wtorek, 11 września 2012

Szamotuły


Szamotuły

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat szamotulski
Gmina Szamotuły
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja poznańska
Założono XI w.
Prawa miejskie 1383 r. (nowa lokacja)
Burmistrz Włodzimierz Kaczmarek[1]
Powierzchnia 11,08 km²
Wysokość 115 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
19 071
1721,2 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 61
Kod pocztowy 64-500
Tablice rejestracyjne PSZ
Położenie na mapie Polski


Szamotuły
52°36′40″N 16°34′44″E
TERC
(TERYT) 4303924074
Urząd miejski
ul.Dworcowa
64-500 Szamotuły
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Szamotuły (niem. Samter) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Szamotuły. Położone nad rzeką Samą, na Pojezierzu Wielkopolskim, ok. 35 km na północny zachód od Poznania.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 19 071 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Architektura
3.1 Zabytki
3.2 Pomniki
3.3 Stare Szamotuły
4 Gospodarka
5 Kultura i oświata
6 Sport
7 Transport i komunikacja
8 Miasta partnerskie
9 Ludzie związani z Szamotułami
10 Zobacz też
11 Linki zewnętrzne
12 Bibliografia
13 Przypisy
14 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 11,08 km²[3].
Miasto jest położone w dorzeczu dolnej Warty, nad rzeką Samą, w północnej części Pojezierza Poznańskiego.
Szamotuły znajdują się na wysokości 115 m n.p.m.[potrzebne źródło]
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego. Leży ok. 35 km na północny zachód od Poznania.
Historia[edytuj]



Rynek w Szamotułach


Szamotulska Kolegiata


Baszta Halszki
XI wiek – Początki osady należącej do rodu Szamotulskich herbu Nałęcz. Powstała ona z czterech odrębnych ośrodków: najstarszego, grodziska Osówka, położonego 1 km na południe od rynku, osady targowej Stare Szamotuły leżącej ok. 2,5 km na północ od dzisiejszego centrum tzw. Nowych Szamotuł, które obejmowały obszar dzisiejszego śródmieścia, oraz grodu Świdlin-Ostrówek położonego na prawym brzegu Samy.
1231 – pierwsze wzmianki o osadzie zwanej później Starymi Szamotułami,
do 1257 – Stare Szamotuły osadą targową,
1284 – pierwsze wzmianki o Nowych Szamotułach, osadzie prywatnej Świdów-Szamotulskich,
1284 – prawo do odbywania targów,
1306 – powstanie parafii św. Stanisława,
1306 – zniszczenie Starych Szamotuł w wyniku wojny domowej,
1352 – wzmianka o osadzie obronnej Świdlin-Ostrówek,
1381 – wzmianka o murowanym zamku Świdów-Szamotulskich w Świdlinie-Ostrówku,
1383 – Nowe Szamotuły określone mianem miasta,
1382-1385 – Wojna pomiędzy rodami Grzymalitów i Nałęczów. Szamotuły wraz z okolicą były częstym obiektem ataków i zostały mocno zniszczone. Stare Szamotuły zostały spalone,
1420 – nadanie praw miejskich przez Władysława Jagiełłę,
1423-1431 – Wzniesienie murowanej świątyni w stylu gotyckim na miejscu starego drewnianego kościoła pw. św. Stanisława,
1445 – utworzenie szkoły parafialnej,
początek XV w. – podział miasta między Świdwów-Szamotulskich i Górków,
1551 – powstanie pierwszej drukarni w regionie wielkopolskim
II poł. XVI w. – budowa drugiego zamku przez Górków,
XVI w. – ośrodek reformacji,
XVI i I poł. XVII w. – rozkwit miasta; osadnictwo niemieckie, szkockie, żydowskie,
1682-1685 – na miejscu zamku w Świdlinie powstaje klasztor oo. franciszkanów reformowanych,
poł. XVII-XVIII w. powolny upadek,
1793-1919 – zabór pruski,
od 1815 – Szamotuły znajdują się w obrębie Wielkiego Księstwa Poznańskiego
1818-1975 – siedziba powiatu (przywróconego w 1999 r.),
1818-1919 i 1939-1945 – urzędowa nazwa niemiecka Samter,
pocz. XIX w. – ostatnia wzmianka o Starych Szamotułach,
1841 – powstanie Towarzystwa Zbieraczów Starożytności Krajowych. Uznawane za pierwsze w Polsce towarzystwo archeologiczne.
od 1848 – linia kolejowa Poznań-Szczecin,
przełom XIX/XX w. – powstanie cukrowni, olejarni, meblarni i młynów,
1918-1919 – ośrodek powstania wielkopolskiego.
13 marca 2007 – odnalezienie ruin XIII-wiecznego miasta tzw. Starych Szamotuł podczas prac archeologicznych 3 km na północ od Szamotuł w okolicach Mutowa. Jest to jedno z nielicznych takich znalezisk w Europie.
17 października 2008 – prapremiera barokowej opery komicznej Heca albo polowanie na zająca na zamku Górków - uznawanej za najstarszą polską zachowaną operę
 Osobny artykuł: Heca albo polowanie na zająca.
Architektura[edytuj]

Zabytki[edytuj]
Lista zabytków chronionych prawem w Szamotułach[4]:
historyczny układ urbanistyczny, XIV-XX,
kolegiata MB Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa, ul. Kapłańska, 1423, 1513-42,
zespół klasztorny reformatów (ul. Dworcowa): obejmujący kościół pw. Świętego Krzyża z lat 1675-82, oraz klasztor z 2. połowy XVII wieku,
zespół zamkowy - obecnie Muzeum - Zamek Górków w Szamotułach:
wieża mieszkalna „Baszta Halszki” z XIV w., przebudowana w 1518 i 1869 r.,
budynek na podzamczu, tzw. Zamek, koniec XV w., 1518-49, 1869
oficyna z końca XVIII
park z fragmentami fosy i wałów, (XV) XIX
dom przy ul. Braci Czeskich 8, szachulcowy z XIX w.,
dom przy Rynku 10, z połowy XIX w.,
dom przy Rynku 14, wybudowany po 1826,
dom przy pl. Sienkiewicza 23, z 2. połowy XIX,
budynek chłodni z lodownią, na terenie d. rzeźni, ul. Wodna 3, 1907,
Pomniki[edytuj]
pomnik ppłk. Maksymiliana Ciężkiego
pomnik Wacława z Szamotuł
pomnik powstańców wielkopolskich
Stare Szamotuły[edytuj]
Niecałe 3 kilometry na północ od Szamotuł, pod ziemią, znajdują się ruiny miasta z końca XIII w., tzw. Starych Szamotuł założonych przez Tomisława z Szamotuł. Odkrycia tego dokonano po tym gdy archeolog Ryszard Pietrzak poprosił prof. Włodzimierza Rączkowskiego z Instytutu Prahistorii Uniwersytetu im. A.Mickiewicza aby zbadał ten teren za pomocą fotografii lotniczych. Okazało się, że miasto to miało powierzchnię 23 hektarów, wybudowano je wokół rynku na planie czworoboku o długości 75 metrów. Badania mgr Tomasza Herbricha, geofizyka z Instytutu Etnologii i Archeologii PAN wykazały, że układ ulic w późniejszym mieście z XIV w. jest taki sam, jak w odnalezionej osadzie z wieku XIII. Teren ten jest nazwany zespołem archeologicznym Mutowo.
Gospodarka[edytuj]

W mieście dominuje gospodarka rolno-przemysłowa. Wiąże się to z bogatą bazą surowcową w okolicy.[potrzebne źródło] Funkcjonują tutaj zakłady z branży spożywczej, przedsiębiorstwa produkujące na potrzeby rolnictwa oraz wiele mniejszych, prywatnych zakładów przemysłowych. W mieście działa jeden z największych zakładów tłuszczowych w Polsce[potrzebne źródło] – ADM Szamotuły.
Kultura i oświata[edytuj]

Szamotuły posiadają tradycje kulturalno-oświatowe i folklorystyczne. Folklor szamotulski, stroje, tradycje, melodie i przyśpiewki kultywują kapele Łed Szczuczyna, Zespół Folklorystyczny Szamotuły oraz zespół Małe Szamotuły. Miasto jest siedzibą wielu placówek kulturalnych (Szamotulski Ośrodek Kultury, Biblioteka Publiczna, Powiatowa Biblioteka Publiczna, Muzeum-Zamek Górków z bogatą kolekcją ikon, Ognisko Muzyczne).
Przedszkola
nr 1 "Jarzębinka"
nr 3 "Rzepka"
nr 4 "Janka Wędrowniczka"
nr 5 "Miś"
w Gałowie: "Biedronka"
Szkoły Podstawowe
SP nr 1 im. Stanisława Staszica
SP nr 2 im. Marii Konopnickiej
SP nr 3 im. Adama Mickiewicza
SP nr 5 (specjalna)
Gimnazja
nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich
nr 2 (specjalne)
nr 3 im. ks. Piotra Skargi
nr 4 im. Stanisława Staszica
Szkoły Ponadgimnazjalne
I Liceum Ogólnokształcące im. ks. Piotra Skargi
Zespół Szkół nr 2 im. Stanisława Staszica[5] w skład którego wchodzą
II Liceum Ogólnokształcące
Technikum nr 1
Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (2 letnie, zaoczne)
Szkoła Policealna nr 2 dla Dorosłych
Zespół Szkół nr 3 im. Hugona Kołłątaja przy ul. Mickiewicza
Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Wacława z Szamotuł
Sport[edytuj]

W 1649 r. powstało tu Bractwo Kurkowe, w II połowie XIX w. – gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, a w 1922 r. – Szamotulski Klub Sportowy, który pod nazwą Sparta Szamotuły działa do dziś z sekcją piłki nożnej. Klub Sparta wykorzystuje obiekty Szamotulskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (m.in. 2 boiska piłkarskie, płyta treningowa, hala Wacław, basen kąpielowy, kryta pływalnia i korty tenisowe). W Szamotułach ma swą siedzibę szkółka piłkarska MSP Szamotuły. W lipcu 2006 w mieście odbywały się mecze fazy grupowej Mistrzostw Europy U-19 w piłce nożnej. W Szamotułach działają też dziecięcy klub sportowy MKS Szamotuły oraz drużyna seniorów Sparta Szamotuły, które niedawno się połączyły i stanowią jedną całość.
Transport i komunikacja[edytuj]

Szamotuły stanowią węzeł drogowy.
Przez miasto przebiegają drogi wojewódzkie:
nr 184: Poznań – Szamotuły – Ostroróg
nr 185: Szamotuły – Obrzycko – Czarnków
nr 187: Pniewy – Szamotuły – Oborniki – Murowana Goślina
Oraz linie kolejowe:
linia kolejowa Poznań Główny - Szczecin Główny
linia kolejowa Szamotuły-Międzychód (obecnie nieczynna)
Miasta partnerskie[edytuj]

Lista miasta z którymi władze Szamotuł podpisały umowę o współpracy[6]:
Brignoles ( Francja) (od 1996 r.)
Brunico ( Włochy) (od 1997 r.)
Groß-Gerau ( Niemcy) (od 1989 r.)
Halderberge ( Holandia) (od 1991 r.)
Kinna ( Szwecja) (od 1991 r.)
Tielt ( Belgia) (od 1998 r.)
Ludzie związani z Szamotułami[edytuj]

 Osobna strona: Kategoria:Ludzie związani z Szamotułami.
Zobacz też[edytuj]

stacja kolejowa w Szamotułach
Parafia Świętego Krzyża w Szamotułach
Parafia Matki Bożej Pocieszenia i św. Stanisława Biskupa w Szamotułach
Cmentarz żydowski w Szamotułach
Linki zewnętrzne[edytuj]

Muzeum Zamek Górków w Szamotułach (pol.). [dostęp 2012-08-12].
Bibliografia[edytuj]

Munch H. Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV w., Kraków, 1946
Gomolec L. Szamotuły, gród Halszki, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, z. 2, 1958
Jakimowicz T. Architektura 1500-1630, [w.] Dzieje Wielkopolski, T. 1. Do roku 1793. Red. J. Topolski. Poznań, 1969
Jakimowicz T. Wyniki wstępnych prac badawczych na zamku w Szamotułach, KAU,18; z. 2, s. 167-176., 1973
Gałka W. Z badań nad rozwojem ośrodka miejskiego w Szamotułach do końca XV w., Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza, t. 15(30), z. 2, 1983
Stiller J. Zamek w Szamotułach. Historia architektoniczno-budowlana, Maszynopis, 1996
Krause E. Badania archeologiczne na zamku Górków w Szamotułach w latach 1973 oraz 1981-1983, [w.] Badania archeologiczne na Ziemi Szamotulskiej. Poznań, 2002

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1