wtorek, 11 września 2012

Strzegom


Strzegom

Państwo Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat świdnicki
Gmina Strzegom
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1242
Burmistrz Zbigniew Suchyta
Powierzchnia 20,49 km²
Wysokość ok. 230 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
16 963 ▲[1]
820 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 74
Kod pocztowy 58-150
Tablice rejestracyjne DSW
Położenie na mapie Polski


Strzegom
50°57′40″N 16°20′40″E
TERC
(TERYT) 5020119064
Hasło promocyjne: Polska Stolica Granitu
Urząd miejski
Rynek 38
58-150 Strzegom
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Strzegom (niem. Striegau) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie świdnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Strzegom. Wielki ośrodek kamieniarski – duże kopalnie granitu strzegomskiego. Miasto Strzegom należy do Aglomeracji wałbrzyskiej.
Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 16 963 mieszkańców.
Blisko przejść granicznych z Niemcami (100 km) i Czechami (30 km). Strzegom posiada sieć połączeń kolejowych i drogowych. Do miasta można dotrzeć autobusami PKS-u.
Spis treści  [ukryj]
1 Nazwa
2 Położenie
3 Historia
4 Zabytki
5 Gospodarka
6 Transport
7 Kultura
7.1 Strzegomskie Centrum Kultury
7.2 Honorowi obywatele Strzegomia
7.3 Biblioteka
7.4 Imprezy sportowe
7.5 Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzegomskiej
8 Edukacja
9 Wspólnoty wyznaniowe
10 Miasta partnerskie
11 Sport
12 Przypisy
13 Bibliografia
14 Zobacz też
15 Linki zewnętrzne
Nazwa[edytuj]



Strzegom jako Strygowo wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie[2].


Strzegom jako Striega na mapie z 1645 roku.


Bazylika mniejsza pw. śś. Piotra i Pawła
Istnieje kilka wywodów nazwy miasta:
Według pierwszej z nich Strzegom wywodzi się od słowa strzec, od której pochodzi pierwsza historyczna nazwa Strzegów wymieniona w 1896 roku przez śląskiego pisarza Konstantego Damrota.[3]
Równolegle w literaturze podawany jest wywód od słowa strzyc wraz z nazwą miejscową Strzygłów - jako nazwę miejsce strzyżenia głów.
Wg. innej teorii wywodzi się ją również od warunków fizjograficznych terenu - Wzgórz strzegomskich, na których miasto powstało. Wzgórza te dzielą się na trzy pasma: najwyższe pasmo południowe zbudowane z granitu, średnie środkowe – ciągnące się na północ od linii Rogoźnica-Goczałków Górny-Jaroszów, w którym dominują kopulaste wierzchołki dochodzące do 288 m, oraz najniższe pasmo północne.[4] Od ich ukształtowania miała pochodzić pierwotna nazwa Trzy góry, która w wyniku procesów lingwistycznych miała się zmienić później w Strzegom.
W historii notowano miasto jako Stregoni (1112), w 1212 jako Strzegonie, Strigoni, Ztregon,[5] w 1155 w bulli papieskiej wydanej przez Hadriana IV w Rzymie miejscowość zanotowano po łacinie jako gradice Ztrigom. W dziele Matthäusa Meriana pt. "Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae" z 1650 roku miejscowość wymieniona jest pod wcześniejszą słowiańską nazwą Striga oraz zgermanizowaną Striegau.[6]
Jeszcze w 1750 roku nazwa "Strygowo" wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[7].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje nazwę miasta pod polskimi nazwami Strzygłów podając również inne warianty Strzygowa, Trzy Góry, Strzegonia oraz niemiecką Striegau.[8]
Położenie[edytuj]

Miasto Strzegom położone jest w południowej części województwa dolnośląskiego w powiecie świdnickim nad Strzegomką. Miasto leży na terenie Przedgórza Sudeckiego. Strzegom otaczają Wzgórza Strzegomskie. Nieopodal miasta znajduje się najwyższe wzniesienie tychże wzgórz – góra Krzyżowa o wysokości 354 m n.p.m.
Historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.
Historia[edytuj]


Ta sekcja od 2009-03 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
 Osobny artykuł: Historia Strzegomia.
Dorzecze rzeki Strzegomki upodobali sobie Ślężanie, którzy postanowili tutaj założyć swą osadę. W czasach wojen polsko-czeskich w latach 1038-1137 gród stał się ważnym ośrodkiem z racji swojego położenia na szlakach handlowych, jak i pełnienia funkcji obronnych. Obok grodu warownego, pełniącego funkcje obronne, rozwinęła się także osada miejska zwana Starym Strzegomiem. W 1149 roku biskup wrocławski konsekrował tu pierwszy kościół. W 1202 roku komes Imbram, kasztelan strzegomski, przekazuje joannitom kościół wraz z przynależnościami. Dokumentami potwierdzającymi tę darowiznę (akt dotacyjny z lat 1202-1203, dyplom księcia Henryka Brodatego, oraz 2 dyplomy Cypriana – biskupa [wrocławskiego) potwierdzają istnienie i podkreślają rangę dawnego Strzegomia. Po tym, jak w 1241 r. Tatarzy spalili gród, wdowa po Henryku Pobożnym, Anna, lokowała tu miasto na prawie niemieckim i ściągnęła kolonistów aby przyspieszyć odbudowę ośrodka. W 1291 roku miasto znalazło się w nowo powstałym księstwie świdnicko-jaworskim, którym rządził Bolko I. Z jego polecenia wokół miasta wzniesiono mury obronne w latach 1291-1299. W 1339 roku otwarto pierwszą szkołę w mieście. Wyraźny jest również rozwój gospodarczy. Od 1346 roku miasto posiadało już 9 cechów rzemieślniczych: sukiennicy, dostawcy przędzy, krawcy, kuśnierze, rzeźnicy, piekarze, szewcy, powroźnicy i piwowarzy. 11 czerwca 1520 roku Ludwik II nadaje Strzegomowi przywilej używania pieczęci czerwonej co umożliwia sądowi wzywanie świadków.
Bezpotomna śmierć Ludwika II Jagiellończyka w 1526 roku spowodowała iż 3,5-tysięczne miasto dostało się pod panowanie Habsburgów. Okres renesansu to okres prosperity i rozwoju Strzegomia. Tętniący liczący ponad 3000 osób organizm miejski, w którym było 428 podatników, nie ustrzegł się przed biedotą, pospólstwem i problemami wielkich miast. Coraz częściej rzemieślnicy uciekali na wieś, a w mieście budowano okazałe budowle dla bogatych i biednych mieszczan. Zagęszczenie było ogromne, wewnątrz murów miejskich mieściło się 312 domów. 31 grudnia 1626 roku do miasta dotarła wiadomość o nakazie przezimowania wojsk Wallensteina, jednakże żołd i koszt utrzymania 10 kompanii wojska przerósł możliwości finansowe miasta. Rajcy miejscy, wysłali protest do cesarza jednak pozostały one bezskuteczne. Zaczęły się ciężkie czasy dla miejscowych protestantów, których nagminnie prześladowano. Zabierano im majątki, zamykano kościoły. W 1629 roku zostali oni pozbawieni praw obywatelskich. Wojska Wallensteina dokonały mordów i gwałtów na miejscowej ludności a cholera zdziesiątkowała mieszczan. Zaraza zabrała 625 strzegomian. W wyniku wojny trzydziestoletniej miasto legło w gruzach, straciło swe przywileje, zamek uległ ruinie i przeszedł na własność miasta, a z 3 tysięcy mieszkańców zostało zaledwie 400.
Rok 1742, który był rokiem 500 lecia nadania praw miejskich miastu, zaznaczył się przejęciem całego Śląska przez Prusy po trzech Wojnach śląskich z Austrią. Wskutek przywrócenia swobód religijnych jeszcze w tym samym roku protestanci wznieśli w mieście swoją świątynię. 4 czerwca 1745 roku król pruski Fryderyk II wygrał pod miastem bitwę z Austriakami, bezskutecznie próbującymi odzyskać prowincję. W czasie wojen napoleońskich w Strzegomiu stacjonowali ułani polscy z Legii Polsko-Włoskiej którzy 14 maja 1807 roku pokonali oddział pruski nad Strugą nieopodal Szczawienka (obecnie dzielnica Wałbrzycha)[9].
Wiek XIX to okres wielkiego rozwoju miasta i szybkiego uprzemysłowienia. w 1816 Strzegom zostaje miastem powiatowym. Lata 1870-1914 to najlepszy okres w historii miasta. Powstają nowe fabryki, ulice, place, budynki, rozwija się przemysł kamieniarski. Wzrost ekonomiczny wspierany jest przez infrastrukturę transportową: powstają połączenia kolejowe z Ząbkowicami Śl. i Legnicą (1856), Bolkowem (1890) i Malczycami (1895). W 1905 r. w mieście żyło 13.427 osób, niemal wyłącznie Niemców. Dobrą passę przerywa I wojna światowa i następujące po niej osłabienie gospodarcze Niemiec. W 1932 roku miasto przestało być miastem powiatowym i weszło w skład powiatu świdnickiego, tracąc większość swoich funkcji administracyjnych.
13 lutego 1945 r. do Strzegomia wkroczyły wojska radzieckie, dokonując rabunków i gwałtów. Między 9 a 11 marca, po zaciekłych walkach, Niemcy odbili miasto. W rezultacie 60% jego zabudowy legło w gruzach. Rosjanie wkroczyli ostatecznie do Strzegomia dopiero 7 maja 1945 r. W czerwcu 1945 r. Strzegom przekazany został administracji polskiej. Rozpoczął się napływ polskich osadników; w lipcu 1946 r. wysiedlono 7 tys. pozostałych jeszcze przedwojennych mieszkańców miasta do Niemiec.
Jedną z funkcjonujących wówczas wersji nazwy miasta był Strzygłów, spotykany także przed wojną[10].
Po wojnie nastąpiła odbudowa i rozbudowa miasta. Powstało wiele nowych budynków, szkół, budynków użyteczności publicznej, sklepów, pawilonów handlowych i zakładów przemysłowych. Rozbudowie uległ przemysł-powstały Zakłady Kamienia Budowanego, Zakłady Materiałów Ogniotrwałych, Zakłady Mechanizacji Budownictwa Zremb, Zakłady Roszarnicze Konpar, Zakłady Wyrobów Papierniczych, Dolnośląskie Zakłady Obuwnicze Dolbut i wiele innych. Wybudowano oczyszczalnię ścieków, wodociągi i kanalizację na terenie miasta. Oddano do użytku przychodnię zdrowia.
Zabytki[edytuj]

 Osobny artykuł: Zabytki Strzegomia.
Zabytkami Strzegomia są:
Bazylika pw. śś. App. Piotra i Pawła
Kościół św. Barbary
Kościół i klasztor pokarmelitański
Kaplica św. Antoniego
Kaplica św. Jadwigi
Wieża targowa
Mury Obronne
Gospodarka[edytuj]

Strzegom jest ważnym ośrodkiem przemysłu kamieniarskiego. W mieście istnieje kilkadziesiąt firm zajmujących się wyrobami z granitu i bazaltu. Wiele obiektów w Polsce i Europie jest wyłożonych strzegomskim granitem (np. pomnik Bohaterów Westerplatte w Gdańsku, pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, pomnik na polach Grunwaldu, Pałac Sprawiedliwości w Hadze)[11]. W mieście również obecny jest przemysł maszynowy, spożywczy, papierniczy, odzieżowy.
Transport[edytuj]

Krzyżują się tutaj szlaki:
Droga krajowa nr 5: Wrocław – Jelenia Góra
Droga wojewódzka nr 374: Legnica – Jawor – Świebodzice – Wałbrzych
Oprócz tego istnieją drogi lokalne do Żarowa, Tomkowic, Morawy, Kostrzy czy Roztoki.
W mieście zlokalizowane są trzy dworce kolejowe. Wszystkie są od kilku lat nieczynne. Te dworce to:
Strzegom Miasto - Jest to dworzec zlokalizowany w centrum Strzegomia. Budynek dworca wybudowany został w 1890 roku. Pierwsza nazwa stacji brzmiała Striegau Stadt. Od 1945 roku nazwa uległa zmianie na Strzegom Miasto. Od 1996 roku stacja nie funkcjonuje a budynek dworca jest zamknięty. Kasy zostały zlikwidowane. Zadaszenie nad peronem istnieje.
Strzegom - Stacja Strzegom zlokalizowana jest na peryferiach miasta. Oddana do użytku została 16 grudnia 1856 roku. Pierwsza nazwa stacji brzmiała Striegau. Od 1945 roku nazwa stacji to Strzegom. Przez stacje przechodzą linie Katowice-Legnica i Malczyce-Marciszów. Budynek dworca został adaptowany do innych celów, kasy zamknięte i zlikwidowane.
Strzegom Międzyrzecze - Jest to jedyna stacja która nie posiada budynku dworca. Jest to i zawsze był posterunek odgałęźny linii. Obecnie stacja ta jest zamknięta i nieczynna, semafory rozebrane.
 Osobny artykuł: Dworce kolejowe w Strzegomiu.
Kultura[edytuj]


Tę sekcję należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi:
zbyt duży podział na podsekcje.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się na stronie dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.
Strzegomskie Centrum Kultury[edytuj]
 Osobny artykuł: Strzegomskie Centrum Kultury.
Strzegomskie Centrum Kultury prowadzi zajęcia z zakresu tańca, teatru, plastyki, muzyki, modelarstwa, haftu artystycznego, turystyki i śpiewu. Posiada w swych strukturach salę widowiskową i taneczną. SCK jest organizatorem wielu imprez kulturalno-rozrywkowych na terenie miasta. Do największych, cyklicznych imprez w mieście, organizowanych przez SCK zaliczamy Święto Otwartych Serc, Międzynarodowy Dzień Dziecka, Święto Chleba, Spotkania z piosenką religijną i refleksyjną, Mikołajkowy Show, Festiwal Piosenki Harcerskiej. Centrum jest także organizatorem imprez zleconych, wystaw, koncertów. Stanowi rolę animatora życia kulturalnego miasta. Strzegomskie Centrum Kultury zajmuje się również organizacją i prowadzeniem Międzynarodowego Festiwalu Folkloru który istnieje już 14 lat i niezmiennie rozbrzmiewa w sierpniu muzyką i tańcem ludowym. W lutym 1997 roku został on przyjęty do Międzynarodowej Federacji Festiwalów Folklorystycznych i Sztuki Ludowej (CIOFF).
Honorowi obywatele Strzegomia[edytuj]
Walenty Wyrwa
Stanisław Siwiec
Stanisław Targosz
Edward Forski
Krzysztof Stelmach
Jan Chmura
Biblioteka[edytuj]
Powstała ona w 1949 roku i do teraz prężnie się rozwija uzupełniając ofertę kulturalną miasta. Posiada w swych zbiorach prawie 92 tysiące woluminów, w tym także unikatowe wydawnictwa Braci Urbanów z lat 1901-1920 pisane i wydawane w języku polskim. Biblioteka jest także organizatorem wielu imprez kulturalnych, kiermaszu książek, konkursów, wystaw i sympozjów. W bibliotece gościli m.in. Maria Kędzierzyna, Krystyna Pająkowa, Henryk Worcell.
Imprezy sportowe[edytuj]
THHT Strzegom (WKKW)
Memoriał im. Edwarda Brzegowego (Judo)
Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzegomskiej[edytuj]
 Osobny artykuł: Towarzystwo Miłośników Ziemi Strzegomskiej.
Edukacja[edytuj]

Szkolnictwo w Strzegomiu obejmuje stopnie przedszkolny, podstawowy, gimnazjalny oraz średni. Absolwenci tych szkół mogą kontynuować naukę w pobliskich miastach takich jak Wałbrzych, Legnica czy Jelenia Góra. W mieście istnieją dwa gimnazja, trzy szkoły podstawowe oraz dwa zespoły szkół ponadpodstawowych.
Przedszkola:
Przedszkole Miejskie nr 2 im. Misia Uszatka
Przedszkole Miejskie nr 3
Przedszkole Miejskie nr 4
Szkoły Podstawowe:
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika
Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Kornela Makuszyńskiego
Szkoła Podstawowa nr 5 (szkoła specjalna)
Gimnazja:
Gimnazjum nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II
Gimnazjum nr 5 (szkoła specjalna)
Szkoły Ponadpodstawowe:
Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Stefana Żeromskiego
Zespół Szkół Zawodowych
Państwowa Szkoła Kamieniarska
Organizacje:
Związek Harcerstwa Polskiego. Szczep Harcerski "Dziś-Jutro-Pojutrze" im. hm. Floriana Marciniaka
Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej Strzegomski Szczep Drużyn Harcerskich im.Orląt Lwowskich
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Kościół Rzymskokatolicki:
Parafia pw. Najświętszego Zbawienia Świata i Matki Boskiej Szkaplerznej, ul. Kościuszki
Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, Bazylika Mniejsza, Pl. Kościelny
Kościół Zielonoświątkowy w RP:
Zbór "Salem", ul. Niepodległości 21 a
Świadkowie Jehowy
zbór (Sala Królestwa w Gęsińcu)[12]
Miasta partnerskie[edytuj]

Miasta partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy
Auerbach/Vogtl. Niemcy 16 czerwca 1995
Torgau Niemcy 11 listopada 1997
Znojmo Czechy 15 sierpnia 1998
Pavullo nel Frignano Włochy 31 października 2005
Sport[edytuj]

Strzegomski Klub Karate Kyokushinkai
Klub sportowy AKS Strzegom
Ośrodek Sportu i Rekreacji
LKS Stragona Strzegom

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1