środa, 19 września 2012
Łaziska Górne
Łaziska Górne
Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat mikołowski
Gmina gmina miejska
Aglomeracja konurbacja górnośląska
Założono 1287
Prawa miejskie 1951
Burmistrz Aleksander Wyra
Powierzchnia 20,2 km²
Ludność (2008)
• liczba
• gęstość
21 983[1]
1088 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 32
Kod pocztowy 43-170 do 43-173
Tablice rejestracyjne SMI
Położenie na mapie Polski
Łaziska Górne
50°09′N 18°51′E
TERC
(TERYT) 2408011
SIMC 0941139
Urząd miejski
pl. Ratuszowy 1
43-170 Łaziska Górne
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło Łaziska Górne w Wikisłowniku
Strona internetowa
Łaziska Górne, cmentarz parafialny
Centrum miasta (dzielnica Łaziska Górne)
(1/6)▶
Rondo w centrum. Po lewej Miejski Ośrodek Kultury
Wieża ciśnień w Łaziskach Dolnych
Pomniki w Łaziskach Górnych
(1/3)▶
Pomnik poświęcony "bohaterom walk o wyzwolenie społeczne i narodowe", odsłonięty w 1965
Łaziska Górne (śl. Gůrne Łaźiska[2], niem. Ober Lazisk, łac. Lazyska Superiori, czes. hist. Horní Lazyska) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie mikołowskim, w południowej części Wyżyny Katowickiej oraz na południowym krańcu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Według danych z 31 grudnia 2008 r.[3] miasto miało 21 983 mieszkańców.
W latach 1945-50 siedziba gminy Łaziska Górne. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.
Sąsiaduje z miastami: Mikołów i Orzesze oraz gminą Wyry.
Łaziska leżą 18 kilometrów na południe od stolicy województwa - Katowic, w powiecie mikołowskim. Na terenie dzisiejszego miasta dawniej istniały trzy odrębne wsie - Łaziska Górne, Łaziska Średnie i Łaziska Dolne. W XVIII wieku odkryto bogate złoża węgla, w XIX wieku szybki rozwój górnictwa i hutnictwa; pierwsze linie kolejowe. Na początku XX wieku pierwsza elektryfikacja i wodociągi. Od 1922 roku w granicach Polski.
Spis treści [ukryj]
1 Toponimia
2 Historia
2.1 II wojna światowa
2.2 Polska Rzeczpospolita Ludowa i III Rzeczpospolita
3 Obiekty zabytkowe
4 Środowisko naturalne
5 Dzielnice
6 Gospodarka
7 Demografia
8 Sport i rekreacja
9 Transport
10 Administracja
11 Edukacja
12 Przypisy
13 Linki zewnętrzne
Toponimia[edytuj]
Nazwa Łaziska nawiązuje do przeszłości tych terenów. W Polsce istnieje wiele miejscowości, które noszą nazwę Łazisk. Wywodzi się ona ze starych łazów, łysin, czyli terenów, na których wypalano lasy pod uprawę.
Pierwsza wzmianka o "villa Lasiszka" pochodzi z 1287 roku, kiedy to właścicielem tych ziem był rycerz Borko (Bolko) z Łazisk[4][5].
Historia[edytuj]
Pierwsza osada na tych terenach to obecna stara niemiecka dzielnica Łaziska Średnie, dopiero później powstały niemieckie Dolne, a najpóźniej na okolicznych wzgórzach zasiedlono obszar, który nazwano Łaziskami Górnymi. O Łaziskach Dolnych wiadomo, że jako "Nowe Pole" były przekazane w formie darowizny dla kościoła św. Wojciecha w Mikołowie przez "Księcia Opolskiego i Pana na Raciborzu".
W 1517 roku Kazimierz II cieszyński sprzedał ziemię pszczyńską - w tym Łaziska Dolne i Górne - węgierskiemu szlachcicowi Aleksemu z rodu Turzonów. Z tych terytoriów, które od 1327 roku było lennem królów czeskich, utworzono tzw. państwo stanowe.
Łaziska Dolne i Górne były od początku własnością panów na Pszczynie - najpierw Piastów, a następnie innych rodów. Natomiast Łaziska Średnie były własnością rodzin szlacheckich do 1814 r., aby następnie przejść w ręce właścicieli stanowego państwa pszczyńskiego.
W 2. połowie XIX wieku do wsi dotarła industrializacja - oprócz kilku działających tutaj kopalń (pierwszą otwarto w 1839 r., ale złoża węgla odkryto w 1779 r.[6]) otwarto hutę oraz połączenia kolejowe (na liniach Mikołów-Orzesze oraz Tychy-Orzesze).
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wymieniał w 1884 r. 7 działających kopalni: Augustenfreude, Brade w Łaziskach Górnych, Martha-Valesca (Waleska), Herzogin-Auguste, Gottmituns, Trautscholtsegen i Bonaparte w Łaziskach Średnich oraz 1 nieczynną od 1845 r. - Heinrichsglück (Szczęście Henryka) w Łaziskach Dolnych. W Łaziskach Górnych istniało wówczas 119 budynków, w tym 104 domy i szkoła[7]. W 1910 r. w gminie wiejskiej Łaziska Górne mieszkało 2268 osób, w obszarze dworskim (Gutsbezirk Ober Lazisk) 920 osób, w gminie Łaziska Średnie 1406 mieszkańców, a w obszarze dworskim (Gutsbezirk Mittel Lazisk) 373, natomiast w gminie Łaziska Dolne 1227 osób, a w obszarze dworskim (Gutsbezirk Nieder Lazisk) 6[8].
W 1906 w Łaziskach Górnych powstał kościół (w wyniku rozbudowy dawnej kaplicy), a w 1908 utworzono osobną parafię. Na początku XX wieku Łaziska zostały częściowo zelektryfikowane, w 1917 r. zaczęła pracę Elektrownia Łaziska (wówczas "Elektro"), wybudowana wraz z fabryką karbidu, a należąca do księcia pszczyńskiego i zaczęły pracę pierwsze wodociągi.
Kiedy zakończyła się I wojna światowa mieszkańcy Łazisk brali udział w powstaniach śląskich. Podczas plebiscytu w marcu 1921 r. większość łaziszczan opowiedziała się za przyłączeniem do Polski - w Górnych 1165 do 212, w Średnich 580 do 166, a w Dolnych 659 do 59; w obszarach dworskich wyniki plebiscytu również były korzystne dla Polski - 433 do 87 (Łaziska Górne) i 269 do 171 (Łaziska Średnie)[9]. Jednak według pierwotnych planów podziału Górnego Śląska teren Łazisk Górnych miał zostać w Niemczech (tzw. Linia Percival - de Marinis[10]); byłby to niewielki "cypel" terytorium poniżej granicy, którą projektowano na północ od miejscowości) z powodów ekonomicznych (kopalnie, huta i elektrownia). Ostatecznie, po III powstaniu śląskim, Rada Ambasadorów zatwierdziła inny plan podziału obszaru plebiscytowego i Łaziska Górne zostały przyłączone do Polski. Nadal pozostały ważnym ośrodkiem górniczym - mapa z okresu międzywojennego pokazuje na terenie dzisiejszego miasta pięć kopalń (część już nieczynnych) - Brada, Princen, Kamieraca (?), Waleska i Szczęście Henryka[11]. Na niemieckiej mapie z 1943 na terenie dzisiejszych Łazisk Górnych zaznaczono te same kopalnie, tylko pod niemieckimi nazwami: Brade-grube, Prinzen-grube, Trautscholtsegen, Valeska i Heinrichsglück[12].
W 1927 r. zakończono budowę jednego z najbardziej charakterystycznych obiektów w ówczesnej gminie - ratusza (choć Łaziska nie posiadały jeszcze praw miejskich).
II wojna światowa[edytuj]
Podczas II wojny światowej Łaziska już 1 września zostały zajęte przez jednostki Wehrmachtu i Freikorpsu (granica z III Rzeszą biegła zaledwie kilkanaście kilometrów od wsi, a wśród atakujących mogli znajdować się też niemieccy mieszkańcy Łazisk[13]), wkraczające od strony Orzesza. Nie obyło się bez rozlewu krwi. Zakładów "Elektro" bronili m.in. studenci odbywający tam praktyki (wszyscy zostali zabici w walce), kilku żołnierzy Wojska Polskiego zginęło przy zakładach chemicznych, kilku również w Łaziskach Średnich. W dzielnicy Brada spłonęło ponad 20 domów; ogień strawił także kościół w Łaziskach Górnych, na którego wieży polskie wojsko umieściło punkt obserwacyjny (według innych źródeł punkt ten mieścił się na wieży wodociągowej), salę katechetyczną, kościelne zabudowania gospodarcze oraz działający wówczas klasztor żeński[14]. Polscy żołnierze bronili się też w schronach - umocnieniach Obszaru Warownego Śląsk w Łaziskach Dolnych i Średnich, ale szybko się z nich wycofali wobec przeważających sił wroga. Niemieckie samoloty zrzuciły także kilka bomb, zabijając m.in. jednego z robotników pracujących przy budowie nawierzchni dzisiejszej ulicy Mikołowskiej.
2 września Niemcy aresztowali wójta Łazisk Dolnych - dalsze jego losy są nieznane. Tego i w ciągu następnych dni oddziały Wehrmachtu i Freikorpsu rozstrzelali w Łaziskach kilkadziesiąt osób - w Górnych 20, w Średnich 17, a w Dolnych 11[13]. Część z nich była dawnymi powstańcami śląskimi, innych aresztowano pod zarzutem posiadania broni i otwierania ognia do niemieckiego wojska. Niektórych byłych powstańców wydali ich sąsiedzi[13].
Podczas wojny mieszkańcy walczyli i ginęli na frontach w mundurach armii zarówno niemieckiej, jak i alianckich. Władze niemieckie planowały zmienić niemiecką nazwę Łazisk Górnych z Ober Lazisk (kojarzyła się zbyt słowiańsko) na Prinzengrube, ale ostatecznie do tego nie doszło, choć na niemieckich mapach z okresu wojny zamiast nazwy Kopanina pojawia się Prinzenkolonie[12].
W styczniu 1945 r. miejscowość została zdobyta przez Armię Czerwoną - pozostałością po działaniach wojennych są 4 zbiorowe mogiły niemieckich żołnierzy, w których pochowano kilkudziesięciu zabitych[13]. Pierwszy radziecki czołg wjeżdżający do miasta ostrzelał wieżę kościelną, która runęła. Wojska radzieckie zniszczyły także bramę wjazdową na plac kościelny[14].
Polska Rzeczpospolita Ludowa i III Rzeczpospolita[edytuj]
Rządy nowej władzy ludowej, oprócz nowego totalitaryzmu (zimą 1945 r. niektórych Łaziszczan wywieziono na Sybir[14]), przyniosły prawa miejskie (1951 r.), status osiedla dla Łazisk Średnich (do których w 1945 r. wcielono Łaziska Dolne), a ostatecznie połączenie wszystkich łaziskich dzielnic w jeden organizm miejski (1973 r.). W okresie Polski Ludowej przyłączono też do miejscowości fragmenty gromady Mokre (w latach 50. stację kolejową wraz z osiedlem Ameryka, w latach 70. - kolejne niewielkie osiedle). Niestety, Łaziska, jako teren wysoce uprzemysłowiony, były przez kilkadziesiąt lat narażone na zagrożenia ekologiczne, płynące z miejscowych zakładów. Dopiero po 1989 r. powietrze zostało oczyszczone z zanieczyszczeń.
Okres PRL-u to także największe sukcesy najstarszego łaziskiego chóru - Echo (założony w 1913 r.). Reaktywowany po II wojnie światowej, wybudował własnym wysiłkiem budynek przeznaczony na występy i próby. W latach 40. i 50. był w ścisłej czołówce polskich chórów amatorskich - kilkukrotnie występował na przeglądach piosenki w Warszawie, a występy chóru transmitowało Polskie Radio. Chór istnieje do dnia dzisiejszego i jest jednym z najstarszych na Śląsku.
Z kolei w 1948 r. otwarto pierwszą w miejscowości bibliotekę publiczną - mieściła się w ratuszu. Później przeniesiono ją do pomieszczeń w nowo wybudowanym okazałym Miejskim Domu Kultury (do tej pory jest największym w powiecie mikołowskim), a na początku lat 90. XX wieku do dawnego budynku mieszkalnego - tzw. Schlafhausu.
Obiekty zabytkowe[edytuj]
Na terenie miasta znajduje się 8 obiektów wpisanych na listę zabytków (wszystkie, poza jednym, zostały na nią wpisane w 2005 r.)[15]:
pozostałości parku przy ulicy Stefana Wyszyńskiego (wpisane na listę w 1981 r.),
budynek kościoła parafialnego w Łaziskach Górnych, wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku w style eklektycznym, z elementami neogotyckimi i neoromańskimi,
plebania w Łaziskach Górnych, z lat 1902-1903, wybudowana według projektu Gregerackiego z Żor w stylu górnośląskiego domu robotniczego,
ratusz z 1927 r., wybudowany w stylu funkcjonalistycznym,
budynek szkoły podstawowej nr 1 z 1915 r., wybudowanej w stylu modernistycznym,
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna z 1913, bez wyraźnych znak stylowych, dawny tzw. Schlafhaus,
kościół parafialny w Łaziskach Średnich z lat 1937-1940 w stylu modernistycznym, według projektu architekta Gambca,
budynek gimnazjum nr 3 w Łaziskach Średnich z lat 1928-1930, wybudowanego w stylu funkcjonalistycznym według projektu inżyniera Krzyżanowskiego.
Najstarszym obiektem jest krzyż dziękczynny z 1738 r., ustawiony przez mistrza szklarskiego Szymona Mendeckiego z książęcej huty szkła w podzięce za jej ocalenie podczas wielkiego huraganu, który przeszedł w tym roku nad Łaziskami. Został odnowiony w 1834 r. po uszkodzeniach dokonanych przez poszukiwaczy skarbów[16]. Krzyż stoi w dzielnicy Brada, na terenie prywatnym.
Inne wiekowe budynki to m.in.:
w Łaziskach Górnych - osiedle robotnicze przy ulicy Świerczewskiego, domy mieszkalne przy ulicy Dworcowej z początku XX wieku,
w Łaziskach Średnich - osiedle robotnicze przy ulicy Sikorskiego, Zakładowy Dom Kultury przy kopalni "Bolesław Śmiały" z początku XX wieku,
w Łaziskach Dolnych - wieża wodna z okresu międzywojennego, kapliczka na tzw. Wierzysku z początku XIX wieku, siedziba Ochotniczej Straży Pożarnej (dawna szkoła) z końca XIX wieku.
Środowisko naturalne[edytuj]
Według danych z roku 2002 Łaziska Górne ma obszar 20,2 km², w tym: użytki rolne 41%, użytki leśne: 10%[17]
Dzielnice[edytuj]
Łaziska Średnie
Łaziska Dolne
Brada
Kopanina
Gospodarka[edytuj]
przemysł energetyczny: Elektrownia "Łaziska" S.A.
przemysł górniczy: Kopalnia Węgla Kamiennego Bolesław Śmiały
przemysł hutniczy: Huta "Łaziska" S.A.
przemysł chemiczny: Zakład Tworzyw Sztucznych "ERG-System" S.A.
przemysł lekki: Polzap Servis Sp.z o.o. producent umundurowania dla Straży Pożarnej
przemysł komputerowy: Wilk Elektronik S.A., producent pamięci komputerowych Goodram
Demografia[edytuj]
Dane z 30 czerwca 2004 r.[18]:
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 21 958 100 11 379 51,8 10 579 48,2
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 1087 563,3 523,7
Sport i rekreacja[edytuj]
Obiekty sportowe i rekreacyjne
(1/3)▶
Hala widowiskowo-sportowa
Polonia Łaziska - klub piłkarski założony w 1927 r., w sezonie 2009/2010 po raz pierwszy awansował do III ligi
KS Polonia Łaziska Górne, Sekcja Kręglarska.
MOSiR Łaziska Górne (dawniej ŁKTS Piast Progmet) - klub tenisa stołowego
MOSiR Łaziska Górne - sekcja podnoszenia ciężarów, drużyna występuje w II lidze
W 2009 r. otwarto w Łaziskach Górnych halę widowiskowo-sportową (należącą do Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji) o ogólnej kubaturze 85 tys. m², mieszczącą arenę główną (1,2 tys. m² z 410 miejscami na widowni), kręgielnię, siłownię, saunę oraz salę fitness. Jest to największy i najnowocześniejszy obiekt w powiecie mikołowskim[19].
W mieście znajduje się także druga hala sportowa, Stadion Miejski oraz Ośrodek Rekreacyjno-Sportowy "Żabka" z otwartymi basenami, kortami tenisowymi oraz boiskiem ze sztuczną nawierzchnią, a zimą działa na nim lodowisko.
Transport[edytuj]
Przez Łaziska Górne biegnie dwupasmowa droga krajowa nr 81 (popularna wiślanska) z Katowic do Skoczowa.
Połączenie ze stolicą województwa zapewniają także pociągi kursujące na linii kolejowej nr 140 (Katowice-Nędza). Zatrzymują się one na dwóch przystankach kolejowych: Łaziska Górne oraz Łaziska Górne Brada. Na żadnym z nich nie ma już czynnego dworca kolejowego.
W południowej części miasta funkcjonuje jeszcze linia kolejowa Tychy-Orzesze Jaśkowice, z dwoma dawnymi przystankami: Łaziska Średnie i Łaziska Kopanina oraz ładownią kolejową Łaziska Huta. W latach 90. XX wieku trasę zamknięto dla ruchu pasażerskiego i obecnie kursują po niej tylko składy towarowe.
Administracja[edytuj]
Łaziska Górne są gminą miejską. Mieszkańcy wybierają do Rady Miejskiej w Łaziskach Górnych 21 radnych[20]. Organem wykonawczym samorządu jest burmistrz miasta, którym obecnie jest Aleksander Wyra.
Edukacja[edytuj]
Zespół Szkół Energetycznych i Usługowych w Łaziskach Górnych.
Zespół Szkół im. Piastów Śląskich (Liceum Ogólnokształcące, Gimnazjum nr 2)
Gimnazjum nr 1 im. Mikołaja Kopernika
Gimnazjum nr 3 im Przyjaciół Ziemi
Szkoła Podstawowa nr 1
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Powstańców Śląskich
Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jana Pawła II
Subskrybuj:
Komentarze do posta (Atom)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz