niedziela, 16 września 2012

Przedecz


Przedecz

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat kolski
Gmina Przedecz
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1363-1867, ponownie od 1919
Burmistrz Witold Siwiński
Powierzchnia 2,98 km²
Wysokość 111 m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
1780
597 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 63
Kod pocztowy 62-635
Tablice rejestracyjne PKL
Położenie na mapie Polski


Przedecz
52°17′N 18°54′E
TERC
(TERYT) 4304109114
Urząd miejski
pl. Wolności 1
62-635 Przedecz
 Multimedia w Wikimedia Commons


Wieża zamkowa i dawny kościół ewangelicki


Kościół Świętej Rodziny


Klasycystyczny ratusz


Pomnik Poległych na Placu Wolności


Jezioro Przedeckie
Przedecz (niem. Moosburg) – miasto w województwie wielkopolskim, powiecie kolskim, na Pojezierzu Kujawskim, nad Jeziorem Przedeckim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Przedecz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa konińskiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 1780 mieszkańców[1].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Zabytki
3.1 Zamek
3.2 Kościół ewangelicki
3.3 Kościół Świętej Rodziny
3.4 Ratusz
3.5 Jatki miejskie
4 Pomniki
4.1 Plac Wolności
4.2 Cmentarz parafialny
5 Sport
6 Ludzie związani z Przedczem
7 Zobacz też
8 Przypisy
9 Bibliografia
10 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miejscowość geograficznie położona jest 26 km na północny wschód od Koła na skrzyżowaniu drogi lokalnej z Kłodawy do Rybna i dalej do Włocławka i Izbicy Kujawskiej z lokalnymi do Brdowa i Bierzwienny Długiej. W okolicy miasta znajduje się źródło Noteci.
Historia[edytuj]

Pierwszym zapiskiem historycznym wzmiankującym nazwę Przedecz jest bulla papieża Innocentego II z 1136 r. identyfikująca miejscowość jako własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Istniejący tam gród drewniano-ziemny został zdobyty przez Krzyżaków w 1329 r. Przez kilkanaście lat Przedecz (pod nazwą Mosburg) pozostawał pod władaniem krzyżackim. Do Polski wrócił na mocy pokoju kaliskiego w 1343 r. Kazimierz III Wielki dostał Przedecz od biskupstwa gnieźnieńskiego w 1347 r. w ramach wymiany za inne miejscowości i niezwłocznie rozpoczął budowę zamku (ukończoną w 1360 r.). Prawa miejskie nadane zostały w 1363 r. Odtąd Przedecz stanowił siedzibę starostwa dóbr królewskich. Potwierdzenie lokacji (na prawie magdeburskim) dokonane zostało przez Władysława Jagiełłę w 1420 r. Z tego samego okresu pochodzi przywilej organizowania cotygodniowych targów oraz dwóch jarmarków rocznie.
Od 1454 r. starostwo przedeckie stanowi element uposażenia żon królewskich (Elżbiety Rakuszanki, Barbary Zapolya i Bony Sforzy). Miasto zostało zniszczone i spalone w okresie potopu szwedzkiego. Od 1794 r., po drugim rozbiorze Przedecz przechodzi pod władanie Prus jako część Prus Południowych. W latach 1807-1815 miasto leżało w granicach Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. Królestwa Polskiego. Do wybuchu powstania listopadowego silny ośrodek sukiennictwa i włókiennictwa, później położenie z dala od szlaków komunikacyjnych przyczyniło się do stagnacji i upadku znaczenia Przedcza. Prawa miejskie odebrano w 1867 r., przywrócono w 1919 r. Według spisu z 1939 r. Przedecz liczył 3600 mieszkańców. Od kliku lat w mieście organizowany jest tradycyjny kujawski konkurs sypania wzorów z piasku.
Zabytki[edytuj]

Zamek[edytuj]
Średniowieczny zamek wzniesiony został za czasów Kazimierza Wielkiego, prawdopodobnie przed rokiem 1360. Wzgórze zamkowe miało pierwotnie kształt kolisty o średnicy ponad 90 metrów. Sam zamek był murowany, a dookoła niego stały drewniane domy, tworząc wspólnie miasteczko otoczone wysokim na 11 metrów murem obronnym. Wejście było możliwe przez murowaną bramę oraz przez most zwodzony. Do wschodniej ściany warowni przylegała – istniejąca do dziś – okrągła wieża o średnicy 7,5 metra. Była to typowa wieża obronna (donżon), w której w razie zdobycia zamku, pewna grupa mieszkańców mogła schronić się i kontynuować walkę. W podziemiach mieściło się więzienie. Od wieży w kierunku jeziora ciągnął się mur, na którym co pewną odległość znajdowały się wieżyczki. Cała warownia otoczona była fosą, która połączona była z jeziorem. Fragment zamku zajmowała kaplica, w której, zgodnie poleceniem króla Kazimierza Wielkiego, do 1543 r. odprawiano trzy msze święte w ciągu tygodnia.
Po okresie potopu szwedzkiego zamek nie był remontowany i niszczał. W 1766 r. fosa była zasypana, a mur i budynki pozostawały w stanie ruiny. Przetrwała tylko okrągła wieża.
W latach 70. XX wieku na terenie zamku ulokowano Miejski Dom Kultury i Muzeum Okręgowe. Wówczas także zakonserwowano kamienny fragment muru obronnego od strony jeziora oraz odsłonięto loch więzienny.
Kościół ewangelicki[edytuj]
W pobliżu rynku, na niewielkim wzniesieniu, znajduje się neogotycki budynek dawnej świątyni ewangelickiej. Były kościół wybudowany został przez niemieckich kolonistów w latach 1824-1828 na ruinach średniowiecznego zamku. W latach 1827-1945 istniała w Przedczu parafia Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Po II wojnie światowej opuszczony kościół służył jako magazyn zbożowy, a od 1960 r. przeznaczony został na cele kulturalno-oświatowe. Obecnie mieści się tu, a także w przyległej wieży zamkowej, Miejski Dom Kultury.
Kościół Świętej Rodziny[edytuj]
 Osobne artykuły: Kościół św. Rodziny w Przedczu i Parafia Świętej Rodziny w Przedczu.
Neogotycki kościół Świętej Rodziny zbudowany został w latach 1905-1909 na miejscu spalonego przez uderzenie pioruna kościoła św. Mikołaja z 1572 r. Projekt kościoła wykonał architekt Józef Pius Dziekoński, wzorując się na kościele św. Anny w Wilnie. Ołtarz główny, ołtarze boczne i ambona wykonane z drewna, bogato rzeźbione.
Obok świątyni stoi zabytkowa murowana dzwonnica z 1834 r.
Ratusz[edytuj]
 Osobny artykuł: Ratusz w Przedczu.
Do roku 1820 władze miasta Przedecz urzędowały w drewnianych gmachu. Ze względu na duże zniszczenie i wyeksploatowanie, podjęto decyzję o budowie nowego murowanego budynku. Klasycystyczny ratusz wybudowano w 1826 r. Obiekt do dnia dzisiejszego jest siedzibą władz miasta i gminy. W pobliżu znajduje się, wzniesiona w latach 1904-1909, remiza. Będąca odpowiednikiem ratusza, również prezentuje styl klasycystyczny.
Jatki miejskie[edytuj]
Pobudowane zostały w tym samy czasie jak ratusz. Jest to budowla o jednym południowym murze i dziewięciu kolumnach w stylu doryckim, podtrzymujące dach. W dawniejszych czasach służyły handlarzom do wystawiania towarów.
Pomniki[edytuj]

Plac Wolności[edytuj]
Na środku placu umiejscowiony jest pomnik ku czci poległych w walkach o wolną Ojczyznę. Umieszczony został tutaj w roku 1985 r. W dniach świąt państwowych, przy pomniku odbywają się główne miejskie uroczystości.
Cmentarz parafialny[edytuj]
Znajduje się tutaj symboliczny grób Leona Kuleszy – nauczyciela, który zginął w Katyniu w 1940 r. W 2000 r. – 60. rocznicę zbrodni – odbył się przy pomniku uroczysty apel z udziałem bpa Romana Andrzejewskiego i wojewody wielkopolskiego Stanisława Tamma. Owa mogiła znajduje się w pobliżu głównego krzyża.
Na końcu nekropolii znajduje się tablica nagrobna poświęcona ofiarom hitleryzmu i stalinizmu. Na cmentarzu pochowany jest także nieznany ksiądz katolicki, rozstrzelany w 1944 r.
Sport[edytuj]

W miejscowości działa klub piłkarski "Baszta" Przedecz. Zespół seniorów tej drużyny od sezonu 2007/08 występuje na boiskach konińskiej B-klasy. Klub posiada przy ulicy Zamkowej 5 własny stadion z trybunami na 200 miejsc siedzących.
Wyniki klubu w ostatnich latach:
Sezon Liga Poz. M. Pkt. Mecze Bramki Uwagi
zw. rem. por. zdob. str.
2007/08 klasa B
12.
26 18 5 3 18 42 82
2008/09 klasa B
3.
20 32 9 5 6 43 44
2009/10 klasa B
6.
16 17 5 2 9 24 28
2010/11 klasa B
'
Ludzie związani z Przedczem[edytuj]

Jakub Dembiński (1427–1490), kanclerz wielki koronny, starosta przedecki
Józef Pius Dziekoński (1844-1927), architekt przedeckiej świątyni
Andrzej Korski (1954-), były wojewoda lubuski
Antoni Kossowski (1701-1771), sekretarz wielki koronny, starosta przedecki
Ireneusz Niewiarowski (1953-), polski poseł i senator
Władysław Umiński (1865–1954), pisarz science-fiction
Józef Wronkiewicz (1954-), dziekan kolski
Stefan Wyszyński (1901-1981), wikariusz miejscowej parafii, późniejszy prymas
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Przedczu

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1