Pułtusk

Pułtusk

Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat pułtuski
Gmina Pułtusk
gmina miejsko-wiejska
Założono IX-X wiek
Prawa miejskie 1257
Burmistrz Wojciech Dębski
Powierzchnia 23[1] km²
Wysokość 80 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
19 150[2] ▲
833 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 23
Kod pocztowy 06-100, 06-102
Tablice rejestracyjne WPU
Położenie na mapie Polski


Pułtusk
52°42′N 21°05′E
TERC
(TERYT) 1141924044
Urząd miejski
Rynek 41
06-100 Pułtusk
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP


Ratusz w Pułtusku


Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP


Wnętrze kolegiaty


Zamek biskupi


Zamek i kaplica pw. Świętej Marii Magdaleny
Pułtusk – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim (siedziba starostwa), siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Pułtusk. Położone w północnej części Mazowsza, na skraju Puszczy Białej nad Narwią, w mezoregionie Dolina Dolnej Narwi.
Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Kleszewo. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego.
Wg danych GUS na dzień 31 marca 2011 roku miasto Pułtusk liczyło 19 150 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Demografia
2 Historia
3 Zabytki
4 Edukacja
5 Transport
5.1 Transport drogowy
5.2 Transport kolejowy
5.3 Transport miejski
6 Media
6.1 Prasa
6.2 Radio
6.3 Telewizja Internetowa
7 Ciekawostki
8 Pułtusk w literaturze i filmie
9 Współpraca międzynarodowa
10 Honorowi obywatele miasta
11 Zobacz też
12 Przypisy
13 Linki zewnętrzne
Demografia[edytuj]


Historia[edytuj]

Powstało w IX-X wieku na miejscu dawnego grodu. Według przekazów na wzgórzu, które obecnie nosi nazwę Św. Krzyża, stała niegdyś pogańska świątynia – wówczas centrum osady.
Prawa miejskie: I lokacja: 1257 przez Siemowita I, II lokacja (na prawie chełmińskim): 1339 przez biskupa płockiego Klemensa Pierzchałę, potwierdzone w latach 1380 i 1405. Pułtusk był trzecim, po Warszawie i Płocku, miastem na Mazowszu z murowanymi fortyfikacjami.
W okresie XIII-XVIII wieku Pułtusk był własnością biskupów płockich, którzy rezydowali na pułtuskim zamku.
Rozwój Pułtuska miał miejsce w XIV-XVI wieku, co było związane głównie z handlem zbożem, potem miasto podupadło w wyniku pożarów, powodzi i zniszczeń w wojnach szwedzkich.
W poł. XV wieku w mieście wybudowano kolegiatę, w XVI w.: trzy kościoły, szpital, łaźnię miejską, apteki i przytułki dla ubogich. W 1566 r. jezuici powołali słynące w całej I Rzeczypospolitej kolegium. Od poł. XVI w. przy jezuickiej szkole działał pierwszy w Polsce teatr publiczny. W sierpniu 1568 roku przedstawienie w Pułtusku oklaskiwał poeta Jan Kochanowski. Jeszcze wcześniej, bo w 1530 roku Pułtusku powstała pierwsza na Mazowszu drukarnia. Szkołę jezuicką kształtowali sławni nauczyciele m.in. ks. Piotr Skarga, Andrzej Bobola i Jakub Wujek, a także Wojciech Slaski, jak i uczniowie m.in. kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński, biskup warmiński Andrzej Batory, poeta Maciej Kazimierz Sarbiewski. W 1590 roku na pułtuskim zamku gościł król Zygmunt III Waza.
Podczas wielkiej wojny północnej król Szwecji Karol XII stoczył w roku 1703 pod Pułtuskiem kawaleryjską bitwę, w której rozbił dwukrotnie silniejszy korpus saski.
W 1806 roku rozegrała się tutaj niezwykle krwawa bitwa pod Pułtuskiem pomiędzy wojskami cesarza Napoleona a Rosjanami, co zostało upamiętnione na Łuku Triumfalnym w Paryżu. Napoleon Bonaparte gościł w Pułtusku dwukrotnie w 1806 r. i 1812 r.
30 stycznia 1868 roku ludność miasta i okolic była świadkiem niecodziennego zjawiska przyrodniczego – upadku meteorytu, zwanego później "pułtuskim". Jego największe okazy, o masie ok. 8–9 kg znajdują się w londyńskim British Museum i Muzeum Ziemi PAN w Warszawie. Siedem lat później mieszkańców Pułtuska dotknęła wielka klęska pożaru, który strawił większość zabudowy miejskiej. Spłonęły cenne pułtuskie księgozbiory. Pożar opisał w prasie warszawskiej Henryk Sienkiewicz, który przybył na miejsce tragedii. To wydarzenie posłużyło pisarzowi do opisu pożaru Rzymu w powieści Quo vadis.
W latach II Rzeczypospolitej Pułtusk był miastem garnizonowym. Stacjonował tu 13 Pułk Piechoty. W czasie II wojny światowej Pułtusk został zniszczony w ok. 85%.
W latach 1946–1951 w okolicach Pułtuska w ramach podziemia niepodległościowego działał oddział Jana Kmiołka "Wira". 30 listopada 1946 rozbił on więzienie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Pułtusku[3].
W 1985 miasto zostało odznaczone Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Miasto jest siedzibą Akademii Humanistycznej im. Aleksandra Gieysztora (dawniej Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora) utworzonej w 1994 r.
Miasto szczyci się najdłuższym w Europie (380 m) brukowanym rynkiem.
Zabytki[edytuj]

gotycka Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP z XV wieku, z renesansową przebudową z XVI wieku (kolebkowe sklepienie wykonane w latach 1554-1561). W 1975 roku papież Paweł VI nadał kolegiacie tytuł bazyliki mniejszej. W pobliżu kolegiaty plebania z XVI w., przebudowana w XIX oraz dawne seminarium duchowne z XVIII w., obecnie liceum.
zamek biskupi usytuowany na brzegu Narwi z XIV-XVI wieku, obecnie Dom Polonii. Właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie "Wspólnota Polska". W murach zamku przebywali m.in: król Zygmunt Waza, król szwedzki Karol XII, carowie rosyjscy Aleksander I i Aleksander II.
Kaplica pw. Świętej Marii Magdaleny przy rynku. Pierwotnie odgrywała rolę kościoła parafialnego do czasu zbudowania kolegiaty. W 1944 r. została całkowicie zniszczona, zrekonstruowana w latach 1946-1951
Ratusz z wieżą ratuszową z XVI w (gotycko-renesansowa).
Kościół pojezuicki, barokowy z XVII-XVIII w., odbudowany po pożarze w końcu XIX w. i po 1945 r.
Kościół św. Krzyża z XVI w., późnogotycki z elementami barokowo-klasycznymi. Wokół świątyni rozciąga się najstarszy pułtuski cmentarz katolicki, z grobowcami z XIX w.
Kościół św. Józefa z XVII w., poreformacki. Do budynku przylegają budynki dawnego klasztoru Bernardynów, w których w okresie zaborów i PRL znajdowało się więzienie.
Pozostałości murów miejskich, wznoszonych w latach 1508-1533. Zachowała się cylindryczna baszta przy kościele św. Piotra i św. Pawła.
Szpital ufundowany w 1536 r., powiększony w końcu XVI w., przebudowywany w latach 1785-1786 i 1876.
Klasycystyczne domy przy Rynku z pocz. XIX w.
Edukacja[edytuj]

Szkoły podstawowe i gimnazja:
Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Klaudyny Potockiej
Zespół Szkół nr 2 z oddziałami integracyjnymi (Publiczna Szkoła Podstawowa im. Henryka Sucharskiego i Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II)
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Tadeusza Kościuszki
Zespół Szkół nr 4 (Publiczna Szkoła Podstawowa im. Ireny Szewińskiej i Publiczne Gimnazjum im. Andrzeja Noskowskiego)
Zespół Szkół Niepublicznych STO
Szkoły ponadgimnazjalne:
Liceum Ogólnokształcące im. Piotra Skargi
Zespół Szkół Zawodowych im. Jana Ruszkowskiego
Zespół Szkół im. Bolesława Prusa
Szkoły wyższe:
Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora
Transport[edytuj]

Transport drogowy[edytuj]
Przez Pułtusk przebiega jedna z głównych dróg krajowych łącząc województwo mazowieckie z województwem podlaskim:
droga krajowa nr 61 Warszawa – Jabłonna – Serock – Pułtusk - Ostrołęka – Łomża – Grajewo – Augustów
Przebiagają także drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 618 Wyszków - Pułtusk - Gołymin-Ośrodek
droga wojewódzka nr 571 (łaczy Naruszewo z Pułtuskiem) Naruszewo - Czerwińsk - Nasielsk - Winnica - Pułtusk
Transport kolejowy[edytuj]
Kolej łącząca Pułtusk z Nasielskiem istniała od 1950 r. do 2002 r. W 2002 roku Nasielską Kolej Dojazdową (in. Nasielska Kolejka Wąskotorowa) zamknięto z powodu niskich przychodów. Kolej służyła mieszkańcom Pułtuska do dojechania do normalnotorowej stacji kolejowej Nasielsk, skąd można było dojechać do Warszawy. Służyła także do dostarczania węgla do ciepłowni w Pułtusku.
Transport miejski[edytuj]
Za organizację transportu miejskiego w Pułtusku odpowiedzialny jest PKS Ciechanów.
Media[edytuj]

Prasa[edytuj]
Na terenie miasta, jak i całego powiatu pułtuskiego wydawanych jest 5 gazet lokalnych, tygodników:
Nowy Kurier Pułtuski
Pułtuska Gazeta Powiatowa
Tygodnik Pułtuski
Tygodnik Ciechanowski (wydanie pułtuskie)
KW - Kurier Wyszkowski
Radio[edytuj]
Akademickie Radio Atena - obecnie jego działanie jest zawieszone.
Telewizja Internetowa[edytuj]
Pultusk.tv
Ciekawostki[edytuj]

30 stycznia 1868 w okolicy miasta spadł duży rój meteorytowy. Okazy z tego spadku znane są w nauce pod nazwą meteoryt Pułtusk i należą do najliczniejszych polskich meteorytów. Kawałki tego meteorytu można znaleźć w okolicach Ponikwi – wsi leżącej niedaleko Pułtuska.
Pułtusk w literaturze i filmie[edytuj]

Potop (1886) – Henryk Sienkiewicz
Wspomnienia niebieskiego mundurka (1906) – Wiktor Gomulicki
Klub Włóczykijów (1970) – Edmund Niziurski
Kuzynki (2003) – Andrzej Pilipiuk
Trzecie pokolenie (2006) – Henryk Purzycki
Planeta krawiec (1984) – reż. Jerzy Domaradzki
Alternatywy 4 (1986), odc. 1 – reż. Stanisław Bareja
Sztos (1997) – reż. Olaf Lubaszenko
Dom (2000), kilka odcinków ostatniej serii – reż. Jan Łomnicki
Ekipa (2007), odc. 3 i 4 – reż. Agnieszka Holland
39 i pół (2008), odc. 11 (jako Zielona Góra) – reż. Mitja Okorn i Łukasz Palkowski
Handlarz cudów (2009), – reż. Bolesław Pawica i Jarosław Szoda
Klan(2011),- Maciek daje koncert na Rynku pułtuskim
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie[4]:
 New Britain
 Senica
 Montmorency
Honorowi obywatele miasta[edytuj]

Andrzej Bartnicki (1997)
Aleksander Gieysztor (1998)
Jan Paweł II (1999)
Lucjan Pawlak (2002)
Adam Koseski (2004)
Stanisław Wielgus (2005)
Henryk Samsonowicz (2008)
 Zobacz też: Kategoria:Ludzie związani z Pułtuskiem.
Zobacz też[edytuj]

Cerkiew Św. Trójcy w Pułtusku
Synagoga w Pułtusku
Cmentarz żydowski w Pułtusku