sobota, 8 września 2012

Tychy


Tychy

Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat miasto na prawach powiatu
Aglomeracja konurbacja górnośląska
Założono przed 1467[1]
Prawa miejskie 1951
Prezydent miasta Andrzej Dziuba
Powierzchnia 81,72 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
129 378 ▼[2]
1 584,1 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 32
Kod pocztowy 43-100 do 43-135
Tablice rejestracyjne ST
Położenie na mapie Polski


Tychy
50°08′N 18°59′E
TERC
(TERYT) 2477011
SIMC 0944534
Hasło promocyjne: Tychy. Dobre miejsce.
Urząd miejski
al. Niepodległości 49
43-100 Tychy
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Tychy w Wikisłowniku
Strona internetowa
Tychy (niem. Tichau[3]) – miasto na prawach powiatu na południu Polski, położone na Górnym Śląsku, w województwie śląskim, w południowej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP). Jest jednym z ośrodków centralnych konurbacji górnośląskiej.
Tychy zajmują 26. pozycję pod względem liczby ludności w Polsce i 46. pod względem powierzchni oraz 6. pozycję jeśli chodzi o najbogatsze Polskie miasta.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
1.1 Podział administracyjny
1.1.1 Dzielnice
1.1.2 Podział Śródmieścia
2 Środowisko naturalne
2.1 Geografia
2.2 Klimat
2.3 Wody
2.4 Przyroda
3 Demografia
3.1 Rozwój demograficzny
3.2 Tychy w liczbach
4 Toponimia
5 Historia
6 Polityka
6.1 Miasta partnerskie
6.2 Miasta współpracujące
7 Architektura
7.1 Osiedle Anna
7.2 Place w Tychach
7.3 Pomniki w Tychach
7.4 Znaczące budynki w Tychach
7.5 Budynki i placówki w liczbach
8 Kultura
8.1 Galerie sztuki i muzea
8.2 Teatry i grupy teatralne
8.3 Imprezy cykliczne
8.4 Inne
9 Media
10 Opieka zdrowotna
11 Edukacja i nauka
11.1 Szkoły wyższe
12 Zabytki
12.1 Obiekty zabytkowe
13 Wspólnoty religijne
13.1 Kościół rzymskokatolicki
13.2 Kościoły protestanckie
13.3 Buddyzm
13.4 Inne
14 Sport i rekreacja
14.1 Kluby sportowe w Tychach
14.2 Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Tychach
14.3 Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych
15 Gospodarka
16 Transport
16.1 Transport kolejowy
16.2 Komunikacja miejska
16.3 Transport lotniczy
17 Wojsko
18 Administracja
19 Osoby związane z Tychami
19.1 Honorowi Obywatele
19.2 Osoby powiązane z Tychami
19.3 Ludzie urodzeni w Tychach
20 Zobacz też
21 Przypisy
22 Bibliografia
23 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]



Położenie Tychów wraz z innymi członkami Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
Podział administracyjny[edytuj]
Dzielnice[edytuj]
Poniżej znajduje się lista dzielnic miasta wraz z podanym w nawiasie ulokowanie na terenie miasta:
Cielmice (południe)
Czułów (północ)
Glinka (zachód)
Jaroszowice (północny wschód)
Mąkołowiec (północny zachód)
Paprocany (południe)
Stare Tychy (centrum)
Suble (zachód)
Śródmieście (centrum)
Urbanowice (wschód)
Wartogłowiec (północ)
Wilkowyje (północny zachód)
Wygorzele (północ)
Zawiść (północny wschód)
Zwierzyniec (północ)
Żwaków (zachód)
Podział Śródmieścia[edytuj]
Śródmieście podzielone jest na 23 osiedla:
osiedle "Anna"
osiedle "Barbara" – również "podosiedla": "Balbina" B–1, B–2
osiedle "Celina" – również "podosiedla": C–1, C–2, C–3
osiedle "Cztery Pory Roku"
osiedle "Dorota" – również "podosiedla": D–1, D–2, D-3
osiedle "Ewa"
osiedle "Felicja" – również "podosiedle": F–1, F–2, F–6
osiedle "Genowefa"
osiedle "Honorata" – również "podosiedla": H–1, H–2, H–4, H–5, H–6, H–7
osiedle "Karolina"
osiedle "Lucyna"
osiedle "Łucja"
osiedle "Magdalena"
osiedle "Natalia"
osiedle "Olga" – również "podosiedla": O–1
osiedle "Paulina" – również "podosiedle": P–1
osiedle "Regina" – również "podosiedla": R-1, R-2
osiedle "Stella" – również "podosiedle": S–1 (Osiedle Sosnowe)
osiedle "Teresa" – również "podosiedle": T–1
osiedle "Urszula" – również "podosiedle": U–1
osiedle "Weronika"
osiedle "Zuzanna" – również "podosiedle": Z–1
Środowisko naturalne[edytuj]

Geografia[edytuj]
Tychy należą do większych miast województwa śląskiego (129 449 mieszkańców w dniu 30 XII 2009)[4]. Położone są w jego południowej części na wysokości poniżej 300 m n.p.m., na pograniczu Kotliny Oświęcimskiej i Wyżyny Śląskiej. Miasto leży w obrębie megaregionu Karpackiego, prowincji Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym, obejmując m.in. fragment Kotliny Oświęcimskiej.
Usytuowane są przy skrzyżowaniu tras międzynarodowych Warszawa–Wiedeń (w Tychach jest to ul. Beskidzka / DK 1) i krajowej Opole-Kraków (ul. Mikołowska i Oświęcimska / DK 44). W odległości 12 km od Tychów przechodzi autostrada A4.
Od południa, wschodu i zachodu miasto otaczają Lasy Pszczyńskie będące pozostałością dawnej Puszczy Pszczyńskiej, a na północ od miasta znajdują się Lasy Katowicko-Murckowskie, będące fragmentem południowej części Leśnego Pasa Ochronnego GOP.
Tychy leżą w dorzeczu Wisły, w zlewni Wisła Mała.
Klimat[edytuj]
Obszar, na którym leżą Tychy występuje w regionie klimatycznym małopolskim. Charakteryzuje się on mikroklimatem wyżynnym z dużym wpływem pobliskich gór – dla miasta jest to pasmo Beskidu Śląskiego i Żywieckiego.
Średnioroczna temperatura powietrza wynosi +7,7 °C zaś roczne opady wnoszą 800 mm. Średnia temperatura lipca wynosi 17,5 °C zaś stycznia -3,7 °C[5]
Charakterystycznym zjawiskiem występującym w Tychach są wiatry wiejące niemal codziennie, stąd Tychy są określane często mianem miasta przeciągów. Wpływa na to m.in. położenie Tychów tzn. "u podnóża gór" oraz Brama Morawska. Charakterystycznym zjawiskiem są też liczne burze oraz duża i nierzadko nagła zmienność pogody na tym obszarze. Do Tychów docierają również silne wiatry halne z pobliskich Beskidów, które wieją najczęściej w okresach jesiennym i wiosennym. Oczywiście nie są one tak silne jak w Beskidach, czy chociaż w Bielsku-Białej ale mogą osiągać nawet 30-32 m/s tj. ok. 120 km/h, jednak takie prędkości w Tychach osiąga stosunkowo rzadko[potrzebne źródło].
Śnieg i śnieg z deszczem w Tychach pada czasami już pod koniec września jak np. w 1995 r. kiedy to miejscami śnieg pokrył zieleń. Utrzymywanie się pokrywy śnieżnej w kwietniu to nic dziwnego. Może ona sięgać nawet do 50 cm jak to miało miejsce 1996 r. Także zimowa sceneria podczas Świąt Wielkanocy zdarza się dosyć często. Zdarzały się lata jak np. w roku 1985 kiedy śnieg spadł 1 maja oraz całkiem niedawno bo 23 i 24 maja 2004 roku kiedy to wystąpiły opady krupy śnieżnej i śniegu z deszczem przy temperaturze +3 i +4 stopnia w dzień i ok. +2 °C w nocy[potrzebne źródło].
Wody[edytuj]


Park Północny Tychy – ptactwo wodne
Jeziora i stawy
Jezioro Paprocańskie
Staw Drobowizna
Staw Grabowiec
Staw Jeżowa
Staw Polkowiec
Staw Żogalik
Rzeki i cieki wodne
Gostynia(Gostynka)
Mleczna
Potok Tyski
Potok Paprocański
Potok Mąkołowski
Przyroda[edytuj]
W granicach miasta znajduje się około 150 ha zorganizowanej zieleni (oprócz zieleni na terenach administrowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe i MZBM). Parki zajmują 42,2 ha a skwery 32,5 ha[6]. Pozostałe tereny to tereny przyuliczne.


Park Browarniany z muszlą koncertową i pijalnią piwa z 1899 roku
Parki i skwery na terenie miasta miasta[6]:
Park zabytkowy przy ulicy Katowickiej (tzw. Park Browarniany)
Park Górniczy na osiedlu „A”
Park Północny przy ulicy Edukacji
Park Miejski przy Urzędzie Miejskim
Park Łabędzi w sąsiedztwie Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego
Park Suble I i II
Park Jaworek
Park św. Franciszka z Asyżu
Mini Park Raj - ul. Żwakowska 8-12[7]
Tereny zielone nad Potokiem Tyskim
Skwer przy ulicy Darwina
Skwer Niedźwiadków
Skwer przy placu M. Skłodowskiej-Curie
Skwer przy ulicy Czarnieckiego
Skwer Starego Alojza
Skwer przy ul. Dębowej
Ośrodek Wypoczynkowy „Paprocany”
Obszary leśne na terenie miasta zajmują 2252 ha[6]. Ważnym elementem pasm ekologicznych są również ogrody działkowe. Tychy otoczone są też dużymi kompleksami lasów, głównie Leśnym pasem ochronnym GOP-u i pozostałościami po Puszczy Pszczyńskiej.
Tychy należą do miast o największej liczbie i powierzchni parków w Polsce – 9. miejsce.[potrzebne źródło]
Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych (ha)[potrzebne źródło]
1. Warszawa 946
2. Bydgoszcz 874
3. Wrocław 789
4. Chorzów 618
5. Łódź 608
6. Katowice 526
7. Poznań 450
8. Kraków 358
9. Tychy 227
10. Sosnowiec 206
Również powierzchnia parków i zieleńców na mieszkańca stawia Tychy w czołówce krajowej. Tak dobre wyniki – 2. miejsce w Polsce – Tychy zawdzięczają posiadaniu kilku parków miejskich.[potrzebne źródło]
Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej na 1 mieszkańca (m²)[potrzebne źródło]
1. Chorzów 70,9
2. Tychy 38,0
3. Bydgoszcz 36,5
4. Gorzów Wielkopolski 33,7
5. Katowice 32,6
6. Sosnowiec 32,1
7. Dąbrowa Górnicza 31,9
8. Grudziądz 29,1
9. Olsztyn 26,6
10. Gliwice 26,4
Demografia[edytuj]


Rozwój demograficzny[edytuj]
Ludność Tychów i jej rozwój demograficzny ma ścisły związek z wcielaniem okolicznych miejscowości oraz rozbudową miasta. W 1975 r. liczba ludności miasta przekroczyła 135 tys. W tym roku włączono do Tychów: Bieruń, Imielin, Lędziny, gminę Kobiór i gminę Wyry. Dwa lata później włączono gminę Bojszowy, odłączono Imielin. W 1991 r. odłączono Bieruń, Lędziny, gminę Bojszowy, gminę Kobiór i gminę Wyry. Największą populację Tychy odnotowały w 1990 r. – 191 723 mieszkańców.
Tychy w liczbach[edytuj]
Położenie Tychów – szerokość geograficzna: 50.08°N, długość geograficzna: 19.00°E
Powierzchnia gminy – 81,72 km²[potrzebne źródło]
Powierzchnia lasów – 21,64 km²[potrzebne źródło]
Powierzchnia zieleni miejskiej – 1,27 km²[potrzebne źródło]
Powierzchnia zieleni miejskiej na jednego mieszkańca – ok. 8 m²
Gęstość zaludnienia na 1 km² – ok. 1606
Liczba mieszkańców – 131 854 (dane z 2004 r.) w tym:[potrzebne źródło]
kobiet: 67 681
mężczyzn: 64 173
Toponimia[edytuj]

Najstarsza wzmianka źródłowa o Tychach pochodzi z 1467 r. - Tichi(cichy), w 1527 r. w kontekście polskim - w Tyssech = w Tyszech, w 1845 r. Tychów jak Kraków (gdyż niemieckie Tichau). Nazwa dzierżawcza od imienia Tych (zdrobnienie od Tymoteusz, podobnie jak Zych od Zygmunt) stąd nazwa rodowa Tychy. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku podaje historyczną nazwę Tychów[8]. Mniej prawdopodobną byłaby etymologia od niemieckiego Teich=staw, z późniejszym spolszczeniem na Tych(y)[9].
Historia[edytuj]



Herb Tychów z datą pierwszej wzmianki
Pierwsza wzmianka o Tychach pochodzi z 1467 roku. Znajduje się ona w tzw. protokolarzu miasta Pszczyna, w którym zapisywano między innymi informację o wydatkach pszczyńskiej rady miejskiej. Pod datą 1467 zapisano w języku łacińskim zdanie: "Dominikowi z Tychów daliśmy 5 groszy za gonty".
Najstarsze znane ślady pobytu człowieka na terenie obecnych Tychów pochodzę jednak już ze starszej epoki kamienia (na ziemiach polskich jest to okres od ok. 310 000 do 40 000 lat temu). Dowodem średniowiecznego osadnictwa na tym obszarze jest odkryty w okresie międzywojennym, badany przez archeologów w latach sześćdziesiątych XX wieku, cmentarz na terenie Cielmic, obecnie dzielnicy Tychów.
Pierwszy drewniany kościół w Tychach wybudowano około 1500 roku. W źródłach pisanych informacja o nim pojawia się dopiero pod datą 1529. Obecnie jest to kościół pw. św. Marii Magdaleny. Z kolei z roku 1629 pochodzi pierwsza wzmianka na temat Browaru Książęcego w Tychach. Był on własnością rodów panujących na ziemi pszczyńskiej. Do nich należała również między innymi Huta Paprocka założona na początku XVIII wieku w sąsiedztwie gminy Paprocany.
W listopadzie 1868 do Tychów dotarła kolej żelazna – uruchomiono linię kolejową łączącą Czechowice-Dziedzice, Tychy i Murcki z Szopienicami. W 1887 roku uruchomiono fabrykę celulozy w Tychach-Czułowie. W 1897 roku w Tychach założono drugi browar – Browar Obywatelski.
Po zakończeniu I wojny światowej wielu mieszkańców Tychów i sąsiednich gmin brało udział w powstaniach śląskich 1919-1921. Według wielu historyków wybuch I powstania śląskiego nastąpił w Paprocanach (wówczas samodzielna gmina), w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku. W 1922 roku po plebiscycie i III powstaniu śląskim Tychy weszły w skład państwa polskiego ( 83,5% głosów za przyłączeniem do Polski). Naczelnikiem gminy Tychy został wybrany Jan Wieczorek. W 1934 roku Tychy uchwałą Śląskiej Rady Wojewódzkiej z dnia 20 listopada 1933 roku stały się gminą wiejską na prawach miejskich.
W latach II wojny światowej Tychy wraz z polską częścią Górnego Śląska przyłączono do Rzeszy Niemieckiej. W miejscowości od 1942 roku funkcjonował jeden z sieci obozów koncentracyjnych administrowany przez Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle przeznaczonych dla Polaków na Śląsku - Polenlager Tichau[10]. Dnia 28 stycznia 1945 roku Armia Czerwona wkroczyła do Tychów.
W latach 1945-54 siedziba wiejskiej gminy Tychy. 4 października 1950 roku Prezydium Rządu przyjęło uchwałę o rozbudowie Tychów. Miesiąc później, dnia 8 listopada, Prezes Rady Ministrów wydał rozporządzenie w sprawie nadania gminie Tychy ustroju miejskiego z dniem 1 stycznia 1951 roku. W granice miasta włączono Paprocany i Wilkowyje. Rozpoczęła się budowa miasta Nowe Tychy, które spełniać miało rolę miasta-sypialni dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Pierwsze wybudowane osiedle mieszkaniowe zostało oznaczone literą A. Następne osiedla mieszkaniowe nazywane były według kolejnych liter alfabetu. Autorem projektu osiedla A był Tadeusz Teodorowicz-Todorowski. Generalnymi projektantami miasta Nowe Tychy byli architekci Hanna Adamczewska-Wejchert i Kazimierz Wejchert.
 Osobny artykuł: Nowe Tychy.
W 1973 roku do Tychów przyłączono gromady Cielmice, Jaroszowice, Urbanowice, część Bierunia Starego. W 1975 roku w granice miasta włączono Bieruń, Lędziny, Imielin, Wyry, Gostyń, Chełm Śląski. W 1977 roku wyłączono z Tychów gminy Imielin, Chełm Śląski i część Kopciowic. W 1991 roku doszło do podziału wielkich Tychów, z granic miasta wyłączono pięć gmin: Bieruń, Bojszowy, Kobiór, Lędziny i Wyry.
W 1997 roku w Tychach utworzono Podstrefę Tyską Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W tym samym roku otwarto w Tychach Wyższą Szkołę Zarządzania i Nauk Społecznych. W listopadzie 2004 roku zostało otwarte Tyskie Muzeum Piwowarstwa, w kwietniu 2005 roku – Muzeum Miejskie w Tychach[11][12].
Polityka[edytuj]

Miasta partnerskie[edytuj]
Miasto Państwo Rok rozpoczęcia
Cassino Włochy 1977
Berlin Marzahn-Hellersdorf Niemcy 1992
Huddinge Szwecja 2002
Miasta współpracujące[edytuj]
Miasto Państwo Rok rozpoczęcia
Roubaix Francja 1995
Milton Keynes Wielka Brytania 1995
Tuttlingen Niemcy 1997
Dacorum Wielka Brytania 1999
Kijów-Podole Ukraina 2000
Architektura[edytuj]


Tychy, panorama miasta od strony południowej.
Osiedle Anna[edytuj]
 Osobny artykuł: Osiedle A (Tychy).
Osiedle to jest modelowym przykładem architektury socrealistycznej w Polsce. Zaprojektowane przez Tadeusza Teodorowicza-Todorowskiego na początku lat 50 XX wieku jako pierwsze osiedle Nowych Tychów. Przez osiedle przechodzą dwie osie kompozycyjne: wschód-zachód, którą stanowi ul. Arkadowa oraz północ-południe. Krzyżują się one na placu św. Anny, który jest punktem centralnym osiedla, znajdują się tu: biblioteka, poczta, lokale handlowe i usługowe oraz budynek dawnego Domu Kultury „Górnik”, gdzie karierę zaczynał legendarny wokalista grupy Dżem, Rysiek Riedel. Osiedle nie imponuje skalą wykonania, natomiast w wielu miejscach: na gzymsach, portalach, elewacjach czy kolumnadach można znaleźć ciekawe elementy architektury socrealistycznej, jak: posągi, płaskorzeźby, gmerki, sgraffito czy malowidła ścienne. Przedstawiają one przede wszystkim zwykłych ludzi pracy: górnika, budowlańca, matkę z dzieckiem (na żłobku), mężczyznę z kontrabasem (na domu kultury) oraz najsłynniejszą robotnicę z kielnią przy wejściu do centralnego placu. Obecnie osiedle jest zaniedbane, a planowana modernizacja ma być rozpoczęta w 2011 r.[13]. Osiedle nie jest wpisane do rejestru zabytków, ale miasto samo uznało go za zespół podlegający ochronie[13].
Place w Tychach[edytuj]
Rynek – przed II wojną światową Plac 3 Maja. Stanowi centrum Starych Tychów. Przy rynku znajduje się najstarszy tyski kościół, Teatr Mały oraz wybudowane w latach 60 dwupiętrowe bloki mieszkalne. z lokalami handlowo-usługowymi w podcieniach. Na środku Rynku znajduje się nowa fontanna z rzeźbami wydr.
Plac Wolności – Stare Tychy. Znajduje się tu budynek przedwojennego ratusza miejskiego oraz pierwszej w mieście szkoły. Na placu stoi także zburzony przez hitlerowców i odrestaurowany w 2006 r. pomnik Powstańca Śląskiego.
Plac św.Anny – osiedle A. Centralny punkt pierwszego osiedla Nowych Tychów. Dawniej nazywany placem Stalina, później W. Pstrowskiego.
Plac Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – Osiedle "B"
Plac G. Bacewicz – osiedle Balbina.
Plac S. Czarnieckiego – osiedle C–1.
Plac M. Curie-Skłodowskiej – osiedle C–3.
Plac Konstytucji 3 Maja – Śródmieście os. H.
Plac W. Korfantego – osiedle K.
Plac F. Nowary – Paprocany.
Plac gen. J. Ziętka – osiedle Z.
Plac Zbawiciela – osiedle Z–1.
Pomniki w Tychach[edytuj]
Pomnik Walki i Pracy zwany "Żyrafą" jest wkomponowany w Park Miejski niedaleko Urzędu Miasta. Na placu pod "Żyrafą" odbywa się wiele imprez masowych, np. Dni Tyskie, Święto Czekolady czy Port Pieśni Pracy.
Pomnik Powstańca Śląskiego na Placu Wolności. Zbudowana przed wojną postać z szablą, w czasie działań wojennych zniszczona przez hitlerowców. Został w roku 1958 odbudowany w nieco zmienionej, bardziej odpowiadającej socjalistycznym warunkom postaci przez Augusta Dyrdę. W 2006 r. ten sam autor zrekonstruował oryginalny wygląd pomnika.
Pomnik gen. S. Grota-Roweckiego – popiersie z 2005 r. przy budynku WKU.
Pomnik Starego Alojza – postać z kultury Ślązaków. Od 2007 r. stoi naprzeciw Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych na skwerze swojego imienia.
Pomnik Zesłańców Sybiru przy rondzie tego samego imienia w dzielnicy Paprocany.
Znaczące budynki w Tychach[edytuj]

Al. Bielska – Tychy nowe budownictwo.


Urząd Miasta Tychy


Osiedle Balbina ul. Barona 30


Brama słońca ul. Dmowskiego
Urząd Miasta – budynek ma 9 pięter i składa się z trzech skrzydeł A,B,C. Znajduje się w nim większość wydziałów Urzędu Miasta. Wyjątkiem jest Wydział Komunikacji. Na parterze UM Tychy znajduje się Biuro Obsługi Klienta gdzie mieszkańcy mogą załatwić większość urzędowych spraw.
Budynki i placówki w liczbach[edytuj]
Teatry – 1
Muzea – 3
Kina – 1 (Nove Kino – 5 sal kinowych na 1221 miejsc)
Stadiony – 3
Lodowiska – 3 (w tym 2 okresowe)
Biblioteki – 16
Pływalnie, baseny, baseny szkolne – 3
Apteki ogólnodostępne – 23
Przychodnie – 27
Szpitale – 2
Liczba placówek pocztowych i telekomunikacyjnych – 14
Liczba oczyszczalni ścieków – 2
Liczba wysypisk zorganizowanych – 1
Kultura[edytuj]



Muzeum Miejskie
Galerie sztuki i muzea[edytuj]
Galeria Obok
Muzeum Miejskie w Tychach
Tyskie Muzeum Piwowarstwa
Mobilna Galeria Sztuki Współczesnej PO DRODZE - Tychy, ul. Żwakowska[14]
Galeria Sztuki POD DACHEM - Miejskie Centrum Kultury - ul. Bohaterów Warszawy
Galeria sztuki Miriam, plac K.K. Baczyńskiego
Teatry i grupy teatralne[edytuj]
Teatr Mały
Teatr BELFEGOR
Amatorski Teatr Ruchu i Pantomimy MIGRESKA
Amatorski Teatr Ruchu WAMPA
Imprezy cykliczne[edytuj]
Teatr Konesera
Tyskie Spotkania Teatralne
Tyska Zima Poetycka
Krakowski Salon Poezji w Tychach
Spotkania Poetyckie Obok
Śląska Jesień Gitarowa
Wieczory Kolędowe
Akcja Sztuki
Święto Roweru
Tychy Press Photo
Międzynarodowy Dzień Bez Samochodu
ZIELONA OŚ 2.0
PORT PIEŚNI PRACY
BEST Festiwal Filmowy „Kino BESTajemnic”
Starotyskie Mikołajki Rowerem i Bryczką
Inne[edytuj]
Novekino – 5 sal na 1212 miejsc, 3D
Miejskie Centrum Kultury Tychy
Tyski Chór Mieszany PRESTO CANTABILE[15]
Media[edytuj]

Prasa:
Agora S.A. Gazeta Wyborcza
Echo – Górnośląski Tygodnik Regionalny (ukazuje się w środy)
Nowe Echo, tygodnik (obecnie tyski dodatek piątkowy do Dziennika Zachodniego)
Twoje Tychy, tygodnik (ukazuje się we wtorki)
Twoje Miasto, tyski miesięcznik samorządowy. (obecnie dodatek do tygodnika Twoje Tychy)
Gazetka Tyska - www.tyska.pl - informator lokalny
Opieka zdrowotna[edytuj]

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Nr 1 im. Prof. Józefa Gasińskiego – Tychy, ul. Edukacji 102
Szpital Miejski – Tychy, ul. Cicha 27; od 30 czerwca 2010 roku stanie się prywatnym przedsiębiorstwem
Edukacja i nauka[edytuj]

Szkoły wyższe[edytuj]
Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Tychach
Politechnika Śląska w Gliwicach, wydział zamiejscowy w Tychach
Zabytki[edytuj]



Park Browarniany z muszlą koncertową


Huta Paprocka w Tychach
Obiekty zabytkowe[edytuj]
Według rejestru zabytków KOBiDZ[16] na listę zabytków wpisane są obiekty:
kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, 1744-82, 1906-07, nr rej.: 671/66 z 28.05.1966
zespół pałacowy, ul. Katowicka, nr rej.: 1296/83 z 18.01.1983:
pałac, XVIII-XIX
pijalnia piwa, murowano-drewniana z 1899
muszla koncertowa, murowano-drewniana z 1899
park
stajnia z początku XIX wieku
willa z ogrodem, ul. Damrota 41, z początku XX wieku, nr rej.: A/1527/93 z 30.04.1993
stodoła, ul. Mikołowska 177, drewniana z XIX wieku, nr rej.: 672/66 z 28.05.1966
browar, ul. Mikołowska z XVIII-XX wieku, nr rej.: 670/66 z 28.05.1966
piwnice składowe „Ameryka” i „Toszek”
zespół Browaru Obywatelskiego, ul. Browarna 7, nr rej.: A/80/03 z 28.02.2003:
słodownia z 1896-97 roku
warzelnia z maszynownią i leżakownia (1896-97)
bednarnia – (1896-97)
młotownia z 1914 roku
rozdzielnia z 1914 roku
warsztat mechaniczny (1896-97)
stajnie i garaże z 1930 roku
portiernia (1896-97)
studnia głębinowa (1896-97)
budynek dyrekcji z kasynem z lat 1896-97
zespół huty paprockiej, XVIII-XIX, nr rej.: A/1427/91 z 10.07.1991:
budynek mieszkalno-administracyjny z 2 połowy XIX wieku
budynek produkcyjny z połowy XIX wieku
budynek gospodarczy z 1787
Wspólnoty religijne[edytuj]



Parafia św. Marii Magdaleny w Tychach


Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Piotra i Pawła
Kościół rzymskokatolicki[edytuj]
Dekanat Tychy Stare
Parafia Krzyża Świętego w Czułowie (Tychy)
Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Tychach – prob. ks. kan. Stefan Nowok
Parafia Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Tychach – prob. ks. dr Piotr Szołtysik
Parafia św. Marii Magdaleny w Tychach – prob. ks. Janusz Lasok
Parafia Miłosierdzia Bożego w Tychach – prob. ks. Józef Sołtys
Parafia Świętej Rodziny w Tychach – prob. ks. Antoni Kraiński
Parafia Matki Bożej Pośredniczki Wszelkich Łask w Tychach Urbanowicach w Urbanowicach (Tychy)
Parafia św. Józefa Robotnika w Tychach Wartogłowcu w Wartogłowcu (Tychy) prob. ks. Michał Anczok
Parafia Matki Bożej Królowej Aniołów w Tychach Wilkowyjach w Wilkowyjach (Tychy)
Parafia pw. Świętego Ojca Pio w Tychach- Mąkołowcu
Dekanat Tychy Nowe
Parafia Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Cielmicach (Tychy)
Parafia Wniebowzięcia NMP w Kobiórze
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Paprocanach (Tychy)
Parafia Ducha Świętego w Tychach – prob. ks. Michał Kostoń
Parafia św. Benedykta opata w Tychach – prob. ks. Michał Psiuk
Parafia św. Franciszka z Asyżu i św. Klary w Tychach – prob. O. Emil Pacławski
Parafia bł. Karoliny Kózkówny w Tychach – prob. ks. Józef Szklorz
Parafia św. Krzysztofa w Tychach – prob. ks. Wojciech Wyciślik
Parafia św. Maksymiliana Kolbego w Tychach – prob. ks. Benedykt Borkowy


Tyski rynek zimą
Kościoły protestanckie[edytuj]
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
parafia w Tychach
Kościół Wolnych Chrześcijan
Zbór Tychy Osiedle F-6
Zbór Tychy Żwaków
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
Zbór w Tychach
Buddyzm[edytuj]
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu[17]
Inne[edytuj]
Świadkowie Jehowy[18]
Świecki Ruch Misyjny "Epifania"
Zbór w Tychach[potrzebne źródło]
Sport i rekreacja[edytuj]

Kluby sportowe w Tychach[edytuj]
Lekka atletyka: MOSM Tychy, SPLA Tychy
Piłka nożna: GKS Tychy, OKS ZET Tychy, OKS JUW-e Jaroszowice, GKS II Tychy, KTK Tychy, Fala Tychy, TKKF Pionier/MUKS Bachus Tychy, Chrzciciel Tychy, KS Czułowianka, Ogrodnik Cielmice, KKS Polonia Tychy, MOSM Tychy
Hokej: GKS Tychy, SKKH Atomówki GKS Tychy, MOSM Tychy, UKS Pantery Tychy (rozwiązany w 2007 roku)
Piłka halowa: GKS Futsal Tychy, Cekol Tychy, UKS Tyska 5
Koszykówka: TS GKS Tychy, MOSM Tychy
Siatkówka męska: TKS Kombud Tychy
Siatkówka kobiet: MOSM Tychy
Unihokej: TKKF Pionier Tychy
Piłka ręczna: MOSM Tychy
Judo: UKS Ippon Tychy
Futbol Amerykański: Tychy Falcons
Rajdy samochodowe: Automobilklub Ziemi Tyskiej
Kolarstwo szosowe: Kolarskie Towarzystwo Sportowe Tychy
Tenis stołowy: Górnośląski Klub Sportowy Tychy
Rowery: Tyskie Stowarzyszenie Rowerowe, KTK Gronie przy PTTK Tychy, Stowarzyszenie Sportowe NOL-TYCHY
Brazylijskie Jiu-Jitsu: Bastion Tychy
Muay Thai: Klub Sportowy RONIN
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Tychach[edytuj]


Lodowisko w Tychach


Hala ul. Piłsudskiego
Działalność sportową i rekreacyjną prowadzi Zespół ds. Sportu i Organizacji Imprez, w skład którego wchodzą m.in. Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych, Dział Organizacji Imprez, Osiedlowe Centra Sportowe. Ośrodek finansowany jest w całości ze środków budżetu miasta. MOSiR Tychy zarządza obiektami:
Stadion Zimowy w Tychach - Lodowisko znajduje się na osiedlu "G", przy ul. Gen. Ch. de Gaulle'a 2. Na przełomie lat 2008/2009 lodowisko zostało gruntownie zmodernizowane, stając się najnowocześniejszym stadionem zimowym w Polsce. Na Stadionie Zimowym odbywały się zawody w hokeju na lodzie podczas IX Zimowego Europejskiego Festiwalu Młodzieży
"Śląsk-Beskidy 2009".
Hala Sportowa przy ul. Piłsudskiego - została oddana do użytku 25 maja 2008 r. Hala ma powierzchnię 1100 m² i posiada 924 miejsca siedzące oraz 260 stojących. Na terenie obiektu mieści się sauna i siłownia.
Stadion Miejski w Tychach - mieści się przy ul. Edukacji 7. Na terenie Stadionu Miejskiego odbywają się mecze piłki nożnej II ligi, klasy A, Śląskiej Ligi Juniorów i Trampkarzy, Szkolnej i Amatorskiej Ligi Piłki Nożnej oraz wiele rozgrywek i imprez sportowo-kulturalnych. Planowana jest przebudowa w najbliższych latach.
Kryta Pływalnia - zlokalizowana jest przy ul. Edukacji 9. Posiada basen sportowy, basen rozgrzewkowy, basen zjeżdżalni, zjeżdżalnię, hydromasaże, saunę oraz siłownię.
Ośrodek Wypoczynkowy "Paprocany" - został ulokowany przy Jeziorze Paprocany od strony miasta. Na jego terenie znajduje się strzeżona piaszczysta plaża. Przy samej plaży można wypożyczyć sprzęt pływający (kajaki, rowerki wodne). Na terenie ośrodka znajdują się punkty gastronomiczne.
Kompleks Sportowy "Paprocany" - wyposażony jest w boisko do piłki lub siatkówki plażowej, boisko wielofunkcyjne ze sztuczną nawierzchnią oraz siłownię.
Miejski Ośrodek Sportów Młodzieżowych[edytuj]
MOSM Tychy
Gospodarka[edytuj]



Browar w Tychach
W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Tychach obejmowała ok. 4,0 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,2% do aktywnych zawodowo[19].
Miasto znane jest z browaru – Tyskie Browary Książęce, które obecnie wchodzą w skład Kompanii Piwowarskiej SA. Jest to najstarszy nieprzerwanie działający browar w Polsce. Na terenie browarni istnieje również Tyskie Muzeum Piwowarstwa.
W Tychach znajdują się zakłady motoryzacyjne koncernu FIAT, w których produkuje się najwięcej samochodów w Polsce. Tyska fabryka FIAT-a ma wyłączność na produkcję Fiata Panda na całą Europę, poza tym na terenie fabryki produkowany jest nowy model Forda wykorzystany w filmie o Jamesie Bondzie.[potrzebne źródło]
W mieście znajduje się podstrefa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Transport[edytuj]



Schematyczny plan komunikacyjny miasta
Przez miasto przebiegają trasy:
Droga ekspresowa S1 odcinek Tychy - Dąbrowa Górnicza
Droga krajowa nr 1 odcinek Bielsko-Biała - Tychy
Droga krajowa nr 44 Gliwice - Tychy - Oświęcim - Kraków
Droga krajowa nr 86 odcinek Tychy - Katowice
Międzynarodowa Trasa Europejska nr 75 z Krety na Skandynawię.
MTE nr 476 łącząca Czechy z Krakowem.
W odległości 12-15 km na północ od miasta biegnie autostrada A4 ze Zgorzelca (granica polsko-niemiecka) przez Wrocław, Katowice do Krakowa, a w przyszłości trasa pobiegnie przez Rzeszów do granicy z Ukrainą. Oprócz tego w odległości ok. 20 km na zachód od Tychów biegnie autostrada A1, dzięki czemu Tychy mają dogodną komunikację z Europą.
W Tychach znajdują się następujące ronda:
Lp Skrzyżowanie ulic Nazwa ronda Rok powstania ronda
1 al. marsz. J. Piłsudskiego – ul. Armii Krajowej Paprocańskie 1993
2 al. Bielska – ul. Żwakowska – al. Jana Pawła II Polonia 1996
3 al. Bielska – Jaśkowicka – al. marsz. J. Piłsudskiego Skałka 1997
4 al. marsz. J. Piłsudskiego – ul. R. Dmowskiego Lwowskie 1997
5 ul. R. Dmowskiego – ul. S. Grota-Roweckiego – al. Jana Pawła II Cassino 1997
6 al. Jana Pawła II – ul. Armii Krajowej – ul. Paprocańska – ul. Wyszyńskiego Olimpijskie 1999
7 ul. Towarowa Strefowe 2000
8 ul. Żwakowska – ul. Harcerska Sublańskie 2001
9 ul. Jaśkowicka – ul. Stoczniowców 70 Żwakowskie 2002
10 ul. gen. W. Sikorskiego – ul. Armii Krajowej Zesłańców Sybiru 2005
11 ul. Harcerska – ul. Stoczniowców 70 bez nazwy 2007
12 ul. Stoczniowców 70 – ul. Żwakowska – ul. Glińczańska – ul. Borowa bez nazwy 2010
13 ul. Towarowa - ul.Serdeczna - ul.Przemysłowa bez nazwy 2011
14 ul. Jaroszowicka - ul.Wspólna bez nazwy 2011
Transport kolejowy[edytuj]
W dzielnicy Stare Tychy znajduje się dworzec kolejowy, skąd istnieją bezpośrednie połączenia kolejowe m.in. do takich miast jak Warszawa, Gdynia, Kielce, Ostrawa, Wiedeń, Łódź, Wisła, Częstochowa, Zwardoń, Białystok, Katowice czy Bielsko-Biała.


Przystanek SKR Tychy – Miasto
Szybka Kolej Regionalna – została otwarta 14 grudnia 2008 r. Ułatwia ona dojazd do sąsiadujących z Tychami Katowicami i Sosnowcem. Do użytku zostały oddane dwie stacje – Tychy Miasto i Tychy Zachodnie. Stacje znajdują się w wykopie, przebiegającym przez miasto. Podróż z przystanku Tychy Miasto do głównego dworca w Katowicach zajmuje 24 minuty. Do 2012 zostaną wybudowane dwie nowe stacje Tychy Lodowisko i Tychy Bielska. Bilet jest zintegrowany z MZK Tychy (autobusowo-trolejbusowo-pociągowy), obowiązuje odrębna taryfa biletowa.
Komunikacja miejska[edytuj]
Miejski Zarząd Komunikacji w Tychach (MZK Tychy) – organizator komunikacji miejskiej z Tychów. Działalność MZK Tychy jest prowadzona głównie na terenie miasta Tychy oraz na terenie sąsiednich gmin. Obsługuje 35 linii zwykłych, 2 pośpieszne, 5 trolejbusowych, 10 mikrobusowych i jedną szkolną.W Tychach obowiązuje taryfa czasowa, dostępne są bilety 20-, 40-, i 90-minutowe, dobowe, tygodniowe, miesięczne i kwartalne[20]Głównymi przewoźnikami są PKM Tychy, Tyskie Linie Trolejbusowe oraz firma Meteor Jaworzno. Pozostali przewoźnicy obsługują linie mikrobusowe.


Zajezdnia trolejbusowa w Tychach.
Trolejbusy w Tychach – to jeden z elementów komunikacji miejskiej (ok. 40 km trakcji), występujący obok tradycyjnej komunikacji autobusowej. W Tychach jest pięć linii trolejbusowych (A, B, C, D, E). Trolejbusy w liczbie 23 szt.(w tym 6 niskopodłogowych) są zbudowane na bazie autobusów marki Jelcz oraz Solaris.
Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej w Tychach – Tabor to 74 autobusy, z czego blisko 90 procent to pojazdy niskopodłogowe. Do 2012 roku przedsiębiorstwo planuje wycofać wszystkie pojazdy wysokopodłogowe .Trzon taboru stanowią autobusy marki Solaris i Volvo.
Transport lotniczy[edytuj]
Tychy mają dobre połączenie drogowe z lotniskiem w Pyrzowicach. Dojazd za pomocą drogi ekspresowej S1.
Wojsko[edytuj]



Siedziba WKU – Tychy ul. Grota Roweckiego
Wojskowa Komenda Uzupełnień w Tychach jest jednostką administracji wojskowej w Polsce zajmującą się administracją rezerw osobowych. Tyskie WKU pełni rolę organu wykonawczego Ministra Obrony Narodowej i jest podporządkowana bezpośrednio szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Katowicach. Odpowiada za realizowanie problematyki obronnej i administracji wojskowej w ramach administrowanego terenu. Jako główne zadania, to przede wszystkim zadania z zakresu zapewnienia mobilizacyjnego rozwinięcia jednostek wojskowych, a co za tym idzie to: współdziałanie ze starostwami powiatowymi w zakresie polityki obronnej państwa, współdziałanie z obroną cywilną, powoływanie żołnierzy rezerwy do czynnej (kontraktowej) służby wojskowej, wnioskowanie o mianowanie na wyższe stopnie wojskowe żołnierzy rezerwy, rekrutacja kandydatów do szkół wojskowych, ewidencja wojskowa osób podlegających powszechnemu obowiązkowi obrony i wreszcie kreowanie pozytywnego wizerunku Wojska Polskiego. Tyska Wojskowa Komenda Uzupełnień prócz świadczeń na rzecz obrony również współpracuje z innymi organami i podmiotami w sprawach związanych z nie tylko obronnością państwa. Prowadzi liczne spotkania z dziećmi i młodzieżą szkół znajdujących się na terenie jej działania. Za swoją działalności służbową Komenda była wielokrotnie wyróżniana. Zajmowała również czołowe lokaty we współzawodnictwie wojskowym.
Komendanci WKU Tychy:
ppłk Karol Żukowski (1966-1968)
płk Włodzimierz Gosz (1968-1976)
płk dypl. Augustyn Sałagan (1976-1982)
ppłk Kazimierz Czerwiński (1982-1990)
ppłk dypl. Marek Laskowski (1990-1992)
płk Andrzej Kukuła (1992-1998)
ppłk Zbigniew Piątek (1998-2002)
ppłk Maciej Radziak (2002-2010)
ppłk Leszek Klag (od 2011)
Administracja[edytuj]

Tychy są miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Tychy 25 radnych[21]. Organem wykonawczym samorządu jest prezydent miasta, którym obecnie jest Andrzej Dziuba.
Miasto jest członkiem Górnośląskiego Związku Metropolitalnego, Śląskiego Związku Gmin i Powiatów i Związku Miast Polskich.
Osoby związane z Tychami[edytuj]

Honorowi Obywatele[edytuj]
Zasady przyznawania honorowego obywatelstwa określa uchwała Rady Miasta Tychy nr 0150/XXVI/509/04 z dnia 28 października 2004 r.
Tytuł ten w grudniu 2004 roku jako pierwszy otrzymał:
ksiądz arcybiskup doktor Damian Zimoń – Metropolita katowicki – w uznaniu "wyjątkowej roli, jaką, w ciągu 70-lecia istnienia miasta, odegrał w integracji tyskiej społeczności Kościół Katolicki oraz osobistego zaangażowania Księdza Arcybiskupa w sprawy Tychów".
23 stycznia 2009 r. na uroczystej sesji inaugurującej obchody 75-lecia nadania Tychom praw gminy miejskiej tytuły Honorowego Obywatela Miasta Tychy zostały wręczone trzem kolejnym osobom:
Mariusz Czerkawski – tyski hokeista – honorowe obywatelstwo Tychów otrzymał za: osiągnięcia sportowe w kanadyjsko-amerykańskiej lidze hokejowej NHL, za promowanie Tychów w Polsce, Europie i na świecie, za promowanie wśród mieszkańców miasta sportu i zdrowego stylu życia.
Marek Moś – założyciel i dyrektor artystyczny Orkiestry Kameralnej Miasta Tychy – AUKSO – honorowe obywatelstwo Tychów otrzymał: za stworzenie i prowadzenie w Tychach orkiestry na najwyższym, europejskim i światowym poziomie artystycznym, za rozbudzanie zainteresowania mieszkańców miasta wysoką kulturą i zaspokajanie ich potrzeb w tej materii, za promocję Tychów podczas koncertów w Polsce, Europie i na świecie.
Marek Szczepański – profesor socjologii, współzałożyciel samorządowej Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach – honorowe obywatelstwo Tychów otrzymał: za współzałożenie Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach, co pozwala kształcić młodych ludzi, za aktywnych uczestników życia społecznego, silnie związanych ze społecznością lokalną i regionalną, za współtworzenie spotkań naukowych pod nazwą Tyskie Seminaria Majowe, dzięki którym Tychy, nie będąc wielkim ośrodkiem akademickim, zaistniały na naukowej mapie Polski, za aktywną realizację imperatywu: „Myśl globalnie, działaj lokalnie”, za prace badawcze nad społecznością i zbiorowością lokalną oraz ojczyzną prywatną: naszym mniejszym niebem.
26 maja 2011 r. na sesji Rady Miasta tytuł Honorowego Obywatela Miasta Tychy otrzymał:
Paweł Sudoł - absolwent Wydziału Towaroznawstwa Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Po zakończeniu studiów pracował w macierzystej uczelni jako stażysta. Następnie związał się z Wytwórnią Pepsi-Cola. W roku 1990 Paweł Sudoł wygrał konkurs na dyrektora Zakładów Piwowarskich w Poznaniu, a od 1992 r. pełnił funkcję Prezesa Zarządu Lech Browary Wielkopolski S.A. W 1999 roku, w wyniku połączenia LECHA z Tyskimi Browarami Książęcymi powstała Kompania Piwowarska S.A., której prezesem został Paweł Sudoł i funkcję tę pełnił nieprzerwanie do końca 2010 roku. Honorowe obywatelstwo otrzymał m.in. za: włączanie się i czynne wspieranie licznych inicjatyw lokalnych, programów profilaktyki antyalkoholowej; wspieranie działań mających na celu polepszenie estetyki przestrzeni miejskiej; wspieranie tyskiego sportu.
Osoby powiązane z Tychami[edytuj]
Kamilla Baar - polska aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna
Mariusz Czerkawski - polski hokeista, olimpijczyk
Jerzy Dudek - polski bramkarz
Henryk Gruth - polski hokeista, czterokrotny olimpijczyk
Ryszard Riedel – wokalista, lider zespołu Dżem
Waldemar Fornalik[22][23] - były piłkarz, trener reprezentacji Polski
Jadwiga Gryn - polska akorka
Krzysztof Wielicki - polski himalaista
Radosław Gilewicz - polski piłkarz
Jadwiga Basińska - polska aktorka, artystka kabaretowa
Dariusz Basiński - polski aktor filmowy i teatralny, artysta kabaretowy
Adam Bielecki - polski wspinacz, himalaista
Ludzie urodzeni w Tychach[edytuj]
Lista osób urodzonych w Tychach, które mają biogram na stronach Wikipedii:
Witold Bańka – lekkoatleta, medalista Mistrzostw Świata w sztafecie 4x400m
Zbigniew Białek – koszykarz
Emilia Kajzer – siatkarka
Bartosz Karwan – piłkarz
August Kiss – rzeźbiarz
Ireneusz Krosny – mim
Piotr Kupicha – piosenkarz, lider zespołu Feel
Krystyna Loska – aktorka, prezenterka telewizyjna
Karolina Naja – kajakarka, medalistka olimpijska
Krzysztof Oliwa – hokeista, NHL
Michał Piotrowski – taniec irlandzki
Roman Polko – były dowódca GROM-u, zastępca szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego
Sylwia Pycia – siatkarka (mistrzyni Europy)
Sebastian Riedel – muzyk zespołu Cree, syn Ryszarda Riedla
Marta Ścisłowicz – aktorka
Joanna Horodyńska - polska modelka, stylistka telewizyjna
Lukas Sinkiewicz - piłkarz
Jakub Świerczok - piłkarz
Zobacz też[edytuj]

Powiat tyski

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1