Józefów (powiat biłgorajski)

Józefów (powiat biłgorajski)

Państwo Polska
Województwo lubelskie
Powiat biłgorajski
Gmina Józefów
gmina miejsko-wiejska
Założono 1725
Prawa miejskie 1725 – 1864, 1989
Burmistrz Roman Dziura
Powierzchnia 5,00 km²
Wysokość 220 m n.p.m.
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
2 418[1]
484 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 84
Kod pocztowy 23-460
Tablice rejestracyjne LBL
Położenie na mapie Polski


Józefów
50°29′N 23°03′E
TERC
(TERYT) 3060802074
Urząd miejski
ul. Kościuszki 37
23-460 Józefów
 Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa


Pomnik na Rynku


Kamieniołomy


Dawna synagoga


Kirkut

Ten artykuł od 2011-07 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić artykuł weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Józefów (inne nazwy: Józefów Biłgorajski, Józefów Ordynacki, Józefów Roztoczański) – miasto w woj. lubelskim, w powiecie biłgorajskim, położone nad rzeką Niepryszką, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Józefów. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. zamojskiego.
Według danych z 31 grudnia 2009 roku miasto miało 2418 mieszkańców.
Józefów leży w centrum Roztocza i Puszczy Solskiej, nad rzeką Niepryszką. Do południowych granic miasta przylega Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej, natomiast o ok. 4 km na północ jest oddalona granica otuliny Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Działa tu kilka drobnych przedsiębiorstw przemysłowych (przemysł spożywczy i kamieniarski). Miasto jest także lokalnym ośrodkiem handlowo-usługowym dla mieszkańców okolicznych miejscowości.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie Józefowa względem niektórych ważniejszych miast
2 Historia
3 Turystyka
4 Zabytki
5 Przypisy
6 Linki zewnętrzne
7 Zobacz też
Położenie Józefowa względem niektórych ważniejszych miast[edytuj]
ok. 24 km na południowy wschód od Biłgoraja
ok. 27 km na północ od Tomaszowa Lubelskiego
ok. 30 km na południowy zachód od Zamościa
ok. 92 km na południowy wschód od Lublina
ok. 240 km na południowy wschód od Warszawy
Historia[edytuj]

Józefów został założony w latach 20. XVIII wieku na gruntach wsi Majdan Nepryski. Akt lokacyjny wydał V Ordynat Zamoyski Tomasz Józef Zamoyski (od jego imienia pochodzi nazwa miejscowości) w 1725 roku. Mówi on m.in. o tym, iż miasto jest lokowane na prawie niemieckim (magdeburskim) i ma prawo do 4 jarmarków rocznie (wkrótce liczba ta wzrosła do 9). W granicach Ordynacji miasteczko pozostawało aż do II wojny światowej.
Jako miejsce lokacji wybrano środek okręgu, który tworzą najważniejsze miasta regionu – Biłgoraj, Zamość i Tomaszów Lubelski.
Od początku Józefów bardzo szybko się rozwijał. Miasteczko było ośrodkiem rzemieślniczym i kamieniarskim. Większość domów budowano z drewna, na co wpływało położenie w centrum Puszczy Solskiej.
Rozwój Józefowa został zahamowany pod koniec XVIII wieku. Miasteczko dostał się pod zabór austriacki, później na krótko weszło w skład Księstwa Warszawskiego. Po jego upadku Józefów został zagarnięty przez Rosję. Od tego czasu miasteczko zaczęło podupadać.
Powstanie listopadowe nie odbiło się tu większym echem. Odwrotnie powstanie styczniowe – w okolicach działały liczne oddziały powstańcze, m.in. gen. Antoniego Jeziorańskiego, Leona Czechowskiego czy słynnego Marcina Borelowskiego ps. "Lelewel". 24 kwietnia 1863 roku pod Józefowem odbyła się bitwa w której zginął m.in. poeta Mieczysław Romanowski.
W roku 1864 władze rosyjskie za pomoc powstańcom odebrały Józefowowi prawa miejskie.
Od tego czasu osada zaczęła jeszcze szybciej biednieć. Józefów był nawiedzany przez pożary i epidemie – największa z nich, epidemia cholery w latach 50. sprawiła, że zmarło ok. 250 osób.
Liczba Żydów zamieszkujących Józefów
Lata Liczba
ludności Liczba Żydów
1830 1162 849 (73%)
1840 1364 859 (63%)
1860 917 642 (70%)
1905 1744 1256 (72%)
Od 1820 roku do lat 50. XIX wieku w Józefowie działała słynna w całym kraju drukarnia ksiąg hebrajskich, należąca do żydowskiej rodziny Waxów.
Żydzi stanowili bardzo duży odsetek mieszkańców Józefowa. Podobnie jak w okolicznych miastach, trudnili się głównie handlem i rzemiosłem.
W roku 1918 Józefów znalazł się w granicach odrodzonej Rzeczypospolitej. Miasteczko próbowało podnieść się z porozbiorowej biedy i zacofania. Udało się to w niewielkim stopniu – np. nie udało się go zelektryfikować, większość domów wciąż budowano z drewna, brakowało połączenia kolejowego i drogowego z ważniejszymi miastami, takimi jak Zamość i Biłgoraj (linia kolejowa przebiega przez oddalony o 4 km Długi Kąt).
Liczba mieszkańców miasta w latach 1822 – 1905
Lata Liczba Lata Liczba
1822 1045 1854 1141
1830 1162 1855 969
1835 1245 1860 917
1840 1364 1882 1200
1850 1181 1905 1744
Lata II wojny światowej były dla Józefowa najcięższym okresem w historii. 8 września 1939 roku od strony Zamościa i Biłgoraja do Józefowa zaczęły dobiegać odgłosy detonacji ciężkich bomb lotniczych, natomiast 11 września na północnym zachodzie widać było ogromną łunę – płonący Biłgoraj. 16 września przez miasteczko przejechał sztab połączonych Armii "Kraków" i "Lublin", następnego dnia przemieszczały się tędy oddziały Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Tego samego dnia w okolicach odbyły się walki z wojskami Wehrmachtu. Od bomb artyleryjskich w mieście wybuchły pożary – spłonęło całe centrum miejscowości.
Od 28 września, zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow Józefów znajdował się pod okupacją radziecką. Później, na skutek zmian wprowadzonych do umowy niemiecko-radzieckiej żołnierze Armii Czerwonej wycofali się z miejscowości i Józefów znalazł się na terenie Generalnego Gubernatorstwa.
Podczas okupacji niemieckiej w okolicach działały bardzo liczne oddziały partyzanckie. Miasteczko leżało na terenie objętym "powstaniem zamojskim", zaś najbliższe okolice uzyskały miano "Rzeczypospolitej Józefowskiej". Odbyło się tu bardzo wiele akcji dywersyjnych – m.in. brawurowe odbicie z niewoli Konrada Bartoszewskiego "Wira" 26 lutego 1942 roku. Niemieccy dowódcy raportowali, iż Zamojszczyzna to "centralny ośrodek bandytyzmu w Polsce, natomiast jego głównym punktem jest Józefów lub Aleksandrów. Najsłynniejszymi oddziałami partyzanckimi działającymi w okolicy były:
oddział AK pod dowództwem por. Konrada Bartoszewskiego, ps. "Wir"
oddział AK pod dowództwem por. Czesława Mużacza, ps. "Selim"
oddział AK pod dowództwem por. Hieronima Miąca, ps. "Korsarz"
oddział AK pod dowództwem por. Piotra Wasilika, ps. "Kuba"
oddział AK pod dowództwem por. Edwarda Błaszczaka, ps. "Grom"
oddział AK pod dowództwem ppor. Włodzimierza Hascewicza, ps. "War"
oddział AK pod dowództwem por. Adama Haniewicza, ps. "Woyna"
oddział GL pod dowództwem Umera Achmołła Adamanowa, ps. "Miszka Tatar"
Józefów był również ośrodkiem nasilonego terroru niemieckiego. 13 maja 1942 roku w mieście zabito ponad stu Żydów, 13 lipca hitlerowcy zamordowali ok. 1500 osób. 26 lutego 1942 roku Niemcy publicznie rozstrzelali rodzinę Konrada Bartoszewskiego i zrównali jego dom z ziemią. 1 czerwca 1943 roku Józefów został zbombardowany za zamordowanie dwóch oficerów SS. Następnie Niemcy chcieli zamordować resztę mieszkańców miasteczka, lecz udaremnił to atak partyzantów na miasto. W roku 1943 została również spacyfikowana wieś Pardysówka, dzisiejsza dzielnica miasta.
24 lipca 1944 roku Józefów został wyzwolony przez Armię Czerwoną. Od tego czasu miasteczko bardzo szybko się rozwijało – urządzono wiele nowych ulic, zbudowano wiele obiektów publicznych. Jednakże elektryfikacja Józefowa miała miejsce dopiero w roku 1959.
W roku 1989 Józefów odzyskał prawa miejskie.
Turystyka[edytuj]



Plan miasta
Miasto, ze względu na świetne walory krajoznawcze jest odwiedzane przez bardzo wielu turystów. Powodem tego jest także dogodne położenie w centrum Roztocza i Puszczy Solskiej – regionów, które odwiedzają rzesze turystów rocznie.
Działają tu trzy rekreacyjne zalewy. Najnowszy został otwarty w roku 2011. Warto zobaczyć zamknięte podmiejskie kamieniołomy, cmentarz żydowski, byłą synagogę i liczne pomniki w miejscach bitew z roku 1863 i z lat 1939-1944.
Swoje usługi turystom oferuje ośrodek wypoczynkowy "Roztocze" oraz wiele innych na terenie miasta i gminy.
Przebiega tędy 6 szlaków turystycznych pieszych i 3 rowerowe.
Zabytki[edytuj]

XIX-wieczna synagoga
XIX-wieczny kościół parafialny
park przykościelny – dawny cmentarz, zachowane niektóre nagrobki, drzewa – pomniki przyrody
cmentarz parafialny – wiele zabytkowych nagrobków z XIX i XX wieku, w tym grób poety Mieczysława Romanowskiego, liczne drzewa – pomniki przyrody
XIX-wieczny kirkut, od czasów wojny pozostający w stanie dewastacji
Przypisy

↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2009 r.). [dostęp 23.09.2009].
Linki zewnętrzne[edytuj]

Józefów – strona miasta
Historia Żydów w Józefowie na portalu Wirtualny Sztetl