poniedziałek, 24 września 2012

Grodków


Grodków

Państwo Polska
Województwo opolskie
Powiat brzeski
Gmina Grodków
gmina miejsko-wiejska
Założono 1234
Prawa miejskie 1248/49 albo 1268
Burmistrz Marek Andrzej Antoniewicz
Powierzchnia 9,88 km²
Wysokość 175 m n.p.m.
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
8 892 ▲
1023,9 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 77
Kod pocztowy 49-200
Tablice rejestracyjne OB
Położenie na mapie Polski


Grodków
50°41′53″N 17°23′04″E
TERC
(TERYT) 5162301034
Urząd miejski
ul. Warszawska 29
49-200 Grodków
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Grodków w Wikisłowniku
Strona internetowa
Grodków (niem. Grottkau) – miasto w woj. opolskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej – Grodków.
Według danych z dniu 31 III 2011 miasto liczyło 8 892 mieszkańców[1].
W mieście mieszczą się duże zakłady przemysłu metalowego, spożywczego, wytwórnia pasz. Obecnie główną gałęzią gospodarki są usługi, w szczególności w zakresie rolnictwa.
Spis treści  [ukryj]
1 Nazwa
2 Geografia
3 Historia
4 Zabytki
4.1 Zabytki architektury
4.2 Zabytki przyrody
5 Znani grodkowianie
6 Religia
7 Kultura i sport
8 Miasta partnerskie i zaprzyjaźnione
9 Zobacz też
10 Przypisy
11 Linki zewnętrzne
Nazwa[edytuj]



Nazwa Grotkow wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie.[2]


Ulica Warszawska – deptak miejski


Kościół farny pod wezwaniem św. Michała Archanioła


Ulica Słowackiego
W dziele Matthäusa Meriana pt. "Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae" z 1650 roku miejscowość wymieniona jest pod nazwami Grotka oraz Grotkau.[3] W 1750 roku nazwa Grotkow wymieniona została w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[4]
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje dwie polskie Grodków, Grotków oraz niemiecką nazwę miejscowości Grottkau.[5]
Geografia[edytuj]

Miasto położone jest w historycznych granicach Górnego Śląska[6]. Leży nad Strugą Grodkowską na Równinie Grodkowskiej, wchodzącej w skład Niziny Śląskiej.
W Grodkowie znajduje się węzeł drogowy (obwodnicą miasta przechodzą drogi wojewódzkie nr 401, 385 i 378). Na północ od miasta przebiega autostrada A4. Przez Grodków przechodzi linia kolejowa Nysa – stacja Grodków – Brzeg o znaczeniu lokalnym.
W skład miasta wchodzą dzielnice: Śródmieście, Półwiosek, Tarnawa oraz osiedla: Osiedle im. T. Kościuszki w południowo-zachodniej części miasta, Osiedle Krakowskie, Osiedle Opolskie w południowo-wschodniej części miasta (z zabudową jednorodzinną) i Osiedle Wrocławskie na północ od centrum.
Historia[edytuj]

Znany z dokumentów pisanych w 1234 roku jako Grodcov, kiedy to książę wrocławski Henryk Brodaty założył dwie wsie na prawie niemieckim (Stary i Nowy Grodków). Już wcześniej jednak na terenie dzisiejszego Grodkowa istniała osada. Dowód na to przyniosły prace archeologiczne z 1862 r., poczynione przy okazji budowy torów kolejowych (dziś jednych z najstarszych w Polsce). Odkryto wówczas ślady palenisk, studni wyłożonych drewnem, drobne przedmioty żelazne i żużel dymarkowy.
Prawa miejskie Grodków uzyskał 22 września 1268 r.[7] W 1276 roku nastąpiła ponowna lokacja miasta na prawie średzkim. W roku 1289 Rusini sprowadzeni jako sojusznicy przez Władysława Łokietka i Bolesława płockiego w wojnie o tron krakowski, spustoszyli ziemie Henryka Probusa, w tym Grodków.
Później Grodków stał się częścią biskupiego księstwa nyskiego i dzielił jego losy.
W 1763 r. Grodków stał się siedzibą pruskiego garnizonu. W II poł. XIX w. miasto przeżywało okres intensywnego rozwoju. Wokół dawnych murów miejskich wytyczono promenadę, przy której wzniesionych został szereg budynków publicznych (szkoła rolnicza, poczta, urząd katastralny) oraz prywatne wille. Miasto wzbogaciło się także o gmachy urzędu landrata (Landratsamt) i szpitala powiatowego. Według spisu przeprowadzonego w 1910r w Grodkowie mieszkało 96,5% Niemców i 3,5% Polaków. W l. 1912-1913 zbudowano nowe koszary. W roku 1936 otwarty został basen miejski.
W wyniku przejścia frontu wojennego w lutym 1945 r. miasto zostało zniszczone w ponad 60%. Po przekazaniu tzw. Ziem Zachodnich Polsce w wyniku ustaleń poczynionych w Jałcie i Poczdamie nazwa miasta uległa polonizacji na Grodków, a jego dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec. Zniszczona wojną zabudowa starego miasta została rozebrana, zaś na jej miejscu powstały rozlegle place bądź budynki z tzw. wielkiej płyty. Materiały budowlane z rozbiórki posłużyły m.in. za budulec dla warszawskiej Starówki[potrzebne źródło].
Przed reformą administracyjną z 1975 r. jak i w latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało także do woj. opolskiego. Do roku 1975 było stolicą powiatu grodkowskiego.
Zabytki[edytuj]

Zabytki architektury[edytuj]
Niektóre zabytki architektury w Grodkowie:
kościół parafialny (farny) pod wezwaniem św. Michała Archanioła, wcześniej pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny; wybudowany był w stylu wczesnogotyckim; wzmiankowany już w 1282 roku; w 1449 r. został spalony podczas pożaru, a następnie odbudowany; wiek XV i XVI służyły rozbudowie kościoła lecz wojna 30-letnia nie oszczędziła go – został ponownie spalony; następnie przed rokiem 1671 był odnowiony staraniem biskupa Sebastiana Rostocka; w roku 1893 nastąpiła częściowa regotyzacja kościoła; kościół posiada wczesnogotyckie prezbiterium o układzie wendyjskim pochodzące z XIII wieku, pozostała część kościoła ma układ polski; przy prezbiterium znajduje się zakrystia z przełomu XV-XVI wieku; ołtarz główny w stylu późno barokowym ufundowany został w 1729 roku przez księdza Henryka Schmidta, a wykonany przez rzeźbiarza Michała Kosslera z Niemodlina i malarza Melchiora Franciszka Ansi; ponadto w kościele znajduje się barokowa chrzcielnica marmurowa, barokowy prospekt organowy i dzwon, który był przelany w 1833 r. i umieszczony nad prezbiterium; obecne wyposażenie manierystyczno-barokowe; kościół św. Michała Archanioła jest główną siedzibą dekanatu grodkowskiego.
ruiny neogotyckiego kościoła poewangelickiego (XIX w.); w 1766 roku założono w Grodkowie gminę ewangelicką i wzniesiony został kościół, który uległ zniszczeniu; budowa obecnego rozpoczęła się w 1845 roku; zaraz po zakończeniu działań wojennych, w 1946 roku odprawiano tu nabożeństwa katolickie; gdy przywrócono do stanu używalności świątynię katolicką, kościół ponownie przejęli ewangelicy, jednak z uwagi na ciągle malejącą ich liczbę, po kilkunastu latach zaprzestano odprawiania nabożeństw; od tego czasu kościół pozostał opuszczony i zamknięty;
ratusz – wzniesiony został zapewne w XIV lub XV w.; spalony w 1549 r. a odbudowany w latach 1551-57 staraniem biskupa Baltazara Promnitza; ponownie zniszczony przez największy grodkowski pożar w roku 1833; obecny ratusz, z zachowaniem pierwotnej wieży (renesans XV-XVI w.), zbudowany został w 1840 r. wg projektu architekta Philippiego z Opola; późnoklasycystyczny z gotycko-renesansową wieżą ratusz usytuowany jest pośrodku rynku; w przyziemiu zachował się gotycki portal współczesny budowie pierwszego ratusza; w sieni znajduje się tablica z inskrypcją i herbem bp. Promnitza.
fragmenty murów miejskich z wieżą Bramy Ziębickiej, wieżą Bramy Lewińskiej, basztą więzienną z renesansową attyką; budowę murów miejskich rozpoczęto w 1296 roku za czasów księcia świdnickiego Bolka I; wielokrotnie niszczone i odbudowywane, m.in. w wyniku wojny trzydziestoletniej;
wiatrak typu holenderskiego (XIX w.);
kamienice na Starym Mieście (XVIII-XIX w.);
synagoga z XIX w.; prywatny dom modlitwy znajdujący się w Grodkowie, na piętrze oficyny kamienicy rodziny Titlsch przy obecnej ulicy Wrocławskiej, za czasów niemieckich zwanej Breslauer Strasse; synagoga została założona w XIX wieku; prawdopodobnie została zdewastowana podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku; obecnie pomieszczenie po niej jest wykorzystywane do innych celów.
Zabytki przyrody[edytuj]
park miejski "Cegielnia";
park im. Juliusza Słowackiego.
Znani grodkowianie[edytuj]

W Grodkowie urodził się nauczyciel Fryderyka Chopina – Józef Elsner, założyciel pierwszej na ziemiach polskich wyższej uczelni muzycznej, kompozytor i muzyk. Przy ulicy noszącej jego imię odnajdziemy poświęcone mu muzeum – Dom Pamięci Józefa Elsnera. Tu też stawiał swe pierwsze kroki ostatni z wielkich lutnistów barokowych, także kompozytor, Sylvius Leopold Weiss. Wśród grodkowian odnajdziemy Sebastiana von Rostocka – wrocławskiego biskupa i starostę generalnego Śląska w czasie panowania cesarza Ferdynanda III czy Melchiora Adama – XVII-wiecznego encyklopedystę i historyka literatury. Tu urodził się też Robert Sommer – lekarz, założyciel Niemieckiego Towarzystwa Psychologicznego (Deutsche Gesellschaft für Psychologie), dwukrotny kandydat do Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny. W Grodkowie urodził się polski wokalista jazzowy Janusz Szrom. W roku 1970 w Grodkowie urodził się poeta Jacek Gutorow, a w 1973 wokalista Grzegorz Wilk. Z miastem związany jest również Piotr Gacek (ur. 16 września 1978 roku) – polski siatkarz, grający na pozycji libero.
Religia[edytuj]

Większość mieszkańców miasta stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego, skupieni w parafii pw. Św. Michała Archanioła w Grodkowie, która stanowi siedzibę dekanatu grodkowskiego. Na terenie miasta działa również zbór Świadków Jehowy. Przed II wojną światową w Grodkowie istniały także parafia ewangelicka oraz gmina żydowska.
Kultura i sport[edytuj]

Dom Kultury w Grodkowie powstał w 1946 roku. Należał on do związków zawodowych, a swoją siedzibę miał w kilku pomieszczeniach grodkowskiego ratusza. Wiosną 1948 roku został ulokowany w nowej siedzibie przy ulicy H. Sawickiej, obecnie Kasztanowej. W związku z przejściem pod nadzór Powiatowej Rady Narodowej, nazwa placówki zostaje zmieniona na Powiatowy Dom Kultury. W roku 1954 PDK otrzymał imię Józefa Elsnera w związku z setną rocznicą jego śmierci. Rok 1976 to kolejna zmiana nazwy, pierwszego stycznia powstaje Miejsko-Gminny Dom Kultury. Pod tą nazwą funkcjonuje aż do roku 1993, kiedy to po połączeniu Domu Kultury, hali sportowej, basenu, kina, miejskiego stadionu oraz świetlic wiejskich, powstaje Ośrodek Kultury i Rekreacji w Grodkowie. Instytucja w takiej formie funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
Obecnie OKiR posiada ponad 20 sekcji i kół zainteresowań, organizuje ok. 30 cyklicznych imprez kulturalno-rekreacyjnych rocznie. Latem ponad 7000 osób odwiedza basen kąpielowy, a przez cały rok w kinie „Klaps” odbywa się ok. 100 seansów filmowych.
W mieście działają kluby sportowe: UKS Olimp Grodków – piłka ręczna oraz GKS Grodków – piłka nożna
Miasta partnerskie i zaprzyjaźnione[edytuj]

Beckum, Niemcy
Bogumin, Czechy
Heringsdorf, Niemcy
La Celle-Saint-Cloud, Francja
Borszczów, Ukraina
Zobacz też[edytuj]

Cmentarz żydowski w Grodkowie

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1