czwartek, 6 września 2012

Zabłudów



Zabłudów

Państwo Polska
Województwo podlaskie
Powiat białostocki
Gmina Zabłudów
gmina miejsko-wiejska
Aglomeracja białostocka
Założono 1553
Burmistrz Jacek Lulewicz
Powierzchnia 14,30 km²
Ludność (2010)
• liczba
• gęstość
2485
171 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 85
Kod pocztowy 16-060
Położenie na mapie Polski


Zabłudów
53°01′N 23°20′E
TERC
(TERYT) 3202602144
Urząd miejski
Rynek 8
16-060 Zabłudów
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Hasło Zabłudów w Wikisłowniku
Strona internetowa
Zabłudów – miasto w woj. podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zabłudów. Miasto zaliczane jest do aglomeracji białostockiej.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 2485 mieszkańców[1].
Miejscowość jest siedzibą parafii:
rzymskokatolickiej – Świętych Apostołów Piotra i Pawła, należącej do metropolii białostockiej, archidiecezji białostockiej, dekanatu Białystok - Dojlidy;
prawosławnej – Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy, należącej do diecezji białostocko-gdańskiej, dekanatu Białystok.
Spis treści  [ukryj]
1 Położenie
2 Historia
3 Rynek
4 Zabytki
5 Przypisy
6 Linki zewnętrzne
Położenie[edytuj]

Zabłudów znajduje się około 20 km na południowy wschód od Białegostoku. Wchodzi w skład aglomeracji białostockiej.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 14,30 km²[2].
Przez miasto przebiega droga krajowa nr. 19, Białystok-Lublin. Początek ma tutaj również droga wojewódzka nr 685 łącząca DK. 19 z Hajnówką.
Komunikację z Białymstokiem zapewniają przecinające się w mieście liczne kursy firm przewozowych, głównie PKS. Najwięcej połączeń zapewnia PKS Białystok.
W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.
Historia[edytuj]

W 1550 roku istniał już dwór zabłudowski[3]. Miasto lokowane na surowym korzeniu w 1553 na prawie magdeburskim dzięki staraniom Grzegorza Chodkiewicza i zgodą Zygmunta Augusta z prawem do targu i dwóch jarmarków. W 1567 Grzegorz Chodkiewicz ufundował w Zabłudowie parafie prawosławną i katolicką[4]. Własność Chodkiewiczów, którzy za 30 tys. groszy sprzedali dobra zabłudowskie w 1599 roku Krzysztofowi Radziwiłłowi, w którego rodzie Zabłudów pozostał do początków XIX wieku. Zabudowania dworskie znajdowały się po przeciwnej niż miasto stronie rzeki Rudnie i prowadziła do niego grobla. W XVI wieku miasto było ośrodkiem reformacji. Po 1622 roku miasto zostało otoczone wałami obronnymi, o czym wspomina ordynacja Janusza Radziwiłła z 1635 roku. W 1638 roku wydano Żydom zgodę na budowę w mieście bożnicy. Przed 1655 przy cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej powstał monaster pod tym samym wezwaniem, fundacja Janusza i Marii Radziwiłłów[5].
W 1654 roku król Jan II Kazimierz zatwierdził prawo magdeburskie dla miasta i nadał mu herb z jednorożcem. W 1658 roku za zdradę zostali na mocy uchwały sejmu usunięciu z miasta arianie.
W dniu 25 grudnia 1659 roku miasto zostało spalone przez wojska moskiewskie Iwana Chowańskiego, które wymordowały mieszkańców zgromadzonych na mszy w kościele. W 1685 roku pożar zniszczył kościół katolicki i zbór ewangelicki. Około 1748 roku w miejscu dawnego dworu zbudowano murowany barokowy pałac kryty dachówką holenderką.
Od 1795 w zaborze pruskim, od pokoju w Tylży w 1807 w zaborze rosyjskim. W 1824 monaster zabłudowski, nieczynny od trzech lat wskutek zniszczenia w pożarze[4], został formalnie zamknięty[6]. W XIX wieku nastąpiło gwałtowne zwiększenie ilości ludności żydowskiej w mieście, która pod koniec wieku stanowiła już 60% mieszkańców. 15 sierpnia 1915 roku został spalony pałac przez uciekające wojska rosyjskie. Od 1918 w niepodległej Polsce, w 1939-1941 pod okupacją sowiecką, a następnie niemiecką (1941-1944), podczas której Niemcy wymordowali ludność żydowską (około 1,4 tys. wywiezionych do obozu zagłady w Treblince w 1942). Podczas wojny miasto zniszczono w 50 %. 24 czerwca 1941 r. spalono m.in. najcenniejszy zabytek Zabłudowa - unikatową wielką drewnianą synagogę z 1646 r. W 1944 roku zajęte przez Armię Czerwoną.
W roku 1965 w mieście miał miejsce tak zwany cud zabłudowski.
Rynek[edytuj]

Zabłudowski rynek miał dzisiejszy kształt od początku swego istnienia, który zawdzięcza Grzegorzowi Chodkiewiczowi. Jak na ówczesne czasy był duży, kształtem przypominał kwadrat; w jego krańcach wyznaczono pary ulic wychodzące z każdego rogu, które zbiegały się pod kątem prostym. W jego północno-wschodniej części usytuowano kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP (w późniejszych czasach kościołowi nadano wezwanie Świętych Apostołów Piotra i Pawła). Po stronie południowo-wschodniej rynku mieści się cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Bogurodzicy; parafia prawosławna przy klasztorze zabłudowskim powstała w tym samym czasie, co kościół łaciński[4].
W 1608 r. Krzysztof Radziwiłł ufundował zbór kalwiński, który był umiejscowiony między rynkiem miejskim a stawem dworskim.
W Zabłudowie istniały dwa cmentarze żydowskie. Pierwszy z nich, obecnie już nieistniejący, zlokalizowany był w centrum miasta, drugi - XIX-wieczny, był umiejscowiony w południowo-zachodniej części miasta.
Pomiędzy grudniem 1913 a marcem 1914 rynek oraz dwie ulice oświetlono lampami gazowymi. Przy rynku ustawiono dwie latarnie, a na ulicach Białostockiej i Surażskiej po jednej.
W 2009 roku rozpoczęła się przebudowa ulicy Białostockiej (część Drogi Krajowej nr 19), oraz budowa ronda u zbiegu ulic Białostockiej, Rynek, A. Mickiewicza (początek Drogi wojewódzkiej nr 685) i Bielskiej. Planowany koniec remontu to 31 października 2010 roku.
Zabytki[edytuj]



Kościół parafialny pw. świętych Piotra i Pawła


Cerkiew prawosławna Zaśnięcia Bogurodzicy
Kościół parafialny pw. świętych Piotra i Pawła - położony przy rynku klasycystyczny kościół wybudowany w latach 1805-1840. Ogrodzenie kościoła z pocz. XX w.
Cerkiew parafialna pw. Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy - usytuowana po przeciwnej do kościoła stronie rynku, wybudowana w latach 1847-1855, z elementami architektury ruskiej.
Kaplica pw. św. Marii Magdaleny - usytuowana na cmentarzu katolicko-prawosławnym, pierwotnie greckokatolicka, obecnie rzymskokatolicka, barokowa, wymurowana w 2. poł. XVIII w. Cmentarz ogrodzony, z bramą z 1848.
Kaplica pw. św. Rocha - klasycystyczna kaplica wymurowana w 1850. Ogrodzenie cmentarza i brama z tego samego okresu.
Pozostałości zespołu dworskiego - park krajobrazowy z 2. poł. XIX w.
Cmentarz żydowski - mieszczący się za Zabłudowem. Zabytkowe nagrobki, oraz grobowiec rabina.
Synagoga drewniana z pierwszej połowy XVII wieku. Należała do najcenniejszych tego typu obiektów w Polsce. Została zniszczona przez Niemców w czerwcu 1941.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

+1