Orzysz

Orzysz

Państwo Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat piski
Gmina Orzysz
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 1725
Burmistrz Tomasz Jakub Sulima
Powierzchnia 8,17 km²
Ludność (2010)
• liczba
5732
Strefa numeracyjna
(+48) 87
Kod pocztowy 12-250
Tablice rejestracyjne NPI
Położenie na mapie Polski


Orzysz
53°48′32″N 21°56′54″E
TERC
(TERYT) 2816024
SIMC 0977806
Urząd miejski
ul. Giżycka 15
12-250 Orzysz
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP
Orzysz
(1/5)▶

Budynek Urzędu Miasta i Gminy

Orzysz (niem. Arys[1], prus. Aris) – miasto w Polsce, położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, nad rzeką Orzyszą, między jeziorami Sajnem i Orzyszem. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Orzysz. W latach 1975–1998 miasto należało administracyjnie do województwa suwalskiego.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 5732 mieszkańców[2]. Drugie co do liczby mieszkańców miasto w powiecie piskim. Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 8,17 km²[3].
Spis treści  [ukryj]
1 Nazwa
2 Historia
3 Zabytki
4 Garnizon Orzysz
5 Wspólnoty wyznaniowe
6 Wybitni mieszkańcy
7 Komunikacja
8 Współpraca międzynarodowa
9 Przypisy
Nazwa[edytuj]

12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Orzysz[1]; jest to spolszczona nazwa niemiecka.
Historia[edytuj]

Historia miasta sięga XV wieku – 2 marca 1443 r. ulokowano nad jeziorem Aris osadę o nazwie Neudorf (pol. „nowa wieś”). Przywilej lokacyjny ustanowił Konrad von Erlichshausen. Nazwa ta nie przyjęła się, już w początkach XVI wieku w dokumentach krzyżackich występuje jako Aris, później Arys. Miejscowość rozbudowała się wzdłuż szlaku handlowego, przyjmując formę ulicówki. W XIX w. Orzysz otrzymał przywilej odbywania stałych targów i dorocznych jarmarków. Prawa miejskie uzyskał w 1725 r. z rąk króla Fryderyka Wilhelma I Pruskiego. Od 1753 r. stacjonował w Orzyszu garnizon wojskowy. W 1890 r. w okolicy założono poligon wojskowy, znany jako poligon Orzysz. Powstanie i rozbudowa poligonu oraz związane z tym inwestycje wojskowe przyczyniły się do rozwoju miasta. Na początku XX w. uruchomiono połączenia kolejowe – w 1908 r. z Piszem i Giżyckiem, a w 1911 r. z Mrągowem i Ełkiem. W czasie I wojny światowej miasto okupowali Rosjanie (listopad 1914 – luty 1915). W Orzyszu w 1940 r. zmarł poeta mazurski Michał Kajka, urodzony w miejscowości Ogródek (ok. 15 km od Orzysza). W 1945 r. miasto, częściowo zniszczone, zostało włączone do Polski.
Zabytki[edytuj]

Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej – wzniesiony w 1530 r. i później przebudowany. Świątynia o niskim korpusie przykrytym dwuspadowym dachem ma niewielką wieżę, ozdobioną półkolistymi podwójnymi blendami. Wewnątrz jest współczesne wyposażenie. Ołtarz z 1948 roku.
Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – eklektyczny budynek o wiejskim charakterze, położony przy ulicy Ełckiej. Jest to budynek z dekoracjami na fasadzie. Powstał w 1913 roku. W środku na belkowym stropie umieszczone są malowidła przedstawiające anioły, sceny z życia Jezusa oraz symbole chrześcijaństwa.
Garnizon Orzysz[edytuj]

 Osobny artykuł: Garnizon Orzysz.
Miasto zawsze związane było z wojskiem. W ostatnich latach stacjonowały (stacjonują) tu m.in.:
32 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych
7 Oddział Dyscyplinarny (karna Jednostka Wojskowa)
4 Suwalska Brygada Kawalerii Pancernej im. gen. bryg. Zygmunta Podhorskiego
Litewsko-Polski Batalion Sił Pokojowych
15 Mazurski Batalion Saperów
pododdziały 15 Giżyckiej Brygady Zmechanizowanej
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

kościół rzymskokatolicki pw. Matki Boskiej Szkaplerznej
kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
kaplica rzymsko-katolicka (wojskowa) pw. Królewicza Kazimierza
cerkiew prawosławna św. Jerzego – parafialna
Sala Królestwa Świadków Jehowy[4]
Wybitni mieszkańcy[edytuj]

19 września 1912 r. urodził się Kurt Sanderling, dyrygent niemiecki pochodzenia żydowskiego. W latach 1935–1960 przebywał na emigracji w Związku Radzieckim, od 1960 r. w Berlinie Wschodnim. Zmarł 18 września 2011 r. w Berlinie.
Komunikacja[edytuj]

Główne drogi przebiegające przez Orzysz:
Drogi krajowe
16 Grudziądz – Olsztyn – Mrągowo – Orzysz – Ełk – Ogrodniki
63 Węgorzewo – Giżycko – Orzysz – Kolno – Łomża – Sławatycze
Miasto nie posiada obwodnicy, ruch tranzytowy odbywa się głównymi ulicami miasta. W ostatnich latach zmodernizowano drogi przebiegające przez miasto, jak również drogi wylotowe w kierunku Ełku i Pisza. Planuje się budowę obwodnicy i ronda w związku z przebudową drogi krajowej nr 16 (S16).[potrzebne źródło]
Orzysz położony jest przy linii kolejowej Olsztyn – Ełk. Znajduje się tu stacja kolejowa Orzysz. Od września 2009 r. ruch pasażerski jest zawieszony. Infrastruktura kolejowa (gruntownie zmodernizowana) pozwala na przewóz wojsk z głębi kraju i z zagranicy na ćwiczenia na pobliskim poligonie oraz powrót tych wojsk do macierzystych garnizonów. Komunikację autobusową (lokalną) zapewniają przedsiębiorstwa PKS Pisz oraz Przewozy Pasażerskie Arkadiusz Gietek. Kursy autobusowe dalekobieżne realizują inne oddziały PKS-u. Orzysz posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Olsztynem, Ełkiem, Giżyckiem, Piszem, Węgorzewem, Łomżą, Białymstokiem, Warszawą i Lublinem (w sezonie letnim – z Hrubieszowem i Chełmem).[potrzebne źródło]
Współpraca międzynarodowa[edytuj]


Ta sekcja od 2011-09 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Miasta i gminy partnerskie:
 Kropp (Niemcy)
 Wołodarsk Wołyński (Ukraina)
 Skuodas (Litwa)
 Zgierz (Polska)