poniedziałek, 24 września 2012

Grodzisk Wielkopolski


Grodzisk Wielkopolski

Państwo Polska
Województwo wielkopolskie
Powiat grodziski
Gmina Grodzisk Wielkopolski
gmina miejsko-wiejska
Założono ok. 1257 roku
Prawa miejskie 1303 rok
Burmistrz Henryk Szymański (od 2002)
Powierzchnia 18,21 km²
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
14 175 ▲
778 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 61
Kod pocztowy 62-065
Tablice rejestracyjne PGO
Położenie na mapie Polski


Grodzisk Wielkopolski
52°14′N 16°22′E
TERC
(TERYT) 4303905024
Hasło promocyjne: "Grodzisk Wielkopolski
miasto z życiem"
Urząd miejski
ul. Stary Rynek 1
62-065 Grodzisk Wielkopolski
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Grodzisk Wielkopolski w Wikisłowniku
Strona internetowa
Grodzisk Wielkopolski (niem. Grätz) – miasto w woj. wielkopolskim, nad Letnicą (zw. też Rowem Grodziskim), w powiecie grodziskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Grodzisk Wielkopolski. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.
Wg danych GUS z 31 grudnia 2011, miasto liczyło 14 175 mieszkańców [1].
Spis treści  [ukryj]
1 Historia
2 Przynależność administracyjna
3 Demografia
4 Zabytki
5 Gospodarka
6 Urodzeni w Grodzisku Wielkopolskim
7 Sport w Grodzisku
8 Miasta partnerskie
9 Przypisy
10 Bibliografia
11 Linki zewnętrzne
Historia[edytuj]

1257 – Pierwsza wzmianka w dokumencie wystawionym w Modrzu przez księcia Przemysła I, w którym wśród wsi należących do cystersów w Paradyżu wymienia wieś Grodisze[2].
1303 – prawa miejskie magdeburskie (nadane zapewne wcześniej przez Przemysła II w 1295-1296 r.).
1312-1314 – Stolica dystryktu w Księstwie Żagańskim[3].
1306-1314 – istniała mennica książęca, w której wybijano monety - kwartnik z napisem "De Grodis".
1339 - wzmiankowany jest Borek z Grodziska, pierwszy znany właściciel z rodu Borków (Wezenborgów).
1383-1385 – Miasto i okolica niszczone podczas wojny domowej wielkopolskich rodów Grzymalitów z Nałęczami[4].
1404 – miasto posiadało już umocnienia i dwie bramy zw. Suchą i Wodną. Był to prawdopodobnie wał kamienno-drewniano-ziemny, z ostrokołem zrobionym z grubych, zaostrzonych u góry pali, otoczony fosą.
W XV w. klucz grodziski przeszedł na Nałęczów z Lubosza, z nich pierwszym wymienionym w Grodzisku (1418) jest Niemierza.
1424 – Rozwijające się miasto strawił pożar.
1426 – Dokumenty wzmiankują kościół pw. św. Jadwigi (zapewne data budowy kościoła gotyckiego na miejscu wcześniejszej budowli, niewykluczone że uszkodzonej podczas pożaru w 1424 roku), oraz nowo powstały kościół pw. św. Ducha wraz ze szpitalem na przedmieściu Wyczółkowo. W uposażeniu szpitala wymieniony jest mielcuch. Wnioskować więc można, że w Grodzisku warzono już wówczas piwo.
1444 – najstarsza wzmianka o zaliczeniu miasta do powiatu kościańskiego, należącego do województwa poznańskiego, w tym powiecie pozostawał do 1815 roku[5].
W połowie XV w. w Grodzisku osiedliła się grupa husytów, emigrantów religijnych z Pilzna[5].
1458 – wystawienie 12 zbrojnych na wyprawę malborską, a więc Grodzisk zaliczono do II kategorii miast – średniej wielkości (miastami I kategorii, czyli dużymi, w ówczesnej Rzeczypospolitej były tylko Kraków, Lwów i Poznań)[5].
1466 – miasto przeszło w posiadanie rodziny Ostrorogów. Pierwszym z nich jest Stanisław wojewoda poznański, później kaliski[5].
1501 – na grodziskim zamku umarł Jan Ostroróg, prawnik i dyplomata, doktor praw obojga. Z tego też roku pochodzi pierwsza wzmianka o istnieniu na północnym przedmieściu kościoła pw. św. Anny.
1548-1551 – w mieście osiedliła się nowa grupa emigracyjna braci czeskich wygnanych z Czech przez cesarza Ferdynanda I[6].
1563-1593 – ośrodkiem reformacji: kościół parafialny oddano protestantom, działała tu słynna szkoła, w której wykładał Erazm Gliczner, w latach 1572-1573 działa oficyna wydawnicza Jana Glicznera (druga po Szamotułach (1551) drukarnia w Wielkopolsce), a od 1579 do 1581 drukował tu Melchior Nering[6].
1593 – na północ od przedmieścia św. Anny powstało tzw. Nowe Miasto[6].
Najstarsza wzmianka o warzeniu piwa pochodzi z 23 marca 1601 roku.
1615 – pożar zniszczył znaczną część miasta[6].
1626 – Grodzisk przeszedł w posiadanie rodziny Opalińskich, jego pierwszym właścicielem był Jan wojewoda poznański[6].
1689 - pożar zniszczył znaczną część starego miasta[7].
1708 - w wyniku "morowego powietrza" zmarło ok. 500 mieszkańców[7].
1768 – 16 grudnia pod miastem doszło do starcia grupy konfederatów barskich z Rosjanami. Kilka dni później doszło do większego starcia w czasie, którego oddział konfederatów pod dowództwem Józefa Gogolewskiego zmusił do ucieczki Rosjan[7].
1775 - 24 marca zmarł Wojciech Opaliński, ostatni przedstawiciel tego znanego rodu wielkopolskiego.
1793 - w wyniku II rozbioru Polski miasto dostaje się pod panowanie pruskie, liczy wówczas 2483 mieszkańców[8] i należy do największych w Wielkopolsce (Poznań 12 538, Kalisz 3 832, Gniezno 3 350, Piła 1611, Wolsztyn 1416, Września 1216, Szamotuły 1120, Śrem 1105, Kościan 1100, Środa Wielkopolska 1009, Konin 780, Turek 443, Nowy Tomyśl 358)[potrzebne źródło].
1794 - w sierpniu miasto opanowali Polacy, którzy uzbrojeni w piki i kosy przywiezione wcześniej do klasztoru, wypędzili Prusaków i przyłączyli się do walczących oddziałów insurekcyjnych[9].
1807 - Grodzisk włączono w skład Księstwa Warszawskiego[10].
1809 - po pożarach, które dwukrotnie trawiły północne część miasta (zniszczony i rozebrany został kościół pw. św. Anny), następuje nowa regulacja planu przestrzennego wg projektu Wernicke[10].
1815 – miejscowość weszła w skład rejencji poznańskiej i nowo utworzonego powiatu bukowskiego[10].
1848 – Wiosna Ludów, miasto znalazło się w obszarze całkowicie opanowanym przez Polaków. W trakcie działań wojennych 28 kwietnia doszło do bitwy w rejonie Doktorowa, gdzie kilkuset kosynierów pod dowództwem Marcusa Mossego starło się z 600 osobową ekspedycją pruską. Bitwa przegrana, straty polskie: 25 zabitych i 7 ciężko rannych. Kolejnych 20 mieszkańców miasta zostało zamordowanych w tym samym dniu przez pruskich żołnierzy[11]..
1860 - w drukarni grodziskiej Augusta Schmaedickiego z inicjatywy i pod redakcją ks. Aleksego Prusinowskiego rozpoczęto wydawanie zasłużonego dla sprawy narodowej "Tygodnika Katolickiego"[11]
1874 - w Grodzisku powstała pierwsza polska spółka mleczarska w zaborze pruskim.
1881 - 10 grudnia otwarto pierwsze połączenie kolejowe do Opalenicy[12].


Nieistniejący już budynek browaru na Starym Rynku
1885 - 26 października otwarto progimnazjum, pierwszą w mieście szkołę średnią.
1887 - 1 października utworzono powiat grodziski, w skład którego weszły gminy Buk, Grodzisk i Opalenica[13].
1894 - z fundacji rodziny Mossych, powstał szpital miejski[13].
1896 - w granice miasta włączono wieś Doktorowo[13].
1898 - 1 września uruchomiono elektrownię miejską. Trzecią w Provinz Posen po Poznaniu (1894) i Bydgoszczy (1896)[13].
1901 - 1 października miasto uzyskało połączenie kolejowe z Kościanem[13].
1905 - szczytowy okres rozbudowy miasta; oddano do użytku gmachy starostwa, sądu i nowego kościoła ewangelickiego; 1 października uruchomiono połączenie kolejowe z Wolsztynem[13].
1906 - strajk młodzieży szkolnej[13].
1909 - zakończono budowę tutejszego węzła kolejowego, miasto otrzymało bezpośrednie połączenie kolejowe z Poznaniem[13].
1918-1919 - liczny udział mieszkańców w powstaniu wielkopolskim. Miasto wystawia trzy kompanie piechoty i oddział kawalerii. Grodzisk staje się też głównym ośrodkiem dowodzenia i zaopatrzenia frontu zachodniego[14].
1921 - po opuszczeniu miasta przez ludność niemiecką liczba mieszkańców spadła do 5 634 osób. O trudnym położeniu ludności świadczą liczne strajki kolejarzy.
1922 - 30 kwietnia powstał Klub Sportowy Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski założony przez grupę gimnazjalistów.
1922 - strajk robotników rolnych[15].
1924 - demonstracje bezrobotnych.
1927 - w styczniu, w pożarze spłonęła zach. strona ul. Kościelnej.
1929 - z inicjatywy Antoniego Thuma powstała Grodziska Orkiestra Dęta.


Grodziska Orkiestra Dęta
1932 - 1 kwietnia zlikwidowano powiat grodziski i w całości włączono go do powiatu nowotomyskiego, Grodzisk był największym z 6 miast tego powiatu, a Nowy Tomyśl dopiero piątym (2 576 osób)[16].
1939-1945 - okupacja hitlerowska, 9 września 1939 roku Niemcy zajmują miasto.
1940 - następuje rozbiórka synagogi i cmentarza (kirkutu) żydowskiego.
1940-1942 - w mieście na terenie więzienia istniał obóz jeńców angielskich.
1941 - administracja niemiecka przywraca powiat grodziski (Kreisland Grätz), w mieście działa Sąd Obwodowy (Amtsgericht Grätz) i więzienie sądowe (Gerichtsgefänis) obejmujące swym zasięgiem powiat grodziski i włączony dawny powiat nowotomyski, a od października 1943 więzienie w Grodzisku przejęło także funkcję po zlikwidowanym więzieniu w Wolsztynie[17].
1942-1944 - w gmachu szkoły działa szkoła junkrów hitlerowskich przeniesiona z Berlina.
1943 - władze okupacyjne przystępują do budowy północnej dzielnicy mieszkaniowej, za torami kolejowymi (ukończono tylko jedną ulicę Nowe Osiedle, zw. potocznie Berlinkiem).
1945 - 24-27 stycznia walki Armii Czerwonej i grupy ok. 120 polskich ochotników o Grodzisk, 27 stycznia następuje niemiecki nalot na okolice Starego Rynku[18].
W 2000 roku znacznie zwiększono powierzchnię Grodziska z 4,57 km² na 18,09 km² (296%); włączono w całości wsie Piaski i Pantaleonowo, większą część Kobylnik a także kilka zabudowań należących wcześniej do Zdroju, Słocina, Grąblewa i Ptaszkowa.
Przynależność administracyjna[edytuj]

W początkowym okresie wieś, a później miasto administracyjnie należało do kasztelanii zbąskiej, w latach 1444-1815 do powiatu kościańskiego, a w latach 1815-1887 do powiatu bukowskiego, którego siedzibą od 1848 był Nowy Tomyśl.
Miasto powiatowe w latach 1887-1932, 1941-1945 i od 1999.
W latach 1932-1941 i 1945-1975 – Grodzisk należał do powiatu nowotomyskiego.
W latach 1975-1998 Grodzisk należał do województwa poznańskiego.
W 1999 Grodzisk zostaje siedzibą powiatu grodziskiego w województwie wielkopolskim.
Demografia[edytuj]

Ludność Grodziska na przestrzeni lat:



Kościół farny


Studnia bł. Bernarda


ul. Szeroka
Zabytki[edytuj]

Kościół farny, manierystyczny pw. św. Jadwigi z XV w., ul. Kościelna 5
Kościół pobernardyński, barokowy pw. Najśw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP z 1662 r. Wewnątrz nagrobek ostatniego z rodu Opalińskich Wojciecha, z roku 1775
Kościół pw. św. Ducha, drewniany z 1663 r. ul. Rakoniewicka 16 (daw. przedmieście Wyczółkowo)
Kościół poewangelicki, neogotycki pw. Najśw. Serca Pana Jezusa z 1905 r., pl. Powst. Wielkopolskich
Organistówka z 1685 r., ul. Kościelna 4
Ratusz w Grodzisku Wielkopolskim z ok. 1835 r., ul. Stary Rynek 1
Zabytkowa studnia bł. Bernarda w obudowie z XIX w., ul. Stary Rynek
Starostwo Powiatowe, neogotyckie z 1905 r. ul. Żwirki i Wigury 1
Sąd Rejonowy
Kamieniczka konstrukcji ryglowej błędnie zw. "pruskim murem" z XVIII w., ul. Szeroka
Kamienica w stylu eklektycznym z XIX/XX w., ul. Kolejowa 5
Kamienica Theodora Grunberga z 1861 r., ul. św. Bernarda 1
Dom Rzemiosła z 1891 roku ul. Szeroka 1
Muzeum Ziemi Grodziskiej (Dwór Łubieńskich w parku), ul. 27 Stycznia 7
Stadion Dyskobolii z zabytkową trybuną główną z 1925 r., ul. Powst. Chocieszyńskich 52
Układ urbanistyczny Grodziska Wielkopolskiego
Gospodarka[edytuj]

W Grodzisku Wielkopolskim zarejestrowanych jest ok. 1400 podmiotów gospodarczych, w większości małych i średnich firm[19]. Swoje zakłady produkcyjne mają tutaj także duże i znane firmy jak Inter Groclin Auto S.A., Kofola-Hoop, Okechamp (przetwórstwo pieczarek) i Opal (elewacje budynków). Inne przedsiębiorstwa, które również stały się nieodłączną częścią lokalnej gospodarki to Dąbex (produkcja parkietu), Grodziska Fabryka Wyposażenia Wagonów "Growag", Lexxit Mebel (produkcja mebli tapicerowanych) i Grobud (produkcja okien PCV). Ta ostatnia firma, podobnie jak Okechamp i Chłodnia Składowa PAGO znajdują się na terenie Grodziskiej Strefy Przemysłowej, która zajmuje obszar 35 ha przy drodze krajowej Poznań-Zielona Góra.
Urodzeni w Grodzisku Wielkopolskim[edytuj]

Grzegorz Balcerek - biskup pomocniczy poznański
Wanda Bibrowicz - artystka, pedagog, tkacz
Czesław Borowczyk - artysta grafik, projektant znaczków pocztowych m.in. z Mistrzostw Europy w boksie w 1953 i serii pt. Zwierzęta Chronione z 1954
Magdalena Chemicz - piłkarka ręczna, reprezentantka kraju
Franciszek Chocieszyński - polski księgarz, drukarz i wydawca
Salomon Herzfeld - adwokat i działacz organizacji żydowskich
Zbigniew Klapa - polski chodziarz, maratończyk długodystansowy
Piotr Krzesichleb zw. Artomiusem - muzyk, kompozytor
Magdalena Leciejewska - koszykarka,reprezentantka kraju
Markus Mosse - lekarz i przywódca lokalnych powstańców z 1848
Rudolf Mosse - drukarz i wydawca
Hans Heinrich Müller - architekt niemiecki
Józef Skrzydlewski - podpułkownik, organizator oddziałów powstańczych
Władysław Stachowski - regionalista, kolekcjoner, działacz społeczny i kulturalny
Lech Sternal - architekt poznański
Franciszek Ścigalski - kompozytor, dyrygent, skrzypek
Włodzimierz Trzebiatowski - polski chemik, profesor uniwersytetów we Lwowie, a następnie we Wrocławiu
Teodor Napierała - trener piłkarski, a w przeszłości piłkarz Dyskobolii Grodzisk Wielkopolski i Lecha Poznań.
Sport w Grodzisku[edytuj]

Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski
Ludowe Stowarzyszenie Sportowe Gminy Grodzisk Wielkopolski
Klub Karate Kyokushin "Kanku"
Grodziskie Stowarzyszenie Sportowe (G.S.S.)
Od 2007 r. w mieście organizowany jest Grodziski Półmaraton "Słowaka".
Miasta partnerskie[edytuj]


Ta sekcja od 2011-09 wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
 Betton
 Delligsen
 Merksplas
 Torrelodones
 Dolina
 Birże

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1