Żory

Żory

Herb Żor Flaga Żor
Państwo Polska
Województwo śląskie
Powiat miasto na prawach powiatu
Aglomeracja rybnicka
Prawa miejskie 1272
Prezydent miasta Waldemar Socha
Powierzchnia 64,64 km²
Wysokość 241-284 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
62 094[1]
935 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 32
Kod pocztowy 44-240
Tablice rejestracyjne SZO
Położenie na mapie Polski


Żory
50°02′44″N 18°41′41″E
TERC
(TERYT) 247901
SIMC 0945746
Urząd miejski
al. Wojska Polskiego 25
44-240 Żory
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Żory w Wikisłowniku
Strona internetowa
Żory (śl. i czes. Žory[2], niem. Sohrau) – miasto na prawach powiatu położone w południowej Polsce, w województwie śląskim, historycznie na Górnym Śląsku.
Według danych z 31 marca 2011 r. miasto miało 62 094 mieszkańców.
Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego. Siedziba dekanatu. Obecnie miasto spełnia funkcję handlową, usługową, logistyczną.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Nazwa miasta
3 Administracja
3.1 Podział administracyjny
4 Historia
4.1 Pożary
5 Zabytki
6 Komunikacja i infrastruktura
7 Edukacja
8 Kultura
9 Sport
9.1 Kluby
9.2 Działalność Sportowa
9.3 Orlik 2012
10 Wspólnoty religijne
11 Demografia
11.1 Struktura ludności
12 Gospodarka
13 Infrastruktura techniczna
14 Miasta partnerskie
15 Przypisy
16 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Żory leżą na Górnym Śląsku na Płaskowyżu Rybnickim nad rzeką Rudą.
Według danych z 30 czerwca 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 64,64 km²[3].
Żory graniczą z powiatami mikołowskim, pszczyńskim i rybnickim oraz miastami Jastrzębie-Zdrój i Rybnik.
W latach 1945-1954 siedziba gminy Żory i, ponownie, w latach 1977-1982 gminy Żory. W latach 1975-1998 Żory administracyjnie należały do województwa katowickiego.
Nazwa miasta[edytuj]

Nazwa miasta ewoluowała od najdawniejszej Sari, która do dziś jest łacińskim odpowiednikiem nazwy Żor. Następnie powoli zmieniając się przez Zari i Żary doszła do obecnej Żory. Od początku jednak nazwa nawiązywała do ognia, w związku ze średniowieczną metodą wypalania lasów pod budowę osad.[potrzebne źródło]
Administracja[edytuj]

Miasto jest członkiem Związku Subregionu Zachodniego.
Podział administracyjny[edytuj]
Żory składają się z 9 dzielnic oraz 7 osiedli, które z uchwałą z dnia 29 czerwca 2007 roku są również dzielnicami. Oprócz nich istnieją także 2 inne, które nie posiadają żadnego statusu i wchodzą w skład danej dzielnicy gdzie się znajdują. Wszystkie sołectwa w tym dniu utraciły swój statut i uzyskały miano dzielnicy[4].
Dzielnice
Zachód
Śródmieście
Kleszczówka
Rowień-Folwarki
Osiny
Kleszczów
Baranowice
Rogoźna
Rój
Osiedla (będące również dzielnicami)
Księcia Władysława
Powstańców Śląskich
700-lecia Żor
Władysława Sikorskiego
Wojciecha Korfantego
Władysława Pawlikowskiego
Broniewskiego
Osiedla wchodzące w skład dzielnic
Osiedle Gwarków (dzielnica Rój)
Osiedle Fadom (dzielnica Kleszczówka)
Historia[edytuj]



Podział na dzielnice Żor
 Osobny artykuł: kalendarium historii Żor.
W okresie tworzenia się polskiej państwowości ziemie dzisiejszych Żor zamieszkiwało lechickie plemię Golęszyców. W drugiej połowie IX wieku ziemie te znajdowały się w granicach państwa wielkomorawskiego, a następnie, ok. 921 r. – czeskiego.
Po raz pierwszy nazwa wsi Żory pojawiła się w 1258. 24 lutego 1272 książę opolsko-raciborski Władysław podpisał umowę, zawierającą postanowienie o przejściu wsi pod jego władzę oraz o lokacji miasta (na prawie magdeburskim). Miało ono obowiązujący do dziś owalny kształt z prostokątnym rynkiem, dwiema bramami (krakowską i cieszyńską) i murami. Prawdopodobnie już w 1292 r. książę raciborski Przemysław stał się lennikiem króla czeskiego, ale przyjmuje się, że okres lenny rozpoczyna się w 1327 r. W 1336 roku księstwo przechodzi w ręce Przemyślidów. W latach 1345, 1433 i 1473 Żory były oblegane odpowiednio przez wojska polskie, husyckie i węgierskie. W latach 1521–1532 księstwo po raz ostatni znajdowało pod władaniem Piasta, po czym władzę na 20 lat przejęli Hohenzollernowie.
W 1526 roku Żory stały się częścią państwa Habsburgów. W roku 1627 podczas wojny trzydziestoletniej wojska protestanckie zajęły Żory. Następnie wojska katolickie zdobyły i zrabowały miasto. W latach 1645–1666 Żory były rządzone przez Wazów (w ramach zastawu całego księstwa). W 1742 roku miasto po pierwszej wojnie śląskiej stało się częścią państwa pruskiego. XIX wiek zaznaczył się industrializacją (huta „Waleska”, odlewnia żeliwa „Pawła” i młyn parowy), zbudowano połączenia kolejowe do Orzesza (1884) i Gliwic (1888). W latach 1919–1921 miały miejsce trzy powstania śląskie, w których brali udział również mieszkańcy Żor. W III powstaniu śląskim miasto zostało zajęte w nocy z 2/3 maja 1921 roku poprzez zwarty atak oddziałów powstańczych z kierunku północno-wschodniego przeprowadzony przez 2.batalion Nikodema Sobika z pułku żorskiego Antoniego Haberki oraz z kierunku zachodniego przeprowadzonego przez 3.batalion Feliksa Michalskiego z pułku żorskiego. Oddziały te wspierał także batalion dowodzony przez Józefa Szenderę z pułku pszczyńskiego Franciszka Rataja, który atakował miasto od południa. Powstańcy opanowali dworzec, pocztę, budynek Policji Plebiscytowej oraz zdobyli 11 karabinów maszynowych[potrzebne źródło]. Po Plebiscycie w 1922 roku miasto znalazło się w granicach Polski jako część województwa śląskiego, chociaż w samych Żorach zdecydowanie zwyciężyła opcja niemiecka (2353 do 1036)[5].
1 września 1939 miasto zajął Wehrmacht, a w październiku Żory zostały bezpośrednio włączone do III Rzeszy. W mieście utworzono polenlager nr 95 Sohrau[6] (1942–1945). Przez Żory ewakuowano w styczniu 1945 roku więźniów obozu koncentracyjnego Birkenau w ramach tzw. marszu śmierci. Od stycznia do marca tego roku trwały walki sił Armii Czerwonej z wojskami niemieckimi o Żory, w czasie których 80% zabudowy miasta zostało doszczętnie zniszczone.
Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. W latach 70. i 80. XX wieku miał miejsce intensywny przyrost demograficzny Żor, związany z rozwojem górnictwa węgla kamiennego i budową osiedli w technologii wielkiej płyty. Po 1989 roku górnictwo zostało objęte restrukturyzacją, co wpłynęło na gwałtowny wzrost bezrobocia w Żorach. W ramach walki z tym zjawiskiem utworzono podstrefę Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Żorski Park Przemysłowy, a miasto zmieniło charakter z przemysłowego na handlowo-usługowy.
Pożary[edytuj]
Specyficzną częścią historii miasta są liczne pożary, w tym m.in.:
1552 – spłonęła połowa miasta
1661 – spłonął drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
1702 – spłonęła doszczętnie drewniana zabudowa miasta
1807 – spłonął średniowieczny drewniany kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny
Na pamiątkę pożaru z 1702, w jego rocznicę (11 maja), od ponad 300 lat obchodzone jest jedyne w Europie Święto Ogniowe.
Zabytki[edytuj]

Kościół gotycki pw. św. św. Filipa i Jakuba
Mury obronne
Kapliczka przy ul. Murarskiej
Kamienne krzyże pokutne na starym cmentarzu przy ul. Męczenników Oświęcimskich oraz w dzielnicy Rogoźna na posesji przy ul. Wodzisławskiej
Gichta – pozostałość po hucie „Waleska” z 1836 r.
Niskie kamieniczki powstałe z cegieł muru obronnego przy ul. Murarskiej
Pałac klasycystyczny z XVII/XVIII w. w dzielnicy Baranowice
Stare miasto
cmentarz żydowski – 1818 r.
Kapliczka przy ul. Rybnickiej w Rowniu.
Komunikacja i infrastruktura[edytuj]

Przez Żory (dzielnice: Rowień-Folwarki i Rój) przebiega autostrada A1 łącząca południe z północą kraju. Przez miasto przebiegają następujące drogi:
Autostrada A1 (Gdańsk – Toruń – Łódź – Częstochowa – Gliwice – Żory – Gorzyczki)
Droga krajowa nr 81 (Katowice (A4) – Mikołów – Łaziska Górne – Żory – Skoczów (S1) – Harbutowice)
Droga wojewódzka nr 924 (Kuźnia Nieborowska – Knurów – Czerwionka-Leszczyny – Żory)
Droga wojewódzka nr 932 (Wodzisław Śląski – Świerklany – Żory)
Droga wojewódzka nr 935 (Racibórz – Rybnik – Żory – Pszczyna)
Komunikacja miejska w Żorach jest organizowana przez MZK Jastrzębie-Zdrój. W mieście działają też linie miejskie ZTZ Rybnik oraz MZK Tychy.
Edukacja[edytuj]

Żory oferują pełną gamę usług z zakresu edukacyjnego od form przedszkolnych aż do wydziałów zamiejscowych uczelni wyższych. Znajduje się tu 13 publicznych przedszkoli oraz liczne placówki oświatowe.
 Osobny artykuł: Lista placówek oświatowych w Żorach.
Kultura[edytuj]

Miasto posiada Miejski Ośrodek Kultury, w którym znajduje się sala widowiskowa gdzie dzieją się spektakle teatralne w Żorach, na pierwszym piętrze można podziwiać galerie na wybrany temat, a na drugim piętrze muzeum pokazujące kulturę Afryki choć nie tylko. Oprócz tego ośrodka działają też inne działające na terenie całego miasta. Miejska Biblioteka Publiczna znajduje się na osiedlu Pawlikowskiego i posiada 9 filii (z czego jedna w szpitalu).
Kina: Scena „Na Starówce” – jedna sala kinowa.
W Żorach działa Miejska Biblioteka Publiczna, która posiada także 7 filii[7].
Sport[edytuj]

Kluby[edytuj]
LKS Jedność Rogoźna (piłka nożna)
MTS Żory (piłka ręczna)
Hawajskie Koszule (koszykówka)
KS Żory (piłka nożna)
LKS Rój Żory (tenis stołowy, piłka nożna)
Iskra Rowień (piłka nożna)
MKS Polaris Żory (piłka nożna)
LKS Baranowice (piłka nożna)
Gepardy Żory (baseball)
KS Ogniwo Rogoźna Żory (tenis stołowy)
MOSIR MUKS Sari Żory (siatkówka)
UKS Czwórka Żory (lekkoatletyka)
Ks Kleszczów (piłka nożna)
MMA Sozo Żory (mieszane sztuki walki)
Działalność Sportowa[edytuj]
MOSiR Żory
OLPN Żory
Orlik 2012[edytuj]
Obecnie na terenie Żor znajdują się trzy boiska wybudowane w ramach programu Orlik 2012. Planowana jest budowa kolejnych dwóch obiektów.
Wspólnoty religijne[edytuj]


Tę sekcję należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi:
opisać życie religijne miasta.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się na stronie dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.
Kościół rzymskokatolicki
Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Baranowicach (Żory)
Parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Kleszczowie (Żory)
Parafia św. Brata Alberta na Kleszczówce (Żory)
Parafia św. Józefa Robotnika w Osinach (Żory)
Parafia NMP Matki Kościoła w Rogoźnej (Żory)
Parafia Niepokalanego Serca NMP w Rowniu (Żory)
Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Roju (Żory Rój)
Parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego w Rudziczce
Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Suszcu
Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach
Parafia Miłosierdzia Bożego w Żorach
Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Żorach
Kościoły protestanckie
Parafia Ewangelicko-Augsburska pw. Zbawiciela w Żorach
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór w Żorach (dzielnica: Osiny)
Kościół Zielonoświątkowy, zbór „Elim”
Kościół Wolnych Chrześcijan
Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego
Inne
Świadkowie Jehowy, Sala Królestwa
Demografia[edytuj]

Zmiany w liczbie ludności Żor na przestrzeni ponad 200 lat[8]:

Największą populację Żory odnotowały w 1994 – 67 107 mieszkańców.
Struktura ludności[edytuj]
Ogółem – 60 774 (stan na 31.03.2010)
Mężczyźni – 29 769 (48,99%)[9]
Kobiety – 31 005 (51,01%)[9]
Bezrobocie – 9,9% (1938 osób, stan na 31.07.2011)[10]
Gospodarka[edytuj]

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (2007) w PLN – 2 132,51 zł, czyli 74,4% średniej krajowej[11].
W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Żorach obejmowała ok. 2,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 11,4% do aktywnych zawodowo[12].
Infrastruktura techniczna[edytuj]

hotspot na Rynku i w jego najbliższej okolicy[13].