niedziela, 23 września 2012

Jeziorany


Jeziorany

Państwo Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Jeziorany
gmina miejsko-wiejska
Prawa miejskie 5 lutego 1338
Burmistrz Maciej Leszczyński
Powierzchnia 3,41 km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
3 382[1]
991,8 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 89
Kod pocztowy 11-320
Tablice rejestracyjne NOL
Położenie na mapie Polski


Jeziorany
53°58′43″N 20°44′47″E
TERC
(TERYT) 6283614064
Urząd miejski
pl. Zamkowy 4
11-320 Jeziorany
 Hasło Jeziorany w Wikisłowniku
Strona internetowa


Nieczynna stacja kolejowa Jeziorany
Jeziorany (dawniej Zybork, niem. Seeburg, prus. Azarāins[potrzebne źródło]) - miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, położone nad rzeką Symsarną, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Jeziorany. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.
Według danych z 31 grudnia 2008 miasto miało 3382 mieszkańców.
W okolicy znajduje się kilka jezior. Największe z nich to Jezioro Luterskie – 691,1 ha, głębokość do 20,7 m (ośrodki wypoczynkowe w miejscowościach Kikity i Lutry), Blanki, Ławki i Pierścień. Ciekawy punkt widokowy na serpentynie drogowej w rejonie wsi Radostowo. W rejonie wioski Ustnik zlokalizowane są rozlewiska rzeki Symsarny z rezerwatem dzikiego ptactwa, o powierzchni 32 hektarów (miejsce lęgowe i wypoczynkowe dla około 50 gatunków ptaków, takich jak: perkoz zausznik, bekas dubelt, biegus mały, rycyk).
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Zabytki
3 Ciekawostki
4 Bibliografia
5 Przypisy
6 Zobacz też
7 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

W pobliżu Jezioran, koło wsi Krokowo, znajdowały się osady pruskie. Prawdopodobnie na wzgórzu, zwanym Świętą Górą (179 m n.p.m.), w czasach Prusów miały miejsce obrzędy religijne.
Założycielem Jezioran był biskup warmiński Herman z Pragi, który położył duże zasługi przy uregulowaniu granic biskupstwa i dominium warmińskiego oraz zasiedleniu południowej Warmii. W zastępstwie biskupa przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim wystawił w 1338 roku kanonik braniewski Mikołaj i wójt biskupi Henryk von Luter. Zasadźcą został Henryk Wandepfaffe. Miastu przydzielono 110 włók ziemi, z tego 11 włók należało do sołtysa, 6 stanowiło uposażenie kościoła, jedną zarezerwowano jako pastwisko na potrzeby zamku, jedną przeznaczono na zabudowę miasta. Murowany zamek biskupów warmińskich wybudowano po 1350 r. Była to budowla siostrzana do zamku w Reszlu, dwuskrzydłowa z narożna wieżą typu bergfried, poprzedzona od wschodu małym przedzamczem. Zamek rozebrano po pożarze w 1783 r., a materiał przeznaczono na odbudowę miasta. Zachowała się jedynie dolna część głównego skrzydła zachodniego ze sklepionymi piwnicami. Mury obronne miały trzy bramy: Mostową, Młyńska i reszelską, zostały wzniesione po 1360 r. Pożar z 1783 r. zniszczył Jeziorany niemal doszczętnie. Odbudowano je w całości murowane, co na owe czasy było niezwykłe. Wspominał nawet o tym biskup Ignacy Krasicki.
Szyldy sklepowe na fotografiach sprzed II wojny światowej świadczą o polskim pochodzeniu części mieszkańców Jezioran, jednak w czasie plebiscytu nie odnotowano głosów za Polską.
W 1945 r. miasto zostało włączone do Polski. Więcej zniszczeń niż uszkodzenia wojenne przyniosły późniejsze zaniedbania, w wyniku których rozebrano znaczną część jego historycznej zabudowy.
Do 1954 roku siedziba gminy Radostowo.
Zabytki[edytuj]

Przy rynku znajduje się gotycki kościół św. Bartłomieja z 1390 r. (według tradycji miał, być ukończony w 1345 r.) z wieżą dobudowaną w początkach XX wieku i cenną kołatką – jednym z rzadkich okazów sztuki odlewniczej. Wzniesiony jako trójnawowa hala bez chóru o czterech przęsłach, na planie zapożyczonym z kościoła św. Jana w Ornecie. W 1912 r. kościół był poddany gruntownej renowacji, połączonej z rozbudową korpusu o dwa przęsła wschodnie, a wieża nadbudowana o dwie kondygnacje. Wyposażenie kościoła w większości barokowe. Ołtarz główny z warsztatu Jana Chryzostoma Schmidta z Reszla pochodzi z roku 1734 r.
W miasteczku zachowały się też resztki piwnic zamku biskupów warmińskich (obecnie budynek Urzędu Miejskiego przy Placu Zamkowym) oraz gotyckich obwarowań. Przy skrzyżowaniu ulic Kopernika, Kajki i Mickiewicza kaplica, służąca obecnie jako dom pogrzebowy. Nieużywany kościół ewangelicki przy ulicy Mickiewicza (w połowie XIX w. nauczycielem w miejscowej szkole ewangelickiej był Herman Pełka). Na terenie obecnej remizy straży pożarnej znajdował się cmentarz żydowski. Zabytkowe domy przy ulicy Kajki (wjazd od strony Olsztyna). W zabudowie rynku widać pozostałości rzadko występującego rynku przelotowego, z główną ulicą (obecnie ulica Kajki) przechodzącą przez środek placu. W miejscu obecnego skweru z pomnikiem znajdował się budynek ratusza. W średniowieczu miasto posiadało trzy bramy wjazdowe. Na stokach wzgórza zamkowego znajdowały się ogrody w stylu włoskim.

Rynek w Jezioranach


Zamek w Jezioranach
Ciekawostki[edytuj]

Warmińskie Jeziorany nie mają nic – prócz nazwy – wspólnego z fikcyjną wsią Jeziorany z radiowego słuchowiska pt. "W Jezioranach".
Wieś ze słuchowiska - prawdziwa nazwa Jeziorzany.
W tym mieście nagrywano film pt. "Stacyjka"
w 1562 r. w Jezioranach urodził się Jan Leo, autor książki "Dzieje Prus", ksiądz katolicki, kanonik w Dobrym Mieście.
W Jezioranach urodził się Aleksander Szczygło - były szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego.
W szkole w Jezioranach uczył się niemiecki wynalazca Hermann Ganswindt. Urodził się w pobliskiej wsi Wójtówko.
W Jezioranach urodził się i spędził dzieciństwo pisarz Tomasz Białkowski.
Bibliografia[edytuj]

Rzempołuch A., 1993. Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn
Przypisy

↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym – stan na 31 grudnia 2008
Zobacz też[edytuj]


Portal:
Warmia i Mazury
Jeziorany (stacja kolejowa)

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1