czwartek, 6 września 2012

Zwoleń


Zwoleń

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Zwoleniu

Herb Zwolenia
Państwo Polska
Województwo mazowieckie
Powiat zwoleński
Gmina Zwoleń
gmina miejsko-wiejska
Założono 1425
Prawa miejskie 1425
Burmistrz Bogusława Janina Jaworska
Powierzchnia 15,91[1] km²
Ludność (2009)
• liczba
• gęstość
8048
505,8 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 48
Kod pocztowy 26-700
Tablice rejestracyjne WZW
Położenie na mapie Polski


Zwoleń
51°21′25″N 21°35′02″E
TERC
(TERYT) 1142136054
Urząd miejski
pl. Kochanowskiego 1
26-700 Zwoleń
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Zwoleń w Wikisłowniku
Strona internetowa
Zwoleń – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, siedziba powiatu zwoleńskiego i gminy Zwoleń. Położone nad rzeką Zwolenką, na Wzniesieniach Południowomazowieckich, historycznie w Małopolsce.
Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 10048 mieszkańców[2].
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Komunikacja
4 Instytucje oświatowe
5 Sport
6 Kultura
7 Zabytki i pomniki
8 Współpraca międzynarodowa
9 Sławni ludzie
10 Zobacz też
11 Przypisy
12 Bibliografia
13 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Miasto leży w południowej części województwa mazowieckiego, we wschodniej części Równiny Radomskiej[3].
Przez miasto przepływa niewielka rzeka Zwolenka, dopływ Wisły.
Historycznie należy do Małopolski. Leżało w ziemi sandomierskiej, następnie w województwie sandomierskim.
Historia[edytuj]

Zwoleń powstał na gruncie wsi Gotardowa Wola w latach 20. XV wieku, na mocy przywileju wydanego przez króla Władysława Jagiełłę. Datowane dokumenty lokacyjne z 1425 roku poświadczają zaawansowany już stopień zasadzenia osady.
Lustracja miasta z 1564 potwierdza ważność szlaku komunikacyjnego biegnącego z Lublina przez Zwoleń do Radomia i Wielkopolski. Ważnym czynnikiem do intensywnego rozwoju miasta było rzemiosło, które już w 1555 otrzymało prawo zrzeszania się w cechy.
W latach 1566-1575 Jan Kochanowski był prebendarzem miejscowej parafii. W wyniku potopu szwedzkiego Zwoleń poniósł ogromne straty materialne i ludzkie, które zaważyły na jego dalszych losach i spowodowały, że miasto nie powróciło już do dawnej świetności. Po upadku insurekcji kościuszkowskiej i III rozbiorze Polski miasto weszło w skład zaboru austriackiego. W 1808 roku przebywał tu, wraz ze swym sztabem książę Józef Poniatowski. Po likwidacji Księstwa Warszawskiego i utworzeniu w 1815 roku Królestwa Polskiego, Zwoleń wszedł w jego skład.
Od tego momentu zmienił się ustrój miasta, wprowadzono urząd burmistrza wraz z jego ławnikami. Za udział w powstaniach narodowych władze carskie zdegradowały Zwoleń do miasta osady. Efektem tego był zastój ekonomiczno-gospodarczy. W latach 1870 – 1925 Zwoleń był osadą miejską w gminie Zwoleń. 10 czerwca 1925 roku rozporządzeniem Rady Ministrów Zwoleń ponownie został wpisany w poczet miast; jednocześnie rozszerzono jego granice[4].


Nieistniejąca obecnie synagoga w Zwoleniu, która spłonęła po zbombardowaniu miasta przez Niemców we wrześniu 1939
W 1921 w Zwoleniu mieszkało około 8544 osób z czego 3787 Żydów. Do chwili wybuchu wojny liczba żydowskich mieszkańców wzrosła do około 5000[5].
Wybuch II wojny światowej okazał się tragiczny w skutkach, miasto zostało mocno zniszczone[6]. Między innymi spłonęła zabudowa rynku i miejscowa synagoga. Za udział w ruchu oporu (Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie) mieszkańcy Zwolenia i okolic trafiali do więzień lub byli rozstrzeliwani w egzekucjach na placu Jana Kochanowskiego, a także ginęli w katowniach gestapo. Po zajęciu miasta przez Niemców, zamieszkujący je Żydzi byli zmuszani do prac porządkowych. Wielokrotnie byli też ofiarami wymuszeń niemieckich żandarmów z Sandomierza[7]. Miały miejsce egzekucje Żydów w radomskim więzieniu za opuszczanie terenu getta w Zwoleniu[8]. W Zwoleniu istniała delegatura radomskiego komitetu Żydowskiej Samopomocy Społecznej[9]. W marcu 1941 do Zwolenia przesiedlono część Żydów z Przytyka[10]. Getto w Zwoleniu powstało w lutym 1942 r.[11] Było zamieszkane przez około 6000 osób, tak ze Zwolenia jak i Pionek, Garbatki, Gniewoszowa, Sarnowa i Kazanowa. Żydów zmuszano do pracy przy regulacji Wisły oraz wysyłano do obozów pracy w Pustkowie, Skarżysku-Kamiennej i Dęblinie[12]. 18 sierpnia 1942 Niemcy zaczęli zwozić do Zwolenia Żydów z Gniewoszowa, Janowic, Oblas, Pionek i Policzny. Liczba ludności wzrosła do około 9000-11000[13][14]. Zwoleńskie getto zostało zlikwidowane 29 września 1942 r., kiedy około 10000-10500 ludzi zostało wywiezionych do obozu w Treblince[15][14]. W czasie wojny Niemcy zniszczyli żydowski cmentarz. Zwoleńscy Żydzi walczyli i ginęli w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR i LWP[16]. Po pewnym czasie od zakończeniu działań wojennych, w czerwcu 1945 r. w Zwoleniu odnotowano obecność 73 Żydów[17].
Dalsza historia Zwolenia to dźwiganie się z pożogi wojennej. Przykładem tego może być powołanie w pierwszych miesiącach po ustaniu działań wojennych gimnazjum przekształconego później w liceum ogólnokształcące. Uruchomiono również średnią szkołę rolniczą.
30 września 1954 roku w Zwoleniu został utworzony powiat, który należał do województwa kieleckiego, co podniosło znacznie rangę miasta. Powstały dogodne warunki do rozwoju infrastruktury gospodarczej i przemysłowej. Powstała filia Zakładów Metalowych "Łucznik" oraz Zakłady Mięsne.
W latach 1970-1972 Zwoleń zdobył I miejsce w konkursie "Mistrz Gospodarności". Po likwidacji powiatu 21 sierpnia 1975 gmina i miasto zostają połączone w jedną jednostkę administracyjną i włączone do nowopowstałego województwa radomskiego. W skład gminy weszło 28 okolicznych wsi. Na podstawie ustawy z marca 1990 o terenowej organizacji rządowej 1 sierpnia 1990 został utworzony w Zwoleniu przez Szefa Rady Ministrów Urząd Rejonowy, obejmujący swym zasięgiem 7 gmin w tym miasta Zwoleń i Lipsko. W 1999 Zwoleń stał się siedzibą powiatu obejmującego 5 gmin: gminę Tczów, gminę Kazanów, gminę Przyłęk, gminę Policzna oraz gminę Zwoleń. Powiat wszedł w skład województwa mazowieckiego.
Komunikacja[edytuj]

Zwoleń leży w południowo-wschodniej części województwa mazowieckiego, na skrzyżowaniu drogi krajowej: nr79 Warszawa – Sandomierz – Kraków – Bytom i drogi krajowej nr12 Łęknica – Żary – Żagań – Głogów – Leszno – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Radom – Puławy – Lublin – Dorohusk, która na odcinku Piotrków Trybunalski - Dorohusk ma stać się drogą ekspresową S12 z obwodnicą miasta.
Zwoleń nie posiada stacji kolejowej, niemniej jednak posiada połączenia autobusowe z Lublinem, Warszawą, Radomiem, Tarnobrzegiem, Ustrzykami Dolnymi, Sanokiem, Mielcem, Krakowem, Rzeszowem, Zamościem, Tomaszowem Lubelskim, Poznaniem, Katowicami, Łodzią, Lipskiem, Kozienicami, Iłżą, Puławami, Wrocławiem, Częstochową, Piotrkowem Tryb., Kielcami i Chełmem. Obsługiwane są przez PKS i firmy prywatne.
Instytucje oświatowe[edytuj]

W Zwoleniu działają Szkoła Podstawowa im. Władysława Jagiełły, Publiczne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego oraz Zespół Szkół Rolniczo-Technicznych im. Bohaterów Walki z Faszyzmem. Założony także został Uniwersytet Trzeciego Wieku, którego zadaniem jest animacja osób starszych oraz zwiększenie ich aktywności w życiu kulturalnym.
Sport[edytuj]

W Zwoleniu działa nieformalny klub rowerowy[potrzebne źródło] oraz brydżowy (od 2001 roku), klub tenisa ziemnego, klub piłkarski Zwolenianka, klub szachowy Hetman (przy Domu Kultury) oraz MPKS (miejski parafialny klub sportowy).
Kultura[edytuj]

W Zwoleniu odbywa się szereg imprez kulturalnych, organizowanych przez Dom Kultury oraz władze miasta i powiatu. Najbardziej znaną są coroczne imieniny Pana Jana poświęcone Janowi Kochanowskiemu. Odbywają się one w przedostatnią niedzielę czerwca (pierwsza niedziela wakacji). Na tę imprezę zapraszani są różni sławni goście. Zaproszeni byli m.in.:Szymon Wydra, Ryszard Rynkowski, Jerzy Zelnik, Czesław Majewski, Tadeusz Ross, Dariusz Jakubowski, Stachursky, Alicja Majewska, Marek Torzewski, zespoły Budka Suflera i Kombii, uczestnicy programu Europa da się lubić i inni. Na innych imprezach w Zwoleniu wystąpili także zespół Boys i Ewelina Flinta. W 2000 roku Zwoleń odwiedził w ramach kampanii wyborczej przed wyborami prezydenckimi prezydent Aleksander Kwaśniewski.
Zabytki i pomniki[edytuj]

kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z XVI wieku, z kaplicami Kochanowskich, w podziemiach której spoczywają szczątki Jana Kochanowskiego wraz z rodziną oraz Owadowskich, spokrewnionych z Kochanowskimi;
kaplica św. Anny na ulicy Wojska Polskiego;
pomnik Jana Kochanowskiego z Urszulką, przy Gimnazjum, od ulicy Kościelnej;
pomnik Jana Kochanowskiego w centralnej części parku na placu Jana Kochanowskiego;
pomnik Władysława II Jagiełły przy Szkole Podstawowej na ulicy Ludowej;
pomnik św. Jana przy ulicy św. Jana;
ściana straceń w północno-wschodniej części placu Jana Kochanowskiego.
Współpraca międzynarodowa[edytuj]

Miasta i gminy partnerskie: Zwoleń (Słowacja)[potrzebne źródło]
Sławni ludzie[edytuj]



Pismo Jana Kochanowskiego z zapisku z 1571 roku


Park miejski, w który przemieniono w okresie PRLu dawny cmentarz żydowski
Jan Kochanowski – poeta, proboszcz parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego
Władysław II Jagiełło – król Polski, nadawca praw miejskich
Stanisław Chomętowski – starosta zwoleński 1706-28
Stanisław Tarło (starosta) - starosta zwoleński do 1599
Stanisław Witowski - starosta zwoleński 1641-49
Karol Gregorek - piłkarz
Paweł Janeczek – porucznik Biura Ochrony Rządu, jedna z ofiar katastrofy polskiego samolotu Tu-154 w Smoleńsku.
Zobacz też[edytuj]

synagoga w Zwoleniu
cmentarz żydowski w Zwoleniu
Parafia Zesłania Ducha Świętego w Zwoleniu.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1