wtorek, 11 września 2012

Starogard Gdański


Starogard Gdański

Państwo Polska
Województwo pomorskie
Powiat starogardzki
Gmina gmina miejska
Prawa miejskie 1348
Prezydent miasta Edmund Stachowicz
Powierzchnia 25,28 km²
Wysokość 99 m n.p.m.
Ludność (31.03.2011)
• liczba
• gęstość
49 191 ▲[1]
1908,5 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 58
Kod pocztowy 83-200
Tablice rejestracyjne GST
Położenie na mapie Polski


Starogard Gdański
53°58′N 18°32′E
TERC
(TERYT) 6222913031
Urząd miejski
ul. Gdańska 6
83-200 Starogard Gdański
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Wiadomości w Wikinews
Strona internetowa
Starogard Gdański (kaszb. Starogarda, niem. Preußisch Stargard) – miasto i gmina w województwie pomorskim, siedziba powiatu starogardzkiego oraz gminy Starogard Gdański. Miasto leży nad rzeką Wierzycą na Pojezierzu Starogardzkim, jest stolicą i centrum nadwiślańsko-pomorskiego regionu Kociewie, a także jednym z najstarszych miast na Pomorzu.
Według danych z 31 marca 2011 miasto miało 49 191 mieszkańców[1]
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
1.1 Dzielnice
2 Historia
3 Zabytki
3.1 Miasto prezentowane na pocztówkach
4 Gospodarka
5 Transport
5.1 Drogowy
5.2 Kolejowy
5.3 Komunikacja miejska
6 Sport
6.1 KP Starogard
6.2 SKS Polpharma Starogard Gdański
7 Demografia
8 Współpraca międzynarodowa
9 Osoby związane ze Starogardem
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 25,28 km²[2]. Miasto stanowi 1,88% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002[3] Starogard Gdański zajmuje obszar o powierzchni 25,27 km², w tym: użytki rolne stanowiące 56% powierzchni oraz użytki leśne stanowiące 9%.
Miasto znajduje się w południowej części w województwa pomorskiego, w północnej części powiatu starogardzkiego. Gmina Starogard Gdański od północy graniczy z gminą Skarszewy, od zachodu z gminą Zblewo, od południa z gminami Lubichowo oraz Bobowo, od strony wschodniej zaś graniczy z powiatem tczewskim.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa gdańskiego.
Dzielnice[edytuj]


Dzielnice Starogardu Gd
Miasto zostało umownie podzielone na 8 dzielnic:
Centrum
Hermanowo
Kocborowo
Korytyba
Przylesie
Stadnina
Żabno
Łapiszewo
Historia[edytuj]



Herb miasta z połowy XIV wieku
 Osobny artykuł: kalendarium historii Starogardu Gdańskiego.
Według badań archeologicznych gród wykształcił się w tym miejscu z osady neolitycznej sprzed ok. 4-5 tysięcy lat, jednak pierwsza wzmianka (Starigrod) pojawiła się w 1198, w dokumencie księcia pomorskiego Grzymisława ofiarowującym gród rycerzom zakonnym św. Jana. W 1339 Krzyżacy nadali Starogardowi herb, zaś chełmińskie prawo miejskie nadane zostało w 1348. Starogard przeciwstawiał się uciskowi krzyżackiemu m.in. wstępując w 1440 do Związku Pruskiego, przyczyniając się do powrotu w 1466 Prus Królewskich do Polski. W 1484 ogromny pożar zniszczył połowę miasta, zaś na początku drugiej połowy XVII wieku Starogard był okupowany przez Szwedów. W 1772 miasto zostało zajęte przez Prusy w wyniku I rozbioru Polski. W 1846 (2 lata przed Wiosną Ludów) Florian Ceynowa pokierował chłopskim atakiem na garnizon wojsk pruskich w Starogardzie. Miasto powróciło do Polski 29 stycznia 1920 – nastąpił przemarsz wojsk gen. Józefa Hallera obejmujących miasto w imieniu Rzeczypospolitej. Na okres niemal całej II wojny światowej Starogard był okupowany przez Niemców, którzy w pobliskim Lesie Szpęgawskim dokonali masowych egzekucji zabijając ok. 7 tys. ludzi, w tym pacjentów szpitala dla umysłowo chorych w Kocborowie[4]. W 1950 do nazwy Starogard dodano "Gdański", w celu odróżnienia go od Stargardu na Pomorzu Zachodnim[5]. W sierpniu 1980 w mieście wybuchły protesty i powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Obecnie Starogard Gdański to szybko rozwijający się ośrodek miejski w województwie.
Zabytki[edytuj]

Mury obronne z XIV wieku. Najlepiej zachowane od strony północno-zachodniej. Osiągają wysokość do 5 m, przy szerokości sięgającej prawie 2 m. Na przełomie lat 1309-1310, na polecenie wielkiego mistrza krzyżackiego, Teodot z Florencji przystąpił do prac nad przebudową dawnej wsi Starogard w miasto – twierdzę. Od około 1313 do 1320 zaczął otaczać 8,4 ha teren zewnętrznym murem obronnym, posadowionym na fundamencie kamiennym, z bastionami w narożnikach i fosą. Potem rozpoczęto budowę bram z basztami, które ukończono w latach 1338-1340.
Baszty:
Gdańska (Szewska) - Powstała około 1325. Najlepiej zachowany obiekt gotyckiej architektury obronnej miasta, stojąca nad kanałem Wierzycy – dawniej fosy. Historycznie baszta pełniła służyła do obrony i strzegła bezpieczeństwa wjazdu do miasta przez Bramę Gdańską, z czasem zmianie uległa jej funkcja na obserwacyjno-obronną, w późniejszych latach znajdowało się w niej więzienie.
Tczewska (Młyńska) - Jest rekonstrukcją dawnych umocnień. Na kamiennych fundamentach osadzona została w pierwszej ćwierci XIV wieku. Dzięki prywatnemu właścicielowi w 1986 odtworzona została szachulcowa konstrukcja jej górnej kondygnacji oraz nakrycie dachowe. Dzisiaj wraz z odcinkiem narożnym murów obronnych stanowi urokliwy fragment średniowiecznej panoramy miasta.
Narożna (Książęca) - Największa z obecnie zachowanych w Starogardzie i zapewne najstarsza. Fundamenty mogą pamiętać wcześniejszą strażnicę książąt gdańsko-pomorskich lub starszą jeszcze czatownię, co tłumaczyło jej historyczną nazwę.
Wodna
Gotycki kościół farny pw. św. Mateusza z XIV w., według starych przekazów wybudowany na miejscu pogańskiej świątyni Swaroga. Najstarszy zachowany kościół w mieście, początki fary sięgają, gdy powstała osada nad Wierzycą (XIV w.). Pierwotnie miała kształt odpowiadający obecnemu prezbiterium. Krzyżacy rozbudowali kościół, włączając w zwartą architektonicznie bryłę potężny korpus nawowy. Rozplanowano go na osi wschód-zachód w symetrycznym układzie trzech naw rozdzielonych filarami. Zachowane gwieździste sklepienie gotyckie w nawach. Jako nieliczna ze świątyń miejskich na Pomorzu, starogardzka fara otrzymała układ bazylikowych. Kościół aż do XVIII wieku otaczał cmentarz. Zachowały się charakterystyczne okrągłe wgłębienia w cegłach zewnętrznego muru, pochodzące z czasów krzesania ognia na potrzeby kultowe. Od południa umieszczono w XIX wieku kamienną tablicę epitafijną, która wyobraża postać zmarłego w 1483 starosty starogardzkiego i wojewody pomorskiego, Fabiana Legendorfa-Mgowskiego. Nad kruchtą południową w 1999 znalazła się replika najstarszej rzeźby spośród zabytków średniowiecznej snycerki pomorskiej – tzw. „Chrystus Starogardzki. Oryginał datowany na ok. 1320 znajduje się obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie. W południowej kruchcie jest kamienna kropielnica, którą jak głosi legenda wykuto z ogromnego posągu bóstwa słowiańskiego Swaroga. W kościele znajduje się wielki fresk „Sąd Ostateczny” z około XV w., odkryty dopiero w 1957. W prezbiterium, po prawej stronie znajduje się renesansowy nagrobek Jerzego Niemojewskiego herbu Rola z Lubieńca (zm. 1615), starosty starogardzkiego, wyobrażający leżącą postać zmarłego.
Pałac Wiechertów (ok. 1900) wraz z zespołem młynów (1872). Tradycje młynarstwa w Starogardzie sięgają 1283, kiedy to wzmiankuje się o istnieniu tutaj młyna wodnego. W 1871 nabył go Franciszek Wiechert przekształcając w wielkie przedsiębiorstwo rodzinne. Eklektyczny pałacyk o wysmakowanych formach zdobniczych, pochodzący z 1893, kiedy to został przebudowany na cele reprezentacyjne rodu Wiechertów.
Neogotycka synagoga z połowy XIX wieku. Budynek noszący cechy neogotyckiej architektury, na miejscu dawnego dworu krzyżackiego (znoszonego w wojnie szwedzkiej). Powstał w 1849 jako dom modlitwy miejscowej gminy żydowskiej, służyła celom kultowym aż do jesieni 1939.
Ratusz staromiejski z XVIII/XIX w. Posadowiony został na fundamentach gotyckich, pozostałości dawnego ratusza zniszczonego w pożarze 1484 i przebudowanego w XVIII wieku po zniszczeniach wojny szwedzkiej. Obecny pochodzący z początków XIX wieku, na fundamentach gotyckich, przebudowany ostatecznie w 1893.
Rynek wraz z zabytkowymi kamienicami, które posadowiono na średniowiecznych fundamentach i piwnicach – zasadniczo pochodzą z XIX i XX wieku.
kościół św. Katarzyny z 1802. W północno-wschodnim narożniku starogardzkiego Rynku usytuowany jest kościół św. Katarzyny z częściowo zachowanym autentycznym wystrojem wnętrza. Ta trójnawowa świątynia wzniesiona została w 1802 na fundamentach średniowiecznego kościoła, użytkowanego od 1577 przez luteran. Przebudowana w 1873 wieża kościoła św. Katarzyny jest najwyższym obiektem w starej części miasta i stanowi dobry punkt orientacyjny podczas wędrówek po Starogardzie.
kościół św. Wojciecha z 1936-1939. Zbudowany został w latach 1934-1939 według projektu Kazimierza Ulatowskiego. Inicjatywa budowy tej świątyni pochodziła od ks. Henryka Szumana, zasłużonego kapłana i ofiarnego działacza charytatywnego.
Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych - Kompleks budynków wniesionych w latach 1894-1898 na obszarze blisko 300 ha. Wokół zabudowań szpitalnych rozpościera się stuletni park z interesującymi, rzadkimi nasadzeniami, wśród których występują nietypowe odmiany buka, jodły białe, klony srebrzyste i tuje.
Pruska zabudowa XIX-wieczna:
Gmach Sądu Rejonowego - Zbudowany w końcu XIX wieku w surowym stylu typowym dla pruskiego monomentalizmu, za nim rozciąga się zaplecze więzienne, rozbudowane i powiększone w 1978.
Gimnazjum (obecnie Liceum Ogólnokształcące) - budynek I LO powstał w 1880 roku. Wiosną roku 1920 w szkole został wprowadzony język ojczysty, a samo gimnazjum zostało przekazane władzom polskim. W 1921 r. rozpoczęto budowę bursy, którą oficjalnie otwarto w roku 1928, w obecności m.in. prezydenta RP prof. Ignacego Mościckiego.
Biblioteka Miejska im. Bernarda Sychty - Neogotycki budynek zbudowany pod koniec XIX w. Przed I wojną światową kasyno oficerskie pułku artylerii polowej. W latach 1926-1939 siedziba kasyna oficerskiego 2. pułku Szwoleżerów Rokitniańskich.
Koszary - Zespół budynków koszarowych z lat 1778-1781, wniesiony na polecenie króla pruskiego Fryderyka II z materiału budowlanego pozyskanego z rozbiórki starościńskich zamków w Borzechowie, Starej Kiszewie i Osieku. Przeznaczono go na koszary oddziałów pruskich - Tokarskiego Pułku Fizylierów. W okresie wojen napoleońskich, w 1807 r. w koszarach był szpital wojenny Francuzów. Po klęsce Napoleona budynek wraca w ręce pruskie. W styczniu 1920 r. pruski budynek przeznaczono na polskie koszary. Początkowo stacjonował tu 65 pułk piechoty. Od 1926 r. znajdował się 2 Batalion Strzelców (w 1930 r. przeniesiony do Tczewa) oraz 2 Pułk Szwoleżerów Rokitniańskich, żandarmeria wojskowa i Powiatowa Komenda Uzupełnień. Po wyzwoleniu w 1945 r. budynek nadal był obiektem wojskowym, aż do 1962 r., kiedy to sukcesywnie rozpoczęto adaptowanie budynku na potrzeby Zasadniczej Szkoły Zawodowej.
Szkoła Muzyczna - Budynek stylowej willi z 1888, zbudowanej z czerwonej cegły w stylu nawiązującym do ceglanego renesansu gdańskiego. Od 1978 roku siedziba Państwowej Szkoły Muzycznej I st. im. W. Lutosławskiego
Urząd Miejski - Budynek w stylu neogotyckim z czerwonej cegły z dodatkiem glazurowanej, wybudowany w 1900. W 1967 dobudowano na zapleczu piętrowy pawilon biurowy. Pierwotnie siedziba pruskiej landratury z mieszkaniem prywatnym landrata, potem starosty aż do 1948, w okresie międzywojennym biura starostwa. Od czerwca 1975 siedziba Urzędu Miejskiego.
Miasto prezentowane na pocztówkach[edytuj]

Północno-wschodnia część Rynku. W oddali zabytkowy kościół pw. św. Katarzyny


Miejski Ratusz przed Bożym Narodzeniem


Starogardzki Pałac Wiechertów


Starogardzki Ratusz


Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim, znajdujące się w pobliżu baszty przy ulicy Gen. J. Hallera. Widoczny kawałek muru obronnego.


Budynek przy ul. Jana Sobieskiego, w którym dawniej mieściła się biblioteka miejska


Jedna z baszt w mieście, znajdująca się przy ulicy Gen. J. Hallera


Budynek Sadu Rejonowego w Starogardzie Gdańskim


Kościół św. Mateusza


Park miejski


Pomnik Adama Mickiewicza przy Alei Wojska Polskiego


Starogardzkie Centrum Kultury
Gospodarka[edytuj]



Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA
Część terenów miasta należy do Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[6]. Największe przedsiębiorstwa:
Zakłady Farmaceutyczne "Polpharma" S.A. (wcześniej SZF "Polfa")
Fabryka Mebli Okrętowych "Famos"
Destylarnia "Sobieski" (wcześniej Fabryka Wódek Gdańskich, Polmos)
Perfexim (produkcja grzejników)
Gillmet - CYNKOWNIA OGNIOWA
Huta Szkła Gospodarczego
Labofarm (produkcja leków ziołowych)
Transport[edytuj]

Drogowy[edytuj]
Starogard Gdański leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 22 (szlak Berlin – Królewiec) i drogi wojewódzkiej nr 222; w pobliżu przebiega autostrada A1 - 11km na wschód od miasta węzeł Swarożyn, 9 km na południowy wschód węzeł Pelplin.
Drogi przebiegające przez Starogard Gdański
Droga nr Trasa Przebieg w mieście
222 Skórcz - Starogard Gdański - Godziszewo - Trąbki Wielkie - Straszyn Ulice: Pelplińska, Pomorska, Aleja Niepodległości, Władysława Jagiełły, Generała Władysława Sikorskiego, Gdańska.
22 Gorzów Wielkopolski - Wałcz - Człuchów - Chojnice - Starogard Gdański - Malbork - Elbląg ulice: Zblewska, Władysława Jagiełły, Generała Władysława Sikorskiego, Adama Mickiewicza.
Kolejowy[edytuj]


Dworzec w Starogardzie Gdańskim
 Osobny artykuł: Starogard Gdański (stacja kolejowa).
 Osobny artykuł: Starogard Gdański Przedmieście.
 Osobny artykuł: Katastrofa kolejowa pod Starogardem.
Ze stacji kolejowej w Starogardzie Gdańskim odjeżdżają pociągi do kilku miast w Polsce:
Chojnice przez Zblewo, Kaliska, Czarna Woda, Czersk
Tczew
W mieście jest także drugi przystanek kolejowy (nazywany Przedmieście lub Starogard Szlachecki) działający obecnie jako przystanek pociągów towarowych Linii 243. Starogard Gdański-Skórcz.
Komunikacja miejska[edytuj]
 Osobny artykuł: MZK Starogard Gdański.
W mieście coraz lepiej funkcjonuje komunikacja miejska. W 2007 zakupiono 6 nowoczesnych autobusów Solaris Urbino 10, a w 2008 z taboru MZK wycofano Jelcze. W 2010 natomiast zakupiono (przy dofinansowaniu z Unii Europejskiej) kolejne 5 autobusów marki Mercedes-Benz O530, zwiększając tym samym ogólną liczbę kursujących autobusów do 30.
Sport[edytuj]

KP Starogard[edytuj]
W mieście działa Klub Piłkarski, który założony został w 2008. Obecnie występuje w IV lidze.
SKS Polpharma Starogard Gdański[edytuj]
 Osobny artykuł: Polpharma Starogard Gdański.
Klub koszykarski ze Starogardu Gdańskiego, założony w 1993. Występujący obecnie w PLK.
Demografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Ludność Starogardu Gdańskiego.
Dane z 30 czerwca 2004[7]: Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 48 328 100 25 061 51,9 23 267 48,1
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 1912,5 991,7 920,7
Rok Liczba ludności
2007
48 189
2008
48 313
2009
48 239
2010
48 185
2011
49 191
Współpraca międzynarodowa[edytuj]


Ta sekcja od 2011-09 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Miasta i gminy partnerskie:
Białogród nad Dniestrem,
Diepholz,
Hillerød,
Limerick
Osoby związane ze Starogardem[edytuj]

Gertruda Babilińska - Sprawiedliwa Wśród Narodów Świata
Daniela Chrapkiewicz – poseł
Kazimierz Deyna – piłkarz
Jan Gross – ksiądz luterański
Andrzej Grubba – tenisista
Remigiusz Grzela – dramaturg, autor książek
Iwona Guzowska – bokserka
Henryk Jankowski – ksiądz
Stanisław Kryzan – psychiatra
Dorota Landowska – aktorka
Sławomir Neumann – starosta powiatu starogardzkiego, poseł
Edward Pałłasz – kompozytor
Paweł Papke – siatkarz
Grażyna Paturalska – poseł
Marcin Prus – siatkarz
Stefan Raszeja - lekarz, profesor medycyny sądowej
Edmund Stachowicz – poseł, obecnie prezydent miasta
Anna Szarmach – wokalistka
Tomasz Schuchardt - aktor filmowy i teatralny
Henryk Antoni Szuman – ksiądz
Ryszard Szwoch – historyk miasta i regionu, nauczyciel
Piotr Wiśniewski - piłkarz
Kinga Polenz - piłkarka ręczna
Zobacz też[edytuj]

cmentarz żydowski w Starogardzie Gdańskim
Starogard Gdański (stacja kolejowa)
Gmina Starogard Gdański
Powiat starogardzki
Dekanat Starogard Gdański
Katastrofa kolejowa pod Starogardem

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1