoła Podstawowa nr 10
Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 11 im. 5 Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej
Szkoła Podstawowa nr 12 im. Armii Krajowej
Szkoły artystyczne[edytuj]
Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Krzysztofa Pendereckiego
Szkoły policealne[edytuj]
Policealne Studium Zawodowe w Dębicy Stowarzyszenia Promocji Przedsiębiorczości w Rzeszowie
Niepubliczne Policealne Studium Pracowników Ochrony
Niepubliczne Policealne Studium Służb Społecznych
Europejska Szkoła Nowych Technologii i Turystyki w Dębicy
Znani dębiczanie i osoby związane z Dębicą[edytuj]

Aktorzy, wokaliści, osoby związane z mediami[edytuj]
Mariusz Kiljan – polski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy
Tadeusz Łomnicki – aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog
Paweł Ciołkosz – polski aktor teatralny, telewizyjny i filmowy
Mirosław Kropielnicki – aktor teatralny, lektor reklam
Krzysztof Penderecki – współczesny kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny
Mateusz Borek – komentator sportowy
Anna Augustynowicz – reżyser, absolwentka teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz wydziału reżyserii dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie, obecnie dyrektor Teatru Współczesnego w Szczecinie
Andrzej Kramarz – fotograf, dokumentalista
Ireneusz Socha – muzyk, tłumacz, wydawca
Sara Chmiel- wokalistka zespołu "Łzy"
Politycy[edytuj]
Edward Bernard Raczyński – był dyplomatą, politykiem i pisarzem, prezydent RP na Uchodźstwie w latach 1979-1986.
Edward Brzostowski – polityk, przedsiębiorca i działacz sportowy
Sportowcy[edytuj]
Kazimierz Lipień – zapaśnik w stylu klasycznym, medalista olimpijski
Józef Lipień – zapaśnik w stylu klasycznym, medalista olimpijski
Andrzej Skrzydlewski – zapaśnik w stylu klasycznym, medalista olimpijski
Aleksander Kłak – piłkarz, medalista olimpijski z Barcelony
Leszek Pisz – piłkarz, czternastokrotny reprezentant kraju
Tomasz Puzon – karateka, Międzynarodowy Mistrz Ameryk Karate Kyokushin
Seweryn Gancarczyk – piłkarz
Paweł Wolak – bokser
Elżbieta Skowrońska – siatkarka
Jacek Zieliński – piłkarz i trener, 60-krotny reprezentant kraju, uczestniczył w mistrzostwach świata w 2002 roku w Korei i Japonii
Waldemar Piątek – piłkarz (Lech Poznań)
Maciej Wisławski – pilot rajdowy, w latach 70. członek Automobilklubu Stomil w Dębicy
Katarzyna Biel-Gajgał – reprezentantka Polski w siatkówce, barwy klubowe BKS Stal Bielsko-Biała (piłka siatkowa)
Rafał Buszek – siatkarz, reprezentant Polski
Znani dębiczanie i osoby związane z Dębicą[edytuj]
Ryszard Siwiec – filozof i żołnierz AK dokonał samospalenia na stołecznym Stadionie Dziesięciolecia w czasie Centralnych Dożynek
Waleria Szalay-Groele – polska powieściopisarka, pedagog, reportażystka
Leszek Starkel – geograf i geolog
Władysław Strumski – należał do najwybitniejszych żołnierzy dębickiej Armii Krajowej
Wilhelm Mach – prozaik, eseista i krytyk literacki
Stanisław Waltoś – prawnik, specjalista w zakresie historii prawa i postępowania karnego
Jerzy Żuławski – pisarz, poeta i dramaturg (grób na cmentarzu wojskowym)
Józef Buszko – historyk
Wojciech Kawiński – poeta
Jan Wiktor – pisarz, publicysta, dziennikarz, działacz ludowy
Michał Affanasowicz – harcmistrz, współtwórca polskiego harcerstwa, wybitny instruktor harcerski
Walerian Orłowski – porucznik piechoty Cesarskiej i Królewskiej Armii, major Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany do stopnia podpułkownika
Współpraca zagraniczna[edytuj]

 Puurs (miasto partnerskie)
 Okręg Kuçova
 Pomorie
 Obzor
 Veľký Meder
 Carei
 Swisztow
 Muro
 Dunaujvaros
 Kapuvar
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Dębicy
Kolejka cegielniana

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1