Czechowice-Dziedzice

Czechowice-Dziedzice

Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat bielski
Gmina Czechowice-Dziedzice
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja bielska
Założono XIV wiek – pierwsza wzmianka 1307
Prawa miejskie 14 grudnia 1950
Burmistrz Marian Błachut
Powierzchnia 33 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
35 061
1062 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 32
Kod pocztowy 43-502, 43-503, 43-500
Tablice rejestracyjne SBI
Położenie na mapie Polski


Czechowice-Dziedzice
49°54′40.8″N 19°00′27″E
TERC
(TERYT) 2402044
SIMC 0939094
Hasło promocyjne: Czechowice-Dziedzice. Miasto z zapałem
Urząd miejski
Plac Jana Pawła II 1
43-502 Czechowice-Dziedzice
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP
Czechowice-Dziedzice (niem. Czechowitz-Dzieditz, Czechowitz-Dziedzitz, pol. w latach 1951-58 Czechowice) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w granicach aglomeracji bielskiej, w Dolinie Górnej Wisły, u zbiegu rzek Białej, Iłownicy i Wisły. Są siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Czechowice-Dziedzice.
Miasto powstało w 1951 r. pod nazwą Czechowice (do 1958) z połączenia dwóch wsi: Czechowic i Dziedzic, których historia sięga XV wieku. Dziedzice od końca XIX wieku rozwijały się też jako węzeł kolejowy oraz ośrodek przemysłu. Oprócz Czechowic i Dziedzic na współczesne miasto składają się: Lipowiec, Ochodza, Olszyna, Renardowice, Żebracz i kilka innych mniejszych osad. Obszar miasta leży w historycznych granicach Śląska Cieszyńskiego.
Czechowice-Dziedzice stanowią ośrodek przemysłowy z rafinerią, kopalnią węgla kamiennego, walcownią metali, fabryką zapałek, fabryką sprzętu elektrotechnicznego.
Według danych z 2011 roku, miasto miało 35 061 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Geografia
1.1 Położenie miasta
1.2 Gmina
1.3 Jednostki pomocniczne
1.4 Zasoby naturalne
1.5 Ochrona przyrody
2 Demografia
3 Historia
3.1 Do XIX wieku
3.2 XIX wiek: Rozwój przemysłu
3.3 II wojna światowa
3.4 Dzieje powojenne
4 Symbole miasta
5 Architektura
5.1 Obiekty zabytkowe
5.2 Obiekty historyczne
5.3 Pomniki
5.4 Cmentarze
6 Kultura
6.1 Miejska Biblioteka Publiczna
6.2 Miejski Dom Kultury
6.3 Kina
6.4 Imprezy cykliczne
7 Prasa
8 Edukacja
9 Gospodarka
9.1 Przemysł
9.2 Handel
10 Sport
10.1 Obiekty sportowe
10.2 Kluby sportowe
11 Kościoły i związki wyznaniowe
12 Polityka
12.1 Samorząd
12.2 Miasta partnerskie
13 Transport
13.1 Komunikacja miejska
13.2 Transport kolejowy
13.3 Transport drogowy
13.4 Transport lotniczy
14 Ludzie związani z miastem
15 Zobacz też
16 Przypisy
17 Linki zewnętrzne
Geografia[edytuj]

Położenie miasta[edytuj]
Czechowice-Dziedzice leżą w południowj części województwa śląskiego, w północnej części powiatu bielskigo, we wschodnej części gminy Czechowice-Dziedzice.
Miasto jest położone na lewym brzegu rzeki Białej przy jej ujściu do Wisły, na pograniczu Pogórza Śląskiego i Kotliny Oświęcimskiej. Historycznie Czechowice-Dziedzice są położone w północno-wschodniej części Śląska Cieszyńskiego.
Czechowice-Dziedzice graniczą:
od północy z Goczałkowicami-Zdrój
od wschodu z Kaniowem i Bestwiną
od zachodu z Ligotą i Zabrzegiem
od południa z Bielskiem-Białą
Gmina[edytuj]
 Osobny artykuł: Gmina Czechowice-Dziedzice.
Miejscowości gminy: miasto Czechowice-Dziedzice, Zabrzeg, Ligota, Bronów. Powierzchnia gminy: 66 km². Ludność gminy w 2011 roku: 43 920 mieszkańców (w tym 35 061 w mieście Czechowice-Dziedzice)[1].
Jednostki pomocniczne[edytuj]


Osiedla Czechowic-Dziedzic
W mieście Czechowice-Dziedzice wydzielono oficjalnie 9 osiedli[2]:
Barbara
Centrum
Czechowice Górne
Lesisko
Lipowiec
Południe
Północ
Renardowice
Mieszkańcy rozróżniają jednak inne dzielnice, takie jak: Manhattan, Żebracz (Kopalnia), Grabowice, Podkępie, Ochodza, Świerkowice, Kamionka.
Zasoby naturalne[edytuj]
Na terenie Czechowic-Dziedzic znajdują się złoża węgla kamiennego co spowodowało powstanie kopalni KWK Silesia. W pobliżu znajdują się również pokłady solanki, wykorzystywane dziś w uzdrowisku w Goczałkowicach.
W pobliżu znajduje się również zapora na Wiśle tworząc sztuczny zbiornik wodny – Zbiornik Goczałkowicki.
Ochrona przyrody[edytuj]
Na terenie gminy znajduje się rezerwat przyrody Rotuz i Dolina Górnej Wisły (Natura 2000)[3], której obszar w okresie lęgowym zasiedla, co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bączek, bąk, dzierzba czarnoczelna, mewa czarnogłowa, rybitwa białowąsa, rybitwa rzeczna, rybitwa czarna, szablodziób, ślepowron, cyranka, czernica, kokoszka, krakwa, krwawodziób, perkoz dwuczuby, płaskonos, sieweczka rzeczna, mewa śmieszka, zausznik. Na terenie gminy występuje też 9 pomników przyrody, w tym 8 drzew pojedynczych i 1 aleja złożona z lip drobnolistnych[4].
Demografia[edytuj]

struktura ludności
dane z 31 XII 2010[5]
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 35061 100 18259 52 16802 48
gęstość zaludnienia 1062 553,3 509,2
wykształcenie
dane z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku[6]
brak podstawowe zawodowe średnie wyższe
osób 595 7657 9203 9623 2567
kobiet 305 4541 3849 5422 1410
mężczyzn 290 3116 5354 4201 1157

Czechowice-Dziedzice liczące ponad 35 tys. mieszkańców plasują się na 22. miejscu pod tym względem wśród miast województwa śląskiego. Liczba ludności od lat 90. utrzymuje się stale na liczbie około 35 000 mieszkańców. Według danych z 2011 roku, miasto miało 35 061 mieszkańców[1].

W Czechowicach-Dziedzicach na 100 mężczyzn przypada 108 kobiet. W większości przedziałów wiekowych zauważalna jest większa liczba kobiet. Przewaga mężczyzn występuje w przedziale 15-39[5].

Historia[edytuj]

Do XIX wieku[edytuj]
Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego biskupa Henryka z Wierzbna z początku XIV wieku (ok. 1302-1319) wymienia na tych terenach osady Chotowitz theuthonico i Chotowitz polonico, a więc Czechowice na prawie niemieckim i Czechowice na prawie polskim[7]. Czechowice niemieckie musiały powstać na pniu starszych Czechowic (polskich) a także głównie w oparciu o jej starszą ludność polską, na co wskazuje brak śladów prób wprowadzenia niemieckich elementów nazewniczych[8], tak więc przymiotnik niemiecki odnosił się raczej do lokacji tej wioski na prawie niemieckim i sposobu płacenia przez jej mieszkańców dziesięcin[9]. Nie ulega wątpliwości, że Czechowice powstały na długo przed pierwszą wzmianką, gdyż jej mieszkańcy byli już w stanie płacić dziesięcinę wysokości dwóch grzywien[9].
W źródłach historycznych z XV wieku pojawiają się informacje o 3 wioskach znajdujących się na obecnym obszarze miasta: Czechowicach, Dziedzicach i Żebraczy (obecnie północno-wschodniej dzielnicy miasta). Pierwsze wzmianki w dokumentach pochodzą z 1430 w przypadku Czechowic (jako Czechowice, a nie Chatowice), z 1443 w przypadku Żebraczy[10] i z 1465 w przypadku Dziedzic. W 1602 po raz pierwszy wzmiankowano dwie niewielkie osady w pobliżu Czechowic: Bożyszka i Trzemsza, przy czym ta druga została założona prawdopodobnie w XVI wieku na gruntach Czechowic, w XVI i XVII wieku ich panem był Joachim Sokołowski[11].
Pierwszą parafią na terenie Czechowic była parafia św. Katarzyny powstała między 1342 a 1447[12], kiedy to została poraz pierwszy wzmiankowana, wiadomo też że podległych jej było wówczas 90 parafian[13]. Wtedy też na terenie Czechowic powstała pierwsza sakralna drewniana budowla, następnie w latach 1772-1779 przebudowana i na jej miejscu powstał kościół pw. św. Katarzyny[14].
Już w XIV wieku Czechowice były wsią szlachecką. Na przełomie XIV i XV wieku jej właścicielami byli bracia Mikołaj i Zbrosław. W latach 30. XV wieku jej właścicielem był Mikołaj Czelo, którego rodzina w następnych dziesięcioleciach urosła do jednej z najbardziej znaczących rodzin szlacheckich księstwa cieszyńskiego[15]. Częściowy podział Czechowic nastąpił po śmierci cieszyńskiego kanclerza Henryka Czelo w 1500 roku pomiędzy jego synów, jednak z czasem cały majątek ojca skupił się w rękach Kacpra Czelo[16]. W okresie Reformacji Czelowie pozostali katolikami, podobnie jak nowi właściciele Czechowic, tj. Sokołowscy z Sokołowic[17]. W trakcie ich rządów kościół św. Katarzyny przez cały czas pozostawał w rękach katolików[18]. W 1675 Czechowice zostały nabyte przez Fryderyka Aleksandra barona Kotulińskiego z Kotulina. Jego syn i następca Franciszek Karol Kotuliński został starostą Dolnego i Górnego Śląska[19]. W latach 1765-1856 właścicielami Czechowic była z kolei rodzina Renardów[19].
Obszar dzisiejszego miasta znajdował się w granicach Księstwa Cieszyńskiego. Gdy w 1572 powstało bielskie państwo stanowe w jego granicach znalazły się od początku Dziedzice, lecz Czechowice nie od razu weszły w jego skład[20] tworząc eksklawę Księstwa Cieszyńskiego. W latach 1456–1772 stanowiąca wschodnią granicę miasta rzeka Biała stanowiła granicę pomiędzy Królestwem Polskim, a ziemiami Korony św. Wacława, a po I rozbiorze Polski, stała się wewnętrzną granicą austriacką oddzielającą Galicję od Śląska Austriackiego, co trwało do 1918 i odzyskania przez Polskę niepodległości. Podobnie w latach 1742–1918, stanowiącą północną granicę miasta rzeka Wisła była granicą prusko-austriacką.
XIX wiek: Rozwój przemysłu[edytuj]
Do połowy XIX w. Czechowice i Dziedzice były niewielkimi wsiami granicznymi na północno-wschodnim krańcu Księstwa Cieszyńskiego. Później rozwój tych miejscowości był ściśle związany z biegnącymi tędy liniami kolejowymi. W 1855 Dziedzice otrzymały pierwsze połączenie kolejowe z Boguminem oraz pobliskim Bielskiem w ramach Kolei Północnej. W kolejnym roku linię tę przedłużono do Oświęcimia, a w następnych latach do Krakowa i Lwowa. Kiedy w 1867 zbudowano kolejną linię do leżącej ówcześnie w Prusach Pszczyny, Dziedzice stały się jednym z największych węzłów kolejowych na północy Austro-Węgier. W 1889 ułożono drugą linię torów na trasie Bogumin-Dziedzice aby usprawnić transport. Przy tej właśnie linii kolejowej zaczęły powstawać pierwsze duże zakłady przemysłowe: fabryka podkładów kolejowych (1890), rafineria nafty "Schodnica" (1896), fabryka przetwórstwa metalowego "Cynkownia" (1896), Kopalnia Węgla Kamiennego "Silesia" (wiercenia rozpoczęto w 1900), rafineria nafty "Vacuum Oil Company" (1905), zakład przetworów żywicznych, przetwórnia ryb morskich, fabryka brykietów węglowych, kilka cegielni i inne. W tym samym okresie nastąpił gwałtowny rozwój Dziedzic, zarówno pod względem demograficznym, jak i kulturowo-oświatowym. Były one bardzo silnym ośrodkiem polskiej myśli narodowej na skalę całego Śląska Cieszyńskiego. Rozrost gospodarczy – i siłą faktu ludnościowy – ośrodka czechowickiego i dziedzickiego nie uchodzi także uwagi Kościoła rzymskokatolickiego, czego wyrazem jest założenie przez jezuitów Domu Rekolekcyjnego (1905) z myślą o potrzebach środowiska robotniczego nie tylko miejscowego, ale i całego Śląska Cieszyńskiego i Górnego Śląska; stanowił on jednocześnie odpowiedź polskiego Towarzystwa Jezusowego na skierowany do jezuitów na świecie apel wzmożenia troski duszpasterskiej względem środowisk robotniczych i klasy robotniczej.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w Czechowicach w 420 budynkach na obszarze 2831 hektarów mieszkało 3964 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 140 os./km², z tego 3798 (95,8%) mieszkańców było katolikami, 72 (1,8%) ewangelikami a 94 (2,4%) wyznawcami judaizmu, 3481 (87,8%) było polsko-, 253 (6,4%) niemiecko- a 46 (1,2%) czeskojęzycznymi. Z kolei w Dziedzicach w 156 budynkach na obszarze 564 hektarów mieszkało 1618 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 286,9 os./km², z tego 1492 (92,2%) mieszkańców było katolikami, 40 (2,5%) ewangelikami a 86 (5,3%) wyznawcami judaizmu, 1322 (81,7%) było polsko-, 192 (11,9%) niemiecko- a 36 (2,2%) czeskojęzycznymi[21]. Łącznie w 576 budynkach na obszarze 3395 (33,95 km²) hektarów mieszkało 5582 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 164,4 os./km², z tego 5290 (94,8%) mieszkańców było katolikami, 112 (2%) ewangelikami a 180 (3,2%) wyznawcami judaizmu, 4803 (86%) było polsko-, 445 (8%) niemiecko- a 82 (1,5%) czeskojęzycznymi. Do 1910 roku łączna liczba budynków wzrosła do 751 a mieszkańców do 9492 osób (gęstość zaludnienia 279,6 os./km²), w tym w Czechowicach blisko dwukrotnie do 7056 a w Dziedzicach do 2436. Odsetek osób niemieckojęzycznych wzrósł do 9,2% a czeskojęzycznych do 3,9%, ewangelików do 3,4%, żydów do 3,8%[22].
Po upadku monarchii austro-węgierskiej w 1918 i podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920, Czechowice i Dziedzice znalazły się w granicach Polski. Nadal trwał rozwój przemysłowy Dziedzic, który wkrótce pociągnął za sobą rozwój sąsiednich Czechowic. Powstała fabryka Spółki Akcyjnej Przemysłu Elektrycznego "Czechowice" (1921), Fabryka Kabli Clement Zahm Spółka z o.o. (1928), fabryki zapałek, maszyn i pomp, rowerów, papieru i wiele innych. Nadal wysoka była aktywność kulturalna i polityczna mieszkańców. Powstało kilka domów kultury, w których działały Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego, "Sokół", "Siła", Związek Strzelecki, Związek Legionistów Polskich. Działało kilka chórów, kilka amatorskich scen teatralnych, kina i liczne kluby sportowe. Czechowice i Dziedzice znalazły się w gronie przodujących gmin w ówczesnym województwie śląskim.
II wojna światowa[edytuj]


Pomnik poświęcony ponad 100 polskim Żydom zamordowanym w 1945
W okresie okupacji niemieckiej tereny te zostały włączone do Rzeszy Niemieckiej. Rozpoczęły się przymusowe zsyłki na roboty w głąb Rzeszy, wywłaszczenia, łapanki uliczne i domowe, deportacje do obozów koncentracyjnych, wyroki śmierci i publiczne egzekucje. Zniszczono całe polskie życie organizacyjne i polityczne oraz polskie szkolnictwo. Do 1940 istniały samodzielne gminy Czechowice i Dziedzice, które wkrótce połączono w jedną jednostkę organizacyjną. Podczas okupacji Niemcy zmienili nazwę miasta na Tschechowitz (1943-45). W miejscowości od 1942 roku funkcjonował jeden z sieci obozów koncentracyjnych administrowany przez Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle przeznaczonych dla Polaków na Śląsku - Polenlager Tschechowitz-Dzieditz[23]. 12 lutego 1945 na tereny miasta wkroczyła Armia Czerwona, a pierwszym komendantem posterunku Milicji Obywatelskiej został żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych Henryk Flame, który jednak w kwietniu 1945 przeszedł do konspiracji i zyskał później miano Króla Podbeskidzia.
Dzieje powojenne[edytuj]
Od maja 1945 do 11 kwietnia 1949 na terenie miasta (Dziedzice) funkcjonował Specjalny Punkt Etapowy Zachodni, jeden z trzech największych w Polsce punktów repatriacyjnych, przez który przewinęło się około 500 tys. ludzi (z ogólnej liczby 1,3 mln repatriantów)[24]. Po zakończeniu II wojny światowej gmina bardzo szybko podniosła się z wojennych strat. Początkowo istniała zbiorowa gmina Czechowice-Dziedzice, następnie podzielona na dwie odrębne jednostki. 1 stycznia 1951 gminę Dziedzice włączono do gminy Czechowice, nadając równocześnie (powiększonej) gminie Czechowice prawa miejskie i zachowując "Czechowice" jako nazwę miasta[25]. Wywołało to niezadowolenie mieszkańców Dziedzic, którzy podjęli działania na rzecz przywrócenia nazwy Dziedzice. W wyniku tych starań 22 listopada 1958 zmieniono nazwę miasta na Czechowice-Dziedzice[26], która obowiązuje do dnia dzisiejszego.


Pomnik Braterstwa Broni z czasów PRL. Ledwie widoczny dzisiaj napis na cokole głosi: Wspólnie przelana krew na polach bitew scementowała na zawsze polsko-radzieckie braterstwo broni
W 1975, po reformie administracyjnej kraju, miasto pozostało w województwie katowickim pomimo sąsiedztwa z Bielskiem-Białą, stolicą nowo powstałego województwa bielskiego. Dwa lata później przyłączono do Czechowic-Dziedzic ówczesną gminę Ligota (Ligota, Bronów, Zabrzeg) oraz gminę Bestwina (Bestwina, Bestwinka, Janowice, Kaniów), która uzyskała ponowną niezależność w 1982. Od 1999 gmina Czechowice-Dziedzice przynależy do województwa śląskiego (powiat bielski). Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX stulecia w czasie burmistrzowania Jana Bergera nastąpiło również lepsze uzgodnienie insygniów miejskich z odczuciami mieszkańców. W odpowiedzi na starania miasta przygotowano od 1999 nowe insygnia, ostatecznie zatwierdzone w 2001. Także w 1999 Stolica Apostolska ustanowiła patronem miasta św. Andrzeja Bobolę[27], co nastąpiło w odpowiedzi na starania miasta, pamiętającego, iż miasto to było pierwszym miejscem uroczystego postoju relikwii Świętego przy ich powrocie do kraju, jak również jego wstawiennictwu przypisywano wsparcie w katastrofach przemysłowych, zwłaszcza przy zatrzymaniu pożaru rafinerii.
W maju 2010 przez miasto i okolice przeszła fala powodziowa powodując znaczne szkody.
Symbole miasta[edytuj]



Logo Czechowic-Dziedzic
 Osobne artykuły: herb Czechowic-Dziedzic i flaga Czechowic-Dziedzic.
Herb miasta przedstawia złotego półorła śląskiego na błękitnym tle oraz wizerunek św. Andrzeja Boboli – patrona miasta.
Flaga miasta jest błękitna z czarnym pasem u dołu. Czarny pas symbolizuje katastrofy, w których zginęło 98 osób: Pożar w rafinerii w 1971 oraz katastrofy górnicze (1974, 1979).
Logo miasta zostało stworzone w 2011 roku przez Paweła Kapczyńskiego – laureata konkursu rozpisanego przez władze miejskie[28]. Tworzy go zaokrąglony niebieski pas przecinany przez zielony, nad którym znajduje się czerwona kropka. Niebieski kolor symbolizuje rzeki i zbiorniki wodne, zielony do natury, bogactwa przyrodniczego, lasów, a czerwona kropka to główka od zapałki. Logo zostało przyjęte uchwałą nr XXIII/198/12 Rady Miejskiej w Czechowicach-Dziedzicach z dnia 29 maja 2012 r[29].
Architektura[edytuj]

Obiekty zabytkowe[edytuj]


Pałac Kotulińskich
Do obiektów zabytkowych Czechowic-Dziedzic wyróżnionych w rejestrze zabytków województwa śląskiego należą[30]:
Pałac Kotulińskich, wybudowany 1729 r. – poł. XVIII w., rokokowy. Obok park krajobrazowy o pow. 1 ha z aleją bukową.
Zespół zabudowań dworskich (przy pałacu Kotulińskich): spichlerz pierwotnie warowna siedziba właścicieli, 2 czworaki, zarządcówka, stajnia, budynek ogrodowy, założenie terenów zielonych (w tym 3 stawy i 3 aleje spacerowe)
Kościół parafialny pw. św. Katarzyny, w latach 1722–1729 ufundowany przez K. Kotulińskiego, późnobarokowy, wieża z 1800 r. Przy plebanii znajdują się pomniki przyrody: 2 dęby o obwodach 460 i 350 cm
Kaplica obok kościoła parafialnego p.w. Wspomożenia Wiernych
Dom murowany nr 48 przy ul. Legionów 13
Budynek mieszkalny przy ul. Legionów 48
Obiekty historyczne[edytuj]


Jezuicki ośrodek duszpasterski


Kościół NMP Królowej Polski


Familoki na Żebraczu
Obiekty nieznajdujące się w rejestrze zabytków pełniące funkcję historyczną bądź kulturową:
Jezuicki ośrodek duszpasterski, popularnie określany jako "Klasztor" – od nazwy domu zakonnego. Rozbudowany obecnie jako ośrodek duszpasterski najpierw powstał w 1905 r jako Dom Rekolekcyjny św. Józefa. W latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia utworzono przy "Klasztorze" parafię prowadzoną przez jezuitów pod tym samym wezwaniem św. Józefa i korzystającą ze wspólnych pomieszczeń z Domem Rekolekcyjnym. Z chwilą wybudowania świątyni pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli zmieniono także tytuł parafii, wciąż stanowiącej część jezuickiego ośrodka duszpasterskiego – na par. pw. św. Andrzeja Boboli. W tym kościele miało miejsce ogłoszenie św. Andrzeja Boboli Patronem Miasta, z woli Stolicy Apostolskiej dokonane w 1999 r. przez Ks. Bp. bielsko-żywieckiego Tadeusza Rakoczego.
Kościół parafialny pw. NMP Wspomożenia Wiernych, wybudowany na cmentarzu w latach 1882–1890, rozbudowany w 1937 r. Kaplica pochodzi z 1841 r., kostnica z XVIII w.
Kościół parafialny pw. NMP Królowej Polski. Wybudowany w 1939 roku.
Budynek dworca kolejowego wybudowany w 1855 r.
Familoki na osiedlu górniczym Żebracz
Budynek Szkoły Podstawowej nr 1
Budynek Szkoły Podstawowej nr 4
Pomniki[edytuj]
Pomnik poświęcony ponad 100 polskim Żydom zamordowanym w 1945 roku
Pomnik Braterstwa Broni z 1953 roku przy rondzie Solidarności
Pomnik poświęcony ofiarom pożaru rafinerii w 1971 roku
Cmentarze[edytuj]
Katolicki cmentarz komunalny przy kościele parafialnym pw. NMP Wspomożenia Wiernych
Katolicki cmentarz komunalny przy ul. Kopernika
Cmentarz ewangelicki przy ul. Łagodnej
Nieczynny cmentarz żydowski przy ul. Szkolnej
Kultura[edytuj]

Miejska Biblioteka Publiczna[edytuj]
Miejska Biblioteka Publiczna działa od 1949 roku. Jej zbiory na koniec 2010 roku liczyły 269 757 woluminy oraz zarejestrowano 12 533 czytelników[31].
W 2011 roku czechowicka biblioteka zajęła pierwsze miejsce w ogólnopolskim rankingu bibliotek przygotowanym przez dziennik Rzeczpospolita oraz Instytut Książki[32].
Miejski Dom Kultury[edytuj]


Miejski Dom Kultury oraz Kino "Świt" przed remontem
Miejski Dom Kultury powstał w 1924 roku. Placówka jest m.in. głównym organizatorem odbywających się w mieście kulturalnych imprez cyklicznych. Od 1925 roku przy MDKu dzała również Kino Świt[33]
W MDKu działalność prowadzi również Izba Regionalna oraz swą siedzibę ma Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic.
Kina[edytuj]
Kino "Świt" w Miejskim Domu Kultury, organizującym także inne cykliczne imprezy jak Alkagran.
Multikino w powstającym centrum handlowym "Stara Kablownia"[34]
Imprezy cykliczne[edytuj]
Głównymi organizatorami cyklicznych imprez kulturalnych w Czechowicach-Dziedzicach są Miejski Dom Kultury oraz Miejska Biblioteka Publiczna[35].
Karnawałowy Ogródek Teatralny - KOT
Tydzień Filmu Polskiego - Filmowe Polonica
Wiosenne Parady Taneczne
Dni Czechowic-Dziedzic
Czechowickie Prezentacje Filmowe
Jesienny Festiwal Muzyczny "Alkagran"
Zimowe Spotkania Teatralne
Dajcie Dzieciom Uśmiech - impreza integracyjna dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej
Bawimy się razem - impreza integracyjna dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej
Międzynarodowy Dzień Literatury Dziecięcej "Noc z Andersenem"
"Spotkania, które cieszą" - cykliczne spotkania dla dzieci niepełnosprawnych
Tydzień Bibliotek
Cała Polska Czyta Dzieciom - Korowód Młodości
Galeria "Ex Libris" - wystawy i spotkania
Doroczne spotkania dla najlepszych czytelników
Akcje "Lato w bibliotece" oraz "Zima w bibliotece"
Prasa[edytuj]

Gazeta Czechowicka
Biuletyn samorządowy Czechowic-Dziedzic
Gazeta Region
Edukacja[edytuj]



Szkoła Podstawowa nr 4 im. Orła Białego
W Czechowicach-Dziedzicach działa 12 przedszkoli, w tym jedno katolickie. Funkcjonuje tu również 7 szkół podstawowych (w tym jedna specjalna) oraz 5 gimnazjów (w tym jedno specjalne i jedno katolickie).
Na etapie szkoły średniej funkcjonuje Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie oraz zespóły szkół: Zespół Szkół "Silesia", Zespół Szkół Technicznych i Licealnych im. Stanisława Staszica oraz Zespół Szkół Handlowo-Usługowych. Szkołę zawodową prowadzi również Zespół Szkół Specjalnych nr 4.
Spośród szkół wyższych na terenie miasta działają ośrodki dydaktyczne Politechniki Krakowskiej oraz Wyższej Szkoły Społeczno-Ekonomicznej w Warszawie.
Gospodarka[edytuj]

Przemysł[edytuj]


PG Silesia
Czechowice-Dziedzice są miastem przemysłowym leżącym w Bielskim Okręgu Przemysłowym obejmującym teren od Cieszyna po Andrychów.
Działalność przemysłowa obejmuje między innymi sektory: samochodowy, elektroenergetyczny, metalurgii miedzi, kabli i przewodów, wyrobów elektrotechnicznych, organiczny, ceramiki budowlanej, betonów, tartaczny, zapałczany, odzieży i bielizny osobistej, mięsny i piekarniczy.
Do największych działających tu zakładów należą[36]: Valeo, PG Silesia, PKP Cargo S.A. Zakład Taboru, Walcownia Metali Dziedzice S.A., Lotos Czechowice oraz TRW Automotive.
Handel[edytuj]
Na terenie dawnej fabryki kabli budowane jest centrum handlowe Stara Kablownia[37]. Jej powierzchnia użytkowa wyniesie 19 000 m²[38].
Dwa największe domy handlowe w mieście to "Dziedzic" prowadzony przez Zeta sp. z o.o. oraz "Walcownik" prowadzony przez Społem PSS.
Na terenie miasta znajduje się jedno targowisko mieszczące się na Placu Targowym pomiędzy ulicami Jana Sobieskiego i Targową.
Sport[edytuj]

Obiekty sportowe[edytuj]
baseny (2 kąpieliska miejskie i przy Zespole Szkół Technicznych i Licealnych)
lodowisko miejskie, przystań wodna "Nad Stawem"
stadion piłki nożnej
orlik przy Szkole Podstawowej nr 7 w Czechowicach-Dziedzicach
przez teren miasta przebiega na długości 9,4 km Międzynarodowy Szlak Rowerowy Greenways Kraków – Morawy – Wiedeń, istnieją też lokalne trasy rowerowe o długości 56 km (zielona Dolina Wisły, niebieska –Dolina Podraj i pomarańczowa – Dolina Iłownicy).
Kluby sportowe[edytuj]
piłka nożna – MRKS Czechowice-Dziedzice, LKS Sokół Zabrzeg, LKS Ligota Centrum
siatkówka – MTS Winner Czechowice-Dziedzice
Koszykówka – MKS Czechowice-Dziedzice
judo – MKS Czechowice-Dziedzice
kajakarstwo – Górnik Czechowice, którego spadkobiercą został Gwarek Czechowice
karate – CKK "Keiko"
saneczkarstwo – ULKS Lipowiec
kajakarstwo – UKS-SET KANIÓW
Kościoły i związki wyznaniowe[edytuj]



Kościół parafialny pw. Jezusa Chrystusa Odkupiciela
W Czechowicach-Dziedzicach mieści się siedziba dekanatu czechowickiego, w którego skład wchodzi 12 parafii, z których w mieście zlokalizowanych jest 8: św. Andrzeja Baboli, św. Barbary, Jezusa Chrystusa Odkupiciela, św. Katarzyny, św. Maksymiliana Kolbego, NMP Królowej Polski, NMP Wspomożenia Wiernych, św. Stanisława BM.
Miasto jest połozone na terenie diecezji cieszyńskiej Kościóła Ewangelicko-Augsburskiego, który obejmuje parafię w Czechowicach-Dziedzicach. W mieście działalność duszpasterską prowadzą także inne kościoły protestanckie: Kościół Adwentystów Dnia Siódmego ze zborem w Czechowicach-Dziedzicach, Kościół Zielonoświątkowy oraz Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa.
Swoją działalność na terenie miasta prowadzą również Świadkowie Jehowy[39] oraz Świecki Ruch Misyjny "Epifania"[40].
Polityka[edytuj]

Samorząd[edytuj]


Budynek Urzędu Miejskiego
Czechowice-Dziedzice są siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Zgodnie z ustawą o samorządach z 1990 roku, gmina posiada Burmistrza Miasta i Gminy – organ władzy wykonawczej i Radę Miejską – organ władzy stanowiącej i kontrolnej.
Funkcję burmistrza od 2006 roku pełni Marian Błachut. W latach 1990–2006 funkcję burmistrza pełnił Jan Berger. W wyborach samorządowych w 2010 roku Marian Błachut został wybrany na drugą kadencję uzyskując 64,06% głosów w I turze wyborów[41]. Frekwencja wyniosła 47,03%[42].
Rada Miejska w Czechowicach-Dziedzicach jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy. W jej skład wchodzi 21 radnych wybranych przez mieszkańców w wyborach powszechnych[43]. Funkcję przewodniczącego Rady VI kadencji (2010-2014) pełni Damian Żelazny[44].
Miasta partnerskie[edytuj]
Miasta partnerskie[45]
Miasto Kraj Data podpisania umowy
Hiddenhausen Niemcy 13 marca 1991
Łomża Polska marzec 1993
Słonim Białoruś marzec 1996
Orłowa Czechy wrzesień 2001
Żylina Słowacja 30 stycznia 2009
Transport[edytuj]

Komunikacja miejska[edytuj]
 Osobne artykuły: Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Czechowice-Dziedzice i Miejski Zakład Komunikacyjny w Bielsku-Białej.
Na terenie Czechowic-Dziedzic działa Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej Czechowice-Dziedzice, działające od 1 czerwca 1980 roku[46]. Zakład działał wcześniej jako oddział Zakładu Komunikacyjnego nr 7 w Tychach, który wchodził w skład Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacji w Katowicach.
Ponadto do Czechowic-Dziedzic kursuje również linia nr 50 Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego w Bielsku-Białej, jeżdżą też autobusy PKS Bielsko-Biała oraz działa prywatna firma przewozowa Mar-Bus obsługująca linie do Bronowa, Janowic, Oświęcimia, Dankowic i Pszczyny.
Transport kolejowy[edytuj]


Dworzec Kolejowy
W Czechowicach-Dziedzicach znajduje się węzeł kolejowy, przez który przebiegają dwie linie kolejowe: linia 93 Trzebinia – Zebrzydowice oraz linia 139 Katowice – Skalité-Serafínov. Pociągi jeżdżą w kierunku Bielska-Białej, Katowic, Krakowa i Zebrzydowic. Miasto posiada 3 stacje kolejowe.
Czechowice-Dziedzice
Czechowice-Dziedzice Przystanek
Czechowice-Dziedzice Południowe
Transport drogowy[edytuj]
Przez miasto przebiega Droga krajowa nr 1, będąca częścią trasy europejskiej E75. Droga jest położona w zachodniej części miasta. Wzdłuż drogi znajduje się 9 skrzyżowań, w tym 4 z sygnalizacją świetlną.
Transport lotniczy[edytuj]
Czechowice-Dziedzice nie posiadają własnego lotniska. Na terenie Kaniowa wybudowano lotnisko i Bielski Park Techniki Lotniczej w Bielsku Białej, którego otwarcie nastąpiło 11 września 2008[47]. W ramach inwestycji, oprócz pasa startowego o długości 700 metrów i szerokości 22 metrów powstaje 7500 m² hal produkcyjnych, 2500 m² hangarów, stacja paliw, budynek kontroli lotów. W Bielskim Parku Techniki Lotniczej ma odbywać się produkcja samolotów (Orka EM-11C), szybowców, samolotów ultralekkich i symulatorów lotów. Lotnisko ma działać w otoczeniu budowanych zakładów, ale ma tez spełniać funkcję punktu tankowania dla samolotów lecących na południe Europy, jak również planowana jest usługa powietrznego taxi.
Najbliższe lotnisko to Lotnisko Bielsko-Biała Aleksandrowice.
W obrębie 100 km znajdują się dwa międzynarodowe porty lotnicze w Polsce:
Port lotniczy Katowice-Pyrzowice
Port lotniczy Kraków-Balice
oraz jedno w Republice Czeskiej
Port lotniczy Ostrawa.
Ludzie związani z miastem[edytuj]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Czechowicami-Dziedzicami.
Zobacz też[edytuj]

inne znaczenie słowa Czechowice
miejscowości o nazwie Dziedzice